Palliatieve zorg bij COPD. W a l t e r v a n L i t s e n b u r g V S L o n g g e n e e s k u n d e O n c o l o g i e d a g e n
|
|
- Sofie van der Laan
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Palliatieve zorg bij COPD W a l t e r v a n L i t s e n b u r g V S L o n g g e n e e s k u n d e O n c o l o g i e d a g e n
2 AGENDA Verwachtingen Uitgangspunten COPD en palliatieve fase Het patiënten perspectief De wetenschap De praktijk Vragen
3 DEFINITIE PALLIATIEVE ZORG (WHO) Palliatieve zorg is actieve zorg voor patiënten bij wie de ziekte niet meer reageert op een (curatieve) behandeling. Pijnbestrijding, behandeling en begeleiding van andere symptomen en problemen van psychologische, sociale en spirituele aard zijn van groot belang. Het doel van palliatieve zorg is het bereiken van de beste kwaliteit van leven voor de patiënt en diens omgeving
4
5
6 NOG BETER:
7 Hansel et al. Lancet 2009 ZIEKTEPROGRESSIE BIJ COPD
8 PROGNOSE VAN COPD Hoe kan inschat worden wat de prognose van een specifieke patiënt is?
9 CBO-RICHTLIJN PALLIATIEVE ZORG VOOR PATIËNTEN MET COPD Er is geen gevalideerd prognostisch instrument dat predictie van overlijden bij COPD binnen 6 maanden mogelijk maakt. Level of evidence: niveau 1 A1 Coventry, Age and Ageing 2005;34: C Curtis, Eur Respir J 2008;32:
10 PALLIATIEVE FASE COPD MOGELIJKHEDEN TOT INSCHATTING DOOR ZORGVERLENER Bepaald door: Klinische beeld (verslechtering) Ondergaan van intensieve behandeling zonder (blijvend) effect Subjectieve inschatting patiënt, familieleden en hulpverleners
11 PROGNOSTISCHE MARKERS COPD (< 5 JAAR) LINCOLNSHIRE CRITERIA (NIET GEVALIDEERD), PRIMAIRE INDICATOREN Ernst van het COPD (FEV1<30%) Frequente exacerbaties (>2 per jaar) Hospitalisatie Afname interval tussen hospitalisatie Beperkte vooruitgang na opname. Trueman Br J Nurs. 2011;20:635-9
12 PROGNOSTISCHE MARKERS COPD (< 5 JAAR) LINCOLNSHIRE CRITERIA (NIET GEVALIDEERD), ONDERSTEUNENDE INDICATOREN Maximale therapie* Zuurstof afhankelijkheid MRC score van 5 (zie volgende dia) Ernstige comorbiditeit (bijvoorbeeld hartfalen, diabetes) *Onder intensieve maximale behandeling wordt verstaan maximaal optimale medicamenteuze therapie, multidisciplinaire longrevalidatie, zuurstofbehandeling en klinische opnames. Coventry, Age and ageing 2005 Celli, NEJM, 2004
13 PROGNOSTISCHE MARKERS COPD (< 5 JAAR) Leeftijd > 70 jaar Cachexie Curtis JR. Palliative and end-of-life care for patients with severe COPD. Eur Respir J 2008;32: Depressie, angst Vraag van arts aan zichzelf: leeft deze patiënt over 12 maanden nog? Murray SA, Pinnock H, Sheikh A. Palliative care for people with COPD: we need to meet the challenge. Prim Care Respir J 2006;15:362-4.
14 PROGNOSTISCHE MARKERS OP LANGERE TERMIJN (< 5 JAAR) Respiratoire insufficientie Opname ivm exacerbatie + hypercapnie (pco2 > 6,7 kpa) Percentage overleden 6 maanden 33% 1 jaar 43% 2 jaar 49%
15 INSCHATTING PROGNOSE Geen duidelijke markers Moeilijk om het juiste moment te kiezen Opname met een longaanval is wel duidelijke voorspeller
