Preventieplan Integrale schuldhulpverlening Gemeente Dongen

Transcriptie

1 Preventieplan Integrale schuldhulpverlening Gemeente Dongen

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Schuldpreventie - Algemeen - Algemene doelstelling van preventie - Relatie met andere beleidsterreinen - Kader voor schuldpreventie in Dongen - Ontwikkelen van een effectief schuldpreventieplan - Wat levert schuldpreventie op 3. Vormen van preventie o Primaire preventie o Secundaire preventie o Tertiaire preventie 4. risicogroepen 5. Primaire preventieactiviteiten 6. Secundaire preventieactiviteiten 7. Evaluatie 8. Financiën 9. Tot slot Bijlage I: Overzicht kosten preventie

3 1. Inleiding Door de economische situatie waarin Nederland sinds circa 2009 verkeert neemt de vraag naar schuldhulpverlening nog steeds toe. Met de komst van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) per 1 juli 2012 zijn gemeenten verantwoordelijk om aan natuurlijke personen hulp te bieden bij het verhelpen én voorkomen van schulden. Gemeenten hebben zich tot nog toe voornamelijk gericht op het oplossen van reeds ontstane problematische schuldsituaties. Door de toename van deze curatieve hulp komt het verleggen van de aandacht naar preventie onder druk te staan. Ook de wetgever is van mening dat naar de toekomst toe het accent op het gebied van schuldhulpverlening meer en meer moet verschuiven naar preventie, al dan niet in combinatie met curatieve activiteiten. In de Wgs is dit ook als zodanig benoemd. Met het vaststellen van het Beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening zijn voor de gemeente Dongen de kaders vastgesteld voor de lokale schuldhulpverlening. In het beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening wordt in hoofdstuk 3 aandacht besteed aan preventie en nazorg. In het preventieplan is dit hoofdstuk nader uitgewerkt. Hiermee wordt aandacht besteed aan het voorkomen van schulden als belangrijke (misschien wel belangrijkste) peiler van schuldhulpverlening. Onderzoek naar de effecten en het belang van preventie onderstrepen dit! Met het Preventieplan Integrale schuldhulpverlening gemeente Dongen beoogt de gemeente Dongen ook voor schuldpreventie een kader te scheppen waardoor in een goede balans uitvoering gegeven kan worden aan preventieve activiteiten. 2. Schuldpreventie Algemeen Om mee te kunnen doen in de maatschappij moeten burgers over basisvaardigheden beschikken. Net als vaardigheden met betrekking tot gezondheid, het kunnen lezen, schrijven en rekenen, zijn ook financiële vaardigheden onontbeerlijk. Vaardig zijn op dit gebied start met het opdoen van kennis en daarnaar handelen. Informatiebronnen en voorbeelden zijn functionele kennisleveranciers. Dat opvoeding en omgeving daar een belangrijke rol in hebben behoeft geen twijfel. Van jongs af aan komt iedereen in aanraking met geld, leert er mee omgaan en ontwikkelt daarbij eigen gedrag. Echter gedrag is altijd onderhevig aan omstandigheden, invloeden en daarbij horende individuele overtuigingen. Dit betekent dat in alle lagen van de bevolking gezond en ongezond financieel gedrag voorkomt. Ongezond financieel gedrag is dan ook niet toe te schrijven aan een bepaalde categorie burgers of een specifieke doelgroep. In dit kader geldt voor iedereen het gezegde: Voorkomen is beter dan genezen. Gezond financieel gedrag is nodig om enerzijds geldproblemen te voorkomen en anderzijds aan geldproblemen het hoofd te kunnen bieden. Het in balans houden van inkomsten en uitgaven is een voorwaarde om niet in de schulden te belanden. Overzicht is het sleutelwoord! In het kader van schuldpreventie is het aan de gemeente om dit bij haar burgers te stimuleren. Informatie, advies en de juiste vaardigheden zijn de sleutel.

