Doorlopende Leerlijnen Ondernemendheid in PO en VO en het recht op een e-portfolio.

Transcriptie

1 Graag brengen wij bij u onder de aandacht Doorbraakproject Onderwijs & ICT Doorlopende Leerlijnen Ondernemendheid in PO en VO en het recht op een e-portfolio. Het realiseren van maatwerk en het beter benutten van informatie- en communicatietechnologie is een belangrijke voorwaarde voor het daadwerkelijk centraal stellen van de leerling in het onderwijsbestel. Dat wordt beoogd met het Doorbraakproject Onderwijs & ICT, waartoe PO-raad, VO-raad en de Ministeries van EZ en OCW gezamenlijk het initiatief nemen. Ook in het Bestuursakkoord (VO-Raad & OCW, 2011) is overeengekomen om daadwerkelijk meer ruimte te geven aan de talenten van leerlingen. De Onderwijsraad (2013) vraagt daarbij om meer expliciete aandacht voor niet-cognitieve capaciteiten en het beter inzichtelijk maken van persoonlijke kwaliteiten. Leerlingen, studenten, ouders, scholen, bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties hebben een gezamenlijk belang in het verwezenlijken van excellent onderwijs en het realiseren van doorlopende leerlijnen voor elk kind, voor iedereen. Het gebruik van ICT is een doorslaggevende factor om meer maatwerk te kunnen bieden en optimale leerwegen te ontwikkelen waarmee voortijdige uitval wordt voorkomen en het rendement op bestaande en nieuwe vormen van differentiatie sterk worden verbeterd (Doorbraak onderwijs & ICT, 2014;; Onderwijsraad, 2013;; VO-Raad & OCW, 2011). ICT maakt maatwerk beter mogelijk en sneller rendabel. Het biedt uitstekende mogelijkheden om doorlopende leerlijnen optimaal te faciliteren en individuele talenten van leerlingen maximaal te ontwikkelen. Adaptieve ICT-toepassingen vereenvoudigen en versnellen het beoordelen, reflecteren en feedback geven. Daarnaast bieden deze toepassingen de leerlingen meer vrijheid om eigen leerroutes te volgen en te ontwerpen. Tegelijkertijd kunnen de voortgang en de resultaten beter en goedkoper worden gemonitord. Echter, veel van de voorstellen die tot nu toe zijn gedaan (Roadmap fase II) zullen in onze ogen niet of niet in voldoende mate bijdragen aan de beoogde doorbraak. Wat wij vooral missen is het perspectief van zelfsturing en het kiezen van individuele ontwikkeling en de eigen leerweg van de leerling als didactisch uitgangspunt. Daarom willen wij, als koplopers in ondernemend en gepersonaliseerd leren, waarin de leerling al centraal staat en zelfsturing kan realiseren, het voortouw nemen in de uitvoeringsfase van het Doorbraakproject Onderwijs & ICT. Wij zijn scholen die als koplopers gelden in het aanbod van ondernemend en gepersonaliseerd leren. We beschikken over de ambitie, de kennis en de ervaring die nodig is om gezamenlijk een doorbraak te realiseren. Wij zijn het entreprenasium (PO-VO), Meesterlijk Ondernemen in Drenthe (PO), s-hertogenbosch Ondernemend Onderwijs (PO-VO-HBO) en Learntoo (VO). Samen maken wij ons hard voor een Doorbraak Onderwijs & ICT, ondersteund door de experts en expertise van de partners en sponsoren van het entreprenasium en de Stichting eportfolio Support (StePS).