16 AGONIZOMAI FILM
17 Wat valt er op in de film?
18 Percent BEHANDELING TIJDENS TERMINALE FASE IN HET ZIEKENHUIS COPD (n=115) Long CA Bead. SV CPR p<0.05 all comparisons Claessens, J Am Geriatr Soc, 2000
19 Percent VOORKEUREN TERMINALE PATIËNT IN HET ZIEKENHUIS COPD Long CA Comfort Geen CPR Geen bead p>0.05 all comparisons Claessens, J Am Geriatr Soc, 2000
20 Number choosing treatment VOORKEUR BEHANDELING TEGENOVER HET RISICO OP BIJWERKINGEN Low burden-current health High burden-current health Low buden-functional impairment Low burden-cognitive impairment 0% Likelihood of Adverse Outcome 100%
21 patient % BEHANDELVOORKEUREN GEKOPPELD AAN DE DIAGNOSE 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% COPD CA CHF Low-current High-current Low-function impaired Fried, et al. N Engl J Med. 2002; 346: Low-cognitive impairment
22 COMMUNICATIE MET DE DOKTER: ERNSTIG COPD 105 ernstige COPD patiënten in twee verschillende revalidatieprogramma s 94% heeft een mening over intuberen 99% wil de prognose bespreken 19% heeft dit besproken met de dokter 14% dacht dat de dokter zijn / haar wensen kende Heffner, Am J Resp Crit Care, 1996;154:1735
23 Ernstig COPD Ca long Time before death individual knew he/she was likely to die Percentage Percentage Time <24 hr <1wk <1 mo >1mo Edmonds P Pall Med 2001;15: <24 hr <1wk <1 mo >1 mo
24
25 WETENSCHAP NEDERLAND
26 PROEFSCHRIFT JOLANDA HABRAKEN 2009 Behoefte aan palliatieve zorg bij mensen met ernstig COPD groter dan bij mensen met longca Dus noodzaak om hier actief zorg voor te plannen
27 PREFERENCES FOR CPR 72% 2% 26% Don't know Refuse CPR Prefer CPR n=265 ; p>0.05 COPD-CHF-CRF Janssen et al. Chest. 2011
28 PREFERENCES FOR MV 72% 3% 25% Don't know Refuse MV Prefer MV n=265 ; p>0.05 COPD-CHF-CRF Janssen et al. Chest. 2011
29
30 STABILITY OF PREFERENCES FOR CPR 13% 11% 14% 62% no change decreased willingness increased willingness variable preference Janssen et al. Chest 2012
31
32 REDENEN OM VOORKEUR TE VERANDEREN Gekeken naar de volgende determinanten: Comorbiditeit, ziekenhuis opnames, HADS, Health Status, gehuwde status, mobiliteit en afhankelijk van zorg Uitkomsten: HADS +, HS - CPR en MV van wel naar niet Mobiliteit - MV van wel naar niet HS -, mobiliteit - MV van niet naar wel Conclusie: niet protocollair te voorspellen, er spelen ook persoonlijke omstandigheden mee zoals geloof, patiënten perspectief, kijk op het leven etc
33 VOORKEUR BEHANDELING TEGENOVER HET RISICO OP BIJWERKINGEN Janssen et al. Chest 2011
34 VOORKEURSPLAATS VAN OVERLIJDEN COPD(n=105) CHF(n=80) Thuis 54(51.4%) 45(56.3%) Ziekenhuis 30(28.6% 16(20%) Hospice 4(3.8%) 2(2.5%) Verpleeghuis 8(7.6%) 6(7.5%) Weet niet 9(8.6%) 11(13.7%) Janssen et al. Chest 2011
35 % patients with ACP Advance care planning According to physician According to physician and patient 20% 16% 5 0 COPD 6% CHF 4% Janssen et al. Chest 2011
36 Median QOC questionnaire scores and range in patients with severe COPD (n = 105) or CHF (n = 80). A, General communication skills. B, End-of-life care communication. CHF = chronic heart failure; QOC = Quality of Communication.
37 General communication 8 / 10 End-of-life care communication 0 / 10 Janssen et al. Chest 2011
38 ITEMS NOT ADDRESSED talking about how long you have to live (88.6%) talking about what dying might be like (88.6%) asking about spiritual or religious beliefs (93.4%) involving you in treatment discussions about your care (84.9%) asking you about important things in life (83.2%) Janssen et al. Chest 2011
39 DE COMMUNICATIE OVER HET LEVENSEINDE 115 COPD patiënten met chronisch zuurstof Amerika, Seattle Focus groepen Punten die belangrijk zijn voor de kwaliteit van de communicatie Barriéres in de communicatie Curtis, Eur Resp J, 2004; 24:200
40 DOCTOR DID NOT DISCUSS Talking with family about dying Talking with patient about dying Talking about prognosis Asking about important things Curtis, Eur Resp J, 2004; 24: %"Doctor did not do"
41 BARRIÉRES Bij 32% van de patiënten is het levenseinde besproken 15 barriéres genoemd door de patiënt 2 barriéres bij > 50% van de patiënten 7 barriéres genoemd door de dokters 1 barriéres bij > 50% van de dokters Knauft, Chest, 2005; 127:2188
42 BARRIÉRES PATIËNT 1. Ik wil me liever concentreren op het leven dan praten over doodgaan 2. Ik weet niet welke dokter voor me zorgt als ik erg ziek ben 75% 64% Knauft, Chest, 2005; 127:2188
43 BARRIÉRES DOKTER 1. Te weinig tijd om alles te bespreken 2. Ze is nog niet erg ziek 70% 21% Knauft, Chest, 2005; 127:2188
44 HOE KUNNEN WE DIT BETER ORGANISEREN? Ervaringen uitwisselen, best practice naar voren halen. Best practice RELOAD
