SECTOR VOORZICHTIG POSITIEF OVER BRL-CERTIFICERING VOOR BODEMENERGIESYSTEMEN

Transcriptie

1 SECTOR VOORZICHTIG POSITIEF OVER BRL-CERTIFICERING VOOR BODEMENERGIESYSTEMEN Sinds oktober 2014 mag de installatiesector bodemenergiesystemen niet meer ontwerpen, installeren, onderhouden of beheren zonder BRL certificaat. Het aantal bedrijven dat inmiddels zo n certificaat bezit, is de honderd gepasseerd. In de markt zijn de reacties en de eerste ervaringen wisselend. Over het algemeen vindt men het stellen van eisen aan kwaliteit positief, maar tegelijk waarschuwen sommigen ook voor te hoge verwachtingen. Bovendien roept de willekeur om alleen voor bodemenergiesystemen een certificaat te eisen, ook verontwaardiging op. Tekst: Rob van Mil, freelance journalist. Fotografie: Industrie De overheid zag in de afgelopen jaren dat de kwaliteit van bodemenergiesystemen flink te wensen over liet. Er waren te veel marktpartijen die zonder voldoende kennis aan deze systemen gingen werken. Ook was er te weinig integrale kwaliteit, vooral doordat de verschillende onderdelen van het bodem- en klimaatsysteem niet op elkaar aansloten. Vanuit al die problemen ontstond de roep om regels waarmee de sector de broodnodige kwaliteit zou kunnen garanderen. Het resultaat van deze roep is de certificeringsplicht die sinds 1 oktober 2014 van kracht is. Elk bedrijf dat een bodem energiesysteem wil ontwerpen, realiseren of beheren, moet gecertificeerd zijn en voldoen aan de kwaliteitseisen uit brl voor het bovengrondse deel van een wko en aan brl sikb voor het ondergrondse deel van een wko. Voor de certificering van bovengrondse installaties is er een onderscheid in de omvang van de systemen. Voor de realisatie van relatief kleine wko-installaties met gesloten bronnen geldt dat de gecertificeerde partij met een beperkter kennispakket toe kan, dan wanneer een bedrijf elk type wko wil kunnen realiseren. Zodoende maakt de huidige brl onderscheid tussen een A- en een B-deel. Met het A-deel (gebaseerd op Isso-publicatie 72) mag een bedrijf alleen woningen voorzien van individuele, grondgebonden warmtepompen. Daarvoor moet men een beperkte toets af te leggen en hoeft men dus ook maar een beperkte leergang te volgen. Met de certificering voor het B-deel (gebaseerd op Isso-publicatie 39) beschikt een bedrijf over het volledige kennispakket en kan men alle typen warmtepomp- en wko-installaties ontwerpen, realiseren, onderhouden en beheren. Kwaliteit waarborgen Het is bekend dat vooral de kleinere bedrijven en dan specifiek bedrijven die uitsluitend individuele woningen van een bodemenergiesysteem voorzien de certificering als een obstakel zien, zegt Wil van Ophem, directeur van KvINL, de organisatie die verantwoordelijk is voor uitvoering en beheer van de certificering. Tegelijk begint de markt wel te wennen aan de certificering als middel om de kwaliteit te garanderen. In het algemeen zien we dat de opstartproblemen, die we eind 2014 en begin 2015 hadden, zijn opgelost. Zo hebben nu voldoende certificeerders de capaciteit om bedrijven te kunnen certificeren. Het betekent wel dat adviseurs, installateurs en beheerders die met bodemenergiesystemen willen werken op tijd moeten anticiperen. Kom niet op het laatste moment, of als je al bezig bent met het ontwerp of de aanleg van een bodemenergiesysteem, met de vraag of je binnen een week of twee weken je certificaat kunt halen. Aanvragers moeten echt begrijpen dat dit geen klusje is dat binnen een week kan worden afgehandeld. Volgens Fred Vos, beleidsmedewerker en deskundige 20 VV+ juli 2016

2 klimaattechniek bij uneto-vni, zijn het vooral de kleinere installatiebedrijven die bij de brancheorganisatie aangeven dat zij de certificering als een last ervaren. Voor hen is het doorlopen van het hele certificeringstraject, wanneer zij dat alleen voor de realisatie van een warmtepompsysteem nodig hebben, een hele klus. Wij zouden daarom voorstander zijn om voor de kleine, woninggebonden en gesloten bodemsystemen een lichtere regeling in te voeren. Voor de grote, open bodemenergiesystemen is er bij onze leden wel begrip voor certificering. De algemene tendens is er toch wel één van: he he, eindelijk komt er aandacht voor kwaliteit en kunnen we