LOKAAL WOONBELEID: ACTIVITEITEN, INSTRUMENTEN, ONDERSTEUNING

Transcriptie

1 / type document ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// LOKAAL WOONBELEID: ACTIVITEITEN, INSTRUMENTEN, ONDERSTEUNING Basiscursus lokaal woonbeleid / //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

2 INHOUD Inhoudstafel.2 1. Lokaal woonbeleid: inleiding Situering Decretale basis Drie basisopdrachten Lokaal woonbeleid: activiteiten uitgevoerd door gemeenten Ontwikkelen van een woonbeleidsvisie Van woonbeleidsvisie tot woonbeleidsplan Aanstellen van huisvestingsambtenaar, uitbouwen van huisvestingsdienst Organiseren van lokaal woonoverleg Aanbieden van dienstverlening aan de burger Dienstverlening: de loketfunctie Samenwerking met een sociaal verhuurkantoor en huurdersbond Toepassing van Vlaamse premies en tegemoetkomingen Verbeteren van de woningkwaliteit Toepassing van Vlaamse beleidsinstrumenten Ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaring Conformiteitsattest Sociaal beheer Lokale mogelijkheden inzake woonkwaliteitsbewaking Screening deel van de private huurmarkt Aanschrijfbeleid eigenaars-verhuurders Ondersteuning oudere eigenaars Gemeentelijke reglementen Bevorderen van betaalbaar wonen Stimuleren van een sociaal woonaanbod Sociaal woonaanbod De planning en financiering van sociale woonprojecten Uitoefenen van het recht van voorkoop Activeren van onbebouwde bouwgronden en kavels (op basis van stimuli/sancties) Activeren van panden (op basis van stimuli en sancties) Het opstellen van een gemeentelijk actieprogramma De invoering van een lokaal toewijzingsreglement Stimuleren van een bescheiden woonaanbod Bescheiden woonaanbod Stimuleren van een aanbod van woonwagenterreinen Ondersteuning lokaal woonbeleid door Wonen-Vlaanderen Subsidiëring intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid Subsidiebesluit van 21 september Doelstellingen en activiteiten Begeleiding en ondersteuning van gemeenten en intergemeentelijke projecten Ondersteuning proces gemeentelijk woonbeleid / gemeentelijke reglementen Deelname aan lokaal woonoverleg 38 pagina 2 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

3 Organisatie van Vlaamse overlegtafels voor intergemeentelijke projecten Vormingsaanbod voor gemeenten en intergemeentelijke projecten Website 39 Namen en contactgegevens Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 3 van 42

4 1 LOKAAL WOONBELEID: INLEIDING 1.1 SITUERING Lokaal woonbeleid is een gemeentelijke aangelegenheid. De lokale besturen beschikken over de autonomie om zelf beleidskeuzes te maken die een oplossing bieden voor de problemen op de lokale woonmarkt, die inspelen op de lokale opportuniteiten of vertrekken van de lokale pijnpunten. De gemeenten beschikken m.a.w. over de vrijheid om een eigen woonbeleid te ontwikkelen binnen de decretaal bepaalde krijtlijnen. De gemeente is - als regisseur van het lokaal woonbeleid - verantwoordelijk voor het uitwerken van haar woonbeleid, waarbij aandacht dient uit te gaan naar het stimuleren van sociale woonprojecten, het ondersteunen van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden en het bewaken van de kwaliteit van het woonpatrimonium en de woonomgeving. Lokale woonactoren: - gemeente ambtenaren van de huisvestingsdienst, woonloket/woonwinkel, dienst ruimtelijke ordening, technische (bouw)dienst, autonoom gemeentebedrijf voor grond- en pandenbeleid, Schepenen bevoegd voor huisvesting, ruimtelijke ordening, welzijn - OCMW: vervult vaak een belangrijke rol op het vlak van wonen, o.m. op het vlak van begeleiding van de OCMWcliënt die huurt op de private huurmarkt, samenwerkingsafspraken maken met de sociale huisvestingsmaatschappijen of het OCMW verhuurt zelf woningen. - Sociale Huisvestingsmaatschappij(en) (SHM s): bouwen sociale woningen en realiseren sociale kavels. Onder welbepaalde voorwaarden kunnen zij deze ook verkopen en sommige SHM s kunnen ook sociale leningen aanbieden. De meeste SHM s (momenteel 90) verhuren sociale woningen aan een welbepaalde doelgroep, moeten daarbij specifieke regels volgen (zie punt ) en ook aandacht hebben voor sociale begeleiding en een goede communicatie. Wat Vlaanderen precies van SHM s verwacht, vind je hier: De Visitatieraad voor Sociale Huisvestingsmaatschappijen beoordeelt periodiek de prestaties van alle SHM s. Al hun rapporten worden publiek gemaakt op - Sociaal Verhuurkantoor (SVK): huurt woningen op de private huurmarkt en verhuurt ze door aan kansarme en kwetsbare groepen. Ze koppelen de verhuring aan huurdersbegeleiding en lokale netwerkvorming (meer informatie op - Vlaams Woningfonds: voor gezinnen of alleenstaanden met een begrensd inkomen. Het Vlaams Woningfonds kent voordelige sociale leningen toe en biedt goedkope huurwoningen aan. Daarnaast koopt het Vlaams Woningfonds verkrotte woningen op, om ze na renovatie te verhuren aan de doelgroep (meer informatie op - Huurdersbond: behartigt de belangen van huurders. De huurdersbond geeft juridisch huuradvies aan alle private en sociale huurders, wijst hen op rechten en plichten en biedt praktische ondersteuning aan andere woonactoren (zoals notarissen, immobiliënkantoren, ). Meer informatie op pagina 4 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