45 DOELGROEP(ASZ) Patiënten met ernstig zeer ernstig COPD (stadium 3 en 4). In deze stadia variëren de klachten per patiënt. Deze stadia alleen zijn niet voldoende om tot deze specifieke doelgroep te behoren. De volgende aanvullende criteria worden daarom gesteld: De patiënt is niet (meer) in staat om de polikliniek (longarts of longverpleegkundige) te bezoeken De patiënt wordt regelmatig opgenomen i.v.m. COPD waarbij de psychosociale situatie een rol speelt De patiënt gaat na en opname i.v.m. COPD met ontslag en heeft extra begeleiding in de thuissituatie nodig De patiënt start met zuurstoftherapie thuis De huisarts doet een verzoek tot begeleiding in de thuissituatie
46 SPECIFIEKE AANDACHTSPUNTEN BIJ COPD aandacht voor (continue) benauwdheid aandacht voor vastzittend sputum aandacht voor angst om te stikken aandacht voor schaamte (eigen-schuldgevoelens door rokersverleden) aandacht voor het leven met een chronische ziekte aandacht voor enorme beperking ADL door benauwdheid
47 SPECIFIEKE AANDACHTSPUNTEN BIJ COPD aandacht voor zuurstofbehoefte aandacht voor depressiviteit aandacht voor omgeving (vaak jarenlang leven met ernstig zieke!) aandacht voor vragen rondom reanimeren, beademen en sterven aandacht voor kwaliteit van leven in het algemeen aandacht voor hulp / hulpmiddelen
48 SPECIFIEKE INTERVENTIES Dyspnoe: onaangenaam en vooral angstig gevoel dat de ademhaling tekortschiet niet objectief meetbaar wel op VAS aan te geven medicamenteuze beïnvloeding kan eigenlijk alleen met Morfine als aanvulling op de bestaande behandeling (alleen klassieke Morfine: oraal of via injectie; vernevelen en zetpil wordt afgeraden; altijd i.c.m. laxantia. niet-medicamenteuze behandeling: houding,balans activiteit en ontspanning, ontspanningsoefeningen, ruimte zuurstof
49 SYMPTOMEN IN HET LAATSTE LEVENSJAAR EN COPD Symptomen (n=209) Aantal (Percentage) Kortademigheid 200 (98%) Hoest 163 (80%) Vermoeidheid/zwakte 195 (96%) Eetlustverlies / gewichtsverlies 166 (81%) Slaapstoornissen 160 (77%) Depressieve gevoelens 158 (77%) Angst/ paniekaanvallen 109 (53%) Pijn 147 (72%)
50 DAADWERKELIJK INTERVENTIE INGEZET EN EFFECT DAARVAN Interventie gedaan op symptoom Kortademigheid 166 (85%) Slaapstoornissen 30 (19%) Depressie 29 (18%) Angst/paniekaanvallen 18 (17%) Pijn 97 (66%) Effect interventie op symptoom (adequate controle) Kortademigheid 94 (57%) Slaapstoornissen 18 (58%) Depressie 12 (41%) Angst/paniekaanvallen 10 (56%) Pijn 21 (21%) Aantal (percentage) Aantal (percentage)
51 MORPHEUS Griekse God van dromen Zoon van Hypnos (God van de Slaap) Kon de vorm aannemen van elk mens Verscheen in dromen als geliefde
52 EVIDENCE EFFECTEN MORFINE OP DYSPNEU Cochrane review Jennings (Thorax, 2002) 10 studies die effect van opioïden per os (mn morfine en codeïne) op dyspneu bewezen Morfine vernevelen: geen effect
53 BIJWERKINGEN COCHRANE REVIEW JENNINGS Hypercapnie/ Hypoxemie 4 studies: bloedgasanalyse geen effect op p a CO2 geen effect op p a O2
54 BIJWERKINGEN: OBSTIPATIE Overtuigend bewijs dat bij starten van opioïden altijd een laxans gestart moet worden Overweeg anti-emetica (mn eerste 48 uur)
55 NEDERLAND: EXPERT OPINION OPIOIDEN BIJ DYSPNEU Vereniging Integrale Kankercentra: Meest effectieve middel ter bestrijding van dyspnoe CBO-richtlijn 2009: Opioiden zijn effectieve medicamenten ter bestrijding van de kortademigheid als het oraal of parenteraal gegeven wordt. In vernevelde vorm lijkt het niet effectief. Over het tijdstip van starten is in de literatuur geen evidence te vinden. De werkgroep beveelt aan om te starten met morfine wanneer luchtwegmedicatie geen verlichting van de kortademigheid meer geeft.
56 PALLIATIEVE RICHTLIJN LAN
57 PROLONG INTERVENTIE DOOR PALLIATIEF TEAM PROLONG: Het doel van het PROLONG onderzoek is tweeledig: 1. Het discriminerend vermogen onderzoeken van een set van indicatoren die de start van supportieve zorg aangeven voor patiënten met COPD 2. Het effect onderzoeken van de inzet van een consultteam palliatieve zorg, naast de nu reeds aanwezige standaard zorg door de longarts, op het welzijn van de patiënt en zijn/haar naaste
58 RCT ADVANCE CARE PLANNING COPD INTERVENTIE DOOR LONGVERPLEEGKUNDIGEN COPD patiënt discharged after AECOPD Clustered for physician Advance care planning Control 6 /12 months 6 / 12 months QOC HADS patients Quality end-of-life care QODD bereavement Concordance preferences and care HADS bereaved family Houben et al. BMJ open 2014
59 VRAGEN
Palliatieve zorg bij COPD in onze regio. Karin Janssen-van Hemmen Jeroen Verheul
Palliatieve zorg bij COPD in onze regio Karin Janssen-van Hemmen Jeroen Verheul Inhoud Stellingen Wie zijn we? Wat is ons doel? En waarom? Wat hebben we tot nu toe gedaan? Toekomst? Antwoorden op stellingen
Nadere informatiePalliatieve zorg bij gevorderd COPD Een uitdaging voor advance care planning. S.M. de Hosson Longarts
Palliatieve zorg bij gevorderd COPD Een uitdaging voor advance care planning S.M. de Hosson Longarts La médecine, c'est guérir parfois, soulager souvent, consoler toujours. (Ambroise Pare 1510-1590) (Geneeskundeissomsgenezen,
Nadere informatieAdvance Care Planning bij chronisch orgaanfalen: praat voor het te laat is!
