Werkervaringsplekken in Noordoost- Friesland Drs. E. van der Wal & W. Doornbos. 2. Onderzoeksmethode. 1. Inleiding

Transcriptie

1 Werkervaringsplekken in Noordoost- Friesland Drs. E. van der Wal & W. Doornbos Dit is het rapport werkervaringsplekken in Noordoost- Friesland 1, opgesteld om inzicht te geven in de behoefte aan werkervaringsplekken in deze regio. Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Onderzoeksmethode 3. Theoretisch kader 4. Afgestudeerd in Noordoost- Friesland 5. Resultaten 6. Conclusie 1. Inleiding Op basis van gesprekken met hoger opgeleide jongeren in Noordoost- Friesland is het beeld ontstaan dat het moeilijk is een baan te vinden die aansluit bij hun opleiding. Dit onderzoek is opgestart om vast te stellen of dit beeld overeenkomt met de werkelijkheid en of zij behoefte hebben aan een werkervaringsplek. De onderzoeksvraag is: hebben laterejaars studenten of pas afgestudeerden behoefte aan een werkervaringsplek in Noordoost- Friesland? 2 Om de onderzoeksvraag te beantwoorden is allereerst een theoretisch kader geschetst ( 3). Vervolgens is de positie van hoger opgeleiden in Noordoost- 1 Onder Noordoost- Friesland worden de volgende gemeentes verstaan: Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Kollumerland en Nieuwkruisland en Tytsjerksteradiel. 2 In dit onderzoek zijn pas afgestudeerden diegenen die in 2011, 2012 of 2013 hun studie hebben afgerond aan hbo of wo. Laterejaars studenten zijn alle studenten die niet meer in het eerste jaar van hun studie zitten. Friesland beschreven, op basis van beschikbare literatuur ( 4). Met behulp van enquêtes is een kwantitatieve analyse gemaakt van de behoefte aan werkervaringsplekken ( 5). In de conclusie wordt een antwoord op de onderzoeksvraag geformuleerd. 2. Onderzoeksmethode Bij de vaststelling van het onderzoeksplan. is de keuze gemaakt om literatuurstudie en enquêteren als onderzoeksmethodes in te zetten. Literatuurstudie kan volgens Marshall & Rossman omschreven worden als een bedachtzame en inzichtelijke discussie van gerelateerde literatuur, waarmee een logisch kader voor onderzoek gecreëerd wordt (Marshall & Rossman, 2006). Literatuurstudie is relevant vanwege de beschikbaarheid van uiteenlopende onderzoeksrapporten die als basis voor de enquête fungeren. Een enquête is een veel voorkomende vorm van kwantitatief onderzoek en kan gedefinieerd worden als een systematische ondervraging van een groot aantal personen op van tevoren vastgestelde punten (Hart, Boeije, & Hox, 2005). Figuur 1 kenmerken van de respondenten Eigenschap Aantal % Respondenten 150 Afgestudeerd 57 38% Student 93 62% WO 29 19% HBO % Opleidingslocatie Leeuwarden 98 Groningen 47 Overig 5 Man 74 49%

