Groep 7, OBS Max Velthuijs, Den Haag Groep 8, Basisschool de Paradijsvogel, Den Haag

Transcriptie

1 VLIEGENDE HUIZEN BOUWEN Kinderen adviseren Regiegroep Onderwijs2032 over: Hoe kunnen we kinderen die nu naar school gaan zo goed mogelijk voorbereiden op de samenleving en arbeidsmarkt van 2032? Groep 7, OBS Max Velthuijs, Den Haag Groep 8, Basisschool de Paradijsvogel, Den Haag Ik zou willen dat er vaker aan me gevraagd wordt hoe ik denk dat school leuker wordt.

2 Inhoud verslag 1. Achtergrond samenwerking 3 2. Het vraagstuk 4 3. Methode en proces 5 Uitgangspunten Methode Deelnemende scholen Opbouw Verloop 4. Inzichten kinderen 8 Hoe ziet de toekomst eruit? Hoe leer je het liefst? Wat leer je het liefst? Keuzes maken Verandering 5. Belangrijkste adviezen Reacties deelnemers op de dialoogsessie 14 Bijlagen Mindmaps kinderen OBS Max Velthuijs en de Paradijsvogel beloftes aan elkaar. 2

3 1. Achtergrond samenwerking Hoe kunnen we kinderen die nu naar school gaan zo goed mogelijk voorbereiden op de samenleving en arbeidsmarkt van 2032? Om het onderwijs relevant te houden is het belangrijk om de doelen en inhoud van het onderwijs van tijd tot tijd te herzien. In Nederland vinden aanpassingen van het curriculum nu vaak ad hoc en per vak plaats. Dat werkt versnippering en overladenheid van het curriculum in de hand. In november 2014 gaf staatssecretaris Sander Dekker het startschot voor een discussie over het onderwijs van de toekomst op basisscholen en middelbare scholen. In januari bracht Platform Onderwijs2032 op basis daarvan advies uit over wat kinderen moeten kennen en kunnen. Om goed te kijken hoe haalbaar en toepasbaar het advies is in de dagelijkse onderwijspraktijk, startte in juni 2016 de zogenaamde verdiepingsfase. Het Bureau Onderwijs2032 ondersteunt de Regiegroep Onderwijs2032. De Regiegroep bestaat uit de PO-raad, VO-raad, AVS (Algemene Vereniging Schoolleiders), LAKS (Landelijk Actie Komitee Scholieren), Ouders & Onderwijs en de Onderwijscoöperatie. De Missing Chapter Foundation (MCF) is in 2010 opgericht door Laurentien van Oranje om bij te dragen aan toekomstbestendige oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. MCF stimuleert besluitvormers om de perspectieven van kinderen en jongeren mee te nemen in de beslissingen die ze nu maken. Dit doen zij door het initiëren en faciliteren van een gelijkwaardige en niet-vrijblijvende dialoog tussen besluitvormers en kinderen over verschillende dilemma s en actuele vraagstukken in de maatschappij van duurzaamheid tot gezondheid en van onderwijs tot techniek. In september 2016 heeft de Regiegroep Onderwijs2032 MCF benaderd om samen te werken om kinderen die momenteel primair onderwijs volgen, mee te laten denken over het advies aan staatssecretaris Sander Dekker over de toekomst van het onderwijs in Nederland. Dit document geeft een overzicht van het proces tot nu toe en de reacties van kinderen over het vraagstuk wat de Regiegroep Onderwijs2032 aan hen heeft voorgelegd. Wij benadrukken dat de inzichten van de kinderen zoals in dit document omschreven een representatie zijn van deze specifieke groep en niet van alle kinderen in de samenleving. 3

4 2. Het vraagstuk De Regiegroep Onderwijs2032 heeft MCF gevraagd met kinderen in gesprek te gaan over het vraagstuk: Wat heb je als leerling nodig om in de snel veranderende wereld uit te groeien tot een volwassene die een steentje bijdraagt aan de samenleving, economisch zelfstandig is en met zelfvertrouwen in het leven staat? Subvragen door MCF geformuleerd om met de kinderen te bespreken in de klas: Wat heb jij nodig om een goede burger te zijn wanneer je klaar bent met onderwijs? Wat vind je belangrijk om te weten en kunnen als je helemaal klaar bent met school? Hoe leer je het beste? Wat is een goede burger precies? Wat moet je kunnen en weten om een goede burger te zijn? Hoe kan je dit het beste leren? Hoe kan de school je daarbij helpen? Welke vakken op school vind je belangrijk? Waarom? 4