5 - andere relevante actoren: Centrum Algemeen Welzijnswerk, lokale politie, (streekontwikkelings)intercommunale, buurtopbouwwerkorganisatie, 1.2 DECRETALE BASIS De gemeentebesturen krijgen in de Vlaamse Wooncode een belangrijke rol toegemeten. Artikel 28 V.W.C. bepaalt: Artikel De gemeente is verantwoordelijk voor het uitwerken van haar woonbeleid op lokaal vlak waarbij aandacht uitgaat naar het stimuleren van sociale woonprojecten, het ondersteunen van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden en het uitwerken van een bewaking van de kwaliteit van het woonpatrimonium en de woonomgeving. Artikel De gemeente stimuleert de realisatie van sociale woonprojecten op haar grondgebied, ongeacht de initiatiefnemer. De gemeente gaat, volgens de procedure en in de gevallen die door de Vlaamse regering worden bepaald, na of sociale woningen op haar grondgebied door een sociale huisvestingsmaatschappij kunnen worden gerealiseerd. De gemeenten dragen er zorg voor dat de woonprojecten en individuele verrichtingen van de sociale woonorganisaties, het OCMW of haarzelf in het belang van de bewoners op elkaar worden afgestemd. Daartoe zien de gemeenten erop toe dat de sociale woonorganisaties zoveel mogelijk onderling overleg plegen. Ze kunnen de sociale woonorganisaties en het OCMW voor overleg samenroepen. De sociale woonorganisaties zijn verplicht in te gaan op de vraag tot overleg vanwege de gemeente. Artikel De Vlaamse regering begeleidt en ondersteunt de gemeenten bij het uitwerken van hun woonbeleid en in het bijzonder bij het toezien op de coördinatie met het Vlaamse woonbeleid. Wonen-Vlaanderen kan deelnemen aan de overlegvergaderingen, die door de gemeente met toepassing van 2 worden samengeroepen. Wonen- Vlaanderen kan ook op eigen initiatief een dergelijke overlegvergadering samenroepen. 1.3 DRIE BASISOPDRACHTEN Artikel 28 kent aan de gemeenten een regisseursrol toe en geeft de gemeente de eindverantwoordelijkheid voor het lokale woonbeleid. Uit het artikel 28 van de Vlaamse Wooncode kunnen we drie basisopdrachten distilleren. 1. stimuleren van sociale woonprojecten (via de regisseursrol) cfr. VWC art bewaken van de woonkwaliteit VWC art Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 5 van 42

6 Titel III van de Vlaamse Wooncode betreffende de kwaliteitsbewaking geeft de gemeenten, meer in het bijzonder de burgemeester, een grote rol bij het gebruik van de beleidsinstrumenten zoals o.a. de ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaring van woningen Heffingsdecreet, decreet Grond- en Pandenbeleid 3. dienstverlening aan de burger cfr. VWC art Op welke manier de gemeente de coördinatie van het lokaal woonbeleid vorm moet geven, verduidelijkt de Vlaamse Wooncode niet of nauwelijks. De coördinerende rol van de gemeente blijkt wel uit een actieve afvaardiging van de gemeente in de sociale huisvestingsmaatschappij, een regelmatige terugkoppeling tussen de gemeentelijke vertegenwoordigers in de SHM en het college en/of de gemeenteraad of de organisatie van het lokaal woonoverleg waarop geplande sociale woonprojecten besproken worden. De gemeente beschikt dus over de vrijheid om binnen de decretaal vastgelegde marges een eigen woonbeleid te ontwikkelen. Het succes voor het voeren van een geslaagd woonbeleid bestaat erin de verschillende instrumenten (normerende, stimulerende en sanctionerende) gelijktijdig te gebruiken en op elkaar af te stemmen. De ondersteuning van het lokale woonbeleid wordt via verschillende methodieken uitgewerkt door de centrale en decentrale diensten van Wonen-Vlaanderen. Een bijzondere opdracht voor het agentschap Wonen-Vlaanderen is de ondersteuning en begeleiding van de gemeenten in het tot stand komen van het lokale woonbeleid. De gemeentelijke rol en het betrekken van de lokale actoren in het lokale woonbeleid is in het Vlaamse woonbeleid een belangrijke opdracht. Het begeleiden en stimuleren van dit proces vormt één van de belangrijke uitdagingen voor het agentschap. Concreet kunnen gemeenten o.m. een beroep doen op het agentschap Wonen-Vlaanderen voor: de ondersteuning van het woonoverleg; de hulp bij een aanvraag voor subsidie van intergemeentelijke projecten ter ondersteuning van het lokaal woonbeleid; de ondersteuning bij de opmaak van een lokaal toewijzingsreglement; ondersteuning bij de opmaak van een woon(beleids)plan; individuele opleiding aan nieuwe gemeentelijke ambtenaren; vormingsmomenten; informatiesessies voor lokale beleidsmakers en ambtenaren pagina 6 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

7 2 LOKAAL WOONBELEID: ACTIVITEITEN UITGEVOERD DOOR GEMEENTEN 2.1 ONTWIKKELEN VAN EEN WOONBELEIDSVISIE Vooraf Het planlastendecreet legt de lokale overheden op om de verschillende beleidsdomeinen te integreren en op elkaar af te stemmen binnen de figuur van een beleids- en beheerscyclus (BBC). Dit kan ook toegepast worden voor het beleidsdomein wonen. De beleids- en beheerscyclus betekent een echte trendbreuk binnen de lokale beleidsplanning. Vanuit de BBCmethodiek moeten de besturen zesjaarlijks meerjarenplannen opmaken. Deze plannen bevatten zowel een oplijsting van de doelstellingen en actieplannen als de daaraan gekoppelde middelen. De financiële operationalisering van deze meerjarenplannen gebeurt jaarlijks via de budgetten en met een afrekening in de jaarrekeningen. Zo ontstaat een uitgelezen kans om de bestaande sectorale plannen te integreren in de beleids- en beheerscyclus. Hoewel de sectorale regelgeving de opmaak van een woonplan niet oplegde aan een gemeente, is het logisch dat ook het lokaal woonbeleid een eigen herkenbare plaats krijgt binnen het meerjarenbeleidsplan van de gemeenten. Voor een concreet voorbeeld wordt verwezen naar het boek Wild van Wonen op pag. 18 (zie of Van woonbeleidsvisie tot woonbeleidsplan Sommige gemeenten kozen er in het verleden voor om de toekomstvisie rond wonen vorm te geven via aanverwante beleidsdomeinen, zoals het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan of het lokaal sociaal beleidsplan. Om een gemeentelijke woonbeleidsvisie vorm te geven, worden doelstellingen (strategische en/of operationele) en resultaten geformuleerd die kunnen worden bereikt via het uitvoeren van activiteiten en/of acties. Om ervoor te zorgen dat dat geheel van visie, doelstellingen en activiteiten en/of acties op korte, middellange en lange termijn op elkaar afgestemd is en er tijdig de nodige budgetten en evaluaties aan kunnen gekoppeld worden, kunnen de gemeentelijke mandatarissen er bewust voor kiezen om al die onderdelen te integreren in het meerjarenbeleidsplan (zie hoger: BBC) en eventueel ook in één beleidsdocument, een woon(beleids)plan. Wat? In het meerjarenbeleidsplan (en woonplan) worden de krachtlijnen en keuzes voor het lokaal woonbeleid op middellange termijn (5 à 10 jaar) of voor de duur van een gemeentelijke legislatuur weergeven. Het is een door de gemeenteraad goedgekeurd beleidsdocument dat een kader voor het beleid schept en daardoor richtinggevend is. Bij voorkeur wordt bij de verschillende ontwikkelingsstappen breed teruggekoppeld via overleg met alle belangrijke lokale woonactoren zodat het woonbeleid het nodige draagvlak zal bekomen om de slaagkansen van concrete Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 7 van 42

