Alcohol: vriend of vijand?

Transcriptie

1 Preventief alcohol- en drugsbeleid Medische problematiek Dr. G. De Cooman Alcohol: vriend of vijand? 1

2 Man of vrouw? 5% 20 % verslaafd risicodrinker 1% 9% 70% 5% veilig gebruik 70% 20% Is alcohol probleem op het werk? WN met alcoholproblemen : % (HIVA, 2004, B. (VAD, Vl. : 5%: > 6(4)/dag) : 6% pos cage, vnl jr) 7% heeft problematische afhankelijkheid % van de probleemdrinkers werkt NOG 2

3 dronken op het werk: 60 % problemen komt door occasionele drinkers 70 % bedrijven: wn s komen soms dronken op werk 40 % bedrijven: wn s worden soms dronken op werk 76 % blijft wel eens afwezig wegens alcoholmisbruik Marthe Verjans, alcoholbeleid in Belgische ondernemingen Prevent Drugs op het werk? België: cannabis XTC of speed :3% laatste maand, 13 % ooit :1,7 % ooit??? Nederlandse cijfers (I. Poelmans, centrum verslavingszorg) Alcohol Cannabis XTC Speed Coke Heroïne Probleemgebruik werk 9% 0,5% / / / / Gebruikers 92% 17% 3% 3% 2% 0,3% 3

4 Risicofactoren in bedrijven Alcoholcultuur Sommige sectoren: > beschikbaarheid (vb. horeca, klantenbezoek, ), dorstig werk (warmte, zwaar fysiek, stof, ), transport? Gebrek aan actief toezicht HL Sociale momenten: feestjes, vieringen, traktaties, na-het-werk rituelen, : gebruiksregels en afspraken Lange middagpauzes; beschikbaarheid alcohol in de buurt,... Stress, herstructurering, onveiligheidsgevoel, neg. werksfeer Alcohol/drugs op het werk = problemen Gezondheidsschade Veiligheidsrisico Sociaal disfunctioneren Functioneringsproblemen 4

5 1. Gezondheidsschade Reeds bij > «matig gebruik» van alcohol WGO:(> 3 (2) glazen* per dag) + 2 alcoholvrije dagen gevaar binge-drinken (> 6 pinten ineens) afhankelijk van de genetische tolerantie maaglast, leverstoornissen, kanker? hoge bloeddruk* concentratiestoornissen gedaalde weerstand (als ook voedingsprobleem): opgelet bij magere drinker Probleemdrinkers zijn vaker en langer ziek: 2-6 x groter absenteïsme Gevolgen voor de gezondheid Rood gezicht en neus Bloedvaten-hart: hoge bloeddruk, hartspieraantasting (30% van overlijdens). Zenuwstelsel: karakterstoornissen slaapstoornissen (nachtmerries, krampen) wanen: achterdochtig, jaloezie, delirium tremens gezichtsstoornissen hersenaantasting Maag: maagzweren, - kanker Lever : hepatitis, cirrose Andere: bloedarmoede impotentie, libidoverlies slechtere wondheling gevoeliger voor infectieziekten vetzucht 5

6 Verlies aan levensjaren door alcoholgebruik In vgl. met 6

7 Standaardglas = 10 g (12 cc) alcohol 1 port 1,66 1 trappist * 3 2. Veiligheidsprobleem alcohol Bij 10-20% van AO zou alcohol rol spelen 2 à 4 x meer risico op AO Alcohol: occasioneel gebruik vertraagd reactievermogen, verstoring motoriek overmoedig verkeerd inschatten Regelmatige gebruikers: Reageren en functioneren schijnbaar normaal maar: concentratie verlies, verkeerde noodreacties, onthoudingsverschijnselen (delirium) 7

8 3. Sociaal disfunctioneren Karakterverstoringen Erkennen nooit fout (= toegeven alcoholprobleem) Verstoring werkrelaties: neg. invloed werksfeer (psychisch aftakelen, sociaal vervreemden, geïsoleerd) Financieel en familiaal in de knoei Relatieproblemen op werk Moeilijke gevoelens bij alcoholist Matig dr. Riskant dr. Alcoholisme ontkenning angst spanning pijn verdriet projectie schuldgevoel schaamte pseudosterk ik agressief achterdochtig depressief Naar Dr. Ansoms 8

9 4. Functioneringsproblemen A. Niet alleen tijdens roes B. Ook tijdens (schijnbaar nuchtere) na-uren ( privé ) C. Blijvend herseneffect bij lang en veel gebruik => blijvend effect bij chronische drinkers Effect op rijvaardigheid Tragere reactie Gedaalde concentratie Verminderd zicht; tunnelzicht; <overzicht Slechter inschattingsvermogen Met 0,5 pro mille: kans dodelijk ongeval: x 2.5 Alcohol + vermoeidheid = synergisch 9

