Onderzoek ter voorbereiding voor de inventarisatie van funerair erfgoed te Heist-op-den-Berg

Transcriptie

1 Onderzoek ter voorbereiding voor de inventarisatie van funerair erfgoed te Heist-op-den-Berg Tamara Ingels Patrick Van den Nieuwenhof Arne Troffaes 1

2 Colofon Overdrukt uit het rapport Onderzoek ter voorbereiding voor de inventarisatie van funerair erfgoed te Heist-op-den-Berg in opdracht van het Gemeentebestuur van Heist-op-den-Berg Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Intro Cultuur & Media 2

3 6.1. Booischot Archiefonderzoek De problematiek van de begraafplaats te Booischot blijkt bijzonder complex. Nergens op het grondgebied van groot Heist-op-den-Berg duurde het zo lang om te komen tot de aanleg van een nieuwe begraafplaats buiten de dorpskom. Tegelijkertijd is de hele aanloop om te komen tot een nieuwe begraafplaats nergens in de gemeente zo goed en uitvoerig gedocumenteerd als in Booischot. Ook in Booischot werd van oudsher begraven rondom en in de vroegere kapel. Bij de aanleg en bouw van de nieuwe Sint-Salvatorkerk in 1863 rezen er echter steeds meer stemmen over de toestand van het bestaande kerkhof en de omgeving rond de nieuwe kerk. Dit blijkt onder meer uit een handgeschreven protestbrief die inwoner Bruno De Haes schreef op 9 december 1863 aan het gemeentebestuur. Daarin klaagt hij niet alleen de vernietiging aan van de dorpsplaats (die deels werd ingenomen door de nieuwe grote kerk), maar ook de slechte toestand van de hele omgeving. Ook van bovenaf werd de impuls gegeven aan de gemeente om over te gaan tot de aanleg van een nieuwe begraafplaats. Een eerste schrijven vinden we op 19 februari 1864 aan het gemeentebestuur, met de melding dat het oude kerkhof van Booischot binnen de zes maanden moet worden gesloten. Het gemeentebestuur wordt daarbij aangemaand om onmiddellijk actie te ondernemen voor de oprichting van een nieuwe begraafplaats. Dit gegeven wordt opnieuw bekrachtigd door een Koninklijk Besluit d.d. 4 augustus Hierin wordt expliciet gevraagd het oude kerkhof te sluiten en er wordt zelfs een perceel gesuggereerd dat geschikt zou kunnen zijn voor de aanleg van een nieuwe begraafplaats (sectie C nr. 939). Dit wordt het eerste in vele Koninklijke Besluiten die steeds weer dezelfde boodschap herhalen: een dringende sluiting van het oude kerkhof binnen een termijn van zes maanden. Het besluit werd aan de gemeente gecommuniceerd op 12 november 1864, via het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de Provinciegouverneur. In de Gemeenteraadszitting van 2 december 1864 neemt de raad akte van de beslissing, maar verder gebeurt er niets. Het dossier ligt dan bijna 20 jaar stil. Op 25 augustus 1883 vinden we het verslag van de Provinciale Geneeskundige Commissie: het perceel met kadasternummer sectie C nr. 933 is volgens de commissie geschikt en aangewezen als locatie voor een nieuwe begraafplaats. De commissie is vragende partij om het oude kerkhof van Booischot dringend te sluiten. Volgens de bevindingen ligt het huidige kerkhof te dicht bij de bewoning en is de grond er veel te nat, waardoor er niet op de wettelijk voorgeschreven diepte kan worden begraven. Opnieuw ligt het dossier stil. Twee jaar later, in oktober 1885 vinden we een vraag vanwege het Arrondissementscommissariaat van Mechelen om de beraadslagingen over de verplaatsing van het kerkhof eindelijk toe te zenden. Het Gemeentebestuur beslist echter anders. In plaats van het kerkhof te verplaatsen naar een nieuwe locatie, vinden we op 23 november 1886 een bevestiging van overeenkomst tussen ene heer Janssens-Van Hooydonck met het College voor het maken van een hekwerk op het kerkhof. Het gaat om een bestelling van 2 inkompoorten en 2 kleinere hekwerken, die aan beide zijden van de kerktoren geplaatst moesten worden. De levering zou gebeuren per wagon in het station van Booischot, de kostprijs van het hekwerk bedroeg 10,5 Bfr. per lopende meter. Over hoeveel meter het uiteindelijk gaat is niet bekend. Opnieuw drie jaar later, in november 1889 geeft het Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Openbare werken via de Provinciegouverneur nogmaals de aanbeveling het kerkhof te sluiten in het kader van de volksgezondheid. De Minister geeft aan dat er subsidiemogelijkheden 3