8 projecten en acties te waarborgen. Onder andere het lokaal woonoverleg heeft een belangrijke rol bij de totstandkoming van het gemeentelijk woonbeleid. Hoe? Om tot de planning van een woonbeleid (in een meerjarenbeleidsplan of woonbeleidsplan) te komen worden gewoonlijk 4 stappen doorlopen: 1. analyse van de bestaande toestand Een grondig omgevingsonderzoek naar de huisvestingssituatie is voor een gemeente essentieel om doelgerichte, coherente en gefundeerde beslissingen te kunnen nemen. Dat is dan ook de eerste stap die moet gezet worden bij de ontwikkeling van een woonplan. Hieruit moet o.a. blijken wat de sterke en zwakke punten zijn van het gemeentelijke woonbeleid en op welke vlakken er zich voor de gemeente kansen en bedreigingen voordoen. Voor het ontwikkelen van een toekomstgericht woonbeleid is het belangrijk hiermee rekening te houden. 2. visie en vertaling in doelstellingen Het vormen van een langetermijnvisie op wonen en de vertaling hiervan in doelstellingen zijn de volgende stap in het proces. Deze elementen bepalen wat de lokale overheid door haar beleid gedurende de lopende legislatuur wil bereiken op het vlak van huisvesting. Deze doelstellingen kunnen in het bijzonder gericht zijn op: een specifieke doelgroep (jonge gezinnen, alleenstaanden, bejaarden, kansarmen) een specifieke locatie (het centrum, achtergestelde buurten of wijken, bijzondere gebieden). Dit kan verder verfijnd worden in een buurt- of wijkontwikkelingsplan. een specifieke sector (huur/koop, sociaal/privaat, nieuwbouw/renovatie) een specifieke problematiek (noodhuisvesting, betaalbaarheid van gronden of woningen) 3. actieplan In de volgende stap dienen de doelstellingen te worden vertaald in concrete projecten en acties op korte en lange termijn die de beoogde beleidseffecten realiseren, zodat de visie en doelstellingen ook waargemaakt worden op het terrein. Een resultaatgericht actieplan, gekoppeld aan de meerjarenbegroting, vormt een essentieel onderdeel van het woonplan. Mogelijke acties en projecten kunnen zijn: realiseren van sociale woonprojecten door sociale huisvestingsmaatschappijen of de gemeente zelf of private projectontwikkelaars het oprichten van een huisvestingsdienst of een woonwinkel het oprichten of inschakelen van een sociaal verhuurkantoor het oprichten van een autonoom gemeentebedrijf voor het voeren van een actief grond- en pandenbeleid voeren van informatiecampagnes naar de burger 4. evaluatie en bijsturing Tijdens de gemeentelijke legislatuur moeten ook tussentijdse evaluaties worden voorzien, om waar nodig de doelstellingen te kunnen bijsturen. De jaarlijkse begrotingsopmaak en jaarplanning zijn hiervoor geschikte momenten. Belangrijke aandachtspunten Lokaal woonoverleg pagina 8 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

9 Bij een lokaal woonbeleid zijn tal van partijen betrokken: onderling overleg is dan noodzakelijk. Het lokaal woonoverleg, waarin de relevante woonactoren van de gemeente vertegenwoordigd zijn, kan een belangrijke adviserende rol spelen bij de totstandkoming van een woonplan. Samenhang met andere beleidsdomeinen Gezien de samenhang van het lokaal woonbeleid met andere beleidsdomeinen zoals o.a. ruimtelijke planning, welzijn, dient ook dit tot uiting te komen in het woonplan. Dit kan enerzijds door rekening te houden met de betreffende beleidsplannen en doelstellingen (gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, ) en anderzijds door de betrokken partijen te betrekken bij het woonoverleg. Budget Uiteraard moet de gemeente zowel voor de ontwikkeling als voor de realisatie van het woonplan voldoende budget voorzien. Dit kan zowel het reguliere budget zijn als bijkomende subsidiemogelijkheden. Prioritaire projecten en acties worden best gespreid over de meerjarenbegroting, en wel zo dat de gewenste prioriteiten en de timing haalbaar blijven en dat de jaarlijkse uitgaven binnen het vooropgestelde jaarlijkse budget blijven. Voorbeelden van mogelijke beleidsintenties in de meerjarenbeleidsplannen/woonplannen Wonen moet betaalbaar zijn voor iedereen. - De gemeente onderzoekt hoe haar eigen patrimonium bijkomende woongelegenheid kan creëren en stimuleert lokale sociale huisvestingsmaatschappijen tot realisaties. - De gemeente brengt leegstand in kaart en onderzoekt op welke wijze dit patrimonium terug kan ingeschakeld worden in de woningmarkt. - Het op peil houden (of brengen) van het aanbod sociale woningen door de realisatie van kleinschalige inbreidingsgerichte projecten. - Maatregelen om de lokale huurmarkt te versterken o.m. door inschakelen van een Sociaal Verhuurkantoor. - Er worden afspraken gemaakt om gemengde projecten te realiseren in samenwerking met de lokale sociale huisvestingsmaatschappij of private projectontwikkelaar. - Bij nieuwe verkavelingen streven naar een goede spreiding van verschillende perceelgroottes. - Bijzondere gebieden afbakenen (om het recht van voorkoop uit te oefenen). - Binnengebieden ontpitten door middel van een Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) of via onteigening. - Invoeren van een gemeentelijke verordening (bv: verordening bescheiden wonen). - In nieuwe verkavelingen en koopprojecten een divers woningaanbod tot stand laten komen. - Gemeentelijk Ontwikkelingsbedrijf dat de grondregie opneemt. Bewaken van de kwaliteit van de woningen en de woonomgeving. - De gemeente gaat storende leegstand in de gemeente tegen door: - screening van het patrimonium - preventief aanschrijfbeleid van de betrokken eigenaars - instellen van opcentiemen op de gewestheffing - renovatie van stratenblokken - De renovatie van bestaande woningen aanmoedigen door: - informatieverstrekking over subsidies - het vaststellen van een complementaire gemeentelijke premie Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 9 van 42

