DAT DOET IE ANDERS NOOIT

Transcriptie

1

2 PAGINA 2 VAN 23 DAT DOET IE ANDERS NOOIT MAAR EENS MOET DE EERSTE KEER ZIJN DOOR MONIQUE APPELS

3 PAGINA 3 VAN 23 Monique Appels 1e druk: april e druk: september e druk: november 2012 Titel: Dat doet ie anders nooit Auteur: Monique Appels Website auteur: Alle foto s: Monique Appels Ontwerp cover: Heleen Verkerk Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de auteur.

4 PAGINA 4 VAN 23 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE INLEIDING DAT DOET IE ANDERS NOOIT. EEN KLEIN LESJE HONDENTAAL: CONFLICTGEDRAG MISVERSTANDEN HOE ONTSTAAT PROBLEEMGEDRAG AANGEBOREN AANGELEERD FENOTYPE PITBULLCAVALIER AFLEREN PRODUCTEN VAN HONDENUNIVERSITEIT OVER MONIQUE APPELS

5 PAGINA 5 VAN 23 INLEIDING De basis voor gedrag heeft een genetische factor; het is aangeboren. Door omgevingsinvloeden wordt aanwezig gedrag versterkt dan wel verzwakt; het is aangeleerd. Dit e-boek gaat over de combinatie van aangeboren en aangeleerd gedrag. In mijn optiek behoort elke verantwoordelijke en serieuze hondeneigenaar deze kennis te hebben om zo probleemgedrag zoveel mogelijk te voorkomen. Gedrag van mensen heeft dezelfde genetische en omgevingsfactoren als dat van honden. Zo kreeg ik niet de bèta-genen van mijn vader mee maar wel de artistieke genen van mijn moeder. Tot op zekere hoogte heb ik leren rekenen maar op muzikaal gebied ben ik veel beter ontwikkeld. Ik hoop met dit e-boek meer begrip te kweken voor hondengedrag en de manier waarop je als hondeneigenaar hierop kunt anticiperen of reageren. Honden hebben deze capaciteit slechts in beperkte mate en zijn ook in dit opzicht volledig van ons afhankelijk. Veel lees- en leerplezier!

6 PAGINA 6 VAN 23 DAT DOET IE ANDERS NOOIT. Een veel gehoorde uitspraak. Voor alles moet een eerste keer zijn dus het kan heel goed zijn dat jouw hond nog nooit bepaald gedrag vertoond heeft maar dat ineens wel doet omdat de omstandigheden ernaar zijn. Gedrag is een combinatie van aangeboren en aangeleerde eigenschappen in een bepaalde context, veroorzaakt door een bepaalde motivatie en dan nog afhankelijk van een prikkel. GEDRAG = PRIKKEL + CONTEXT + MOTIVATIE Voorbeeld: Als een hond in aanleg een waker is, is de kans groot dat hij blaft (aangeboren) op zijn eigen terrein (context) om zijn territorium te beschermen (motivatie) als een onbekend persoon hem benadert (prikkel). Wanneer deze persoon vlucht wordt de hond beloond voor zijn gedrag en zal het gedrag toenemen (aangeleerd).

7 PAGINA 7 VAN 23 Het één kan niet zonder het ander. Deze zelfde hond zal op onbekend terrein (andere context) dit gedrag niet laten zien. Ook zal hij niet blaffen als niemand het erf op komt (de prikkel ontbreekt). Zo zijn er honden die trekken aan de lijn bij de ene persoon en bij de ander niet (context). Ook kan motivatie verschillen. Een teef zal tijdens haar loopsheid een bepaalde reu opzoeken, terwijl zij na haar loopsheid diezelfde reu wellicht afsnauwt. Nu weet je waarom je nooit moet zeggen dat doet ie anders nooit maar dat heeft ie nog nooit gedaan. Voor elk gedrag moet eens de eerste keer zijn. Het is onzin dat er honden zouden zijn die nooit agressie vertonen. Een willekeurige hondenencyclopedie wil ons dat wel laten geloven maar iedereen die ervaring heeft met honden weet dat dit onjuist is. Agressie hoort bij het leven van een hond; het is een vorm van communicatie. Honden grommen en/of trekken hun lip op om te laten weten dat de ander op moet passen en dat het gedrag niet geaccepteerd wordt. De ene hond zal dit sneller doen dan de ander en bij sommige honden is het lastiger te zien (bijvoorbeeld honden met veel haar).

