Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten en ondersteuning. Basiscursus lokaal woonbeleid Wonen-Vlaanderen Johan Baeten

Transcriptie

1 Lokaal woonbeleid: activiteiten, instrumenten en ondersteuning Basiscursus lokaal woonbeleid Wonen-Vlaanderen Johan Baeten 3 mei 2016

2 Overzicht presentatie Regisseursopdracht gemeente Lokale actoren Middelen Lokaal woonoverleg Woonbeleidsvisie Vlaamse Decreet gronden pandenbeleid Ondersteuning lokaal woonbeleid door Wonen- Vlaanderen

3 Regisseursopdracht gemeente De Vlaamse Wooncode duidt in artikel 28 1 het lokale niveau aan als regisseur van het lokaal woonbeleid. De gemeente is verantwoordelijk voor het uitwerken van haar woonbeleid op lokaal vlak waarbij aandacht uitgaat naar het stimuleren van sociale woonprojecten, het ondersteunen van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden en het uitwerken van een bewaking van de kwaliteit van het woonpatrimonium en de woonomgeving

4 Regisseursopdracht gemeente Specifieke taken als regisseur: Stimuleren van sociale woonprojecten Uitwerken van een bewaking van de kwaliteit van het woningpatrimonium en de woonomgeving Ondersteunen van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden Kritische succesfactoren (uit de praktijk) : Engagement gedrevenheid beleid Huisvestingsambtenaar trekker Kennis van de

5 Lokale actoren Stad / Gemeente OCMW Sociale huisvestingsmaatschappijen (shm s): huur en koop Sociaal verhuurkantoor (svk) Vlaams Woningfonds Huurdersbond, CAW, intercommunales, bewonersverenigingen,

6 Lokale actoren Stad / gemeente Politiek niveau: schepen voor wonen, huisvesting, sociale zaken, evt. ruimtelijke ordening, OCMW-voorzitter, Ambtelijk niveau: huisvestingsambtenaar, evt. stedenbouwkundig ambtenaar, OCMW-secretaris, loketpersoneel,

7 Lokale actoren Rol van de Huisvestingsambtenaar = cruciaal Spilfiguur van lokaal woonoverleg Beleidsondersteunend Lokaal kenniscentrum Aanspreekpunt voor de burger

8 Instrumenten 1. Lokaal woonoverleg 2. Woonbeleidsvisie 3. Vlaamse Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten Stimuleren van sociale woonprojecten Verbeteren van woningkwaliteit Tegemoetkomingen aan particulieren Grond- en pandenbeleid

9 Instrument 1: Lokaal woonoverleg De Vlaamse Wooncode geeft in artikel 28 2 het lokale bestuursniveau de opdracht om een lokaal woonoverleg te organiseren met de sociale woonorganisaties en het OCMW.

10

11 Instrument 1: Lokaal woonoverleg Doel? Coördinatie van het lokaal woonbeleid Wat? Overleg op initiatief van de gemeente Met de lokale woonactoren Op regelmatige basis Lokaal woonoverleg in regelgeving Planning van sociale woonprojecten Gemeentelijk actieprogramma Lokale toewijzingsreglementen Intergemeentelijke samenwerkingsprojecten Inplanting en uitbreiding van woonwagenterreinen

12 Instrument 1: Lokaal woonoverleg Agenda? Vorm geven aan lokale woonbeleidsvisie Afspraken maken over acties, taakverdeling, timing, fasering, Planning en financiering van sociale woningen Lokaal toewijzingsreglement Gemeentelijk actieprogramma: inzet van gronden openbare besturen voor realisatie sociaal woonaanbod Lokale verordeningen, premies, Woonkwaliteitsbewaking Bewonersparticipatie en communicatie Nieuwe inplanting of uitbreiding van een bestaand woonwagenterrein

13 Instrument 1: Lokaal woonoverleg Bespreking van de planning en programmatie van sociale woonprojecten Wat en hoeveel financierbaar? Financieringsbesluit wonen (FS3) (21 dec /01/2013 in werking) Hoe laten financieren? Procedurebesluit (sociaal) Wonen (25 oktober /01/2014 in werking)

14 Instrument 1: Lokaal woonoverleg Planning en programmatie van sociale woonprojecten procedure vanaf 2014 cfr Procedurebesluit van 25/10/2013 Projectportaal VMSW Rol van de beoordelingscommissie 4 fasen Aanmelding en bespreking op LWO Opname meerjarenplanning Opname kortetermijnplanning Toewijzing van middelen op jaarbudget