5 3. Methode en proces Tijdens dit onderzoek is gebruik gemaakt van de denkkracht van kinderen. De praktijk laat zien dat kinderen vanuit hun creatieve denkkracht, authenticiteit en nieuwsgierigheid vaak met verrassende inzichten rondom een bepaald vraagstuk komen. Kinderen zijn van nature systeemdenkers en leggen hierdoor sneller verbindingen tussen verschillende onderdelen van een vraagstuk. Dit geeft inzicht in hoe bepaalde onderdelen van een vraagstuk samenwerken en elkaar beïnvloeden. 3.1 Uitgangspunten Dit kwalitatieve onderzoek is gebaseerd op Shared Learning. Shared Learning is een belangrijke pijler in het gedachtegoed van de Missing Chapter Foundation (MCF). Wij omschrijven Shared Learning als volgt: Een gedeeld leerproces van kinderen, leerkrachten en besluitvormers met als gezamenlijk doel om met een frisse blik naar een concreet vraagstuk te kijken. 3.2 Methode Tijdens het onderzoekstraject worden verschillende instrumenten gebruikt om Shared Learning vorm te geven. De centrale methode binnen het traject is filosofisch onderzoeken. Bij filosofisch onderzoeken worden de kinderen aangemoedigd om vrij te denken. De kinderen delen hun ideeën, lichten de gedachten achter de ideeën toe en formuleren verschillende antwoorden. De kinderen krijgen een heldere vraagstelling, maar de inhoud wordt zo min mogelijk gekaderd. De kinderen worden wel op weg geholpen over het soort aanbevelingen dat wordt gezocht. Dit helpt om het onderzoek te vertalen naar relevante adviezen voor betrokken besluitvormers. Voorbeelden van instrumenten die het filosofisch onderzoeken ondersteunen zijn het maken van mindmaps, onderzoekend leren en natuurlijk met elkaar in dialoog gaan. 3.3 Deelnemende scholen Aan het onderzoek hebben twee groepen meegedaan: - Groep 8, Basisschool de Paradijsvogel, Den Haag - Groep 7, OBS Max Velthuijs, Den Haag 3.4 Opbouw Het onderzoekstraject is opgebouwd uit de volgende twee stappen: 1. Onderzoeksfase; 2. Dialoogsessie met stakeholders. 1. Onderzoeksfase De onderzoeksfase start met een korte introductie over Onderwijs2032 en uitleg van het vraagstuk door een projectmanager van MCF in de klas. 5

6 Daarna zijn de leerlingen op basis van de onderzoeksvraag aan de slag gegaan. Dit deden zij in kleine groepjes waarbij elk groepje een mindmap maakt. Een mindmap is een visueel hulpmiddel om informatie te structureren, erover te praten en te onthouden. Een mindmap helpt om niet alleen details maar ook het totaalbeeld te zien. Mindmappen sluit aan bij de manier waarop onze hersenen werken. Wij verwerken informatie het best door te zoeken naar samenhang tussen verschillende informatiestromen. Een mindmap is eigenlijk een soort kaart van je hoofd die laat zien hoe jij de informatie ordent en welke verbindingen jij maakt. Door de mindmap te maken, kom je makkelijker op nieuwe ideeën. 2. Dialoogsessie met besluitvormers Tijdens de dialoogsessie zijn de leerlingen in dialoog gegaan met verschillende vertegenwoordigers van belanghebbende organisaties. Laurentien van Oranje, oprichter MCF, faciliteerde de dialoog. De dialoog als werkvorm verschilt van een discussie of een debat waarin mensen elkaar proberen te overtuigen. Hierdoor wordt er vaak selectief naar elkaar geluisterd en wordt er geen gebruik gemaakt van elkaars denkkracht. In een dialoog luisteren mensen met aandacht naar elkaar. Meningen en gevoelens worden gerespecteerd en niet beoordeeld. Hierdoor ontstaat een onderlinge verbinding die ook na de dialoog blijft bestaan. Het is een manier van met elkaar praten waarbij wederzijds respect, aandacht en deelname van alle betrokkenen centraal staan. Vooruitgang wordt nooit geboekt door argumenten, maar door oprechte belangstelling en nieuwsgierigheid. Door het stellen van vragen komen nieuwe denkrichtingen in beeld en wordt het mogelijk om nieuwe oplossingen te vinden. 3.5 Verloop Onderdeel onderzoekstraject Deelnemers Datum Presentatie vraagstuk en brainstorm Paradijsvogel Presentatie vraagstuk en brainstorm Max Velthuijs - Groep 8 - Manon Hofland, leerkracht - Nienke Hekket, projectmanager MCF - Groep 7 - Vincent Wanschers, directeur - Zita Luna, projectmanager MCF Dialoogsessie - Groep 8, de Paradijsvogel - Groep 7, OBS Max Velthuijs - Theo Douma, Voorzitter Regiegroep Onderwijs Sven Annen, Voorzitter LAKS - Peter Hulsen, Directeur Ouders en Onderwijs - René Leber, Schoolleider PO en VO - Simone Walvisch, vicevoorzitter PO-Raad - Tjeerd Steekstra, leerkracht primair onderwijs 5 oktober oktober oktober