8 PAGINA 8 VAN 23 Deze signalen gebruiken honden ook om mensen te waarschuwen. Helaas worden die of niet goed begrepen of genegeerd. In ieder geval worden ze niet serieus genomen en dat is niet zo slim. Beter is deze signalen wel serieus te nemen en ook te leren welke waarschuwingen een hond geeft, wat ze betekenen en hoe je ermee om moet gaan. EEN KLEIN LESJE HONDENTAAL: CONFLICTGEDRAG Wanneer je honden observeert die een interactie hebben met elkaar of met mensen dan zie je houdingen constant wisselen. Staarten gaan van hoog naar laag en oren naar voren en naar achteren. Wie dat nog nooit gezien heeft, doet er goed aan eens op deze manier naar honden te kijken. Elke hond zal proberen conflicten te vermijden door bepaald gedrag te vertonen. Van de ontvangende partij (hond of mens) wordt verwacht dat deze het gedrag begrijpt en reageert door de dreiging af te laten nemen of te beëindigen.

9 PAGINA 9 VAN 23 Het gaat mis bij honden die niet zo sociaalvaardig zijn en mensen die de signalen niet kennen. Voorbeelden van conflictgedrag. De hond kan oogcontact vermijden de hond kijkt weg en laat oogwit zien. Oogcontact maken is bedreigend en provocerend. tongelen het snel in- en uitbewegen van een stukje van de tong. Dit is een vorm van spanning opbouwen. Wanneer de bedreiging stopt, gaat de hond vaak gapen en zijn hele bek aflikken (ontlading). ambivalent gedrag vertonen de hond heeft een lage staart met de oren naar voren of een hoge staart met de oren naar achteren. overspronggedrag uiten de hond laat gedrag zien dat niets te maken heeft met de situatie. Overspronggedrag komt voort uit de twijfel tussen gedragsuitingen. Een hond die een andere hond bedreigend vindt (dus wil vluchten) maar ook wel nieuwsgierig is (dus wil benaderen) kan ineens een grassprietje enorm interessant vinden (oversprongsnuffel) of een hond die een commando krijgt terwijl hij lekker aan het spelen is met een andere hond, is ineens erg moe (?!) en moet vreselijk gapen.

10 PAGINA 10 VAN 23 Andere vormen van overspronggedrag zijn uitschudden, niezen, zich krabben en kwispelen. een intentiebeweging maken de hond maakt zich klaar voor actie. Een bekende intentiebeweging is het optrekken van de voorpoot. Wanneer dit direct gevolgd wordt door fixatie (strak aankijken), is een actie nabij. Dit zie je vaak bij honden die wachten tot de bal gegooid wordt of de urine of ontlasting van een rivaal ruiken. Maar ook bij honden die in de mand liggen en benaderd worden door een kind! een autonome respons hebben dit is een reactie van het lichaam veroorzaakt door een verhoogd adrenalinegehalte. Een voorbeeld hiervan het is opzetten van de rugharen (borstelen) en vergelijkbaar met kippenvel bij mensen.

11 PAGINA 11 VAN 23 MISVERSTANDEN De misverstanden rondom deze conflictgedragingen zorgen vaak voor de problemen. FABELTJE 1 - EEN HOND DIE OOGCONTACT MAAKT MOET JE ALTIJD AAN BLIJVEN KIJKEN. JIJ MAG NOOIT ALS EERSTE WEGKIJKEN WANT DAN TOON JE ZWAKTE EN ZAL EEN HOND JOU GAAN DOMINEREN Onzin. Je laat conflictvermijdend gedrag zien als je oogcontact verbreekt. Hierdoor neemt de agressie juist af en is de kans op een aanval kleiner. Stoer past niet in conflictsituaties met honden: je legt het altijd af. FABELTJE 2 - BLAFFENDE HONDEN BIJTEN NIET Onzin. Blaffende honden kunnen net zo goed bijten als niet-blaffende honden. Blaffen is een vorm van waarschuwing die je serieus moet nemen. Zeker als je het territorium van de hond betreedt. Bedenk dat territorium voor elke hond verschillend is dus dat kan heel dichtbij zijn (we noemen dat persoonlijke zone), de mand, de auto, het huis, de tuin, het erf, de straat, de wijk, het park en het bos.