15 Instrument 2: Woonbeleidsvisie Woonbeleid integreren in de lokale beleids- en beheerscyclus (BBC) Doel? Richting geven aan het woonbeleid Gedragen door politiek en het werkveld Gebaseerd op feitelijke vaststellingen lokale opportuniteiten / problemen Mag geen verplicht nummertje zijn : essentieel voor onderbouwde acties om wonen kwalitatief en betaalbaar te houden in de gemeente + de juiste doelgroepen te kunnen bereiken

16 Instrument 2: Woonbeleidsvisie Hoe? Bij voorkeur via een woonplan (+ integratie in meerjarenbeleidsplan ) Procesmatige opbouw: Vanuit lokale situatie gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, data i.v.m. demografie, inkomen, woningkwaliteit, specifieke lokale problematieken, mogelijke actoren, SWOT-analyse Formuleren van doelstellingen Opstellen van actieplannen (budget!) Monitoring, evaluatie en bijsturing = essentieel

17 Instrument 2: Woonbeleidsvisie Voorbeelden van acties : In kaart brengen van potentiële locaties voor (sociale) woonprojecten Planning sociale woonprojecten afstemmen op behoeften Actief optreden tegen leegstand om woningen sneller terug op de markt te brengen SVK oprichten of erbij aansluiten en promoten bij eigenaars Afstemming met OCMW rond zorgwonen, crisisopvang,

18 Instrument 2: Woonbeleidsvisie Vervolg voorbeelden acties : Ruimtelijke maatregelen (via bvb RUP) om sociale huisvesting mogelijk te maken Inrichten woonloket + communicatie naar huurders en eigenaars Opmaak reglementen Invoeren nieuwe premies, stimuli Uitwerken doelgroepenbeleid

19 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid Doel? Gemeenten ondersteunen in hun regisseursrol t.a.v. het lokaal woonbeleid Kleinere gemeenten de kans geven om samen te werken en de krachten te bundelen Situatie op 1 januari 2016: 41 IGS-projecten 185 gemeenten

20

21 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid Hoe? BVR 21 september 2007 Subsidie = 60 % van de personeelskost van het projectteam Voor intergemeentelijke projecten (uitzonderlijk voor één gemeente)

22 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid 5 verplichte activiteiten: Ontwikkelen gemeentelijke woonbeleidsvisie Lokaal woonoverleg Aanbieden van gestructureerde basisinformatie Verbetering kwaliteit woningpatrimonium Initiatieven in het kader van decreet gronden pandenbeleid Minstens 1 facultatieve activiteit

23 1. Subsidie voor intergemeentelijke samenwerkingsprojecten lokaal woonbeleid Nieuwe dynamiek in heel wat gemeenten In bijna alle Vlaamse gemeenten lokaal woonoverleg opgestart Ervaringsuitwisseling biedt kansen Nieuw IGS-subsidiebesluit verwacht in juli 2016

24 2. Stimuleren van sociale woonprojecten Recht van voorkoop (RVV) voor initiatiefnemers sociale woonprojecten bij verkoop van woning op inventaris woonkwaliteitsbewaking in leegstandsregister gemeente in een bijzonder gebied in een RUP met RVV voor sociaal wonen

25 2. Stimuleren van sociale woonprojecten Lokaal toewijzingsreglement: Bijsturen van standaardtoewijzingsreglement op maat van de lokale situatie Lokale binding Doelgroepen: omzendbrief LTR voor ouderen (soepelere regeling!) Verbeteren van de leefbaarheid

26 3. Verbeteren van woningkwaliteit Integratiedecreet (29/3/2013): kamerdecreet geïntegreerd in de VWC Ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaringen van woningen Ongeschikt Onbewoonbaar Overbewoond

27

28

29 3. Verbeteren van woningkwaliteit Ongeschikt-, onbewoonbaar- en overbewoondverklaringen van woningen Technisch onderzoek n.a.v. vraag van gemeente, klacht van burger, algemene screening Besluit van de burgemeester op advies van gewestelijk ambtenaar Inventaris beheerd door gemeente of Wonen-Vlaanderen Heffing