4 Min of meer draait schuldpreventie om gedragsverandering en is daarmede een activiteit van lange adem op een breed terrein. Voor gemeenten betekent dit een uitdaging om de middelen zo effectief en efficiënt mogelijk in te zetten. van schuldpreventie Het doel van preventie is bewustwording zodat kan worden voorkomen dat inwoners financiële verplichtingen aangaan die men niet kan nakomen. Met het voorkomen dan wel vroegtijdig signaleren van problematische schulden wordt ook voorkomen dat er belemmeringen voor participatie en/of maatschappelijke kosten ontstaan. Preventie is gericht op het verstrekken van informatie en advies aan inwoners en daarnaast aan politieke partijen, intermediairs, samenwerkingspartners, en dergelijke. Relatie met andere beleidsterreinen De gemeente Dongen voert een ruimhartig en sociaal minimabeleid en beoogt hiermee haar inwoners optimaal te laten participeren in het maatschappelijke leven en kansen te creëren voor mensen in achterstandsituaties. Het hebben van problematische schulden is een belangrijke belemmerende factor voor participatie. Preventie op het gebied van schuldhulpverlening is hiermee dan ook verbonden met de beleidsterreinen maatschappelijke ondersteuning en werk en inkomen. Kader voor schuldpreventie in Dongen Effectief preventiebeleid begint met een scherp beeld van het beoogde maatschappelijke effect dat men wil nastreven. Twee uitersten hiervan zijn: o het maximale effect van schuldpreventie leidt er toe dat niemand schulden maakt of financiële problemen heeft; o het minimale effect betekent dat inwoners best problematische schulden mogen hebben als ze maar niet leiden tot maatschappelijk kosten. De meeste gemeenten in Nederland zitten hier ergens tussenin. Voorop staat dat burgers zelf verantwoordelijk zijn voor hun financiën. Met gerichte voorlichting kan worden bevorderd dat er geen schulden ontstaan of dat de schuldenlast zich beperkt. Voor burgers waarbij hulp noodzakelijk is zal via de gemeente curatieve schuldhulp worden ingezet. Binnen dit kader is het college aan zet om uitvoering te geven aan schuldpreventie. Ontwikkelen van een effectief schuldpreventieplan Het gemeente Dongen wil voor de komende jaren een zo effectief en efficiënt mogelijk schuldpreventieplan ontwikkelen. De basis vormen de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) en het Beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening Binnen deze kaders legt de gemeente vast waar de accenten gelegd worden inzake schuldpreventie. Naast de genoemde doelgroepen in de Wgs wordt afgestemd op de lokale situatie. Om de schuldpreventie zo effectief mogelijk vorm te geven is naar een goede balans gezocht zijn de overwogen activiteiten steeds tegen het licht van onderstaande drie strategische keuzes gehouden: - in welke mate is het preventieprogramma gericht op de hele populatie, doelgroepen en individuen; - in welke mate wordt er afgestemd op onbewuste denkprocessen; - in welke mate wordt er gekozen voor de lange termijn. Met het huidige preventieplan wordt voor de komende jaren voorzien in diverse gerichte preventieactiviteiten voor de meest kwetsbare doelgroepen in de samenleving. Met de juiste inzet van middelen en activiteiten wordt een maximaal resultaat beoogd.