4 bestaan en ontbiedt een afvaardiging van het Gemeentebestuur in zijn kabinet om klaarheid in de toestand te scheppen (die op dat moment bijna 30 jaar aansleept). Al deze aanmaningen krijgen echter opnieuw geen gevolg, en op 5 april 1890 wordt er een tweede Koninklijk Besluit uitgeschreven, met de dringende aanmaning het kerkhof binnen de zes maanden te sluiten en met hoogdringendheid een procedure op te starten voor de aanleg van een nieuwe dodenakker. Bij melding van dit K.B. door het Arrondissementscommissariaat van Mechelen lezen we dat er opnieuw een mogelijke bemiddelingspoging is ondernomen: er is sprake van een mogelijke schenking van een bedrag van tot Bfr. door de weduwe De Turck, met het oog op het financieren van de aankoop van een geschikt stuk grond. Ze wil tevens een vergunning aanvragen om een kelder en een kapel op te bouwen op de nieuwe begraafplaats ter nagedachtenis van haar echtgenoot. Daarnaast blijven er ook subsidies beschikbaar die de kosten van de aanleg van de begraafplaats zouden kunnen dekken. Een reactie van de Gemeenteraad laat op zich wachten tot 21 juli 1890, wanneer de raad halsstarrig beslist om het bestaande kerkhof niet af te schaffen, noch te verplaatsen. Toch stormt het wel degelijk in de gemeente: in een brief d.d. 5 maart 1891 van het Arrondissementscommissariaat van Mechelen aan het College van Burgemeester en schepenen lezen we dat vele ingezetenen van de gemeente protest aantekenden tegen dit Gemeenteraadsbesluit, echter zonder veel gevolg. Uit de brief blijkt tevens dat de Arrondissementscommissaris werd belast met de taak om opnieuw te bemiddelen. Deze actie kent eindelijk een gunstig gevolg, want op 4 mei 1891 keurt de Gemeenteraad een ontwerpgoed voor de oprichting van een nieuw kerkhof te Booischot op een perceel grond van ca. 34 are langs de steenweg van Mechelen naar Westerlo (sectie C nr. 289b). In het besluit lezen we dat ook het advies van de Provinciale Gezondheidscommissie reeds gunstig was, dus lijkt de kwestie klaar voor verdere uitvoering. Om de grond te verkrijgen moeten de eigenaars, de erfgenamen Van Kerckhoven wel onteigend worden. Het openbaar onderzoek dat schriftelijk aan één van hen (Karel Van Kerckhoven) wordt bezorgd kent de nodige poeha: op 28 mei 1891 lezen we in een verslag brigadier/veldwachter Bogaerts aan de Burgemeester dat de vrouw van Karel Van Kerckhoven weigerde te tekenen voor ontvangst, uit angst dat deze handtekening reeds een goedkeuring zou betekenen van de voor hen minder fortuinlijke situatie. Uiteindelijk wordt op 23 juli 1891 een nieuw K.B. uitgevaardigd met goedkeuring van het perceel en het plan voor de aanleg. Eindelijk kwam er schot in de zaak. In de zitting van de Gemeenteraad van 17 augustus 1891 wordt besloten het perceel met kadasternummer sectie C nr. 289b effectief te onteigenen, vermits een schikking in der minne niet kon worden bereikt met de eigenaars die klaarblijkelijk Bfr. per hectare vroegen voor het perceel. In de akte van onteigening d.d. 24/10/1891 lezen we dat het perceel, bijgenaamd Booischot Eynde werd onteigend voor 5000 Bfr. Gek genoeg lezen we in een later verslag van de Gemeenteraadszitting van 21 maart 1892 dat de familie uiteindelijk toch het stuk grond voor een kleiner bedrag wilde afstaan dan door de rechtbank bepaald werd en de grond kon in der minne worden aangekocht. De uiteindelijke prijs die voor het perceel betaald werd wordt in de dossiers niet vermeld. Het ontwerp werd opgemaakt door Provinciaal Architect Leonard Blomme (die heel wat gebouwen en projecten in de provincie realiseert, waaronder twee kerken in Putte en Peulis, een aantal schoolgebouwen en pastorijen op het grondgebied Heist-op-den-Berg). Het plan, dat integraal kan worden opgevraagd op de regionale beeldbank, toont een ontwerp voor het perceel, de toegangspoort, de ijzeren omheining en een dodenhuis. De prijsraming bedroeg ,85 Bfr. Om dit bedrag te financieren werden subsidies bij Staat en Provincie aangevraagd en verkregen: in augustus 1892 kreeg de gemeente een provinciale toelage voor 4