2 Vrouw 76 51% Leeftijd jaar 22 15% jaar 64 43% jaar 50 33% 27 jaar en ouder 14 9% Woonplaats Binnen NOF % Buiten NOF 71 48% Opgroeiplaats Binnen NOF 88 59% Buiten NOF 61 41% (Eigen werk) Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van online enquêtes. Met behulp van social media, flyers en posters is hier aandacht voor gevraagd. Dit heeft 150 bruikbare enquêtes opgeleverd, wat een betrouwbaarheidsniveau van 95% oplevert en een foutenmarge van 7,97%. In figuur 1 zijn de eigenschappen van de respondenten weergegeven. 3. Theoretisch kader Veel hoger opgeleide jongeren trekken weg uit Noordoost- Friesland. Dit heeft te maken met de werkgelegenheid, in het masterplan voor Noordoost- Friesland staat dat de regio hoger opgeleide jongeren weinig kansen biedt (Boertjes & Bakker, 2010). Het wegtrekken van hoger opgeleiden kan verklaard worden doordat er onder afgestudeerden sprake is van een sterke ruimtelijke mobiliteit. Dit is terug te zien in mobiliteitspatronen, hieruit blijkt dat er een substantiële vlucht is van hoger opgeleiden richting het economisch centrum van Nederland (Venhorst, van Dijk, & van Wissen, 2010). De migratie van afgestudeerden blijkt afhankelijk te zijn van de ruimtelijke verdeling van banen die als passend worden gezien. Ook de kosten van levensonderhoud zijn van invloed op de keuzes die afgestudeerden maken. Voor beleidsmakers is het lastig om de structurele vlucht van afgestudeerden richting het economisch centrum van Nederland te voorkomen. In het zoeken naar manieren om afgestudeerden in de regio te houden richten lokale beleidsmakers zich op het aanbieden van geschikte woningen en het optimaliseren van de leefomgeving voor deze doelgroep. Dit blijkt echter lastig te realiseren (Venhorst, van Dijk, & van Wissen, 2010). Uit onderzoek van het researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt blijkt dat de mobiliteit van verschillende factoren afhankelijk is. Het gaat uiteindelijk echter om een afweging van de kansen en bedreigingen die een regio te bieden heeft (Allen, et al., 2009). Om afgestudeerden in de regio te houden is economische ontwikkeling daarom ook essentieel (Venhorst, van Dijk, & van Wissen, 2010). 4. Afgestudeerd in Noordoost- Friesland In deze paragraaf wordt ingegaan op de bevolkingsontwikkeling en de positie van studenten en afgestudeerden in Noordoost- Friesland. Bevolking Uit de bevolkingspiramide (figuur 2) blijkt dat het aandeel van jongeren in de bevolking van Noordoost- Friesland relatief laag is. Vooral de leeftijdsgroepen tussen 20 en 40 jaar zijn ondervertegenwoordigd. 3 NOF = Noordoost- Friesland

3 Figuur 2 Bevolkingspiramide NO- Friesland 95 jaar of ouder 90 tot 95 jaar 85 tot 90 jaar 80 tot 85 jaar 75 tot 80 jaar 70 tot 75 jaar 65 tot 70 jaar 60 tot 65 jaar 55 tot 60 jaar 50 tot 55 jaar 45 tot 50 jaar 40 tot 45 jaar 35 tot 40 jaar 30 tot 35 jaar 25 tot 30 jaar 20 tot 25 jaar 15 tot 20 jaar 10 tot 15 jaar 5 tot 10 jaar Jonger dan 5 jaar Mannen Vrouwen (CBS, 2013) Studenten Het totale hbo en wo studenten in Noordoost- Friesland ligt in 2013 op 2888 (zie figuur 3). Dit zijn studenten die in Noordoost- Friesland staan ingeschreven. De studenten die uit de regio komen, maar vanwege hun studie elders staan ingeschreven, zijn niet meegenomen in deze telling. Figuur 3 Aantal HBO/WO studenten per gemeente Gemeente Aantal Dongeradeel 534 Dantumadeel 534 Tytsjerksteradeel 772 Kollumerland c.a. 308 Ferwerderadeel 206 Achtkarspelen (CBS, 2013) Het is de verwachting dat het aantal hoger opgeleide jongeren de komende jaren verder zal toenemen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het aantal havo en vwo scholieren op het Dockinga College, er is sprake van een trend in de toename van leerlingen (Stam, 2010). Afgestudeerden In het studiejaar 2010/2011 zijn 413 studenten uit Noordoost- Friesland afgestudeerd, dit zijn 20 meer dan een jaar eerder (zie figuur 4). Figuur 4 Afstudeerders per gemeente Studiejaar 2009/2010 Studiejaar 2010/2011 Dongeradeel Dantumadeel Tytsjerksteradeel Kollumerland c.a Ferwerderadeel Achtkarspelen (CBS, 2013)