5 Wat levert schuldhulpverlening en preventie op Het bieden van goed lopende schuldhulptrajecten (curatief onderdeel) heeft een gunstige invloed op de maatschappij en kan op meerdere terreinen tot kostenbesparingen leiden. De baten worden m.n. behaald op het terrein van uitkeringen en wonen. De termijn dat mensen een beroep doen op een uitkering is korter als zij hulp bij schulden krijgen. Verder voorkomt schuldhulpverlening dat woningcorporaties betalingsregelingen moeten treffen en woningen moeten ontruimen. Bij preventie gaat het om gedragsverandering. Preventie die hierop is gericht draagt bij aan een beperktere instroom in de schuldhulpverlening. Bewust kiezen voor langlopende programma s gericht op een bepaalde doelgroep levert meer op dan elk jaar een andere groep te bedienen. Een nieuwe activiteit is weliswaar een blikvanger maar levert geen bijdrage aan een gedragsverandering. Herhaling en langdurige programma s zijn dus belangrijk. 3. Vormen van preventie Informeren, motiveren, aanleren. Daar draait het bij schuldpreventie om. Preventie kent een onderverdeling in drie vormen, namelijk primaire, secundaire en tertiaire preventie. - Primaire preventie Deze vorm van preventie heeft tot doel te voorkomen dat inwoners schulden maken en/of te voorkomen dat men ooit in een problematische schuldsituatie terecht komt. Primaire preventie richt zich op alle inwoners. De in te zetten activiteiten zijn laagdrempelig en gericht op een breed publiek maar kunnen ook gericht zijn op specifieke (risico)groepen uit de gemeentelijke samenleving. en zoals voorlichting, communicatie en het aanleren van vaardigheden zijn er op gericht om op verschillende manieren en met gebruikmaking van verschillende middelen te communiceren met diverse doelgroepen. - Secundaire preventie Secundaire preventie is gericht op het vroegtijdig onderkennen, opsporen en oplossen van schuldenproblematiek. Informatie wordt gegeven aan zowel (potentiële) klanten als intermediairs. Een goede samenwerking met en een heldere rolverdeling tussen ketenpartners is hierbij van groot belang, zodat adequaat kan worden geholpen en doorverwezen. Tertiaire preventie Deze vorm van preventie wordt nazorg genoemd en wordt ingezet aan het einde van een schuldhulptraject. Klanten die een beroep hebben gedaan op schuldhulpverlening en een traject succesvol hebben afgerond, krijgen na afloop van de hulpverlening nazorg aangeboden. Deze nazorg beoogt inzichtelijk te krijgen of de klant nog steeds zijn inkomsten en uitgaven in balans heeft en financieel zelfredzaam is. Aangezien nazorg onderdeel is van de integrale schuldhulpverlening wordt dit uitgevoerd door PLANgroep. De voorgenomen preventieactiviteiten in dit preventieplan richten zich dan ook op de twee eerste vormen: de primaire preventie en de secundaire preventie. Opgemerkt wordt dat de gemeente Dongen in de periode een preventieactiviteit heeft opgezet voor de doelgroepen jongeren en diverse armoedebijeenkomsten heeft georganiseerd voor ketenpartners. Eerst volgt een hoofdstuk met de beschrijving van de doelgroepen die op lokaal niveau als meest kwetsbaar worden gezien, de zogenaamde risicogroepen.

6 4. risicogroepen In de bevolkingssamenstelling van de gemeente Dongen zijn alle te onderscheiden risicogroepen in evenredigheid vertegenwoordigd. Er is geen sprake van een zeer specifieke of streekgebonden problematiek. Risicogroepen met betrekking tot financiële problematiek zijn hierna beschreven. De gemeente Dongen heeft deze risicogroepen benoemd als doelgroep voor preventie, omdat zij het grootste risico lopen om in een problematische schuldsituatie terecht te komen. - Jongeren tot 18 jaar Steeds meer jongeren maken al vroeg in hun leven schulden. Het is vooral deze groep die niet altijd of niet geheel de gevolgen overziet van teveel geld uitgeven. Een smartphone is onderdeel van een lifestyle geworden en merkkleding bepaalt vaak de acceptatie binnen de groep. Jongeren geven makkelijker geld uit, ze leven in een wereld waar alles is. Marketing en reclame spelen een grote rol en maken dat jongeren uitgaven doen die niet altijd doordacht zijn of aanzetten tot geld lenen. - Inwoners geconfronteerd met dreigende werkloosheid Vanwege de economische situatie in Nederland dreigen mensen hun baan te verliezen of zijn inmiddels al zonder werk. Door de inkomensterugval die hiermee gepaard gaat is het niet altijd mogelijk om de financiële verplichtingen na te komen. Deze groep burgers moet meer en meer de eindjes aan elkaar zien te knopen. - Ouderen vanaf circa 65 jaar Ouderen vormen een kwetsbare groep doordat ouderdom vaak met gebreken komt. Het kost dan steeds meer moeite om de financiën rond te krijgen en/of op orde te houden. De ontwikkelingen met betrekking tot zelf bankieren kan lang niet altijd worden bijgehouden. Inkomensondersteunende maatregelen en kwijtschelding zijn van belang. - Inwoners met lager inkomen Rondkomen van een inkomen of uitkering tot een maximum van 150% van het wettelijk minimumloon valt niet mee. Zij vormen een risicogroep voor schuldhulpverlening vanwege de financiële keuzes die zij soms (moeten) maken. Voor burgers met een laag inkomen zijn inkomensondersteunende maatregelen en kwijtschelding van belang. - Startende ondernemers (zzp) Gegevens van de Kamer van Koophandel tonen aan dat juist in deze economisch mindere tijd mensen de stap wagen om als zelfstandige aan de slag te gaan. In een aantal gevallen is dat noodgedwongen na een periode van werkloosheid. Aan vakinhoudelijke kennis en vaardigheden ontbreekt het vaak niet. Dat geldt echter niet altijd voor ondernemerskwaliteiten. Het opzetten en bijhouden van een administratie met alles wat daarbij komt kijken vanuit ondernemersoogpunt komt daardoor nogal eens in het gedrang. Voor deze groep is het van belang om niet in een uitzichtloze schuldsituatie terecht te komen en/of afhankelijk te worden van een uitkering.