12 PAGINA 12 VAN 23 FABELTJE 3 - HIJ WILDE BIJTEN MAAR GELUKKIG KON IK MIJN HAND TERUGTREKKEN Onzin. De bijtreflex van een hond is sneller dan onze reflex onze hand terug te trekken. Een hond die bijt, bijt expres en een hond die mist doet dat ook expres. FABELTJE 4 - HIJ BEET ZO MAAR Onzin. Honden bijten altijd met een reden. Honden worden ingeslapen omdat ze vanuit het niets aanvielen of omdat ze een tumor in hun kop hadden. Vreemd genoeg is in die gevallen nooit onderzocht of dat ook werkelijk zo is maar mensen zijn snel geneigd hun eigen gedachten met de werkelijkheid te verwarren of zoeken een excuus om de hond in te laten slapen. FABELTJE 5 - HIJ ONDERWERPT ZICH DUS HIJ BEKENT SCHULD Onzin. Wanneer een hond zich onderwerpt, dat willen zeggen dat hij een houdingsverlaging aanneemt en soms zelfs helemaal op zijn rug gaat liggen, doet hij dat om agressie af te remmen. Dit is de meeste extreme vorm die een hond kan laten zien.

13 PAGINA 13 VAN 23 Wanneer de dreiging dan niet afneemt (je gaat door met straffen) kan de hond uiteindelijk gaan bijten waarop als reactie vaak nog meer gestraft wordt met alle vreselijke gevolgen van dien. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Gelukkig is de kennis omtrent hondengedrag enorm toegenomen de laatste jaren maar af en toe kom ik nog mensen tegen die geleerd hebben hun hond op de rug te leggen om zo te laten zien wie de baas is. Dit is een vreselijk misverstand en kan de relatie met jouw hond enorme schade toebrengen. De hond snapt hier niets van en leert alleen maar dat zijn baas onbetrouwbaar is. De serieuze hondeneigenaar bekwaamt zichzelf in het lezen van lichaamstaal en het zich verplaatsen in gedrag van zijn of haar hond(en).

14 PAGINA 14 VAN 23 HOE ONTSTAAT PROBLEEMGEDRAG Gedrag is pas een probleem wanneer dat door jezelf of door een ander als probleem wordt beschouwd. Voorbeeld: mensen vragen mij weleens of de hond op de bank mag. Ik antwoord dan steevast: Wat wil je zelf? Als jij het goed vindt dat jouw hond op de bank ligt, is het dus voor jou geen probleem als hij op de bank springt. Voor een ander die dat niet wil is het wel een probleem. Zo had ik ooit een eigenaar met een Duitse herder die op puppyles kwam. Elke keer als er iemand binnenkam en zijn puppy ging blaffen, werd hij door de eigenaar beloond. De overige puppyeigenaren snapten daar niets van. Je wilt toch niet dat jouw hond gaat blaffen naar vreemde mensen?. Jawel, zei hij, deze hond moet een bewaker worden op mijn bedrijf. Tot zover de definitie.

15 PAGINA 15 VAN 23 Nu we hebben vastgesteld wanneer gedrag een probleem is, kunnen we gaan werken aan de oplossing daarvan. Om te komen tot een goede oplossing is het belangrijk te weten waarom een hond bepaalt gedrag vertoont (oorzaak). Immers, als we de oorzaak weten dan is de oplossing (vaak) dichtbij. AANGEBOREN Aangeboren wil zo veel zeggen als dat het aanwezig is in de genen van de hond. Het is overerfbaar. Een duidelijk voorbeeld daarvan is het uiterlijk. Zo hebben alle honden vier poten en twee oren. Wanneer dit niet het geval is, kunnen we spreken van een defect; een mutatie van de natuur. Er zijn geen honden met vleugels en ook niet die kunnen praten (hoewel Walt Disney ons anders wil laten geloven). Dan zijn er gedragseigenschappen. Zo zullen sommige honden blaffen om te alarmeren (herders) en anderen dit niet doen (poolhonden).