10 Functioneringsproblemen chronische gebruikers Verstoring motoriek, ruimtelijke zin Verstoring aandacht, concentratie: fouten en niet halen deadlines Typisch «slechte perioden» Verstoring van het geheugen: vergeten afspraken Conclusie Arbeidsongevallen: x 2 à 4 Effect op rijvaardigheid Absenteïsme: x 2 à 6 Verslechtering arbeidssfeer Kwaliteitsproblemen Lager of onregelmatiger rendement (-25%) Imago firma 10

11 Waarom doen bedrijven er niets aan? 1. Sociale aanvaarding 2. Ontslag ligt juridisch niet zo eenvoudig 3. Velen drinken zelf taboeonderwerp 4. Co-alcoholisme: omgeving wil niet klikken, verkiest blind te zijn, en is schuldig aan nalatigheid Doel ingrijpen bedrijf??? 1 Doorglijden naar echte verslaving voorkomen 2 Verslaafden eerlijke reïntegratiekans geven Boodschap: tijdig ingrijpen 11

12 Boodschap: tijdig ingrijpen Inzicht verslavingspatroon alcohol Info rond medische misverstanden 12

13 1 Alcohol als drug: = verdovend middel (eerst de remmingen) 2 Verslavingsgraden - VIER FASEN 1. Psychisch verlangen (goesting naar alles wat roes geeft ) 2. Psychisch afhankelijk (hele leven draait er rond ) 3. Lichamelijk afhankelijk (craving of lichamelijke hunkering ) 4. Addictie (delirium tremens) Hard drugs raken tot fase 4 Sommige genotsmiddelen geraken maar tot 1 (cafeïne, zoetigheden, chocolade) Soft drugs geraken tot 3 (cannabis, nicotine) Hard drugs geraken tot 4 (alcohol, heroïne, speed) Psychisch verlangen Psychisch afhankelijk Lichamelijk afhankelijk 4. Addictie 13

14 3 Verslavingssnelheid en kans uitstel van afhankelijkheid alcohol cannabis tabak heroïne cocaïne Matig dr. Riskant dr. Alcoholistisch dr. M < 21 dr./w V < 14 dr./w WHO X? IK? controleverlies niet kunnen ophouden drang naar ( craving ) 14

15 Verantw dr. soc. dr. genetisch Bingedrinken Aantal drinks persoonl* Familiale context omgeving gewoontes< Probl. dr. Zwaar soc. dr. andere ziektes situaties afhank. abusus afhankelijkheid Alarmsignalen alcoholproblemen Meestal niet te herkennen, tenzij op het moment van roes Zeer stellige «Negatie» Signalen bij chronisch gebruik Maag- en darmklachten Vermoeidheid Slaapstoornissen en concentratieverlies Psychische en sociale problemen: angsten, depressies, korte afwezigheden (ziekte en pit-stops ) Fouten (draagt nooit schuld*), dalende kwaliteit arbeidsongevallen Problemen sociale relaties: wisselend humeur Incoherent gedrag Onaangepast reageren op stress- of complexe situaties Onverzorgd, er ouder uitziend Gedrag bij occasioneel alco-aanbod Stiekem drinken (reeds ver verslaafd!): flessen NB: Checklist VAD: middelengebruik op het werk 15

16 5 Alarmen op bedrijfsvlak troubleparameters: Alcohol = AO Afwezigheden Afval Ambras Afstappen gemiddeld 7 jaar vooraleer ontdekt door HL Individueel voorkomingbeleid probleemdrinker Wie veel drinkt kan: - Alcohol-loze dagen inbouwen doorbreken fysieke gewenning verminderen verlangen naar - Analyseren wanneer hij drinkt en vervangende gewoontes aanleren: gevaar zien aankomen en gewoontes doorbreken of vervangen - Context veranderen waarbinnen hij drinkt: - uitlokkende situaties vermijden vb. café, recepties; - andere dranken drinken 16

17 Stopproblemen 2 fasen: - Ontwenningsfase: ontwenningsverschijnselen (detoxicatie) lichamelijke ongemakken tot delirium tremens kalmerende middelen - Terugvalpreventie-fase: lichamelijke hunkering (lange periode, met pieken) anti-craving: Campral, naltrexone (revia, inspuitbaar voor 1 maand) bestraffingstactiek: antabuse Stopproblemen Groot belang gelijktijdig aanpakken psychische problematiek: onderliggend of ontstaan door alcoholmisbruik psychofarmaca, antidepressiva, - voldoende lang - in voldoende hoge dosis 17