7 5. Primaire preventieactiviteiten Schulden kan iedereen overkomen. Vanuit die gedachte wordt op een laagdrempelige manier aandacht gevraagd voor financiële bewustwording van burgers. De kracht van de voorlichting ligt met name in de herhaling ervan. Primaire preventie richt zich op individuen en op specifieke (risico)groepen uit de gemeentelijke samenleving. Kernwoorden zijn: breed publiek, lage drempel, regelmatig aandacht vragen, bewust met geld omgaan, onderkennen van geldproblemen, aansporen om vroegtijdig stappen te ondernemen. en bestaan uit: voorlichting verstrekken, communiceren en het verbeteren van vaardigheden. De primaire preventieactiviteiten zijn gericht op: A. Massamediale voorlichting B. Voorlichting aan specifieke (risico)groepen C. Verbeteren van vaardigheden A. Primaire preventie - Massamediale voorlichting Voorlichting in huis-aan-huisblad Alle inwoners van Dongen. Door middel van herkenbare voorbeelden het financiële bewustzijn van de lezers prikkelen en hen stimuleren tot vroegtijdig ondernemen van stappen. De weg wijzen naar schuldhulpverlening en minimabeleid. Publicatie over omgaan met geld/tips in gemeenterubriek. Periode/tijdstip In samenloop met weekblad Dongen. Voorlichting via website gemeente Dongen Alle inwoners van Dongen en specifieke doelgroepen. Verstrekken van informatie over schuldhulpverlening en verwijzingen naar andere handige websites zodat men zelf stappen kan zetten om financiële problemen te voorkomen, aan te pakken en op te lossen. Geven van tips. Ontwikkelen themapagina voor schuldhulpverlening. Periode/tijdstip Eenmalige opzet, daarna doorlopend voeden en actueel houden.

8 Voorlichting flyer algemene doelgroep Alle inwoners van Dongen, via openbare punten zoals bibliotheek, gezondheidscentra, balie gemeentehuis, welzijnsorganisaties e.d. Wegwijzer naar schuldhulpverlening. Bewust maken van financiële valkuilen en mogelijkheden om de eigen financiën op orde te krijgen en te houden. Ontwikkelen en verspreiden van een flyer. Periode/tijdstip Jaarlijks actualiseren. B. Primaire preventie Voorlichting aan specifieke (risico)groepen Voorlichting via infokrant Dongen Alle inwoners in Dongen. Door middel van herkenbare voorbeelden het financiële bewustzijn van de lezers prikkelen en hen stimuleren tot vroegtijdig ondernemen van stappen. De weg wijzen naar schuldhulpverlening en minimabeleid. Column over omgaan met geld/bespaar- en geldtips. Periode/tijdstip Elke uitgave, in samenloop met voorlichting huis-aan-huisblad. Voorlichting aan startende ondernemers Startende ondernemers. Startende ondernemers bewust maken van de financiële valkuilen van ondernemen en het voorkomen van schuldsituaties. Ontwikkelen van een flyer of informatie set Periode/tijdstip Jaarlijks actualiseren Uitvoering Gemeente / BBZ-team / afstemming met KvK C. Primaire preventie Verbeteren vaardigheden Jongeren Jong geleerd is oud gedaan, ofwel met voorlichting over geldzaken kun je maar beter zo vroeg mogelijk beginnen. De gemeente Dongen heeft jongeren als een risicogroep benoemd en is van mening dat voorlichting aan jongeren een belangrijke bijdrage kan leveren aan het op latere leeftijd voorkomen van financiële problemen. Huidige activiteit De gemeente Dongen heeft in schooljaar 2014/2015 op het Cambreurcollege de Theatergroep LEUK de voorstelling Geld(t) dat ook voor jou laten spelen. Het is een voorstelling voor jongeren in het 1e leerjaar van het voortgezet onderwijs en gaat over geld, gadgets, groepsdruk en sociale uitsluiting. Financiële educatie in de opvoeding Scholen zien het nut van aandacht voor de financiële ontwikkeling van hun leerlingen. Daarvoor zijn leermiddelen en lesmaterialen beschikbaar. Het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling stimuleert onderwijs over geld op scholen. Ook het Nibud en diverse internetsites zoals Wijzer in geldzaken bieden een groot aanbod voor leerkrachten en jongeren. Ouders hebben zelf ook een taak in de financiële opvoeding van kinderen. Hun voorbeeldgedrag nemen kinderen over. Jongeren uit dezelfde leeftijdscategorie kunnen om die reden verschillen qua kennis en vaardigheden m.b.t. het omgaan met geld.