10 - De woonkwaliteit van het huurpatrimonium in de gaten houden: - eigenaars-verhuurders informeren over de normen waaraan verhuurde woningen moeten voldoen, over de subsidiemogelijkheden bij renovatie en over de mogelijkheden tot samenwerking met een Sociaal Verhuurkantoor - actief gebruiken van het initiatiefrecht van de burgemeester in procedure ongeschikt- en onbewoonbaarheid. Voeren van een doelgroepenbeleid - Er is in veel gemeenten nood aan kleine en betaalbare woongelegenheden voor alleenstaanden. Een gemeente kan een reglement/verordening vaststellen om woningopsplitsing te regelen. - Een Sociaal Verhuurkantoor oprichten of erbij aansluiten zodat aangepaste woningen ter beschikking gesteld worden van de doelgroep met lage inkomens. - Ouderen zo lang mogelijk laten wonen in hun vertrouwde omgeving: - woningen aanpassen - het voorzieningenaanbod voor bejaarden in de woonkernen uitbreiden - het aanbod van gezinsondersteuning en thuiszorg op peil brengen - sociale huisvesting creëren bij zorgvoorzieningen om bejaarde huurders zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen - Het OCMW bouwt serviceflats op aangepaste locaties. - Met de lokale sociale huisvestingsmaatschappij afspraken maken om woningen voor tijdelijke crisisopvang ter beschikking te stellen van het OCMW Aanstellen van een huisvestingsambtenaar, uitbouwen van een huisvestingsdienst Waarom? Voor de voorbereiding, ontwikkeling en uitvoering van een lokaal woonbeleid is het noodzakelijk om structuren voor het lokale huisvestingsbeleid uit te bouwen. In de praktijk blijken er op dit vlak in Vlaanderen grote verschillen te bestaan. De specifieke lokale situatie, de schaal van de gemeente, de verschillende beleidsaccenten en de financiële mogelijkheden spelen hierbij een rol. In een aantal steden en (vooral grotere) gemeenten bestaat er een zekere traditie in het uitwerken van een lokaal woonbeleid en beschikt men over een goed draaiende huisvestingsdienst. Maar vele kleinere gemeenten beschikken niet over de middelen voor een uitgebouwde huisvestingsdienst of voltijdse/deeltijdse huisvestingsambtenaar. In die gevallen is de beleidsvoorbereiding en - uitvoering en de dienstverlening versnipperd over verschillende diensten (zoals de (bouw)technische dienst, de dienst welzijn, het informatieloket, het OCMW, ) of wordt er via een intergemeentelijk samenwerkingsverband een team samengesteld waarvan de (gespecialiseerde) medewerkers deeltijds in elke gemeente taken uitvoeren. Het takenpakket van de huisvestingsdienst is de laatste jaren sterk verruimd. Ook is de band met andere beleidsdomeinen nauwer geworden, bijvoorbeeld met ruimtelijke ordening en welzijn. Er is sprake van een taakverruiming, maar ook van een taakverschuiving: van informatieve dienstverlening naar beleids- en coördinatiewerk. Naarmate er een duidelijkere taakverdeling komt tussen de eerstelijns- en tweedelijnsdienstverlening wordt de nood aan coördinatie groter. Om een kwalitatief en geïntegreerd lokaal woonbeleid te voeren, heeft een gemeente idealiter een huisvestingsdienst of een huisvestingsambtenaar die instaat voor het coördineren van de (werking van) deze pagina 10 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

11 diensten en van de lokale woonactoren. Kleine gemeenten die hun lokaal woonbeleid vormgeven en uitvoeren via een intergemeentelijk samenwerkingsproject lokaal woonbeleid worden aangestuurd en begeleid door een projectcoördinator. Hoe de huisvestingsdienst er kan uitzien zal o.a. afhangen van de grootte van een gemeente en haar specifieke huisvestingssituatie. De volgende taken en/of bevoegdheden kunnen onderscheiden worden: beleidsvoorbereidende taken: - een gemeentelijke reglementering ontwikkelen (bijv. premiereglement, leegstandsreglement, kamerreglement, lokaal toewijzingsreglement) - een visie over wonen ontwikkelen, een gemeentelijk woonplan voorbereiden (doorlichting van de lokale huisvestingssituatie, bepalen van doelstellingen, actieplan, ), - organisatie van en deelname aan woonoverleg met lokale woonactoren (OCMW, intercommunale, sociale huisvestingsmaatschappijen, sociaal verhuurkantoor, woonwinkel, provincie, provinciale buitendienst Wonen-Vlaanderen, Vlaams Woningfonds, opbouwwerkorganisaties, ) - deelname aan werkgroepen (woonkwaliteitsbewaking, lokaal sociaal woonbeleid, ) beleidsuitvoerende taken: - taken rond kwaliteitsbewaking (onderzoeken ter plaatse, voorbereiden besluit burgemeester O/O, conformiteitsattesten afleveren, vermoedenslijst van verwaarloosde woningen opstellen (+ evt. inventarisbeheer), register leegstaande woningen opstellen en bijhouden, de woningbehoefte onderzoeken, ) - premie-aanvragen behandelen - gemeentelijke huisvestingsreglementen toepassen - de woonloketmedewerkers methodisch ondersteunen - burgers informeren over huisvestingsaangelegenheden zoals: - gemeentelijke reglementen en premies - aanvragen voor sociale woonleningen - inschrijvingen voor sociale woningen - huurwetgeving - woningkwaliteitsnormen - rationeel energiegebruik, duurzaam (ver)bouwen - levenslang en aanpasbaar wonen - notarissen informeren (over recht van voorkoop op woningen) beleidsevaluerende taken (evaluatie van beleidsuitvoering) Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 11 van 42

12 2.2 ORGANISEREN VAN LOKAAL WOONOVERLEG Waarom? Een lokaal bestuur beschikt over eigen bevoegdheden en taken op vlak van huisvesting. Eén van de instrumenten om die bevoegdheden daadwerkelijk uit te oefenen is het lokaal woonoverleg, omdat de gemeente daar met lokale woon-, bouw- en welzijnsactoren aan tafel zit. Volgens art. 28 van de Wooncode moet de gemeente erop toezien dat de sociale woonorganisaties onderling en met gemeente en OCMW overleg plegen. De gemeente kan de sociale woonorganisaties, het OCMW en de lokale welzijnsorganisaties voor overleg samenroepen. De sociale woonorganisaties zijn dan verplicht om in te gaan op de vraag om overleg. Dit is bijvoorbeeld van belang voor de afstemming van de sociale woonprojecten die de gemeente op haar grondgebied wil realiseren. Volgens artikel 10 van het Procedurebesluit Wonen 1 moeten sociale woonprojecten voor planning en programmatie besproken worden op het lokaal woonoverleg. Als de gemeente een lokaal toewijzingsreglement wil instellen, moet de gemeente, cfr. artikel 26 1 van het kaderbesluit sociale huur, de sociale verhuurders en de relevante lokale huisvestings- en welzijnsactoren betrekken in het totstandkomingsproces en daarvoor lokaal woonoverleg organiseren. Ook de nieuwe inplanting of uitbreiding van een bestaand woonwagenterrein dient voor de subsidieaanvraag besproken te worden op het lokaal woonoverleg (cfr artikel 3 1 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 11 december 2015 houdende de subsidiëring van de verwerving, de inrichting, de renovatie en de uitbreiding van terreinen voor woonwagenbewoners). Op dat woonoverleg moet worden besproken op welke wijze het woonwagenterrein tegemoetkomt aan de lokale behoeften en hoe de inspraak van de woonwagenbewoners wordt georganiseerd. De lokale woonactoren hebben zelf ook eigen taken op vlak van huisvesting te vervullen, waarvoor onderling overleg nodig is. OCMW s hebben bijvoorbeeld tot taak de huurders te begeleiden en hulp te bieden bij dreigende uithuiszetting. Het kaderbesluit sociale huur legt aan de sociale huisvestingsmaatschappijen de verplichting op om voorafgaand aan een gemotiveerde opzegging van een sociale huurder te overleggen met het OCMW wanneer de sociale huurder onvermogend is. En een OCMW kan ten behoeve van een dakloze of thuisloze aan de sociale huisvestingsmaatschappij om een afwijking verzoeken van de onroerend bezitsvoorwaarden en/of de reglementaire toewijzingsregels voor een sociale huurwoning. Daarnaast beschikken gemeenten over tal van ruime bevoegdheden of dienen zij opdrachten uit te voeren op andere beleidsdomeinen die een impact hebben op het wonen. Wonen heeft immers veel raakvlakken met andere beleidsdomeinen zoals ruimtelijke ordening, welzijn,... Denk bijvoorbeeld maar aan het opstellen van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan en de daarbij horende woonbehoeftenstudie, Overleg over de grenzen van deze verschillende beleidsdomeinen heen is dan ook een noodzaak. Een goede afstemming van de activiteiten tussen alle lokale woonactoren onderling (en actoren op andere beleidsdomeinen) is dus noodzakelijk met het oog op een betere organisatie van de lokale woonmarkt. Deze lokale woonmarkten verschillen onderling vaak sterk. Enkel door communicatie en overleg met alle betrokkenen kunnen gemeentebesturen vat krijgen op de lokale woonmarkt. Een gestructureerd overleg kan tevens de dienstverlening efficiënter en meer op maat van de behoeften van de burger maken. Het is aan de gemeente om dit overleg te coördineren en te structureren. 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 25 oktober 2013 houdende de procedure voor de planning, de programmatie en de realisatie van sociale woonprojecten (procedurebesluit wonen) pagina 12 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