5 1/3 van de kostprijs van de omheining en een staatstoelage van 1/3 voor dodenhuisje en omheiningsmuur en 1/4 voor het ijzeren hekwerk. Op 3 juni 1892 vinden we ook een verkoopakte tussen twee baronnessen en de Barones Domis de Semerpont en Barones de Crombrugghe de Looringhe à Moere née de T Serclaes, die elk nog een nabijgelegen stuk grond verkopen aan de gemeente. In een verslag van de Provinciale Geneeskundige Commissie aan de Gouverneur lezen we nog enkele aanbevelingen bij het plan: zo blijkt er een woning voor de grafmaker of opziener van de begraafplaats te ontbreken en wordt aangegeven dat het beter is het dodenhuis aan de ingang te plaatsen, waar het door de opziener beter bewaakt kan worden. De openbare aanbesteding werd in september 1892 gegund aan aannemer Bogaerts uit OLV- Waver voor Bfr. In juli 1892 blijken de kosten voor de werken toch hoger op te lopen dan verwacht en vraagt de gemeente nog extra betoelaging aan. In november 1893 vinden we een toelichting bij deze meerkosten: er waren extra werken gebeurd aan het ijzeren hekwerk, de ingangspoort, de beplantingen en er waren ook twee lantarens bij de ingang geplaatst. Ook de advocaat die werd ingeschakeld voor de onteigening had een prijskaartje. De bijkomende staatstoelage bedroeg 1447 Bfr., de provinciale toelage kwam neer op 1085 Bfr. We mogen er in ieder geval van uitgaan dat de begraafplaats in klaar was voor gebruik. Nu de nieuwe begraafplaats voltooid was, ging de gemeente over tot het afschaffen en ontruimen van het oude kerkhof. In de besluiten van de Gemeenteraadszitting van 9 oktober 1893 lezen we dat er begonnen werd met het westelijk gedeelte van het oude kerkhof en vinden we ook de motivering terug. Deze geeft een idee van de toestand van de dorpsplaats die reeds jaren voordien door burgers werd aangeklaagd. Het westelijk deel van het oude kerkhof gaf blijkbaar ernstige vervuiling in de nabijgelegen riool, de beek en de waterputten van de buren, een onhygiënische toestand die ongetwijfeld tot ziektes kon leiden. De reden hiervoor was duidelijk: in het verslag lezen we dat gedurende een hele tijd de lijken vrij ondiep werden begraven. Zo ondiep dat men er blijkbaar voor vreesde dat bij omwoeling door ongedierte of zelfs maar het betreden van de grond menselijke resten boven zouden kunnen komen. Het ontgraven en overbrengen van de resten werd voorzien als een klus voor de wintermaanden. Bovendien bleek het oude kerkhof vol te liggen met afval en vuil, wat niet in overstemming kon worden gebracht met het nodige respect voor de doden. Ook de afsluitingsmuur was er blijkbaar erg aan toe: deze bleek op diverse plaatsen volledig in puin te liggen. Opmerkelijk in dit besluit is wel de vermelding dat op het oude kerkhof reeds 7 jaar niet meer begraven werd. De laatste jaren voor de aanleg van de nieuwe begraafplaats was men overgegaan tot het begraven in het noordelijke deel van het kerkhof. Dit motiveert meteen waarom we in 1885 nog een aanbesteding vonden voor een nieuwe toegangspoort en een ijzeren hekwerk rond kerk en kerkhof. In januari 1898 stuurde het atelier van gieterij J. Van Aerschot uit Herentals een voorstel van ontwerp voor een calvarieberg. Het beeld dat werd voorgesteld was ontworpen naar het een beeld van A. Van Beurden. Het gaat hier om een ontwerp van de Antwerpse kunstenaar en beeldhouwer Alphonse Van Beurden (23/04/ /08/1938), die begraven ligt op het Schoonselhof te Antwerpen. Een prijsopgave is echter niet ingesloten. Dat de begraafplaats een succes was mag onder meer blijken uit een nota van de Burgemeester aan een collega (geen naam aangegeven) d.d. 2/02/1898, waarin te lezen staat dat de inkomsten van grondvergunningen in het eerste jaar alleen al een opbrengst gaven van 4147 Bfr. We vinden pas opnieuw archiefstukken vanaf De eerstkomende jaren worden er in het interbellum - vooral circulaires door het Provinciebestuur verspreid in verband met de aanleg en het onderhoud van militaire ereperken en het overbrengen van stoffelijke resten van 5