7 - Saskia Kapinga, Vice President External Affairs, Shell International - Laurentien van Oranje, oprichter MCF, gespreksleider 7

8 4. Inzichten kinderen Dit hoofdstuk geeft inzicht in de ideeën en adviezen van kinderen over de onderzoeksvraag: Wat heb jij van school nodig om een goede burger te zijn wanneer je klaar bent met het onderwijs? Er zijn ook inzichten van kinderen opgenomen uit eerdere onderzoekstrajecten die Missing Chapter Foundation heeft begeleid rondom het thema onderwijs: o.a. in samenwerking met Hogeschool Zeeland (april 2014), Van Dijk Educatie (april 2014), Stabilo (april 2015), Nederlands Onderwijs in het Buitenland (april 2016), het Haags Centrum voor Onderwijsadvies (april 2016). 4.1 Hoe ziet de toekomst eruit? Tijdens het onderzoek schetsen kinderen de toekomst zoals die er volgens hen uitziet. Wanneer de kinderen aan de toekomst denken, denken ze aan nieuwe uitvindingen en zien een grote rol voor technologie en digitalisering: Beeld van de toekomst Die wereld ziet er anders uit. Er zijn wellicht geen vliegtuigen meer, mensen kunnen zich met onze eigen huizen en voertuigen verplaatsen. Er is minder groen, er zijn voornamelijk meer wegen en huizen. Rol van digitale hulpmiddelen We hebben toegang tot een computer of chip in ons hoofd, zodat we alle kennis die is kunnen raadplegen wanneer we dit willen. Computers zijn er altijd en overal, ook op school en op ons werk. We leren met VR-brillen, daardoor kun je je echt beleven hoe iets is of was, bijvoorbeeld met geschiedenis. We doen niets meer met foto s, er is altijd bewegend beeld. Zelf foto s bewegen. Hologrammen spelen een grote rol. In de toekomst werken we meer met computers, dus moeten we nu leren hoe je chips in elkaar zet. 8

9 4.2 Hoe leer je het liefst? De kinderen vinden het leuk om iets nieuws te leren, zelfs wanneer dit in eerste instantie moeilijk is. Ze noemen een aantal voorwaarden over wat leren leuk maakt: Ik wil leren programmeren. We Door te ervaren en te doen. Bijvoorbeeld via excursies, proefjes en zelf doen. werken nu al veel met robots en dat wordt waarschijnlijk veel meer. Door leren dicht bij de realiteit te brengen. Zo wordt geschiedenis interessanter en leuker, wanneer de link wordt gelegd met nu en de toekomst. Door de verbinding tussen thema s en onderwerpen inzichtelijk te maken. Naast lessen over onderwerpen, willen kinderen ook leren hoe alles met elkaar te maken heeft. Ik zie voor me dat er later meer groen is, nu zijn er namelijk alleen maar huizen en wegen. 9