partijen uitsluiten die zonder kennis aan de slag gaan en deze techniek een slechte naam bezorgen. Herziene versie BRL Voor de kleine, gesloten bodemenergiesystemen zou uneto-vni, aldus Fred Vos, voorstander zijn om deze onder een erkenningsregeling te brengen. De huidige certificering past gewoon niet bij de kleinere installatiebedrijven die veelal de gesloten systemen realiseren. Bovendien is unetovni al met de overheid in gesprek om voor andere installaties de erkenningsregeling in te voeren, dus de hoop is dat dit ook voor de kleine bodemsystemen kan gaan gelden. Deze bestempelt Vos namelijk als laag-risico-systemen. Bij Van Ophem is het bekend dat uneto-vni pleit voor een dergelijke erkenningsregeling in plaats van certificering, maar hij acht de kansen daarop klein. De overheid heeft laten weten op korte termijn zeker geen erkenning voor kleine, gesloten bodemsystemen te willen. Maar wij zijn op dit moment wel bezig met een herziening van brl en daarin zullen we, waar mogelijk, ook de scope en de vereiste opleidings- en exameneisen voor kleine, gesloten systemen aanpassen. In oktober 2014, toen de certificeringsplicht van kracht ging, was de installatiesector al sceptisch. Door de hogere eisen en de inspanningen voor een certificering zouden marktpartijen sneller op zoek gaan naar een alternatief voor bodemenergiesystemen. Lucht-waterwarmtepompen, of gasketels in combinatie met meer zonnepanelen en een zonneboiler zouden ook tot woningen met de vereiste energieprestatie kunnen leiden. Voor de installatie van die systemen geldt geen wettelijk verplichte kwaliteitsborging. En juist dat vindt uneto-vni geen goede zaak. De overheid zou juist voor uniformiteit in de markt moeten zorgen, zodat ontwerpers en installateurs een systeemkeuze maken op basis van wat het beste past in die situatie voor een woning of gebouw, en niet op basis van de keuze die het eenvoudigst is en hen de minste rompslomp bezorgt, aldus Vos. Bewustwording Ook onder adviesbureaus zijn wisselende geluiden te horen. Hans Buitenhuis van dwa is gematigd positief, VV+ juli

3 Elk bedrijf dat een bodemenergiesysteem wil ontwerpen, realiseren of beheren, moet gecertificeerd zijn en voldoen aan de kwaliteitseisen uit brl en de brl sikb In de diepe ondergrond is ruimte genoeg voor wko s, maar vooral in de ondiepe ondergrond in dicht bebouwde gebieden kan de ruimte een bottleneck worden. omdat de ervaringen nog beperkt zijn. Het is volgens hem lastig te zeggen of de certificering ook tot betere systemen leidt. Het grootste pluspunt is dat partijen niet meer zomaar iets doen. Er is meer bewustwording. Men weet dat er specifieke kennis nodig is, wat zich vertaalt naar beter opgeleide mensen die aan bodemenergiesystemen werken. Wat Buitenhuis betreft heeft uneto-vni wel een punt als zij zegt dat de regeling voor woningen zwaar is. Die systemen zijn zodanig gestandaardiseerd, dat regelgeving wel wat eenvoudiger zou kunnen. In het algemeen vindt hij dat de markt vooral pragmatisch met regels moet omgaan. We hadden hier laatst intern een discussie of bedrijven die de isolatie om het leidingwerk van een wko-systeem aanbrengen, ook gecertificeerd moeten zijn. Volgens de letter van de regelgeving zou je dat wel zo moeten zien. En dat geldt bijvoorbeeld ook als de eigenaar van een systeem de installatie schoon maakt door het stof te verwijderen. Hij is dan met beheer en onderhoud bezig. Maar dat zijn natuurlijk niet de werkzaamheden waarvoor de certificering is bedacht. Ik vind daarom dat we niet in zulke onzindiscussies moeten verzanden. Gebruik je gezond verstand. Bovendien wordt de brl dit jaar nog aangepast en dan zal er ook een verduidelijking komen door aan te geven waar het echt om gaat. Ondergrens Collega-adviseur Ed Rooijakkers van Halmos Adviseurs houdt zich al ruim twintig jaar met wko-systemen bezig en heeft een dubbel gevoel bij de certificering. Als je het positief bekijkt dan ontstaat er door de aandacht die we met certificering genereren een ondergrens. De echt slechte systemen veeg je hiermee van tafel. Maar doordat de focus eigenlijk op de ondergrens komt te liggen, belemmer je ook de innovatie. In mijn optiek wordt hierdoor veel verbeterpotentieel niet