Advance Care Planning bij chronisch orgaanfalen: praat voor het te laat is! Carmen Houben MSc. Wetenschappelijk onderzoeker Medisch Psycholoog 24 november 2015 Chronische ziekten - 1900: overlijden door
Nadere informatiePalliatieve zorg bij copd. Minisymposium 22 maart 2012
Palliatieve zorg bij copd Minisymposium 22 maart 2012 Palliatieve zorg Hans Timmer, longarts ZGT Caroline Braam, huisarts Hengelo PALLIATIEVE ZORG CASUS 75-jarige terminale COPD-patient Mantelzorger valt
Nadere informatieLeerdoelen. Advance care planning. Rol ACP in besluitvorming. Health and Retirement study
Advance care planning: voorbereiden op een onzekere toekomst Dr. Daisy J.A. Janssen Specialist ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Leerdoelen Na deze lezing: Kent u de definitie van advance care
Nadere informatieSander de Hosson WZA 5/10/2016
Sander de Hosson WZA 5/10/2016 Palliatieve Zorg bij COPD S.M. De Hosson Longarts https://www.youtube.com/watch?v=cddwvj_ q-o8&t=74s Dame Cicely Saunders 1967 1985 Christopher s Hospice Dyspneu Benauwdheid
Nadere informatiePatienten met COPD in de palliatieve fase. Dr Martin Boeree Longarts en Medisch Directeur UMC St Radboud, Nijmegen ULC Dekkerswald, Groesbeek
Patienten met COPD in de palliatieve fase Dr Martin Boeree Longarts en Medisch Directeur UMC St Radboud, Nijmegen ULC Dekkerswald, Groesbeek Dekkerswald wat doen we Ik zit hier niet als expert, maar als
Nadere informatiePalliatieve zorg bij COPD
Palliatieve zorg bij COPD Joke Hes Longverpleegkundige Palliatieve zorg bij COPD 26/06/2014 Joke Hes Inhoud presentatie Welkom Wat is COPD Wanneer is er sprake van palliatieve zorg bij COPD Ziektelast
Nadere informatieAdvanced care planning en palliatieve zorg bij COPD. Petra Wielders en Willemien Thijs
Advanced care planning en palliatieve zorg bij COPD Petra Wielders en Willemien Thijs Disclosure belangen sprekers Petra Wielders en Willemien Thijs GEEN Introductie Bespreken de volgende onderwerpen met
Nadere informatieRICHTLIJN PALLIATIEVE ZORG VOOR MENSEN MET COPD. Nathalie Gerritsen Longarts ASZ
RICHTLIJN PALLIATIEVE ZORG VOOR MENSEN MET COPD Nathalie Gerritsen Longarts ASZ DEELNEMENDE VERENIGINGEN EN INSTANTIES: / - Inleiding COPD veel voorkomende chronische ziekte Belangrijke impact op kwaliteit
Nadere informatieCOPD en hartfalen in de palliatieve fase
COPD en hartfalen in de palliatieve fase Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Bardo en Spaarne Ziekenhuis Antoon van Dijck Kwaliteit van leven Verloop COPD en hartfalen Markering palliatieve fase
Nadere informatieSamenvatting Richtlijn Palliatieve zorg voor mensen met COPD
Samenvatting Richtlijn Palliatieve zorg voor mensen met COPD 1 Samenvatting Richtlijn Palliatieve zorg voor mensen met COPD Initiatief: Long Alliantie Nederland Organisatie: Kwaliteitsinstituut voor de
Nadere informatieKwaliteit van leven bij COPD
Kwaliteit van leven bij COPD Wat bespreekt u met uw longarts? M.J. Rijneveld, longarts Langeland Ziekenhuis Wat gaan we bespreken? Wat is COPD? Wat is kwaliteit van leven? Wat is palliatieve zorg? Symptomen
Nadere informatieCOPD en Palliatieve Zorg
Een logisch sluitstuk van de keten Lucyl Verhoeven Longverpleegkundige Nurse Practitioner i.o. Thebe Mick Raeven Medisch coördinator Palliatief Netwerk Midden-Brabant COPD is dodelijk Bij mensen met COPD
Nadere informatiePalliatie bij COPD de uitdaging KRIS MOOREN LONGARTS EN KADERARTS PALLIATIEVE ZORG I.O.
1 Palliatie bij COPD de uitdaging KRIS MOOREN LONGARTS EN KADERARTS PALLIATIEVE ZORG I.O. Het probleem van COPD insidious onset lack of clear beginning A story with no beginning A middle that is a way
Nadere informatieDE TOEKOMST VAN PALLIATIEVE PATIENTENZORG
DE TOEKOMST VAN PALLIATIEVE PATIENTENZORG Prof dr Wouter WA Zuurmond Vrije Universiteit Medisch Centrum Medisch Direkteur Hospice Kuria Amsterdam 1 BEHANDELING PIJN MEER DAN ALLEEN PIJNBEHANDELING PALLIATIEVE
Nadere informatieRichtlijn palliatieve zorg bij COPD
Richtlijn palliatieve zorg bij COPD Heleen Nederveen: palliatief verpleegkundige Maasstadziekenhuis Lolkje Roos: palliatief verpleegkundige hospice Cadenza / Laurens Levina Oosterom: longverpleegkundige
Nadere informatieZou het u verbazen als deze patiënt over een jaar nog leeft?
Zou het u verbazen als deze patiënt over een jaar nog leeft? Het belang van een integraal anticiperend beleid 22 maart 2012 Bernardina Wanrooij Huisarts, consulent palliatieve zorg AMC Palliatieve zorg
Nadere informatieContinue palliatieve sedatie
Home no. 4 September 2017 Themanummer Advance care planning Eerdere edities Verenso.nl Continue palliatieve sedatie Aafke Koffeman aafkekoffeman@hotmail.com Met een waardig Hora est verlost de pedel de
Nadere informatie1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt
1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt Leeftijd Geslacht Diagnose Vragenlijst hulpverlener voor overlijden vraag
Nadere informatieSamen sterk, eigen regie in de laatste levensfase. 5 oktober Suzanne Schellekens Corien van der Sluijs Huisartsen Riethoven
Samen sterk, eigen regie in de laatste levensfase 5 oktober 2019 Suzanne Schellekens Corien van der Sluijs Huisartsen Riethoven Markeren fasen ongeneeslijke ziekte Advance Care Planning, wat is dat? Gesprek
Nadere informatieSANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt
SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni 2012 Scharnierconsult, ziektelast en persoonlijk behandelplan Marion Teunissen en Rudy Bakker Werkgroep COPD Synchroon Scharnierconsult
Nadere informatieGrenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg?
Grenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg? Prof.dr.K.C.P.Vissers, MD, PhD, FIPP Kenniscentrum Palliatieve Zorg UMC St Radboud Nijmegen Doodgaan behoort tot het zeer weinige dat niet
Nadere informatieAdvance Care Planning bij COPD en dementie: is er verschil?
Advance Care Planning bij COPD en dementie: is er verschil? Programma workshop Introductie Groepsopdracht Definitie Advance Care Planning (ACP) ACP vanuit de wetenschap (COPD) 24 november 2015 Lisette
Nadere informatieBenauwdheid in de palliatieve fase
Benauwdheid in de palliatieve fase S. M. D E H O S S O N L O N G A R T S T W I T T E R : @ S H O S S O N T W I T S 1 4 O K T O B E R 2 0 1 5 Middeleeuwen Dame Cicely Saunders 1918-2002 Cicely Saunders
Nadere informatieOndersteunende en palliatieve zorg bij COPD. COP-zorg.
Ondersteunende en palliatieve zorg bij COPD COP-zorg www.nwz.nl Inhoud De palliatieve fase 3 Wat is COP-zorg? 3 Gang van zaken na verwijzing 5 Uw vragen 5 Notities 6 2 U heeft van uw arts gehoord dat u
Nadere informatieSymposium netwerken Palliatieve zorg. Een mooie dood. Workshop door Anne Bot en Marina van Gaans. Transmurale zorg nu en wensen voor de toekomst
Transmurale zorg nu en wensen voor de toekomst Symposium netwerken Palliatieve zorg Een mooie dood Workshop door Anne Bot en Marina van Gaans 12-02-2019 COP-zorg Consultteam Ondersteunende en Palliatieve
Nadere informatieHET NUT VAN WILSVERKLARINGEN
HET NUT VAN WILSVERKLARINGEN IN RELATIE TOT PALLIATIEVE ZORG BIJ LONGFIBROSE Frank Schaapsmeerders, Specialist Ouderengeneeskunde en SCEN-arts Landelijke bijeenkomst Longfibrose Patiëntenvereniging, Nijkerk
Nadere informatieINDICATORENFICHES VOOR KWALITEITSMETING PALLIATIEVE ZORG
INDICATORENFICHES VOOR KWALITEITSMETING PALLIATIEVE ZORG Kathleen Leemans, Joachim Cohen, Lieve Van den Block, Robert Vander Stichele, Luc Deliens - Vrije Universiteit Brussel 2013 Vragenlijst hulpverleners
Nadere informatieVan ziektelast naar gezondheidswinst Ans Nicolasen, POH Robbert Behr, kaderhuisarts astma-copd
Van ziektelast naar gezondheidswinst Ans Nicolasen, POH Robbert Behr, kaderhuisarts astma-copd 15-04-2015 Wie staat er centraal? Pad van een nieuwe COPD-patiënt Diagnostiek Scharnierconsult Intensieve
Nadere informatieNHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: inleiding, palliatief redeneren
NHG-Leergang Palliatieve Zorg Module 1: inleiding, palliatief redeneren Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen Palliatieve zorg Stel je voor dat je zelf te horen hebt gekregen
Nadere informatieCOP-zorg. Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg. Hein Visser, Mira Jong
COP-zorg Consultteam Ondersteunende en Palliatieve zorg Hein Visser, Mira Jong Wie, wat, waar is COP zorg COP zorg: consultteam ondersteunende en palliatief zorg Nurse based team: verpleegkundig specialisten
Nadere informatieKNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden
KNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden L.Paulides, huisarts S.Vollenberg, maatschappelijk werk JBZ T.Smilde, Internist oncoloog Margot Verkuylen, specialist ouderengnk voorzitter 07 November
Nadere informatiethuiszorg in de standaardzorg voor
Tijdige integratie van palliatieve thuiszorg in de standaardzorg voor mensen met ernstige COPD Charlotte Scheerens 10 meest voorkomende doodsoorzaken 2008 Mortaliteit COPD/100 000 inwoners, 2011 België
Nadere informatieChronische NIV bij stabiele COPD patiënten
Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten 1. is alleen effectief als er sprake is van hypercapnie 2. is alleen effectief als door de NIV de CO 2 daalt 3. als aan beide (1 en 2) wordt voldaan 4. is nooit
Nadere informatieDyspneu. Nieuwe richtlijn, december
1 Dyspneu Nieuwe richtlijn, december 2015 http://www.pallialine.nl/dyspneu-in-de-palliatieve-fase Drs. A.M. Karsch Anesthesioloog pijnspecialist UMC Utrecht Consulent PTMN 1 maart 2016 Richtlijn in 10
Nadere informatieNIV bij exacerbatie COPD
NIV bij exacerbatie COPD Petra Vos, longarts Guido Reijnen, longarts i.o. Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Doelen Voor welke patient is NIV op afdeling geindiceerd? Voor welke patient NIV op IC? Wie krijgt
Nadere informatieRegien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014
Regien Kievits, Gerrit van Roekel Malaga, 2014 Dhr Terlouw, 62 jaar is sedert 1 jaar bekend met COPD, Gold 2. Rookgeschiedenis: 52 pakjaren Comorbiditeit: ACS 60 jarige leeftijd, dotter met stentplaatsing.