10 4.3 Wat leer je het liefst? Er zijn heel veel vakken en dingen genoemd die de kinderen leuk zouden vinden om te leren, zowel vakken die ze nu al krijgen als nieuwe. Zij zijn zich ervan bewust dat sommige vakken wellicht niet leuk zijn, maar wel belangrijk (bijvoorbeeld rekenen). Tijdens de sessie stemden de aanwezige kinderen met de ogen dicht over welke vakken zij in de toekomst belangrijk vinden: Welke vakken vinden jullie belangrijk in de toekomst? (percentage van 50 aanwezige kinderen) Rekenen Nederlands Spaans Engels Frans 10

11 En welke vakken ze minder belangrijk vinden: Welke vakken vinden jullie NIET belangrijk in de toekomst? (percentage van 50 aanwezige kinderen) 0 Schrijven Geschiedenis (over vroeger) Aardrijkskunde Ik wil graag een andere taal leren, het liefst mijn eigen taal, Roemeens, want je wil iets weten over je eigen geboorteland. Het is belangrijk om iets te weten over je geboorteland, want dan kan je meepraten over wat er daar gebeurt. Schrijven is niet meer zo belangrijk, want je kan toch alles typen Geschiedenis van de toekomst lijkt me leuk, want dat is de toekomst, dat komt nog. Het verleden is achter ons. 11

12 4.4 Keuzes maken Een belangrijke les is dat vrijwel geen enkele stemming unaniem werd beantwoord. Ieder kind heeft andere voorkeuren en vindt andere dingen belangrijk. Toch zijn er ook vakken die iedereen moet krijgen, zoals rekenen. Kinderen hebben graag zelf invloed op hetgeen ze leren, ze willen de mogelijkheid hebben om keuzes te kunnen maken. Dit betekent niet dat ouders en scholen hier geen invloed op hebben, wel vinden de kinderen dat hun stem in de keuze de belangrijkste stem is. Scholen die keuzevakken aanbieden moeten aan kinderen en ouders vragen wat zij belangrijk vinden. Kinderen kunnen niet helemaal zelf bedenken wat ze later willen worden en wat daarom nodig is om te leren. Wel mogen ze meebeslissen, zelfs bedrijven, want zij weten wat er later nodig is. Kinderen moeten zelf kunnen kiezen, omdat alleen jíj weet wat je leuk vindt en wat je makkelijk vindt. 4.5 Verandering Omdat de samenleving verandert, verandert onderwijs ook. Sommige mensen vinden verandering lastig. Tijdens de dialoog hebben de kinderen het gehad over het onderwerp verandering. Hoe zorg je ervoor dat iedereen het eens is met die veranderingen? Hoe haal je hen over als ze het er niet mee eens zijn? Alle kinderen gaven aan dat verandering goed is, zonder verandering geen vooruitgang. Als je niet verandert dan blijft alles zoals vroeger, wat heb je daaraan? Sommige leerkrachten vinden verandering misschien lastig, omdat dit betekent dat ze moeten loslaten wat ze gewend zijn. Volgens de kinderen moet je hen uitleggen waarom de verandering plaatsvindt, wat het doel is en wat dit betekent voor de personen zelf én de kinderen die ze onderwijzen. Een aantal tips om leerkrachten te overtuigen van verandering: Je kan dingen altijd proberen, en als het niets is dan kan je het oude altijd weer terughalen. Zorg ervoor dat je zelf altijd positief blijft als je mensen overhaalt, dan worden zij ook positief. Leg uit waar je met de verandering naartoe wilt, noem de pluspunten van het einddoel maak het relevant. 12