6 soldaten. Vanaf 1940 worden vooral circulaires verspreid met betrekking tot het begraven en herbegraven van oorlogsslachtoffers en gesneuvelde soldaten in de Tweede Wereldoorlog. Een opvallend feit in 1940 is de opmaak op 23 juli 1942 van een schattingsverslag van oorlogsschade aan omheining van de begraafplaats. De schade werd aangericht door het laten springen van een brug op 14 mei 1940 (door Belgische Militairen) over de Molenbeek. De schade aan de afsluiting bleek ernstig: vooraan was er zo n 11 meter weggeslagen vooraan, in het westen was er zo n 12 meter weg. Er was ook schade aan de gietijzeren pilasters en hoekpilaren in baksteen en het hekwerk was verwrongen. De raming van de totaalkost werd in 1942 geschat op 7839 Bfr. Tijdens de oorlog kregen gemeentebesturen ook diverse verordeningen gaande van het hygiënisch en snel begraven van oorlogsslachtoffers, het verkrijgen van stankwerende middelen tot het zichtbaar maken van graven van gesneuvelde soldaten. Zo vinden we opmerkelijke verordeningen in 1944 om de lijken van soldaten niet te kisten, met het oog op een latere eenvormige herbegraving. Gemeentebesturen moeten de graven ook zichtbaar markeren en melden aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken. In 1949 komt er een rondschrijven van Gouverneur Declerck aan de gemeentebesturen i.v.m. bepalingen voor staatstussenkomst bij het herstel van oorlogsschade, op basis van een beslissing die gepubliceerd werd in het Staatsblad op 17/03/1949. Gemeentebesturen kunnen ook tussenkomst verkrijgen voor het vervangen van de klokken die weggenomen waren door Duitse militairen. Ook Booischot dient een dossier in. De Bestendige Deputatie gelastte Provinciaal Architect Careels met het herstel van de oorlogsschade aan de begraafplaats. Het lastenboek wordt door de Gemeenteraad op 3 februari 1950 en wordt geraamd op Bfr. Er wordt een aanvraag ingediend voor volledige staatstussenkomst voor de herstelling van de oorlogsschade. Op 23 maart 1950 keurt ook de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen het ontwerp goed. Op 15 juni 1951 komt er echter een verontrustende brief vanwege de Gouverneur, die de voorziene kosten afkeurt. Hij beroept zich voor de kosten op de initiële kostenraming van 7839,75 Bfr. en vraagt tot wijziging van het ontwerp tot deze reële kostprijs. 6