16 PAGINA 16 VAN 23 Agressie is ook een goed voorbeeld van aangeboren gedrag. Elke hond heeft vier hoektanden en zal die gebruiken wanneer hij dat nodig acht. Een aangeboren eigenschap is dus onomkeerbaar en in dat opzicht niet af te leren. AANGELEERD Zodra een hond zijn zintuigen kan gebruiken, leert hij. Als zijn moeder onvriendelijk is naar mensen, leert hij zich zo te gedragen naar mensen. Ook bij de Golden retriever die zogenaamd kindvriendelijk zou zijn. Kindvriendelijk is aangeleerd gedrag; er bestaat geen gen voor. Aangeleerd wordt nog wel eens verward met aangeboren. Zo kwam er ooit een gezin op de puppyles met een Labrador retriever. De hond moest ook vooral goed naar de kinderen luisteren en daarom kwam iedereen mee. De hond kwam (toen 12 weken jong) met het jongste kind al trekkend en sleurend aanlopen. Ik vroeg mij verbaasd af hoe dat toch had kunnen gebeuren. De mensen hadden geen idee. Zij hadden de hond het trekken niet aangeleerd.

17 PAGINA 17 VAN 23 Toen ik direct reageerde door te zeggen: Een hond wordt niet trekkend aan de lijn geboren bogen ze schaamteloos het hoofd. Ja maar. ja maar konden ze nog stotterend uitbrengen. FENOTYPE Het totale pakket van aangeboren en aangeleerde eigenschappen van een hond wordt fenotype genoemd. Gedrag is een combinatie van genetische aanleg en de omstandigheden waarin hij opgroeit. Het één kan niet zonder het ander. Het is echter niet een fiftyfifty zaak; het is een wisselwerking en niemand weet precies hoe de exacte verhouding ligt. Door selectief te fokken is het mogelijk om bepaalde eigenschappen met een hoge erfelijkheidsgraad (denk aan drang tot apporteren) te verhogen maar dat geeft geen garantie dat de hond ooit netjes een eend komt terugbrengen. Alleen bij de retriever is die kans groter dan bij een terriër. Zo kunnen we de agressiedrempel in honden verhogen maar wij kunnen geen honden fokken die gegarandeerd nooit bijten.

18 PAGINA 18 VAN 23 Maar neem een hond met een in aanleg hoge agressiedrempel, drijf hem keer op keer in een hoek en bedreig hem, dan is de kans groot dat hij bijt. Wanneer je telkens achter jouw retrieverpup aanrent, hem hardhandig alles uit zijn bek rukt en hem flink straft als hij jou iets komt brengen, weet je zeker dat hij één ding nooit meer doet en dat is apporteren! Je haalt dus niet het erfelijke gedrag weg, je bestraft het vertonen ervan. PITBULLCAVALIER De Pitbullterriër is een hond die altijd tot de verbeelding spreekt omdat hij door veel mensen geassocieerd wordt met agressie. En dat komt omdat hij generaties lang gefokt is om te vechten met honden tot de dood erop volgt. Toch zijn er genoeg voorbeelden van deze honden die nog nooit agressie vertoond hebben naar wie of wat dan ook. Een Pitbull met een hoge erfelijkheidsgraad voor agressie in handen van iemand die deze eigenschap niet naar boven haalt in de hond, is een schoothondje.