13 Waarover? Het is belangrijk te vertrekken van de eigen specifieke situatie. De thema s zullen dan ook verschillen naargelang de eigenheid en kenmerken van de gemeenten. Goede afspraken over de hoofdlijnen en thema s zijn fundamenteel, zonder daarom op voorhand al alles vast te leggen en daardoor te star te worden. Mogelijke hoofdlijnen zijn: Lokaal sociaal woonbeleid (planning van sociale woonprojecten) Kwaliteit van het woningpatrimonium - woningkwaliteitsbewaking Koppeling met andere gemeentelijke beleidsplannen Dienstverlening aan de inwoners Beleidsinstrumenten voor woonbeleid Woonomgeving en openbaar domein Leefbaarheid Netwerking/samenwerking Informatie en communicatie Lokaal woonoverleg moet in functie van een bepaalde doelstelling staan. Gewoonlijk wil men via overleg komen tot een gezamenlijke aanpak die een oplossing brengt voor een bepaald probleem. Maar het kan evengoed gaan om het optimaal inspelen op bepaalde kansen en opportuniteiten. Lokaal woonoverleg tussen verschillende partijen resulteert gewoonlijk in een samenwerkingsakkoord, een plan, dat vervolgens nog dient uitgevoerd. Met wie? De volgende gesprekspartners moeten zeker betrokken worden bij lokaal woonoverleg: Politici: burgemeester, schepen bevoegd voor wonen, ruimtelijke ordening, schepen sociale zaken, OCMWvoorzitter Ambtenaren: huisvestingsambtenaar (woonambtenaar), stedenbouwkundig ambtenaar, OCMW-secretaris, Projectcoördinator/-medewerkers (in geval van intergemeentelijk samenwerkingsproject) Sociale huisvestingsmaatschappijen Ook de volgende gesprekspartners kunnen naargelang het thema betrokken worden: Sociale huisvestingsactoren - Vlaams Woningfonds - Sociaal verhuurkantoor - Sociale kredietvennootschap - Intercommunale voor huisvesting (Sociale) wooninitiatieven - Huurdersbond - Woonwinkel Provinciale en gewestelijke diensten - Decentrale dienst van Wonen-Vlaanderen - Dienst huisvesting (van de Provincie) - Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen - Inspectie RWO Actoren uit de welzijnssector Vertegenwoordigers van bewonersorganisaties Andere voor wonen relevante actoren (o.a. vastgoedmakelaars, notarissen,.) Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 13 van 42

14 Het is zinvol om het aantal gesprekspartners te bepalen en te beperken naargelang het thema. Voor bepaalde onderwerpen kan bilateraal of beperkt overleg soms efficiënter werken dan een uitgebreide vergadering; per thema kan een werkgroep gevormd worden. Belangrijk is dat er goede afspraken gemaakt worden rond terugkoppeling naar de plenaire overlegtafel. Hoe? Woonoverleg is geen nieuw verschijnsel: vele besturen en woonactoren of initiatieven hebben wel eens onderling overleg, vaak occasioneel en/of naar aanleiding van een project of een specifiek beleidsdossier. Sommige contacten zijn misschien puur bilateraal (de contacten tussen de sociale huisvestingsmaatschappij en het OCMW over wanbetalers en dreigende opzeggingen van huurders). Het is echter belangrijk zicht te krijgen op de overleg- en samenwerkingsvormen tussen al die instanties. Deze overlegmomenten kunnen immers de basis vormen voor een ruimer en structureel lokaal woonoverleg. Een lokaal bestuur kan immers beter verder bouwen op de reeds van onderuit gegroeide overlegstructuren en ze mee inpassen in het ruimere lokale woonoverleg, rekening houdend met onderlinge gevoeligheden en gegroeide netwerkverbanden in de gemeente of regio. Kortom, vertrek van wat er op het vlak van woonoverleg in de gemeente reeds aanwezig is. De praktijk leert dat er een aantal basisvoorwaarden zijn voor het opstarten en actief houden van het woonoverleg. Er is iemand nodig die het initiatief neemt. Voor de continuïteit en het welslagen van het woonoverleg is het onontbeerlijk dat na verloop van tijd de gemeente haar regierol opneemt, en een huisvestingsambtenaar aanduidt die het overleg trekt. De relevante woon- en andere diensten of actoren die van belang zijn voor het wonen moeten bereid zijn om samen te werken aan concrete en realistisch haalbare actieplannen ter verbetering van het wonen in de gemeente of de regio. Op basis van duidelijke samenwerkingsafspraken wordt tenslotte een actieplan opgesteld met een duidelijke planning en timing van de opdrachten en activiteiten van het woonoverleg. Er bestaat geen ideaal organisatiemodel: lokaal woonoverleg wordt georganiseerd en gestructureerd op maat van de lokale realiteit. Het mag geen starre, logge structuur hebben maar moet een dynamisch en werkbaar orgaan zijn om soepel en flexibel te kunnen inspelen op actuele noden en kansen. Meestal wordt er gekozen voor een formule met een breed forum dat twee keer per jaar in plenum samenkomt, gecombineerd met actieve werkgroepen (afhankelijk van de grootte van de gemeente). De basis van het woonoverleg is een algemene vergadering waarbij alle actoren samen komen. In grotere gemeenten, steden of regio s worden er vaste en ad hoc-werkgroepen geïnstalleerd, steeds gericht op bepaalde thema s of doelgroepen. Mogelijke vaste werkgroepen kunnen er zijn rond woonbeleidsplannen, sociale huisvesting, kwaliteitsbewaking, dienstverlening aan de burgers Ad hoc werkgroepen kunnen gaan over crisisopvang, premies, Het overleg moet op afgesproken en regelmatige tijdstippen plaatsvinden. De doelstellingen moeten door iedereen gekend én gedragen zijn. De coördinator (de huisvestingsambtenaar of de intergemeentelijke projectcoördinator), die een mandaat van de partners krijgt, moet oog hebben voor de netwerkvorming met de relevante actoren. Naast opvolging van de actoren en onderlinge communicatie, bezorgt de coördinator hun ook zoveel mogelijk externe informatie, onder de vorm van vormingssessies, documentatie en cijfergegevens. pagina 14 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