7 Op 1 februari 1952 tikt het bevoegde Ministerie, in hoofde van de Hoofdingenieur de Gouverneur op de vingers: door een ernstige devaluatie van de Belgische munt is de oorspronkelijke waarde van 7839,75 Bfr. gelijk te stellen aan de schatting van Bfr. in 1952, waardoor het dossier als correct mag beschouwd worden. Nog dezelfde maand is het euvel gesloten en gaat de Provinciale Dienst der Gebouwen over tot de openbare aanbesteding. Op 25 maart wordt aannemer Jan Schoeters uit Lier door de Gemeenteraad als aannemer aangesteld voor een bedrag van ,75 Bfr. Deze voltooid de werken op 1 september Na een rondschrijven van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en het Provinciebestuur in februari 1960 gaat het Gemeentebestuur in december 1960 over tot een beperkte concessietijd van maximum 50 jaar. Dit omdat blijkt dat in de gehele provincie veel graven met een eeuwigdurende vergunning in ernstig verval zijn geraakt en veel gemeentebesturen stilaan moeten overgaan tot het nemen van ingrijpende maatregelen om verdere verwaarlozing te voorkomen. In Booischot worden op enkele decennia tijd de concessieprijzen dan ook ernstig verhoogd, om op die manier het langdurend begraven sterk te ontraden. De opbrengst van de 50 jarige vergunningen wordt voor 1/4 de in de kas van de C.O.O. gestort (een vorm van liefdadigheid die letterlijk neerkomt op de een zijn dood, de ander zijn brood!). Om de bevolkingsexplosie in de jaren 70 het hoofd te bieden zien we begin jaren 70 de nieuwe wet op lijkbezorging en begraafplaatsen tot stand komen Op 31 augustus 1973 richt de Nationale Strijdersbond van België (afdeling Booischot- Centrum) een verzoek aan het College tot het bekomen van een ereperk voor oud-strijders op de begraafplaats. Op 25 mei 1974 schrijft de Strijdersbond opnieuw een herinnering, vermits er tot dan toe nog geen enkele reactie kwam van het Gemeentebestuur. Om het dossier te staven werden 9 foto s van graven van oud-strijders aan het dossier toegevoegd. Dit heeft resultaat, op 19 september 1974 keurt de Gemeenteraad de aanleg van een ereperk goed, en geeft toelating tot begraving in dit perk voor personen met het statuut van Nationale Erkentelijkheid, op voorwaarde dat zij minstens 6 maanden ingeschreven zijn in de gemeente en in het bezit zijn van een bewijs van burgerrechten. Een aanvraag kon blijkbaar enkel kort na het overlijden, overbrenging naar het perk (herbegraving) op een later tijdstip werd niet toegestaan. Er werd beslist alle grafzerken te voorzien van een grafteken van dezelfde vorm en grootte, met een gemeentelijke tussenkomst van 5000 Bfr. per grafteken. Deze beslissing werd echter niet verder ondersteund door de gemeente Heist-op-den-Berg na de fusie. Wanneer er in augustus 1978 een aanvraag voor tussenkomst kwam in verband met het graf van een oud-strijder, besloot de voogdij-overheid dat dit in het verleden reeds geen bindende beslissing was. De aanvraag werd dan ook geweigerd en de beslissing die de tussenkomst voorzag werd geschrapt. Begin jaren 1980 heeft ook de begraafplaats van Booischot te kampen met plaatsgebrek. In juni 1981 besloot de gemeente een opbod van Bfr. te doen bij een openbare verkoop van een aanpalend perceel bouwland (C/288c). Het perceel bleek echter te zijn aangekocht door een zekere heer Van Loock, die prompt de nieuwe eigenaar werd. In augustus 1981 besloot het College gesprekken aan te knopen met deze nieuwe eigenaar, teneinde een minnelijke schikking te kunnen treffen. Reeds in september 1981 was dit het geval en sloot het gemeentebestuur een overeenkomst met de eigenaar, waarbij een deel van het perceel door de gemeente werd aangekocht met de bedoeling dit in te richten als uitbreiding voor de bestaande begraafplaats. In de archieven vinden we ook sporen van een ontruimingsactie, die werd aangekondigd in maart Niet verlengde concessie werden onherroepelijk verwijderd ten laatste 1 mei Ook in Booischot kwamen eind jaren 70 nieuwe voorzieningen in de vorm van een strooiweide en een columbarium. Dit laatste werd in de loop van geplaatst door de 7