19 PAGINA 19 VAN 23 Andere kant van de zaak: in de VS zijn een twintigtal aanvallen met dodelijke afloop door Pitbulls onderzocht en de conclusie is schokkend. Elf eigenaren hadden een strafblad waarvan zeven voor geweldpleging. Elf van de twintig honden vertoonden tekenen van lichamelijke mishandeling. Zouden deze eigenaren hetzelfde hebben bereikt met een Cavalier? Waarschijnlijk niet. Zouden deze honden met een verantwoordelijke eigenaar tot hetzelfde gedrag zijn gekomen? Waarschijnlijk niet. Een kwestie van nature/nurture of te wel: combinatie van aangeboren en aangeleerd. Onlosmakelijk met elkaar verbonden. AFLEREN Dit verhaal heb ik al meerdere keren verteld tijdens mijn lessen op de hondenschool die ik jaren had of tijdens mijn workshops die ik geef en toch blijven er mensen geloven dat je aangeboren gedrag kunt afleren.

20 PAGINA 20 VAN 23 Dan komen weer de succesverhalen van mensen die hun hond het jagen hebben afgeleerd. Meestal met extreme correctiemiddelen. Ik probeer dan uit te leggen dat er niets is afgeleerd; het gedrag is nog altijd aanwezig in de genen. Wat is afgeleerd is het vertonen van het gedrag. De hond leert vermijdingsgedrag te vertonen omdat hij bang is voor de correctie. Zonder correctie en/of aanwezigheid van de eigenaar, gaat hij gewoon weer op jacht. En dat het jagen een vaste eigenschap is toont wel het aantal verhalen waarin uiteindelijk de hond toch weer in zijn gewoonte terugkeert ondanks de correctie. Soms is de drift en dus de beloning hoger dan de pijn van correctie. De kans op herhaling is weliswaar groter bij een husky dan bij een poedel. Het voorstaan (aanwijzen) van de Pointer is aangeboren. Wat hij aanwijst is aangeleerd. Dit kan dus wild zijn maar ook een kinderwagen. Zo kun je retrievers leren dummy s op te halen in plaats van een haas of herders leren een bal na te jagen in plaats van fietsers.

21 PAGINA 21 VAN 23 Jagen, hoeden en waken zijn een diep verankerde drift in vele rassen. Dat komt omdat honden (soms eeuwenlang) gefokt zijn op deze specifieke eigenschappen omdat ze gewenst waren. Nu in ons overvolle land waar de vrijheid van honden steeds meer aan banden wordt gelegd zijn deze ineens ongewenst geworden en spreken we van probleemgedrag. Maar aangeboren eigenschappen kun je niet aan of uit zetten. Er is geen knop voor. Ze zijn er altijd. En als honden geen uitweg vinden voor hun gedrag, gaan ze vervangend gedrag vertonen en jagen op joggers, hoeden het gezin of bewaken de auto. Het is aan ons om te bepalen wat een probleem is of niet. De hond doet gewoon wat hij van nature heeft meegekregen en wat wij hem geleerd hebben.

22 PAGINA 22 VAN 23 PRODUCTEN VAN HONDENUNIVERSITEIT Online videocursus Mijn Perfecte Puppy. Ontdek in 10 lessen hoe ook jij de perfecte puppy kunt hebben door mijn persoonlijke begeleiding aan de hand van video s en een uitgebreid e-book. In mijn e-book De Labrador retriever, onderschat hem niet! geef ik een eerlijk en omgeromantiseerd beeld van dit populaire ras. Is het echt zo n kindervriend en wat betekent de will-to-please?

23 PAGINA 23 VAN 23 OVER MONIQUE APPELS Monique Appels is sinds 2004 gediplomeerd gedragstherapeut voor honden. Zij heeft in de afgelopen jaren honderden hondeneigenaren begeleid in het voorkomen en oplossen van probleemgedrag. Ook had zij jarenlang een hondenschool en hondenuitlaatdienst. Momenteel houdt zij zich, naast haar coaching van hondeneigenaren op individuele basis, voornamelijk bezig met het geven van lezingen, workshops/seminars en meerdaagse trainingen over relatieverbetering tussen hond en mens. Daarnaast heeft zijn een internet onderneming, HondenUniversiteit, en begeleidt ondernemers in de hondenbranche als mentor/coach. Monique heeft ervaring met de volgende eigen honden: Labrador retrievers (agressie honden en obsessie voor ballen), Alaska malamute (agressie mensen), Pyreneese berghond (doof bij geboorte) en kruising Labrador / Golden retriever (blindengeleidehond in wording).