2 Hieronder lichten wij toe waarom een doorbraak urgent is, hoe wij door samenwerking en bundeling van krachten deze beoogde doorbraak in de uitvoeringsfase kunnen bewerkstelligen en welke resultaten dit zal opleveren. Urgentie Leren in het huidige onderwijssysteem wordt in sterke mate gekenmerkt door het overbrengen van leerstof door middel van lesmethodes. Wat er geleerd moet worden is vastgelegd in leerdoelen en hoe deze leerdoelen kunnen worden bereikt is vastgelegd in een lesmethode. Deze aanpak is verouderd, het past namelijk goed bij een samenleving waarin productie en industrie centraal staat (Oetelaar, 2012). In de huidige kennissamenleving zijn kenniscreatie en innovatie van steeds groter belang. Dit vraagt andere, nieuwe en vernieuwende kennis en vaardigheden van leerlingen. Om te kunnen functioneren in de dynamische en zich snel ontwikkelende kennissamenleving is het van belang om zelf initiatief te nemen en om zo nieuwe kennis en innovaties tot stand te brengen en/of daarop te kunnen anticiperen. Vaardigheden die dit ondersteunen worden doorgaans 21st Century Skills genoemd en zijn vooral gericht op samenwerken, problemen oplossen, creativiteit, het benutten van ICT, kritisch denken, communiceren en sociale en culturele vaardigheden (Oetelaar, 2012). Wij willen als samenwerkende partijen in de uitvoeringsfase een concrete doorbraak realiseren door onze kennis en ervaringen met het aanbieden van ondernemend leren en gepersonaliseerd leren te bundelen. Daardoor kunnen we op een doeltreffende wijze invulling geven aan het individuele maatwerk dat kenmerkend is voor excellent onderwijs waarin elk kind zich optimaal kan ontwikkelen en voorbereiden op de uitdagingen van de toekomst. Het beter benutten van ICT en het recht op een e-portfolio zien wij als een urgente en noodzakelijke uitdaging. Het ondersteunt individueel maatwerk en kan worden ingezet om ondernemend gedrag verder te stimuleren. Gepersonaliseerd leren betekent aansluiten bij de talenten en het niveau van de leerling. Kortom de leerling staat centraal. De Learntoo scholen werken hier naartoe door dit te faciliteren met adaptieve software en learning analytics. De deelnemende scholen vormen samen een open community waarin content en ervaringen worden uitgewisseld. De ervaringen die leerlingen al hebben opgedaan op het digitale vlak delen zij graag, waardoor gemakkelijker een doorbraak kan worden bewerkstelligd. Bovendien is het e-portfolio, samen met de gebruikte software (Pulseon) voor hen een logische en volgende stap. Het ondersteunt en verbindt de verschillende digitale hulpmiddelen en didactische methoden die ze gebruiken en helpt deze scholen de leerling nog meer en daadwerkelijk centraal te stellen. Ondernemend leren is een manier om competenties te ontwikkelen, die beter passen bij de typerende talenten en persoonlijke passies van een ondernemende leerling. Een manier die eigen verantwoordelijkheid en ondernemend gedrag van de leerling stimuleert en daardoor naar verwachting uiteindelijk ook vaker zal resulteren in de start van nieuwe bedrijven. Leerlingen kunnen in gepersonaliseerde leerroutes hun ondernemendheid volop ontwikkelen, onder meer door bevordering van zelfsturing en het nemen van verantwoordelijkheid (eigenaarschap) voor de eigen leerroute. Binnen de ruime kaders van de betrokken onderwijsinstelling nemen ze hiervoor zelf de verantwoordelijkheid. Ze laten alle betrokken medeleerlingen, docenten, ouders, ondernemingen en overheden inclusief inspectie zien wat ze hebben geleerd, waarom ze dat hebben geleerd en met hoeveel passie en inzet ze dat hebben geleerd. Een e-portfolio is hierbij