15 Uiteindelijk moeten de gekozen actieplannen passen in een brede woonvisie, vertaald in een lokaal en/of bovenlokaal woonbeleid. Om de continuïteit te waarborgen moet de coördinator of huisvestingsambtenaar zijn taak kunnen uitoefenen, en ook over de nodige administratieve ondersteuning beschikken. Wat de besluitvorming betreft, kan het lokaal woonoverleg ook een adviesfunctie naar het lokaal bestuur vervullen. De werkgroepen bereiden deze adviezen voor. Om te vermijden dat de besluitvorming te veel tijd in beslag neemt kan men opteren om het advies van een werkgroep integraal aan het college of de gemeenteraad voor te leggen, vergezeld door een begeleidend advies van het woonoverleg. 2.3 AANBIEDEN VAN DIENSTVERLENING AAN DE BURGER Dienstverlening: de loketfunctie Lokale besturen moeten de burger informeren over hun dienstverlening en wel zo dat deze op een vlotte en klantvriendelijke manier toegankelijk wordt gemaakt. De uitdaging voor de toekomst bestaat er voor de overheid in om over te schakelen naar een vraaggerichte dienstverlening, waarbij de burger wordt beschouwd als een klant. Een geïntegreerd loket is een concept dat uitgaat van één aanspreekpunt met de overheid voor de burger. De burgers ontvangen op één plaats in de gemeente een samenhangend pakket van overheidsdiensten op basis van hun specifieke vraagpatronen. Dit alles wordt ook wel het één-loketprincipe genoemd. Een loket is overigens niet alleen een fysieke balie. Ook de informatieverstrekking per telefoon en het ter beschikking stellen van een internetloket wordt hiertoe gerekend. Momenteel verloopt het aanbieden van informatie en diensten bij de meeste gemeenten aanbodgericht (volgens de bestaande organisatiestructuren) vanuit de gemeente, vanuit het OCMW en/of soms ook vanuit een woonloket/woonwinkel. Voor dienstverlening m.b.t. bepaalde huisvestingsaangelegenheden (zoals aanbieden van informatie, bouwtechnische ondersteuning, behandeling van premieaanvragen, bemiddeling en begeleiding) kan de burger terecht bij de gemeente zelf, die dan zowel voor de eerstelijns- als voor de tweedelijnsdienstverlening instaat. Binnen de sociale dienstverlening door het OCMW neemt het gewicht van de huisvestingsproblematiek echter toe. Hierdoor komt de baliefunctie rond wonen soms in belangrijke mate bij het OCMW, en niet bij de gemeente, terecht. In een aantal Vlaamse steden en gemeenten werden er de afgelopen jaren ook woonloketten/woonwinkels opgericht die zich concentreren op de eerstelijnsdienstverlening aan de burgers en op die manier een complementaire werking hebben t.o.v. de gemeentelijke huisvestingsdienst en/of het OCMW. In de organisatiestructuur horen deze woonloketten dikwijls thuis onder de gemeente of onder het OCMW. In vele gemeenten wordt een woonloket met vaste openingsuren aangeboden in het kader van een intergemeentelijk samenwerkingsproject lokaal woonbeleid. Kenmerken van woonloketten/woonwinkels De invulling van de woonloketten/woonwinkels kan nogal verschillen naargelang de lokale omstandigheden die aanleiding gaven tot het ontstaan ervan, maar toch kunnen een aantal gemeenschappelijke kenmerken worden onderscheiden: Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 15 van 42

16 Laagdrempelige voorziening In eerste instantie betreft het concept woonloket/woonwinkel een laagdrempelige voorziening die zich concentreert op eerstelijnsdienstverlening naar de burger toe, waarbij het aanbod gericht is naar alle burgers, maar prioritair naar zwakke bewonersgroepen op de woningmarkt zoals kandidaat sociale huurders, kleine (bejaarde) eigenaars, renoveerders, De woonloketten willen de burgers op verschillende manieren ondersteunen bij de realisatie van hun recht op wonen. Een woonloket kan zijn lage drempel maar waar maken indien: - de dienstverlening plaatsvindt op een goed herkenbare (indien mogelijk een aparte) en gemakkelijk bereikbare locatie - de dienstverlening gewaarborgd is via permanenties (zitdagen, klantvriendelijke uren) - de dienstverlening flexibel kan verlopen (zowel schriftelijk als mondeling als telefonisch, zowel in de locatie van het woonloket zelf als via huisbezoek) Informatie, advies en begeleiding op maat Sommige individuele woonproblemen zijn eenvoudig op te lossen, andere zijn complex en hangen samen met andere probleemaspecten en/of haken in op een ingewikkelde combinatie van regels, procedures, wetgeving,. Bovendien is een eenvoudig of ingewikkeld woonprobleem relatief. Het hangt immers samen met de kennis, vaardigheden en financiële draagkracht van diegene die het woonprobleem heeft. Naast het geven van heldere informatie zal de woonloketmedewerker op een systematische manier een diagnose stellen van de woonsituatie van zijn klant: - intake - analyse van de probleemsituatie - adviesverlening met eventueel actieplan en opvolging Bij de diagnose en de opstelling van het actieplan zal hij oog hebben voor de samenhang met andere factoren (familiale situatie, woningkwaliteit, leefomgeving, ). Huisbezoeken kunnen de vraag van de klant in een ruimer kader plaatsen. De woonloketmedewerker stelt een plan op maat op en begeleidt de klant tijdens de verschillende fases van de probleemoplossing. De ondersteuning die het woonloket biedt kan zowel individueel als collectief gebeuren, maar zal steeds actief verlopen en moet tastbaar bijdragen tot de verbetering van de woonsituatie. Individuele dienstverlening betreft o.a. : - het verstrekken van basisinformatie over huisvestingspremies, over de voorwaarden voor de huur van een sociale woning, over de inschrijvingslijst voor een sociale woning, over crisisopvang, over huurwetgeving, - het doorverwijzen naar de bevoegde diensten (gemeentelijke huisvestingsdienst, OCMW, sociale huisvestingsmaatschappij, het Vlaams Woningfonds, sociaal verhuurkantoor, ) voor de inhoudelijke en administratieve afhandeling van bepaalde dossiers - het opnemen van begeleiding indien geen andere dienst hiervoor instaat (bv. bij het zoeken naar een geschikte huurwoning) Bewoners kunnen collectief aangesproken worden door o.a. : - het aanschrijven van bepaalde doelgroepen (bv. nieuwe inwoners, senioren) - het organiseren van vormingsavonden rond wonen pagina 16 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