18 Optie gecontroleerd drinken? < 40 jaar oud vroegtijdige diagnose minimale tekens van afhankelijkheid geen ernstige medische complicaties geen of weinig impulsiviteit sociale stabiliteit goede therapietrouw partner akkoord met deze optie bedrijf best inlichten als convenant ( we hebben hem zien drinken ) Naar Dr. Ansoms Optie geheelonthouding > 40 jaar oud Lange drinkgeschiedenis Duidelijke afhankelijkheid Andere medische problemen Impulsiviteit Zwakke sociale steun Weinig therapietrouw Patiënt akkoord Nadeel: groot herval voelen zich bij herval helemaal loser nood aan steun van gelijken (AA) struikelen naar het doel hoort erbij Naar Dr. Ansoms 18

19 Symptomen Cannabis Rood doorlopen ogen, nl pupillen Stoned, verward ( creatief ): na 4 u terug autorijden 5/dag: hele dag stoned Geur, sigarettenpijpjes, peuken, Speed, XTC Gebruik werk (speed) Grote pupillen, gespannen kaakspieren Opgepept, verliefd Vloeitjes Symptomen Cocaïne Vooral uitgangsdrug: meestal + alcohol Neusbloeden Opgepept, arrogant: ½ uur per lijntje (meest door onzekere persoon) Spiegels, CD s + buisje 19

20 Rol arbeidsgeneesheer AG als meldpunt Aandachtspunt op medisch onderzoek Begeleiding arbeidsgeneesheer Herstel-convenanten 1. AG als meldpunt Minder bedreigend als HL voor collega s = hulpcircuit, niet sanctiecircuit Belang sensibiliseren collega s (cfr. 7 jaar) verklikken indekken en wachten tot de bom barst 20

21 2. Aandachtspunt op medisch onderzoek Wordt iemand verslaafd? Cage-vragenlijst (Cut/ Annoyed/ Guilty/ Eye-opener) Zelftestje SUVA Als je het moeilijk hebt met kritiek op je alcoholgebruik Als alcohol de spil wordt van je denken Als je iets met alcohol drinkt om een gemis op te vullen Eventueel individueel testen naar ADM door AG? - alcohol in bloed en uitademlucht - drugs in urine of bloed, in erkend labo - bloed: functietesten: CDT, levertesten Voor de orde mogen de arbeidsgeneesheren alleen testen gebruiken waarvan de analyses worden uitgevoerd in een erkend labo. Brengt echter geen oplossing Alleen goed voor doorbreken negatie Kan alleen onder strikte voorwaarden; zeker geen serietesten Resultaat mag niet meegedeeld worden 21

22 Urinecontrole Testen naar ADM door AG Op eigen initiatief arbeidsgeneesheer, zeer uitzonderlijk, strikte voorwaarden: relevant veiligheidsrisico gezien functie: voor wn of anderen, vb. hoogtewerkers, veiligheidsfuncties, gevaarlijke machines, aandachtsfuncties, ; niet wegens lager rendement of storend dronken gedrag (bv dronken secretaresses) er is aanleiding: als diagnosemiddel ter bevestiging «vermoeden» of opvolgen therapietrouw akkoord WN (informed consent) doel hem te helpen bv. negatie doorbreken, schade aantonen, abstinentie opvolgen, zonder briefing* naar WG aangaande resultaat; alleen communicatie : geschikt/ongeschikt/ziekteverlof briefing naar HA mag alleen als WN akkoord is (eventueel impliciet) 22

23 3. Begeleiding arbeidsgeneesheer Begeleiding: contact met deskundige hulp Onderhouden contact WN in therapiefase Feedback naar werkgever (mits overleg en OK van WN) Bij herintrede: voorbereiding, ondersteunende begeleiding, eventueel werkaanpassingen, voorbereiden omgeving Snelle detectie bij herval (input collega s) 4. «herstel-convenanten» WG beoordeelt en sanctioneert het disfunctioneren het veiligheidsrisico voor zichzelf en de anderen het storend gedrag In herstelfase van verslaving zal WN wellicht «struikelen» geen eerlijke herstelkans WG en synd. kunnen convenant met verslaafde afsluiten A/ In de periode dat AG «dekking» geeft, wordt het «struikelen» met bijzonder begrip beoordeeld B/ een lange periode van ziekteverlof, om onder begeleiding aan verslavingsprobleem te werken, is toegelaten en leidt niet tot een negatieve beoordeling 23

24 «herstel- convenanten»(2) AG geeft «dekking» voor korte (herhaalde) periodes, zolang dat er een motivatie en inspanning is tot herstel Bij veiligheids- of aandachtsfuncties beslist AG - ofwel tijdelijk niet geschikt voor die taak - ofwel - mits een akkoord tot herhaalde testing* geschikt, als hij er voldoende vertrouwen in heeft Als arbeidsgeneesheer geen vertrouwen meer heeft, schrijft hij geen dekking meer en beoordeelt de WG het functioneren zoals bij de andere werknemers Eigen initiatief, relevant, informed consent, beslissing geschikt of niet geschikt Interessante websites overzicht gevolgen, effecten en problemen rond alcohol vereniging voor alcohol- en drugsproblemen 24