3 het voor de hand liggende instrument voor de persoonlijke verzameling en gebruik van informatie en bewijs (evidence) over leerroute en leerresultaten. Het e-portfolio is in een breder kader een manier om alle deelnemers aan onderwijs toegang en beschikking te geven over alle persoonlijke informatie die nodig is voor het verbeteren van de eigen school- en beroepsloopbaan. Deelnemers aan het onderwijs worden door gebruik van e-portfolio meer uitgedaagd om een eigen invulling en richting te geven aan het eigen leerproces, om een beter overzicht en meer inzicht te verkrijgen in de eigen leerresultaten, om gemakkelijker en om vaker feedback te vragen en te krijgen van leerkrachten, docenten en experts ook buiten de eigen onderwijsinstelling. Door het stimuleren van ondernemend gedrag en het gebruik van een eigen e-portfolio kunnen veel sneller, goedkoper en betrouwbaarder interne en externe beoordelingen worden gevraagd en verkregen, kan (zelf-)sturingsinformatie worden opgeslagen, en kunnen leer- en werkervaringen worden uitgewisseld, (her-)gebruikt en inzichtelijk gemaakt worden voor derden. Het is een aanpak waarvoor inmiddels veel draagvlak is binnen en buiten het onderwijs. Voor de groep scholen die wij vertegenwoordigen is dit zeker het geval. Deze steun is nodig omdat het gebruik van ICT en van een e-portfolio in het onderwijs veel meer is en ook veel meer moet zijn dan de keuze van de instelling. Invoering en gebruik van e-portfolio faciliteert de instellingen en de docenten in het centraal stellen van de leerling. Ons pleidooi voor een doorbraak door werk te maken doorlopende leerlijnen ondernemendheid, het recht op een e-portfolio en het gebruik van open standaarden is niet nieuw. Het is in allerlei adviescommissies en proefprojecten al eerder bepleit en beproefd. Wat tot nu toe ontbrak is de combinatie van de experts en expertise die nodig is voor een succesvolle doorbraak. De publiek-private samenwerking van onderwijsinstellingen die deel uitmaken van het Consortium entreprenasium, van s-hertogenbosch Ondernemend Onderwijs, van Meesterlijk Ondernemen in Drenthe en partners en sponsoren van het entreprenasium en de Stichting eportfolio Support (StePS) combineren de noodzakelijke experts en expertise en bundelen hun krachten voor de uitvoeringsfase van het beoogde Doorbraakproject. Wij zien dit als een noodzakelijke voorwaarde in het proces gericht op maatwerk waarin innovatieve differentiaties kunnen worden gerealiseerd in een beproefde didactische aanpak. Waarin deelnemers vorm en inhoud geven aan hun eigen school- en beroepsloopbaan, op een professionele wijze, in een passende leeromgeving, door bevordering van zelfsturing en ondernemendheid. Onderstaand staat beschreven wat wij realistisch gezien kunnen en willen realiseren in de huidige onderwijspraktijk van de deelnemende scholen. Met een doorbraak in ICT en Onderwijs zorgen wij voor: 1. Versterking en ondersteuning van zelfsturing en de aansluiting op de individuele leerling met behulp van een e-portfolio. Zodat leerlingen beter voorbereid zijn op, kunnen bijdragen aan en invloed kunnen uitoefenen op de snel veranderende kenniseconomie. Alle deelnemende scholen hebben op dit vlak al flinke stappen gezet of streven hier actief naar. Hierdoor vormen wij een groep van scholen waar in de onderwijspraktijk het nut en de noodzaak voor een e-portfolio al is doorgedrongen. Dit brede draagvlak en het toe zijn aan deze volgende stap maakt de kans op slagen in de praktijk groot. Vaak worden in het onderwijs namelijk ICT-faciliteiten aangeboden om een onderwijsinnovatie te bewerkstelligen. Als dit niet, bij voorkeur vooraf, gepaard gaat met het implementeren van een bijpassende onderwijsmethodiek en training van leerlingen, docenten en schoolleiding hierin, dan zal de meerwaarde qua innoverend gehalte laag zijn. Het is