9 Rol gemeente - maatwerk Op grond van de Wgs dient de gemeente aandacht te schenken aan gezinnen met kinderen ter voorkoming van financiële problemen. Uit bovenstaande blijkt dat scholen veelal zelf actief zijn hun leerlingen financieel op te voeden. Ook het ministerie stimuleert scholen hiertoe. Het is daarom belangrijk voor de gemeente om activiteiten niet dubbel aan te bieden en op zoek te gaan naar de toegevoegde waarde. Het aanbod kan beter bepaald worden in samenspraak met scholen, (school) maatschappelijk werk en jongerenorganisaties. Er is dan sprake van maatwerk in het aanbod vanuit de gemeente. Bij maatwerk heeft het aanbod een meer gericht karakter op de behoeften en problemen die spelen in het veld rondom gezinnen met kinderen. Periode/tijdstip Doorlopend. Voorlichting aan jongeren Jongeren tot 18 jaar. Voorlichting over geld in de vorm van maatwerk voor jongeren en/of ouders. Inzet nader afstemmen met scholen, (school)maatschappelijk werk en jongerenorganisaties. Voorlichting kan in de vorm van: gerichte informatie, handreikingen, workshops, themalessen, e.d. 6. Secundaire preventieactiviteiten Secundaire preventie is met name gericht op het vroegtijdig ondervangen, onderkennen en oplossen van schuldenproblematiek. De gemeente Dongen vindt het belangrijk dat wanneer er bij bepaalde risicogroepen sprake is van een wankel financieel evenwicht, dit zo vroegtijdig mogelijk wordt gesignaleerd. Onder secundaire preventie vallen alle intermediairs zoals ketenpartners en maatschappelijke organisaties. Ook georganiseerde vrijwilligers vervullen veelal een intermediaire rol. De secundaire preventieactiviteiten zijn gericht op: A. Voorlichting aan intermediairs B. Advies en informatie aan individuen C. Voorlichting aan specifieke (risico)groepen

10 A. Secundaire preventie Voorlichting aan intermediairs en Voorlichting maatschappelijke organisaties Maatschappelijk werkers, jeugdwerkers, gezondheidszorg, docenten, decanen, huisartsen, kerken, werkgevers e.d. die in hun werk te maken kan krijgen met signalen van financiële problemen. Het actief betrekken bij het vroegtijdig signaleren en doorverwijzen van personen met (dreigende) financiële problemen. (Thema)bijeenkomst. Periode/tijdstip Eenmalig in 2016 en in Voorlichting ketenpartners Ketenpartners: maatschappelijk werk, verslavingszorg, lokale welzijnsorganisaties, maatschappelijke opvang, sociaal raadslieden, reclassering, woningbouwverenigingen e.d. Versterken van de samenwerking, het actief betrekken bij schuldhulpverlening, het informeren over ontwikkelingen, regionale problematiek. (Thema)bijeenkomst over aanpak schuldhulpverlening. Periode In 2015 en Workshop 'herkenning schuldsituaties' Ter ondersteuning van vroegsignalering wordt een workshop georganiseerd voor Ouderenadviseurs (SWOD) en vrijwilligers (CdT). Met deze activiteit wordt de mogelijkheid van vroegsignalering vergroot. Workshop herkenning schuldsituaties Georganiseerde vrijwilligers in Dongen. Tools meegeven om signalen op te kunnen vangen en alert in te kunnen spelen op financiële problemen, dan wel een goede doorverwijzing te kunnen doen. Training van 3 uur waarbij naast preventie ter voorkoming van schulden en algemene informatie over schuldhulpverlening ook vaardigheden worden verkregen om (problematische) schuldsituaties tijdig te signaleren, en deze bespreekbaar te maken. Ook de financiële thuisadministratie komt in de training aan de orde. Periode/tijdstip Eenmalig in 2015 en Uitvoering Gemeente/PLANgroep. Kosten zal plaatsvinden op basis van Social Return on investment Conclusion/PLANgroep