8 technische dienst van de gemeente, conform de nieuwe wetgeving op Lijkbezorging en begraafplaatsen uit In Booischot werd het afgelopen jaar reeds een actie ondernomen ter verfraaiing van de begraafplaats in het kader van het Masterplan Begraafplaatsen. Daarbij werden enkele perken volledig ontruimd, nog vooraleer dit onderzoek van start kon gaan Publicaties beeldbanken websites Publicaties In het boek Geschiedenis van Heist-op-den-Berg beschrijft Luk Herteleer 2 grafschriften in de kapel op Hof ter Laken, waarvan één op naam van Frans Dens werd ingemetseld in de buitenmuur van de kapel en één ter nagedachtenis van Karel Dens en zijn vrouw Marie-Anne Mortelmans werd ingemetseld in de kapel 1. Uit de inventarisfiches van Staf Peeters blijkt dat deze bewaard werden en ingemetseld in de nieuwe Sint-Salvatorkerk. Het oude kerkhof rond de kerk werd op 22 december 1780 ingezegend door Z.E.H. Mutsaerts, deken te Lier. Voordien mochten in Booischot geen inwoners een begrafenisplechtigheid hebben, noch er begraven worden, zo staat te lezen in het boek van Staf Peeters en Gerard Van Kerckhoven 2. Onder meer pastoor L. Wouters werd in de loop van de jaren 1860 begraven bij de ingang van de sacristie van de vernieuwde kerk, een gedenksteen werd in 1868 geplaatst. Burgemeester Egidius Dens werd in 1889 naast deze pastoor begraven 3. Naast de kerk werd een monument voor de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog opgericht. Kapellaan Schellinckx werd, samen met enkele andere leden van de clerus mogelijk begraven in de onmiddellijke nabijheid van de kerk 4. Wat de nieuwe begraafplaats betreft geeft het kruis in het midden de wapenschilden weer van de familie de Turck de Kersbeek della Faille (een familie pauselijke zoeaven uit Booischot) 5. Eerdere gedeeltelijke inventarisatie (2005) Een eerdere inventarisatie werd uitgevoerd in 2005 door Staf Peeters. Hierin werden ook de graven rond de kerk mee in opgenomen (Dorpstraat-Ter Laken). Voor dit rapport enkel opname van graven Westmeerbeeksesteenweg. Volgende grafmonumenten werden opgenomen: 1) Familie VAN BILLOEN SAMMELS (oudst gestorvene: 1894) 2) PAUL GOOSSENS ( ), SIDONIA PEETERS ( ), EMIEL GOOSSENS ( ) 3) Familie VAN DEN EYNDE (oudst gestorvene: 1928) 4) Familie GOOSSENS WYNS 5) JUUL VAN DEN BROECK ( ) EN ECHTG. ( ) 6) FRANS VAN DEN BOSCH ( ) EN ECHTG. FRANCISCA DE SCHUTTER ( ) 7) Familie DENS BREMS (oudst gestorvene: 1899) 8) Familie NYS BORNAIN (oudst gestorvene: 1942, jong overleden geboren 1920) 1 L. Herteleer. Geschiedenis van Heist-op-den-Berg , Heist-op-den-Berg, Gemeentebestuur, 1986, p S. Peeters en G. Van Kerckhoven. Booischot & Pijpelheide in vele facetten, Booischot, 2001, p Idem, p Idem, pp Idem, pp