13 5. Belangrijkste adviezen A. Iedereen wil wat anders, maar wel zelf kiezen Ieder kind had eigen ideeën over zijn / haar leerproces, wensen voor de toekomst en de redenen erachter. Ze gaven aan dat ze zelf willen kiezen wat te leren, maar wel in samenwerking met de ouders en de school. Een curriculum wat zowel leerlingen ondersteunt in het maken van hun eigen keuzen als het vormgeven van hun eigen leerweg past bij de wensen van deze leerlingen. B. Betekenis verlenen aan lesstof De kinderen geven aan dat ze graag willen weten waarom iets belangrijk is en wat de context is van de lesstof. Ook gaven ze aan dat het erg belangrijk is hoe je iets leert, meer dan wat ze precies leren. Dit spreekt voor een creatieve manier om de lesstof te behandelen en het betrekken van thema s en actualiteiten in de lesstof. C. Ruzie, vrienden maken (meer emotioneel dan kennis) Emotionele ervaringen, zoals wanneer nieuwe vriendschappen zijn gesloten of wanneer er ruzie is geweest zijn onderwerpen die kinderen het liefst bespreken met hun ouders, meer dan wat ze hebben geleerd tijdens de les. Dit laat zien dat emotionele en betekenisvolle ervaringen een diepe indruk achterlaten. Het zou interessant zijn om verder uit te zoeken hoe leraren en lesprogramma s hier gebruik van kunnen maken. D. Verandering kan lastig zijn, maar is ook goed De kinderen geven verschillende tips mee voor leraren die verandering lastig vinden. Een overzicht van de tips is te vinden op pagina 11 van dit document. E. Koppeling keuze en arbeidsmarkt niet snel gemaakt Tijdens het onderzoek en de dialoogsessie bleek dat kinderen soms wel weten wat ze later willen worden, maar het lastig vinden om de benodigde kwaliteiten en leerbenodigdheden daarbij te benoemen. Hier is ondersteuning bij nodig van zowel de school als het gezin. De kinderen geven aan (nog) niet de link te leggen tussen hoe de wereld er later uitziet en wat ze daarvoor nu op school zouden moeten kiezen om te leren. Wel noemen zij dat het belangrijk is dat zij leren omgaan met computers, programmeren en digitale vaardigheden. 13

14 6. Reacties deelnemers op de dialoogsessie Theo Douma, Voorzitter Regiegroep Onderwijs 2032: Geweldige energie, erg interessant. Mooi om ook na te denken over hoe docenten mee kunnen gaan in deze verandering. Het laat zien dat kinderen hier goed over kunnen nadenken. Sven Annen, Voorzitter LAKS: De kinderen bevestigen dat betekenisvol onderwijs niet over boeken gaat, maar over het gevoel wat een leerkracht je geeft. Dat vind ik zelf ook, als een leerkracht mij het gevoel geeft dat het betekenisvol is, dan vind ik het ook betekenisvol. Voor jongere kinderen is dat niet anders. Peter Hulsen, Directeur Ouders en Onderwijs: Ik heb van deze sessie geleerd dat wij, ouders en leerkrachten, kinderen moeten helpen om zelf de goede keuzes te maken. We moeten vaker samen nadenken. René Leber, schoolleider PO en VO: Opvallend dat alle kinderen positief over de toekomst denken. In het filmpje van Onderwijs2032 zeggen we dat we in een turbulente tijd leven. Dat is een groot verschil in beleving tussen kinderen en volwassenen! Simone Walvisch, vicevoorzitter PO-Raad: Een nieuw inzicht voor mij was dat de kinderen ook vonden dat je soms dingen moet doen op school die minder leuk zijn, dat ze de relevantie van sommige vakken goed inzagen. Tjeerd Steekstra, leerkracht primair onderwijs: Verandering is soms ook wel moeilijk, dat hebben de kinderen weer bevestigd. Het is in die verandering heel belangrijk dat jullie meepraten. Saskia Kapinga, Vice President External Affairs, Shell International: Veel energie, maar ik ben nog nieuwsgierig wat we als bedrijven kunnen doen om te helpen. Bijvoorbeeld door scholen te helpen om hun lessen te verrijken. 14

15 7. Bijlagen 7.1 Mindmaps kinderen Onder begeleiding van MCF hebben de kinderen van de deelnemende scholen mindmaps gemaakt in de klas over het onderwerp. Met de mindmaps hebben zij zich verdiept in de onderzoeksvraag en met elkaar gediscussieerd over hun ideeën. Hieronder een selectie van een aantal mindmaps. 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 beloftes aan elkaar In het kader van de samenwerking tussen MCF en het Haags Centrum voor Onderwijsadvies (HCO) in 2015 hebben kinderen, leerkrachten, directeuren en ouders elf beloftes geformuleerd over hoe ze met elkaar omgaan binnen de school(omgeving) om zich goed en fijn te voelen. Deze beloftes zijn gebundeld in onderstaande poster en uitgedeeld aan alle scholen in Den Haag. 20

21 21