Nadere informatieTerminaal hartfalen, palliatie en thuisbegeleiding. Louise Bellersen cardioloog Universitair Medisch Centrum St. Radboud Nijmegen
Terminaal hartfalen, palliatie en thuisbegeleiding Louise Bellersen cardioloog Universitair Medisch Centrum St. Radboud Nijmegen Terminaal hartfalen, palliatie en thuisbegeleiding Louise Bellersen UMC
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans
PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans Alie Timmer Marieke van Harskamp Disclosure sheet Palliatieve zorg in de Tjongerschans Inleiding Palliatieve zorg: definitie en meer. Markering Behoeften Kenmerken
Nadere informatieDr. Vanclooster ( Huisarts )
CASUS COPD Dr. Vanclooster ( Huisarts ) Dr. Tits ( Pneumoloog) Niet-medische context Man 86 jaar Gehuwd (echtgenote is nog goed) 7 gehuwde kinderen (erg betrokken) Medische voorgeschiedenis CARA patiënt,
Nadere informatieHet beloop van dementie in het verpleeghuis
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Het beloop van dementie in het verpleeghuis Palliatief beleid inzetten vanaf opname? Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Het is een zonnige dag deze 10 april.
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam
Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad
Nadere informatieInvasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS
Invasieve beademing bij longfibrose Liselotte Boerman, ANIOS Casus Man, 82 jaar, Opname ivm respiratoire insufficiëntie, DD: 1. Acute exacerbatie Idiopathische Pulmonale Fibrose (IPF) 2. overvulling cardiaal
Nadere informatieBenauwdheid in de palliatieve fase
Benauwdheid in de palliatieve fase S. M. D E H O S S O N L O N G A R T S T W I T T E R : @ S H O S S O N T W I T S 1 O K T O B E R 2 0 1 5 La médecine, c'est guérir parfois, soulager souvent, consoler
Nadere informatieHet PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider
Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand
Nadere informatiePost-EAPC symposium 17 juni 2014
Post-EAPC symposium 17 juni 2014 Zorg rond het levenseinde Arianne Brinkman, onderzoeker Erasmus MC Geen potentiële belangenverstrengeling / End-of-life care, onderwerpen: - Changes in personal dignity
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?
Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,
Nadere informatieOncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie. Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie als
Nadere informatiestatus meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht
http://www.torito.nl/agenda/http://www.torito.nl/agenda/health status meting in Ketenzorgproject COPD regio Dordrecht Artikel Caravisie / augustus N. de Graaf, verpleegkundig specialist longziekten; R.
Nadere informatieBesluitvorming in de palliatieve fase. Marjolein van Meggelen, RN MSc adviseur palliatieve zorg IKNL, docent post-hbo HU
Besluitvorming in de palliatieve fase Marjolein van Meggelen, RN MSc adviseur palliatieve zorg IKNL, docent post-hbo HU Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
EDERLADSE SAMEVATTIG Hoofdstuk 1 Dementie is een van de grootste uitdagingen voor de gezondheid wereldwijd en een aanzienlijk aantal mensen en hun families zullen het lot van dementie treffen. Dementie
Nadere informatieLandelijk transmuraal zorgpad COPD
Landelijk transmuraal zorgpad COPD Prof. Huib Kerstjens Hoofd Afd. Longziekten en Tuberculose Universitair Medisch Centrum Groningen Co-voorzitter Landelijk Transmuraal Zorgpad COPD Symposium Van wens
Nadere informatieDyspneu. B. Van der Bruggen-Bogaarts
Dyspneu B. Van der Bruggen-Bogaarts INDELING Dyspneu: pathofysiologie,etiologie,diagnostiek, behandeling COPD: GOLD indeling Palliatieve fase van COPD Behandelingsopties Beademing Dyspneu Een onaangename
Nadere informatieTijdig herkennen van palliatieve zorgbehoeften bij mensen met hartfalen
Tijdig herkennen van palliatieve zorgbehoeften bij mensen met hartfalen Daisy J.A. Janssen, MD PhD Specialist ouderengeneeskunde, arts palliatieve zorg 13-04-2018 Conflicts of interest I have received
Nadere informatieMarkeren van de palliatieve fase bij COPD en hartfalen. Liesbeth Peters, longarts en kaderarts palliatieve zorg
Markeren van de palliatieve fase bij COPD en hartfalen Liesbeth Peters, longarts en kaderarts palliatieve zorg 7-11-2016 programma 1. Inleiding 2. Markeren palliatieve fase bij COPD 3. Markeren palliatieve
Nadere informatieMasterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019
Masterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019 Palliatieve zorg is alle zorg die er op gericht is iemand met een levensbedreigende ziekte (en zijn naasten) een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
Nadere informatieErvaring in palliatieve zorg
De psychologische invalshoek in de palliatieve zorg Wie doet wat? Dr. Judith Prins klinisch psycholoog Medische Psychologie Congres NPTN 2 november 2006 1 Ervaring in palliatieve zorg 1986-1990 1992-1996
Nadere informatieStaken van de behandeling op de IC wat zegt literatuur? Jacqueline Wallage AIOS Anesthesiologie 26 juli 2017
Staken van de behandeling op de IC wat zegt literatuur? Jacqueline Wallage AIOS Anesthesiologie 26 juli 2017 Inleiding Tegenwoordig overlijden patienten op de IC nadat wij besluiten met behandelen te staken
Nadere informatieworkshop besluitvorming in de palliatieve fase
workshop besluitvorming in de palliatieve fase Alexander de Graeff, internist-oncoloog UMC Utrecht, hospice-arts Demeter Marjolein van Meggelen, oncologieverpleegkundige Aveant Consulenten PalliatieTeam
Nadere informatiePalliatieve zorg. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden
Palliatieve zorg Ondersteuning als genezing niet meer mogelijk is Informatie voor patiënten F1023-1163 oktober 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan
Nadere informatieCOPD en Comorbiditeit
COPD en Comorbiditeit Christiaan Meek Paul de Vries Machinist lv Comorbiditeit en COPD Welke comorbiditeit levert voor u problemen op bij diagnostiek en begeleiding COPD? 1 Comorbiditeit en COPD Welke
Nadere informatieCommon Mental Disorders Prediction of Sickness Absence Durations and Recurrences. Giny Norder NVAB kring Noord 14 april 2016