17 Het afsluiten van samenwerkingsverbanden Het stimuleren en afsluiten van hechte samenwerkingsverbanden met diverse huisvestingsactoren is een derde wezenlijk kenmerk van het woonloket/de woonwinkel. Deze samenwerkingsverbanden kunnen naargelang de situatie en de noodzaak verschillen in intensiteit en omvang. Zo kunnen samenwerkingsverbanden binnen de gemeentelijke diensten ontwikkeld worden: - met de dienst bevolking (voor informatie over migraties en nieuwe inwoners) - met de dienst huisvesting (voor opvolging van lopende dossiers van doorverwezen klanten m.b.t. kwaliteitsonderzoek, premies, ) - met de dienst ruimtelijke ordening (voor opvolging van lopende dossiers van doorverwezen klanten m.b.t. bouwaanvragen voor saneringswerken en werken van kleine omvang) Ook met niet-gemeentelijke huisvestingsactoren kan worden samengewerkt: - met de sociale dienst van het OCMW - met sociale huisvestingsmaatschappijen - met sociale kredietvennootschappen - met het Vlaams Woningfonds - met het sociaal verhuurkantoor - met de immobiliënsector en notarissen - met opvangcentra - met bewonersgroepen en buurtcomités In vele woonloketten/woonwinkels vinden eveneens permanenties plaats van relevante huisvestingsactoren die dit willen zoals de huurdersbond, het Vlaams Woningfonds, ). Vorming van een informatienetwerk Aansluitend op hogervermelde samenwerkingsverbanden kan het woonloket/de woonwinkel eveneens samenwerkingsverbanden uitbouwen en informatie uitwisselen met niet-huisvestingsactoren uit de (sociale) sector. Hierbij kan o.a. worden gedacht aan buurtopbouwwerk, bewonersgroepen, Signaalfunctie Een woonloket/woonwinkel kan eveneens optreden als observatorium en adviserend orgaan om de hiaten binnen het huidig woonkader vast te stellen en deze aan de beleidsinstanties te signaleren. Dat kan via analyse van gegevens die verzameld worden door een registratiesysteem dat gehanteerd wordt om de vragen en klanten en prestaties van het woonloket te monitoren Samenwerking met een sociaal verhuurkantoor en huurdersbond Aanvullend op de dienstverlening van de traditionele (sociale) huisvestingsactoren (sociale huisvestingsmaatschappijen, gemeenten, OCMW s, intercommunales) en het welzijnswerk kan er in het kader van een geïntegreerd lokaal woonbeleid overwogen worden om een sociaal verhuurkantoor op te richten of een reeds bestaand sociaal verhuurkantoor in te schakelen. Aangezien de problemen op de krappe private huurmarkt sterk toegenomen zijn zowel qua betaalbaarheid als kwaliteit van de woningen is samenwerking met een Sociaal Verhuurkantoor aangewezen Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 17 van 42

18 Het SVK is vandaag een belangrijke actor die betaalbare huurwoningen aanbiedt op de private huurmarkt. Sinds 1 september 2012 is het VOB niet langer de koepelorganisatie voor de Vlaamse SVK s. Sindsdien kunnen de SVK s voor algemene ondersteuning terecht bij de VMSW. Voor ondersteuning inzake woningkwaliteitsnormen kunnen de SVK s terecht bij Wonen-Vlaanderen. Basisprincipes van het SVK-model: het recht op wonen het verstevigen van de positie van de (zwakke) huurder op de private huurmarkt de complementaire rol t.a.v. de traditionele (sociale) huisvestingsactoren en het welzijnswerk de participatie van de doelgroep Kernelementen voor de werking Het verhogen van het aanbod van sociaal verhuurbare woningen op de private huurmarkt. De kerntaak bestaat uit de inhuring en verhuring van woningen op de private huurmarkt. Het SVK sluit een hoofdhuurovereenkomst af met de eigenaar en een onderhuurcontract met de onderhuurder. Het SVK neemt enerzijds de rechten en plichten van de huurder over t.a.v. de eigenaar, anderzijds steunt het SVK de onderhuurder door huurdersvriendelijke contractuele voorwaarden te bedingen en een maximale woonzekerheid voor de huurder voorop te stellen. Omdat het SVK de garantie van stipte betaling en onderhoud van de woning kan aanbieden, kan het SVK met de eigenaar onderhandelen over de nodige herstellingen en/of renovaties, huurdersvriendelijke contractmodaliteiten en uiteraard een betaalbare huurprijs. De onderverhuring door een SVK is gebonden aan een aantal voorwaarden betreffende de gebruikte modelhuurcontracten, de woningkwaliteit en de objectieve toewijzingsprocedure en regels. Het aanbieden van specifieke huurdersbegeleiding De doelgroep waarnaar de SVK s zich richten zijn kansarme en kwetsbare bewoners. Factoren zoals lage scholingsgraad, werkloosheid, laag arbeidsinkomen of vervangingsinkomen, vreemde herkomst, gezinssamenstelling, slechte gezondheidstoestand kunnen ertoe bijdragen dat huurders geen of weinig kans maken om op de private huurmarkt een woning te verkrijgen of behouden. Omwille van de eigenheid van deze doelgroep dringt een specifieke huurdersbegeleiding zich op. Die heeft rechtstreeks betrekking op het huurcontract dat afgesloten is tussen het SVK en de huurder (stipte betaling, vermijden huurachterstal, goed onderhoud van de woning, hulp bij uitvoering van herstellingen, administratieve ondersteuning,...). De huurdersbegeleiding die een SVK aanbiedt is steeds vrijwillig en wordt opgezet vanuit een emancipatorisch en participatief oogpunt. De huurdersbegeleiding werkt preventief t.a.v. uithuiszettingen. Een lokaal netwerk realiseren Tot slot trachten de SVK s in het lokale netwerk van diensten en organisaties mee voor onderlinge afstemming en coördinatie te zorgen met andere huisvestings- en welzijnswerkingen. De bedoeling hiervan is om een zo goed mogelijke oplossing te vinden voor de huurders/bewoners en om te komen tot een lokaal sociaal woonbeleid waarbij de verschillende partners in het netwerk hun eigen specifieke taak opnemen. pagina 18 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning

19 2.3.3 Toepassing van Vlaamse premies en tegemoetkomingen De Vlaamse overheid wil het verwerven van een woning, het verbeteren van de kwaliteit van de woning stimuleren en het huren van een kwalitatieve woning op de private huurmarkt betaalbaar maken. Dit gebeurt via premies, het realiseren van sociale woningen, het verstrekken van sociale leningen, De Vlaamse Wooncode groepeert alle steunmaatregelen die het Vlaamse Gewest, op basis van zijn bevoegdheden, kan toestaan aan de particulieren die in hun woonbehoeften willen voorzien. Al deze steunmaatregelen voor het huren, kopen, bouwen of renoveren van een woning zijn gericht naar particulieren die moeten voldoen aan een aantal voorwaarden waaruit blijkt dat ze woonbehoeftig zijn. De steunmaatregelen vallen uiteen in twee categorieën: 1. de bijzondere sociale leningen aan particulieren toegekend door het Vlaams Woningfonds toegekend door de VMSW toegekend door de erkende sociale kredietmaatschappijen 2. de premies en tegemoetkomingen aan particulieren Verbeteringspremie (BVR ) heeft betrekking op verbeteringswerkzaamheden en op verbouwingswerken die overbevolking tegengaan. Aanpassingspremie (BVR ) is ingesteld ten behoeve van bejaarden met het oog op de aanpassing van hun woning aan hun fysieke gesteldheid. Huurpremie (BVR 04/05/2012): tegemoetkoming voor huurders ten bedrage van ongeveer 120 euro van een private woning, die gedurende 4 jaren zijn ingeschreven op de wachtlijst van een sociale woningen. Tegemoetkoming in de huurprijs en Installatiepremie (BVR ) is een tegemoetkoming in de huurprijs en richt zich tot de laagste inkomensgroepen: herhuisvesting van bewoners van ongeschikt en/of onbewoonbaar verklaarde woningen, aandacht voor huurders in te kleine woningen, daklozen, campingbewoners, bejaarden en personen met een handicap en particulieren die een woning huren van een SVK. Vanaf 1 mei 2014 werd de tegemoetkoming in de huurprijs op een aantal vlakken gelijkgeschakeld met de huurpremie 2, o.m. bedrag van de huursubsidie, maximale huurprijs, degressiviteit vervalt, verplichting van de huurder om zich in te schrijven op de wachtlijst bij de sociale huisvestingsmaatschappij, Renovatiepremie. Deze premie werd op 1 december 2014 afgeschaft en werd medio 2015 aangepast (Besluit van de Vlaamse Regering tot opheffing van het besluit van de Vlaamse Regering van 2 maart 2007 tot instelling van een tegemoetkoming in de kosten bij de renovatie van een bestaande woning of bij het realiseren van een nieuwe woning). Voor andere (energiebesparende) premies m.b.t. de woning wordt verwezen naar Wat betreft de tegemoetkomingen aan particulieren kunnen de gemeenten via een eigen reglementering bijkomende of aanvullende tegemoetkomingen verlenen die zijn afgestemd op de Vlaamse en/of provinciale premies. Het is sterk aan te bevelen deze gemeentelijke maatregelen af te stemmen op de initiatieven van het provinciale en het gewestelijke niveau. Voor het leggen van eigen accenten in een gemeentelijk premiebeleid wordt dus best rekening 2 Besluit van de Vlaamse Regering dd. 21 maart Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning pagina 19 van 42

20 gehouden met de initiatieven die reeds door provincie en Vlaams Gewest genomen worden. Complementariteit tussen de verschillende initiatieven is hier het sleutelwoord. Meer info op VERBETEREN VAN DE WONINGKWALITEIT Vooraf Het decreet houdende wijziging van diverse decreten rond woonkwaliteitsbewaking (het zgn. integratiedecreet dat door de Vlaamse Regering goedgekeurd werd op 29 maart 2013) integreert het kamerdecreet in de Vlaamse Wooncode. Korte weergave van enkele algemene krachtlijnen: De normen, procedures, aanvullende bevoegdheden (van lokale besturen) en sanctiemechanismen voor zelfstandige en niet-zelfstandige woningen worden beter op elkaar afgestemd. De samenhang van het instrumentarium wordt verder ook versterkt door de opheffing van een besluit tot ongeschikt- of onbewoonbaarverklaring te koppelen aan de afgifte van een conformiteitsattest. De gemeenten krijgen eveneens meer slagkracht om een sterk lokaal woningkwaliteitsbeleid te voeren: o.m. in de procedure tot ongeschikt- of onbewoonbaarverklaring mogen gemeenten voorbijgaan aan de vereiste om het advies van de gewestelijk ambtenaar af te wachten (alvorens een besluit te nemen) als dat advies te lang op zich laat wachten Toepassing van Vlaamse beleidsinstrumenten Ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaring De ongeschikt- en onbewoonbaarverklaringen zijn, indien ze uitgesproken worden in het kader van de Vlaamse Wooncode, besluiten van de burgemeester, op advies van het Vlaams Gewest (Wonen-Vlaanderen). Daarnaast kunnen de onbewoonbaarverklaringen ook nog altijd besloten worden in het kader van artikel 135 van de nieuwe Gemeentewet wanneer er een acuut gevaar is voor de veiligheid en de gezondheid van de bewoners, omwonenden of passanten en een onmiddellijk optreden is nodig. Ongeschikt: een woning (hiermee worden zowel zelfstandige woningen als kamers bedoeld) die niet voldoet aan de normen van artikel 5 van de Vlaamse Wooncode (technisch verslag van minimum 15 strafpunten) kan ongeschikt verklaard worden Onbewoonbaar: een woning die ernstige veiligheids- en/of gezondheidsrisico s vertoont (gemotiveerd aan de hand van een omstandig verslag, meestal in combinatie met een technisch verslag - in uitzonderlijke omstandigheden kan dit evenwel zonder technisch verslag) Overbewoond: een woning die ernstige veiligheids- en/of gezondheidsrisico s vertoont omdat ze niet voldoet aan de woonbezettingsnorm (wanneer er geen onmiddellijk risico bestaat voor de bewoners inzake veiligheid of gezondheid, maar de woning wel te veel bewoners telt, spreekt men van Onaangepastheid) Initiatiefnemer of aanvrager: burgemeester zelf of andere zoals gemeentebestuur, voorzitter OCMW, gewestelijk ambtenaar, sociale woonorganisaties (bvb. huurdersbond of sociaal verhuurkantoor), de provinciale gezondheidsinspecteur, en eenieder die belang heeft (bvb. huurder enz.) Beslissing: de burgemeester laat zijn diensten best voorafgaandelijk nagaan of de klacht gegrond is. Dit vloeit voort uit het woningkwaliteitsbesluit van 12 juli Indien de klachten gegrond zijn, dan vraagt hij het advies pagina 20 van 42 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten, ondersteuning