4 immers pas een doorbraak als er ook daadwerkelijk iets in de klas, in het onderwijs verandert. Een andere factor die de kans op slagen vergroot zit in het bundelen van onze krachten. Zo ontstaat er namelijk een bijzondere combinatie van ervaringsdeskundigen en experts die aan deze doorbraak werken. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat dit in de praktijk een krachtig principe is om tot een vernieuwing, zoals dit doorbraaktraject, te komen (Verdonschot, 2009). 2. Parallel aan de leerlingen zullen ook docenten, teamleiders en schoolleiders het e-portfolio benutten om hun zelfsturing en professionalisering te ondersteunen. Wij zien het immers in het licht van een levenlang leren, voor een ieder die participeert op de arbeidsmarkt. De opbrengst van de professionalisering die van hen voor dit project wordt gevraagd, zal het eerste zijn dat ze in hun eigen e-portfolio kunnen showen. Hiermee versterken we onder andere de ontwikkeling naar een lerende schoolorganisatie waarop aangedrongen wordt in het bestuursakkoord (VO-Raad & OCW, 2011). 3. Als een doorbraak in het onderwijsbestel beschouwen wij de acties waarmee alle leerlingen, alle studenten en alle levenlangleerders op een doelmatige en doeltreffende wijze toegang krijgen tot en beschikking krijgen over de persoonlijke data die ze nodig hebben voor het verbeteren van hun school- en beroepsloopbaan. Dat kan door gebruik te maken van een e-portfolio dat voldoet aan de reeds geldende open standaard waarvoor de afspraak pas-toe-of-leg-uit geldt. Door invoering van het recht op een e-portfolio voor zowel leerlingen als werkenden en werkzoekenden en bevordering van het gebruik van de geldende open standaard wordt de informatieuitwisseling tussen onderwijs en arbeidsmarkt sterk vereenvoudigd en verbeterd. Bovendien wordt het voor betrokkenen veel eenvoudiger en goedkoper om de ontwikkelingen in onderwijs en arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen. Een open e-portfoliosysteem ondersteunt doorlopende leerlijnen en de aansluiting tussen school- en beroepsloopbaan, tussen onderwijs- en arbeidsbestel. De doorbraak waarvoor wij nu steun vragen, richt zich in de periode specifiek op het bewerkstelligen van de doorlopende leerlijnen ondernemendheid tussen primair en voortgezet onderwijs. Aan dit initiatief wordt al gewerkt in de samenwerking tussen het entreprenasium en Meesterlijk Ondernemen in Drenthe. 4. Wij zien in de uitvoering van onze voorstellen voor doorlopende leerlijnen ondernemendheid in PO en VO en het recht op een e-portfolio ook een kans om vanuit Nederland een concrete en doorslaggevende bijdrage te leveren aan de uitvoering van het Europese Actieplan Entrepreneurship 2020 en willen waar mogelijk de Europese Ruimte voor Ondernemerschap en Levenlang Leren graag volop benutten. Graag willen wij dit pleidooi en onze uitvoeringsplannen bij u onder de aandacht brengen met als doelstelling om een concrete bijdrage te leveren aan de beoogde doorbraak Onderwijs & ICT door invoering van het recht op doorlopende leerlijnen ondernemendheid in PO en VO een e-portfolio voor alle deelnemers aan onderwijs. Kees Versteeg, Learntoo Koos Neuvel, Coöperatieve Vereniging Entreprenasium Margo van den Oord, s Hertogenbosch Ondernemend Onderwijs Itie van den Berg, Meesterlijk Ondernemen in Drenthe Theo Mensen, Stichting eportfolio Support (StePS)

5 Bronnen Advies Commissie Arbeidsparticipatie. (2008, 16 juni). Naar een toekomst die werkt. Opgevraagd van komst-die-werkt-advies-commissie-arbeidsparticipatie.html Doorbraak Onderwijs & ICT. (2014, 24 september). Eindrapportage roadmap fase 2. Opbrengsten publiek-private tafels. Opgevraagd van els-gepubliceerd European Commission. (2013, 9 januari). ENTREPRENEURSCHIP 2020 ACTIONPLAN. Reigniting the entrepreneurial spirit in Europe. [Actieplan] Opgevraagd van Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2011, 14 december). Bestuursakkoord VO-raad OCW [Bestuursakkoord] Opgevraagd van Oetelaar, F. van den. (2012). 21ste century skills in het Onderwijs. [Whitepaper] Opgevraagd van f Onderwijsraad. (2013, 4 november). Een smalle kijk op onderwijskwaliteit. Stand van educatief Nederland Opgevraagd van -Nederland.pdf Verdonschot, S. (2009). Learning to innovate. A serie of studies to explore an enable learning in innovation practices. [Promotie onderzoek] Opgevraagd van