9 9) Familie THYS CLAES (oudst gestorvene: 1905, documentair en volkskundig) 10) AERTS Ludovicus Henricus (pastoor, overleden: 1901) 11) Familie LEMMENS - VAN BILLOEN (oudst gestorvene: 1883) Komt niet overeen met gegevens uit inventaris onroerend erfgoed, zie later. 12) MELLAERTS Ferdinand (pastoor, overleden: 1953) 13) Familie MEURIS JOOSTENS 14) Familie HOUTMEYERS GOOSSENS (oudst gestorvene: 1905, recent: 2000) 15) Familie LAENEN - VAN DE STAEY (oudst gestorvene: 1915) 16) HOUTMEYERS Alphonsus (Pastoor, overleden: 1924) 17) PETRUS DE BIE ( ) (oud-burgemeester en schepen Booischot) EN ECHTG. LUCIA KENNIS ( ) 18) Familie VAN ROY ROSKAM (oudst gestorvene: 1917, doktersfamilie) 19) LODEWEYCKX Karel (overleden: 1924) 20) VERVOORT Frans Bernard Ivo (pastoor, overleden: 1940) 21) Familie PEETERS - VAN ROMPAEY 22) PEETERS Emiel (overleden: 1921) bijzonder soldatengraf) 23) Familie VANEYCKEN KENNES (oudst gestorvene: 1943) 24) Familie DENS - PEETERS DEMOLDER (oudst gestorvene: 1921, doktersfamilie) 25) Familie DE TURCK DE KERSBEECK - DELLA FAILLE - DE GRUBEN (calvarie) 26) Familie MORTELMANS KOPPENS (oudst gestorvene: 1944) 27) ERNEST JOZEF LEMMENS ( ) EN ECHTG. MARIA ELISA BRANDERS ( ) 28) Familie LEMMENS MEYLEMANS (oudst gestorvene: 1884) Regionale beeldbank Ook de regionale beeldbank bevat informatie aangaande de begraafplaats: 9

10 Op de website genealogie Rogmans ( lezen we een korte aangrijpende anekdote: Maria Josepha Rogmans, geboren te Booischot op maandag 19 oktober 1914, overleden aldaar op maandag 19 oktober Doodgeboren en volgens overlevering begraven in een schoendoos op het kerkhof van Booischot. De moeder overleed later aan de gevolgen van de verwikkelingen van de geboorte van dit doodgeboren kind. Dit kan verder onderzocht worden in de inventarisatiefase. Inventaris onroerend erfgoed De inventaris van het bouwkundig erfgoed geeft ons eveneens wat gegevens op volgende fiche: 10

11 Vooral de foto die bij de inventarisatie werd genomen kan ons in een later stadium nog van nut zijn en kan met de volgende foto van de huidige situatie vergeleken worden (toestand van de monumenten, eventuele geruimde monumenten). Foto Vlaamse Gemeenschap, Situering begraafplaats De begraafplaats heeft een kruisvormig (Latijns kruis) grondplan. Centraal tussen de hoofdgangen staat de grote calvarieberg. De meest monumentale graven bevinden zich langs de hoofdassen. Recent werd een perk ontruimd aan de linkerzijde. Dit geeft momenteel een kaal beeld, maar kadert in de plannen van vergroening en heraanleg van het masterplan. Behalve de meest recente perken vinden we hoofdzakelijk arduinen graftekens. Kijken we naar het plan, dan zien we dat de perken per decennium goed bij elkaar liggen dit geeft een goed tijdsbeeld in de begrafeniscultuur weer. Er is een apart perk voor kindergraven. Vooraan links, nabij de halfronde monumentale ingang ligt het ereperk van de oud-strijders, waar het bijzondere graf van Emiel Peeters zich bevindt. Dit graf werd, samen met dat van de 11