Common Mental Disorders Prediction of Sickness Absence Durations and Recurrences Giny Norder NVAB kring Noord 14 april 2016 Common Mental Disorders Prediction of Sickness Absence Durations and Recurrences
Nadere informatiebenoemen en adequate behandeling instellen een exacerbatie-management-plan op maat de ernst van een exacerbatie COPD kunnen
de ernst van een exacerbatie COPD kunnen benoemen en adequate behandeling instellen een exacerbatie-management-plan op maat kunnen maken met de COPD-patiënt wat wordt er verstaan onder een (acute) exacerbatie
Nadere informatieLevenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning
symposium Vroegtijdige Zorgplanning 9 juni 2016 Levenseindezorg op maat : Medische indicaties voor vroegtijdige zorgplanning dr. Anne Beyen Geriater RZ Heilig Hart Tienen Cure model : gevolgen voor (oudere)
Nadere informatiegoede zorg voor mensen met ernstig hartfalen
IKNL, lid van coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen Informatie voor mensen met hartfalen die palliatieve zorg krijgen of daar binnenkort voor in aanmerking
Nadere informatieSAMEN STERK VOOR PALLIATIEVE ZORG
SAMEN STERK VOOR PALLIATIEVE ZORG Wie wij zijn Ton van Oosten gespecialiseerd hartfalenverpleegkundige Sandra van Soesbergen gespecialiseerd longverpleegkundige Gespecialiseerd verpleegkundige Omring Doel:
Nadere informatieInleiding Palliatieve Zorg. Sander de Hosson
Inleiding Palliatieve Zorg Sander de Hosson Inhoud Geschiedenis van de Palliatieve Zorg Praktijkfoto Longkanker Definitie en epidemiologie Compassie Knelpunten in de palliatieve fase Stervensfase Kanker
Nadere informatieDyspnoe en COPD regionale afspraken palliatieve zorg
Dyspnoe en COPD regionale afspraken palliatieve zorg Symposium palliatieve zorg Mieke van der Linden Gerty Peters Nico van t Hullenaar 20 oktober 2016 Dyspnoe definitie Onaangename gewaarwording van de
Nadere informatieVier kernvragen in de palliatieve zorg:
Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand van zaken Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg 2. Het PaTz project in de praktijk
Nadere informatieLandelijk Transmuraal Zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname. Lidewij Sekhuis Projectleider LAN
Landelijk Transmuraal Zorgpad COPD longaanval met ziekenhuisopname Lidewij Sekhuis Projectleider LAN Wie is de LAN? Federatieve vereniging Bundelen van krachten Zorg voor patiënten met chronische longziekten
Nadere informatieAstma controle, is er ruimte voor verbetering? Hoe goed behandelen we kinderen en volwassenen met astma in Nederland?
Astma controle, is er ruimte voor verbetering? Walter Balemans, kinderlongarts Antonius ziekenhuis, Nieuwegein CAHAG conferentie, januari 2017 Gewetensvraag Hoe goed behandelen we kinderen en volwassenen
Nadere informatieGerandomiseerde pros pectieve
Gerandomiseerde prospectieve p studie naar klinische resultaten en kosteneffectiviteit van een interdisciplinair en transmuraal COPD managementprogramma Carel van Wetering INLEIDING Bij jpatiënten met
Nadere informatieAdvance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg. Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg
Advance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg Advance care planning Open communicatie met patiënt en naasten over: Situatie
Nadere informatiePalliatieve zorg voor kinderen
Palliatieve zorg voor kinderen Recht op leven geeft recht op zorg Amsterdam, 24-4-2014 Eduard Verhagen Beatrix Kinderziekenhuis / Universitair Medisch Centrum Groningen a.a.e.verhagen@umcg.nl Een jongen
Nadere informatiePalliatieve zorg en dementie zorg Stellingen
Palliatieve zorg en dementie zorg Stellingen prof.dr. Cees Hertogh en dr.ir. Jenny van der Steen EMGO Instituut voor onderzoek naar gezondheid en zorg afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Kwaliteit van zorg in de laatste levensdagen voor de patiënt en diens naasten. Lia van Zuylen, internist-oncoloog Erasmus MC
Zorgpad Stervensfase Kwaliteit van zorg in de laatste levensdagen voor de patiënt en diens naasten. Lia van Zuylen, internist-oncoloog Erasmus MC (H)erkennen stervensfase Mw van Dalen, 52 jaar bekend met
Nadere informatieMythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD
Mythe: Zuurstof is gevaarlijk bij COPD Dr Leo Heunks longarts-intensivist afd intensive care April, 211 Programma Regulatie van de ademhaling Effect O2 tijdens AE-COPD Oorzaken hypercapnie tijdens AE-COPD
Nadere informatieHet sterven in onze tijd. Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar
Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar UKON symposium 16 april 213 Sterven in breder perspectief Tekenen van naderende dood Problemen rondom
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten
Nadere informatieZelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment
Zelfmanagementondersteuning of regelmatige controles bij COPD patiënten in de huisartspraktijk? Een gerandomiseerd gecontroleerd experiment British Medical Journal 2012; 345: e7642. Erik Bischoff, huisarts
Nadere informatieWat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts
Wat is nieuw in longfunctie? Jan Willem van den Berg Longarts Oude situatie Referenties dateren uit de jaren 50-60 Groep mijnwerkers en staalarbeiders (ECCS) Vrouwen niet als referentie geïncludeerd (globaal
Nadere informatieAdvance Care Planning
Advance Care Planning Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde Surplus Arts palliatieve zorg Docent UMC St Radboud Nijmegen September 2009 Advance Care Planning TZT Toekomstig ZorgTraject (Huub Belderbos)
Nadere informatiePrevalentie en impact van symptomen bij patiënten met hartfalen NYHA III/IV in een Zuid Afrikaans ziekenhuis
Prevalentie en impact van symptomen bij patiënten met hartfalen NYHA III/IV in een Zuid Afrikaans ziekenhuis Ineke Lokker Project groep: M.E. Lokker MSc (NL), Dr L. Gwyther (UCT ZA), Professor R. Harding
Nadere informatiePalliatieve sedatie. 21 oktober 2014 Elgin Gülpinar, ANIOS IC
Palliatieve sedatie 21 oktober 2014 Elgin Gülpinar, ANIOS IC Casus Patient, 78 jr Overname ander ziekenhuis i.v.m. respiratoire insufficiëntie Voorgeschiedenis COPD, Hypertensie, DM II, PAF Nefrectomie
Nadere informatieAmyotrofische Laterale Sclerose Wat is het en wat moet je ermee op de IC?