4 Omdat alleen diegenen die in Noordoost- Friesland wonen meegerekend worde,n zal het werkelijke aantal afgestudeerden die hier vandaan komt hoger liggen. Werkgelegenheid Het percentage niet werkende werkzoekenden is in de afgelopen jaren opgelopen. Eind 2012 lag de werkloosheid in Friesland op 8,5%, landelijk is dit 6,8%. Het is de verwachting dat de arbeidsmarkt in Friesland vanaf 2014 zal herstellen (UWV Werkbedrijf, 2012). Kansen voor hoger opgeleiden in Noordoost- Friesland Het masterplan voor Noordoost- Friesland stelt dat een inhaalslag nodig is. Er is sprake van een achterstand vanwege de lage sociaal- economische status van het gebied. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het type bedrijvigheid: het aandeel van landbouw en industrie is hoog terwijl er weinig commerciële diensten zijn (Boertjes & Bakker, 2010). Bovendien heeft de regio de laatste jaren een zeer lage werkgelegenheidsgroei laten zien, dit biedt relatief weinig mogelijkheden voor hoger opgeleiden. Het is volgens het masterplan een uitdaging om vaklui en hoger opgeleiden aan de regio te binden. Speel in op krimp, vergrijzing en schaalvergroting op zo een wijze dat de afname in kwantiteit gepaard gaat met een toename in kwaliteit (Boertjes & Bakker, 2010, p. 21). Bij de verbeteren van de mogelijkheden voor afgestudeerde jongeren wordt van werkgevers betrokkenheid bij het onderwijscurriculum gevraagd en actieve inzet bij het bieden van werkervaring en stages. Dit dient uiteindelijk ook het ondernemersbelang in de regio (Ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid, 2011, p. 15). Praktische invulling Om jongeren een kans te geven op de arbeidsmarkt is het belangrijk de inzet van werkgevers ten volle te benutten. Om werkgevers hiertoe over te halen is ontzorgen van de werkgever belangrijk. Het is van belang om vooral aandacht te hebben voor dé twee hoofdrolspelers in dit verhaal: de jongere en de werkgever. Wat hebben zij in huis, wat wordt er gevraagd en wat hebben ze te bieden? (Ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid, 2011, p. 38). In 2011 is door de Kenniswerkplaats Noordoost- Friesland als doelstelling geformuleerd dat ondernemers, onderwijs en overheid de handen ineen moeten slaan, zodat in 2030 onderwijs en arbeidsmarkt goed op elkaar aansluiten en jongeren een kansrijke toekomst hebben in een regio die zich kenmerkt door een groot aandeel vakmensen en hoger opgeleiden (Kenniswerkplaats Noordoost- Friesland, 2011, p. 12). 5. Resultaten Uit de enquêteresultaten komt naar voren dat een meerderheid van de studenten en afgestudeerden (63%) uit de regio 4 behoefte heeft aan een werkervaringsplek in Noordoost- Friesland. 12% twijfelt nog en 25% heeft hier geen behoefte aan. Dat de behoefte aan werkervarings- plekken groot is hangt samen met de economische omstandigheden. Slechts 31% van de studenten verwacht binnen 3 maanden na afstuderen een passende baan te vinden. 4 Hierbij worden studenten en afgestudeerden bedoeld die woonachtig zijn in Noordoost- Friesland, omliggende gemeenten of in de steden Groningen en Leeuwarden. En diegenen die op een andere manier een band met de regio heeft.