30 3. Verbeteren van woningkwaliteit Verwaarlozing van woningen en gebouwen Meest ernstige gevallen van verkrotting Vermoedenslijsten van gemeenten naar Wonen-Vlaanderen Technisch verslag op basis van visuele vaststelling vanop openbare weg of terrein Intussen hele weg afgelegd met duidelijke resultaten

31

32 3. Verbeteren van woningkwaliteit Leegstaande gebouwen en woningen Vergemeentelijking van de leegstandsheffing: register en heffing Register : verplicht Heffing: facultatief Opgelet : onderschatting van problematiek door gemeenten

33 3. Verbeteren van woningkwaliteit Leegstaande en verwaarloosde bedrijfsruimten Perceel met minstens 1 gebouw met vroegere of huidige economische activiteit, oppervlakte > 5 are Inventaris beheerd door Departement Ruimte Heffing Potenties voor sociale woonprojecten

34 3. Verbeteren van woningkwaliteit Conformiteitsattest Verstrekt door gemeente na technisch onderzoek nu ook op eigen initiatief Officiële verklaring dat woning voldoet aan Vlaamse kwaliteitsnormen 10 jaar geldig (Wonen-Vlaanderen verstrekt gratis conformiteitsattest voor nieuwe woning bij huursubsidie) Nodig voor opheffing besluit O/O

35 3. Verbeteren van woningkwaliteit Strafrechtelijke procedure Via agentschap Inspectie RWO Handhaving Strijd tegen huisjesmelkers Optreden tegen bewoning in andere constructies dan woningen

36 3. Verbeteren van woningkwaliteit Ontvoogding vrijstelling advies GA Eigen acties gemeenten : Pro-actief beleid via screening deel private huurmarkt Aanschrijfbeleid eigenaars-verhuurders Ondersteuning oudere eigenaars Gemeentelijke reglementen (kamerreglement, strengere normen in bouwreglement) Acties burgemeester in kader besluit O/O (herhuisvesting, snelherstel, werken opleggen, recuperatie herhuisvestingskosten)

37 4. Tegemoetkomingen aan particulieren Zoekmachine die overzicht geeft van de mogelijke tegemoetkomingen O.b.v. invoering specifieke gegevens van aanvrager, woning, werkzaamheden Tegemoetkomingen van openbare besturen en nutsmaatschappijen

38 4. Tegemoetkomingen aan particulieren Huurpremie: 4 jaar op de wachtlijst van een SHM In 2015 werden nieuwe huurpremies toegekend. Eind 2015 waren er in totaal premie-ontvangers. Huursubsidie: Voor huurder, bij verhuis van een slechte naar een goede huurwoning, van een onaangepaste naar een aangepaste woning, of bij nieuwe inhuurneming bij svk Geplafonneerde huurprijs Huurder zonder volle eigendom en met beperkt inkomen aanvragen in ,7 mio euro toegekend

39 4. Tegemoetkomingen aan particulieren Verbeterings- en aanpassingspremie Voor eigenaars en huurders met beperkt inkomen; ook verhuurder aan SVK Voor specifieke werkzaamheden die woning verbeteren, verbouwen, isoleren of aan te passen voor bejaarden (65+ ers) in 2015: aanvragen / 12,5 mio euro

40 Renovatiepremie Voor eigenaar-bewoners van enige volle eigendom en beperkt inkomen; ook verhuurder aan SVK Nieuwe renovatiepremie vanaf 01/12/ categorieën van werken, 2 maal aanvragen In 2015 (enkel december): aanvragen (2.721 overgangsdossiers en aanvragen onder de nieuwe voorwaarden) 81,5 mio euro uitgekeerd

41 4. Tegemoetkomingen aan particulieren Verzekering gewaarborgd wonen Bijzondere sociale leningen bij Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) of Vlaams Woningfonds (VWF) n.a.v. aankoop van een woning Gewaarborgde sociale lening van erkende kredietmaatschappij

42 4. Tegemoetkomingen aan particulieren Wegwijs in alle premies, leningen, via woonloket of woonwinkel Fysiek of organisatorisch (met doorverwijzing) Laagdrempelig aanspreekpunt Onmisbaar voor de burger die door het bos de bomen niet meer ziet

43 5. Grond- en pandenbeleid 2 grote luiken : 5.1 Activering gronden en panden via monitoring, stimuli en sancties 5.2 Maatregelen betaalbaar wonen met bepaling sociaal objectief = mogelijkheden voor gemeenten om een actief beleid te voeren met het oog op bijkomende (sociale) woningen