Amyotrofische Laterale Sclerose Wat is het en wat moet je ermee op de IC? Mathieu van der Jagt Neuroloog-intensivist IC volwassenen m.vanderjagt@erasmusmc.nl Amyotrofische lateraalsclerose (ALS) Presentatie
Nadere informatieEBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts
EBM Wetenschappelijke uitkomsten uit klinisch relevant prognostisch, diagnostisch en therapeutisch onderzoek. Kennis, ervaring, persoonlijke waarden en verwachtingen van de dokter zelf. De individuele
Nadere informatieZorgpad Stervensfase
Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe
Nadere informatieSymposium palliatieve zorg
Symposium palliatieve zorg Zorgmodule palliatieve zorg Markeren van de palliatieve fase Markeren van de palliatieve fase 20 oktober 2016 Angelie van de Crommert Karin van Veen Als ik sterven zal. Claudia
Nadere informatieIndeling presentatie
Gho-Go COPD ketenzorg avond 10 september 2013 Norbert IJkelenstam Kaderhuisarts astma/copd 1 Indeling presentatie Aandachtspunten vanuit spiegelinformatie 2013 Het begrip ziektelast en de COPD ziektelastmeter
Nadere informatieMantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie. Oncologie als voorbeeld voor palliatieve zorg bij dementie.
Mantelzorg in de laatste levensfase van mensen met dementie Prof. Dr. Myrra Vernooij-Dassen Radboud University Nijmegen Medical Centre: IQ healthcare Primary and Community Care Kalorama Foundation Oncologie
Nadere informatieDe Zorgmodule Palliatieve Zorg
De Zorgmodule Palliatieve Zorg - wat betekent dit voor de professional en zijn werkveld?- 2e regionale symposium palliatieve zorg s Hertogenbosch, 2 oktober 2014 Drs. Jaap R.G. Gootjes Alg. directeur /
Nadere informatieHoe herken ik tijdig mijn patiënt met palliatieve behoefte? Uden 20 oktober 2016
Hoe herken ik tijdig mijn patiënt met palliatieve behoefte? Uden 20 oktober 2016 De huisarts van de HAP belt voor acute opname van dhr. P. (73) nadat hij recent nog opgenomen is geweest voor exacerbatie
Nadere informatiePalliatieve zorg bij hartfalen en de nieuwe richtlijn. Nationale Hartfalendag, Zeist, 28 september 2018
Palliatieve zorg bij hartfalen en de nieuwe richtlijn Nationale Hartfalendag, Zeist, 28 september 2018 Disclosure belangen Lia Middeljans (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieWerkafspraken huisartsen longartsen Maasziekenhuis januari 2016
Werkafspraken huisartsen longartsen Maasziekenhuis januari 2016 Inleiding: Deze regionale afspraak is een vernieuwde versie van de afspraken uit het handboek COPD gebaseerd op de zorgstandaard COPD 2013,
Nadere informatieProf. Dr. Job Kievit, chirurg
Prof. Dr. Job Kievit, chirurg hoogleraar Kwaliteit van Zorg / Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum lid KNMG-Stuurgroep Passende zorg in de laatste levensfase Nationale Hartfalendag -
Nadere informatiePROs in de praktijk 1: Wat doen we ermee?
PROs in de praktijk 1: Wat doen we ermee? Prof. dr Jolanda de Vries Hoogleraar Kwaliteit van leven in de medische setting GZ-psycholoog en Medisch manager afdeling medische psychologie St Elisabeth ziekenhuis
Nadere informatiePalliatieve revalidatie
Home no. 1 Feb. 2015 Revalidatie chronische aandoeningen Eerdere edities Verenso.nl Palliatieve revalidatie Integratie van geriatrische revalidatie en palliatieve zorg Drs. E. F. van Dam van Isselt, specialist
Nadere informatiePsychische klachten als co-morbiditeit bij COPD
Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD Pearson Plein is een initiatief van Pearson. Pearson heeft jarenlange ervaring als educatieve uitgever van wetenschappelijk onderbouwde psychologische meetinstrumenten
Nadere informatieVoorbeeld consultatieaanvraag: expertteam COPD/Astma
Voorbeeld consultatieaanvraag: expertteam COPD/Astma Veel praktijken weten het expertteam te vinden wanneer zij specialistische vragen hebben met betrekking tot de behandeling van een patiënt met Diabetes
Nadere informatie