aangesproken. Standaardisatie is goed, maar kan ook de broodnodige innovatie in de weg staan. Optimale systeemafstemming op specifieke vraagsituaties gaat door standaarden verloren. Een T van 3 C is niet per definitie slecht als er een T van 3 C wordt ontworpen. Bovendien moeten mensen zich realiseren dat je met een korte cursus geen goede ontwerper wordt. In ons bedrijf mogen mensen pas na jarenlange ervaring bodemenergiesystemen ontwerpen. Het steekt Rooijakkers dat deze mooie techniek, juist door certificering, als probleem wordt gezien. Terwijl een wat complexer klimaatsysteem met een luchtbehandelingskast gemiddeld echt niet beter presteert dan met een bodem- KvINL organiseert webinar over BRL Om de informatie over certificering voor de brl breder en beter voor het voetlicht te brengen, organiseert de Stichting Kwaliteit voor Installaties (KvINL), in samenwerking met Isso, na de zomervakantie een webinar. De specialisten van KvINL en Isso zullen bij die gelegenheid informatie geven over wat er noodzakelijk is voor bedrijven die zich willen certificeren. Ook zullen zij ingaan op vragen en problemen die in de markt leven. Meer informatie is te vinden op en 22 VV+ juli 2016

4 Voor andere systemen, zoals lucht-waterwarmtepompen in combinatie met zonnepanelen, geldt geen wettelijk verplichte kwaliteitsborging. uneto-vni vindt deze ongelijkheid geen goede zaak. energiesysteem. Uit de onderzoeken die wij hebben gedaan blijkt dat over de hele line meer dan 70 procent van de klimaatinstallaties niet optimaal functioneert. Recentelijk was ik nog bij een opdrachtgever die door alle publiciteit rondom bodemenergiesystemen zich hardop afvroeg of hij maar niet beter helemaal met bodemenergie kon stoppen. Toen heb ik hem geantwoord dat een goed bodemenergiesysteem procent energiebesparing oplevert, maar dat een matig presterend bodemenergiesysteem nog altijd procent energie bespaart. Ga je een conventionele installatie toepassen, probeer dan maar eens aan die besparingen te komen. Beheer en onderhoud Volgens Rooijakkers en Buitenhuis liggen de grootste uitdagingen bij het beheer en onderhoud. De onduidelijkheden, als het gaat om certificering, liggen vooral bij bestaande systemen, vindt Buitenhuis. Die systemen zijn onder een ander vergunningsregime aangelegd, en de vraag is nu hoe partijen die beheer en onderhoud uitvoeren daarmee omgaan. In het algemeen zijn er vaak te weinig meetvoorzieningen bij bestaande systemen; voorzieningen die onder het nieuwe certificeringsregime wel worden geëist. Vaak weet men nog wel hoeveel energie uit de bodem komt en hoeveel er terug gaat. Maar hoeveel warmte en koude er nuttig het gebouw in gaan of hoeveel energie het systeem gebruikt is vaak onbekend. Op die manier kun je bij bestaande systemen moeilijk dezelfde eisen aan onderhoud en beheer stellen als die we tegenwoordig hanteren. Een niet goed functionerend bodemenergiesysteem is veelal een symptoom van een gebrek aan beheer en onderhoud, zo is de overtuiging van Rooijakkers. Hij pleit onder meer voor een andere wijze van realiseren en voor het toepassen van een seizoenstest bij het in bedrijf stellen. Ik vind al jaren dat er een omslag in onderhoud en beheer nodig is. Allereerst door meer deskundigheid in te zetten, maar ook door commissioning en een aanpak volgens Duurzaam Beheer en Onderhoud, waarvoor de kennis in de vorm van Isso-publicaties op de plank ligt. Naleving De Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ilt) is verantwoordelijk voor de controles op de naleving van de certificeringsplicht. Van Ophem van KvINL: Op dit moment is de ilt, zo hebben wij begrepen, bezig om bedrijven op te sporen die niet zijn gecertificeerd en toch bodemenergiesystemen ontwerpen, realiseren of beheren. Deze bedrijven krijgen een waarschuwing via een brief met daarin een melding dat zij in overtreding zijn. Ook bekijkt de ilt het werk dat de certificerende instanties uitvoeren. Wij hebben op dit moment nog geen berichten van installaties die door gecertificeerde bedrijven zijn ontworpen, gerealiseerd of beheerd, en die door de ilt zijn gecontroleerd. Maar uiteindelijk zal de aandacht ook daar naar uitgaan. Rik Molenaar van Techniplan Adviseurs en Joor Verheij van Unica Ecopower zijn beiden specialisten op het gebied van de brl Enerzijds omdat zij zich binnen hun eigen bedrijf met bodemenergiesystemen bezighouden, maar anderzijds ook omdat zij audits uitvoeren voor de certificerende instellingen. Zij komen dus geregeld bij bedrijven die een certificering aanvragen of die jaarlijks opnieuw de audit moeten ondergaan. Bij de grotere bedrijven zie je echt wel dat de kennis toeneemt. Om die reden juich ik de certificering zeker toe, zegt VV+ juli