12 familie Meuris-Joostens opgenomen in de inventaris van het onroerend erfgoed (zie bovenstaande fiche). De ligging van de perken en enkele bijzondere graven werd op onderstaand plannetje weergegeven. Jaren 90 2 Jaren Ontruimd >2000 Jaren Jaren Jaren >2000 Jaren Ingang Jaren 80 Oudste gedeelte jaren ) Calvarieberg De calvarieberg is een sterk landschapsbepalend element op deze begraafplaats. Naast de graffunctie vormt dit monument ook een verwijzing naar de vroegere link tussen kerk en kerkhof (uit de archiefstudie blijkt immers dat dit in Booischot een moeilijke overgang betekende). 2) Kindergrafjes park B, rij 3 6 De kindergrafjes liggen achteraan op de begraafplaats, nabij de omringende muur. Enkele graftekens werden in het verleden verwijderd, mogelijk door familieleden of het toenmalige bestuur. Toch toont het perk nog een sterke samenhang. 12

13 3) Oud-strijders Links van de centrale as is een ereperk voor oud-strijders voorzien. 4) Ontruiming park A Bericht van 7 juni 2011, tijd tot 1 juli 2012 om graftekens weg te halen. Bijzonder graf is Thijs André, overleden 1945, graftekens werden weggehaald. 5) Ontruiming park B, rij 1 en 2 Bericht van 7 juni 2011, familieleden hebben tijd tot 1 juli 2012 om graftekens weg te halen. 13

14 Situering grafmonumenten Voorbeelden van documentaire waarde Park A, rij 1, nr 1, (dokters) familie Van Roy- Roskam Informatie op het graf is erg uitgebreid. Onderstaande tekst is enkel informatie op sarcofaag: PETRUS VAN ROY Echtg. Van Leontine Dens Dokter in geneeskunde Hal Heverlee KAREL VAN ROY Werchter Werchter KARL VAN ROY Dokter in geneeskunde Werchter Tremeloo LEONTINA DENS Wed. Van Petrus Van Roy Booischot Tremeloo GUSTAAF VAN ROY Echtg. Van Lucille Roskam Dokter in de geneeskunde Werchter Tremelo LUCILLE ROSKAM Echtg. Van Gustaaf Van Roy Park A, rij 8, nr 37 idem 14

15 Voorbeeld documentair historische waarde Park D, rij 3, nr 15 Voorbeelden architecturale waarde (Met inbegrip van voorbeelden van graftypes) Monumentale sarcofaag/tempel Familie Joostens-Meuris Tevens oudste monument op de begraafplaats Familie Lemmens-Billoen Familie Dens-Brems 15

16 16

17 Grafkruis op calvarieberg Symboliek van dode boomstronk + klimop Grafkruis Obelisk en architecturale elementen (sokkel) Obelisk met sarcofaag en bijzonder vormgegeven perkpaaltjes Voorbeelden van symbolische waarde Treurende figuur Perk met paaltjes en koperen buizen Obelisk met sarcofaag, palmtak met krans, kruis op sarcofaag, rouwvazen 17

18 Klimop, palmet, sarcofaag Cippe met grafkruis Ciborie met hostie (graf pastoor) Symbolenletters: JHS Zuiltjes Ook architecturale waarde! Brede sarcofaag (familiegraf) Heeft vorm van een bed Perk met paaltjes en koperen buizen Zie foto hiernaast (detail) In elkaar gestrengelde handen (symbool van verbondenheid) 18

19 Voorbeeld van een eenvoudig graf (familienaam niet bekend aan de onderzoekers) 19