11 B. Secundaire preventie Advies en informatie aan individuen Advies & Informatiepunt Contour de Twern Het is belangrijk dat inwoners met hulpvragen zo laagdrempelig mogelijk terecht kunnen voor nadere informatie of doorverwijzing. De helpdesk van CdT voorziet daarin. Al vele jaren is het informatiepunt een gekend en vertrouwd adres als vraagbaak voor de Dongense inwoners. Deze voorziening draagt bij en speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van schulden en verwijst door bij problematische schulden. Periode/tijdstip Benodigd budget Uitvoering Advies & informatiepunt Contour de Twern Inloopspreekuur voor vragen op allerlei gebied. Ook voor financiële vragen, waarbij dan doorverwijzing kan plaatsvinden. maandag tot en met vrijdag Alle inwoners van Dongen. Laagdrempelige dienstverlening. Geen, loopt via subsidie raamovereenkomst CdT Dongen. CdT. Dongen C. Secundaire preventie Voorlichting aan specifieke (risico)groepen Cursus 'Rondkomen met inkomen' Inwoners met een lager inkomen hebben om verschillende redenen een grotere kans om in financiële problemen te geraken vanwege de keuzes die soms noodzakelijkerwijs gemaakt moeten worden. Voor deze groep inwoners wordt daarom specifieke ondersteuning geboden door middel van budgetadvisering. Deze activiteit voorziet in het voorkomen van een problematische schuldsituatie voor deze risicogroep. Periode/tijdstip Cursus Rondkomen met inkomen Aan de hand van thema s zoals het maken van een begroting, huishoudgeld, budgetteren, voorzieningen, wet- en regelgeving, gezonde voeding worden financiële dilemma s en valkuilen besproken. Eenmaal per jaar Alle inwoners in Dongen die moeten rondkomen met beperkte geldmiddelen (maximaal 12 deelnemers) Deelnemers kunnen beter rondkomen door inkomen en uitgaven op elkaar af te stemmen en de administratie op orde te houden. Benodigd budget Max 5000,00 Uitvoering Gemeente/ CdT / PLANgroep 7. Evaluatie Jaarlijks zal het preventieplan integrale schuldhulpverlening worden geëvalueerd. en kunnen worden aangepast op inhoud en benodigd budget.

12 8. Financiën Middelen in Dongen Preventie (inclusief voegsignalering) is een belangrijk onderdeel van de schuldhulpverlening en een verplichting vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening hiervoor dient voorshands een bedrag van te worden gereserveerd in de begroting SHV. FCL (2015) Bron: B&W besluit 8 juli 2014 aanbesteding Schuldhulpverlening. Benodigde middelen voor preventie Inzet van preventie brengt kosten met zich mee. Om alle in hoofdstuk 5 en 6 voorgestelde preventieactiviteiten te kunnen realiseren zijn er de volgende kosten Overzicht totale investering per jaar: In ,00 voorlichting jongeren ,00 eenmalige ontwikkelkosten website ,00 voorlichtingsbijeenkomsten ,00 printkosten flyer, folder Totaal ,00-40 uur eenmalige inzet (opstellen teksten) uur structurele inzet activiteiten - 40 uur borging, faciliteiten externe organisaties etc. In ,00 voorlichting jongeren ,00 printkosten, flyer, folder ,00 Cursus 'Rondkomen met inkomen Totaal , structurele inzet activiteiten - 40 uur borging, faciliteren externe organisaties etc. In ,00 voorlichting jongeren ,00 voorlichtingsbijeenkomsten ,00 printkosten flyer, folder ,00 Cursus 'Rondkomen met inkomen Totaal , uur structurele inzet activiteiten - 40 uur borging faciliteren externe organisaties etc. In ,00 voorlichting jongeren ,00 printkosten flyer, folder ,00 Cursus Rondkomen met Inkomen Totaal , uur structurele inzet activiteiten - 40 uur borging, faciliteren externe organisaties etc. 9. Tot slot De kosten gaan uit voor de baten. Dat geldt zeer zeker voor preventie. De financiën op orde is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de individuele inwoner. De gemeente Dongen stelt zich echter op het standpunt dat investeren in de (financieel gezonde) toekomst van haar inwoners als onderdeel van schuldhulpverlening ook tot de gemeentetaken behoort.

13