5 Een wko-systeem is altijd onderdeel van een complete gebouwinstallatie. Ondergrondse bodemmonitoring met glasvezel biedt inzicht in de mate van interferentie van warmte- en koudebronnen door de tijd en dat helpt om het bodemenergiepotentieel zo volledige mogelijk te benutten. Molenaar. Specifieke mensen gaan zich met bodemenergiesystemen bezig houden, waardoor hun ervaring toeneemt en dat leidt op termijn tot een hogere kwaliteit. Daar ben ik van overtuigd. Verstand van ontwerpen Molenaar komt vooral bij installatiebedrijven over de vloer en ziet dat die bedrijven vaak gericht de scopes kiezen waarmee zij zich bezighouden. Meestal is dat ontwerp en realisatie, maar ook wel beheer en onderhoud. Het opstellen van een PvE en het eerste ontwerp wordt zeker bij grote systemen meestal door adviesbureaus gedaan. Installateurs moeten vervolgens het ontwerp kunnen beoordelen, verder uitwerken en inpassen in het geheel. Een wko-systeem is altijd onderdeel van een complete gebouwinstallatie. Als men zich niet verdiept in de ontwerpspecificaties van een bodemenergiesysteem, dan wordt de aansluiting met de rest van de klimaatinstallatie een lastig verhaal. Joor Verheij, die voor de audits juist vaker bij adviesbureaus komt, vindt het belangrijk dat er steeds meer mensen komen die zich gericht met bodemenergiesystemen bezighouden. Een bedrijf wil niet afhankelijk van één persoon zijn en zal dus meer mensen naar een training sturen. En door die toenemende focus op kennis en kunde gaat de kwaliteit omhoog. Dat moet ook, want een wko heeft veel aandacht nodig. Belangrijkste winst vind ik dat de verschillende partijen in een project juist door de regels in de certificering meer met elkaar communiceren. De ontwerpers, de installateurs en de beheerders van een systeem moeten veel duidelijker naar elkaar aangeven wat de specificaties en eisen zijn van het bodemsysteem. Alle procedures die de partijen moeten invullen en die zij met elkaar moeten doornemen en afstemmen, vraagt meer tijd en aandacht, en dat zal uiteindelijk de kwaliteit ten goede komen. Slim inrichten Zowel Molenaar als Verheij zijn het er over eens dat certificering niet heel veel extra tijd kost of hoeft te kosten zolang de partijen hun projecten efficiënt opzetten en hun werkwijze goed bijhouden. In het algemeen zou je voor de audits de vuistregel kunnen hanteren dat een partij per scope één dag werk heeft voor de voorbereiding en uitvoering ervan, zegt Molenaar. Daarnaast ben je in vergelijking tot een situatie waarin je niets aan registratie deed ook extra tijd kwijt aan projectregistratie. Het is niet iets dat je er even bij doet. Maar de hoeveelheid werk valt mee wanneer je de administratieve zaken in je dagelijkse proces integreert. Verheij onderschrijft de visie van Molenaar en vult aan: Mijn advies aan bedrijven is om goed te kijken hoe je de gevraagde registratie en administratieve zaken in je dagelijkse processen kunt integreren. Ook bij ons, binnen Unica, zijn we aanvankelijk gaan kijken welke nieuwe werkzaamheden we moesten uitvoeren om aan de eisen tegemoet te komen. Als je het op die manier bekijkt, kan het je veel nieuw werk opleveren. Vervolgens zijn wij gaan kijken welke werkzaamheden we nu al doen om een bodenenergiesysteem te ontwerpen, te realiseren en te beheren. Wij maken al een PvE en een offerte, we maken een ontwerp, we zetten een uitvoeringsplan op. Als je al die dingen die je al doet iets aanpast, zodat je de eisen uit de certificering meteen erin laat meelopen, dan is de hoeveelheid extra werk zeer beperkt. Kijk daarom eerst naar je eigen processen en kijk daarna hoe je de certificering daarin kunt inpassen. Op die manier wordt het meer bijsturen dan echt nieuwe methodes invoeren. << 24 VV+ juli 2016