44 5. Grond- en pandenbeleid 5.1 Activering gronden en panden via Leegstandsregister en -heffing Register onbebouwde percelen en activeringsheffing Gemeentelijk actieprogramma Activeringsprojecten Belastingvermindering renovatieovereenkomsten Vermindering registratierechten

45 5. Grond- en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen sociaal objectief Doelstelling voor Vlaanderen voor sociale woningen (verhoogd met 610 eenheden in Vlaams-Brabant Vlabinvestwoningen) huurwoningen koopwoningen kavels = bindend sociaal objectief voor Vlaanderen

46 5. Grond- en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen sociaal objectief Doelstelling voor Vlaanderen vertaald naar provincies en gemeenten Voor huurwoningen verankerd in decreet Voor koopwoningen en kavels bepaald door de provincie Met inhaalbeweging tot 2025 voor gemeenten met < 3 % sociale huurwoningen

47 5. Grond- en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen sociaal objectief Tweejaarlijkse Voortgangstoets: 2016 (nieuw monitoringsbesluit): Gemeenten moesten het groeiritme volgen in de periode Enkel sociale huurwoningen Categorisering van de gemeenten Cat. 1: volgden het groeiritme Cat. 2: volgden het groeiritme niet cat. 2A: voldoende inspanningen cat. 2B: kennelijk onvoldoende inspanningen

48 5. Grond- en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen aanvullend op sociaal objectief : Bescheiden wonen kavel max. 500m², woonhuis max. 550m³ appartement max. 240m³ (niet cumulatief) => verkocht aan marktprijs => geen doelstellingen (aantal) per gemeente

49 5. Grond- en pandenbeleid 5.2 Betaalbaar wonen : aansnijden van woonuitbreidingsgebieden Sociale woonorganisaties krijgen steeds een vergunning indien WUG grenst aan woongebied Voorwaarden: respect goede ruimtelijke ordening geen overstromingsgebied geen bouwverbod geen speciale natuurbescherming Voor private actoren strengere voorwaarden (akkoord deputatie + moet passen in gemeentelijk woonbeleid) Wonen in eigen streek is vernietigd door arrest van het Grondwettelijk Hof!

50 5. Grond- en pandenbeleid Quid na de vernietigingsarresten DGPB? Omzendbrief RWO/2014/1 Algemeen afwegingskader Bepaling van de lokale sociale woonbehoefte en het bouwpotentieel van de (semi)publieke rechtspersonen belang lokaal woonoverleg Overleg met private actoren over de realisatie van een sociaal woonaanbod Mogelijkheid van verankering van sociaal wonen in RUP: gebiedsspecifiek, evenredig en rechtszeker

51 Quid na de vernietigingsarresten DGPB? Instrumenten voor de realisatie van een sociaal woonaanbod CBO Design & Build Publiek-private samenwerking met een aandeel sociaal woonaanbod Vrijwillige verkoop van gronden en panden Onteigening ten algemenen nutte van gronden en panden Voorkooprecht

52 6. Subsidie voor woonwagenterreinen BVR van 11 december 2015 en MB van 23 februari 2016 Subsidie voor de verwerving, inrichting, renovatie en uitbreiding van residentiële woonwagenterreinen en doortrekkersterreinen Initiatiefnemers: gemeenten, provincies, OCMW s, VMSW en SHM s Subsidie = 100 % voor de verwerving, inrichting en uitbreiding Subsidie = 90 % voor de renovatie Max. subs. voor werken per standplaats = (excl. BTW)

53 Ondersteuning door Wonen- Vlaanderen Begeleiding en advisering Bij lokaal woonoverleg Bij planning sociale woonprojecten Bij toepassing instrumenten woonkwaliteitsbewaking Bij opmaak lokaal toewijzingsreglement Vormingsaanbod Basiscursus voor nieuwe ambtenaren en medewerkers in gemeenten en IGS-projecten Thematische vormings- en infosessies IGS-overlegtafels per provincie

54 Ondersteuning lokaal woonbeleid

55 Ondersteuning lokaal woonbeleid Publicatie 2013: Wild van Wonen Lokaal Woonbeleid in 40 praktijkverhalen

56 Wonen-Vlaanderen tot uw dienst Wonen Oost-Vlaanderen 09/ / Wonen Vlaams-Brabant 016/ / Wonen West-Vlaanderen 050/ / Wonen Antwerpen 03/ / Wonen Limburg 011/ /