5 De feitelijke omstandigheden onder afgestudeerden bevestigd dit beeld, 67% heeft nog geen passende baan gevonden. Als reden wordt gebrek aan werkervaring, ontbreken van startersbanen en een beperkt aanbod van vacatures genoemd. Het is veelzeggend dat 76% van de afgestudeerden zonder werk behoefte heeft aan een werkervaringsplek. Invulling werkervaringsplek De belangrijkste voorwaarden voor een werkervaringsplek zijn volgens afgestudeerden betrokkenheid, doorgroei- potentie en inhoud. Studenten vinden betrokkenheid minder belangrijk, zij hechten meer waarde aan de werksfeer. Opvallend is dat er weinig waarde wordt gehecht aan flexibele werktijden en salaris. De maximale reistijd ligt voor de meerderheid op 45 minuten. Daarnaast willen de meesten maximaal een jaar van een werkervaringsplek gebruik maken. 65% is op zoek naar een fulltime werkervaringsplek, 35% prefereert een parttime werkervaringsplek. De meest genoemde sectoren voor een werkervaringsplek zijn financiële en zakelijke diensten, overige diensten en openbaar bestuur. Statistische analyse Uit de statistische analyse blijkt dat studenten significant meer behoefte hebben aan een werkervaringsplek dan afgestudeerden. Van de studenten heeft 85% wel of misschien behoefte. Voor afgestudeerden ligt dit percentage op 63%. hebben ze geen behoefte aan een werkervaringsplek. Een opvallend resultaat is het verschil in behoefte aan werkervaringsplekken tussen leeftijdsgroepen. Studenten en afgestudeerden jonger dan 25 hebben meer behoefte aan een werkervaringsplek dan die van 25 jaar en ouder. Ook in opleidingsniveau zijn significante verschillen geconstateerd, studenten en afgestudeerden op wo- niveau hebben significant meer behoefte aan een werkervaringsplek dan hbo ers. Ook vinden hbo er het belangrijker om een baan te vinden die aansluit bij hun opleiding. 6. Conclusie Het is een uitdaging om hoger opgeleiden aan Noordoost- Friesland te binden. Het belang hiervan is duidelijk, omdat het aantal jongeren in de komende jaren zal afnemen vanwege de bevolkingskrimp. Studenten en afgestudeerden hebben behoefte aan een (betaalde) werkervaringsplek in Noordoost- Friesland. Ze kunnen moeilijk aan een baan komen en willen hun kennis zo inzetten voor Noordoost- Friesland. De voorwaarden die ze aan een werkervaringsplek stellen zijn dan ook gericht op het ontwikkelen van een beter toekomstperspectief. Bij de duiding van deze resultaten is het belangrijk om in de overweging mee te nemen dat een deel van de afgestudeerden al werk heeft gevonden. Als ze tevreden zijn over hun huidige baan

6 Bibliografie Allen, J., van Breugel, G., Coenen, J., Fouarge, D., Meng, C., Ramaekers, G. (2009). Afgestudeerden van het hbo tijdens een crisis: geen verloren generatie. Bijlages 5 1. Kerncijfers respondenten 2. Kerncijfers studenten 3. Kerncijfers afgestudeerden 4. Enquête werkervaringsplekken Boertjes, J., & Bakker, W. (2010). Sociaal- economisch Masterplan Noordoost- Friesland. CBS. (2013). Opgehaald van statline.cbs.nl Hart, H., Boeije, H., & Hox, K. (2005). Onderzoeksmethoden.. Amsterdam: Boom. Kenniswerkplaats Noordoost- Friesland. (2011). Op weg naar een regionale kennisagenda. Marshall, C., & Rossman, G. (2006). Designing Qualitative Research. London: Sage Publications Inc. Ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid. (2011). Estafette succesvolle aanpakken jeugdwerkloosheid. Stam, H. (2010). Ingezonden notitie over onderwijsontwikkelingen Noordoost Fryslân. UWV Werkbedrijf. (2012). Regionale arbeidsmarktschets Venhorst, V., van Dijk, J., & van Wissen, L. (2010). Do the best graduates leave the peripheral areas in The Netherlands? Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 101(5). 5 Bijlages zijn op aanvraag beschikbaar, mail hiervoor naar: e.vanderwal@kabelnoord.nl