Tolerantieklimaat Sportverenigingen

Transcriptie

1 Tolerantieklimaat Sportverenigingen Deelrapport Gemeente Hoorn Art. 1 Bureau Discriminatiezaken Noord-Holland Noord

2 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 1 1. Inleiding Aanleiding Onderzoeksmethode 4 2. Tolerantieklimaat Sfeer en veiligheid Onderling respect Discriminatie, pesten en buitensluiten De opinie van niet-leden Incidenten Melden Beleid van de vereniging Ondersteuning trainers, scheidsrechters en andere begeleiders Ondersteuning en samenwerking bestuurders N-H Noord Rol van de sportvereniging Successen in Hoorn Verbeterpunten in Hoorn Successen en verbeterpunten uit heel de regio 19 Colofon Uitgave I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn tel. (0229) Rapportnummer Datum April 2014 Opdrachtgever Art. 1 Bureau Discriminatiezaken Noord-Holland Noord Gasthuisstraat KC Alkmaar Auteurs: Drs. Ankie Lempens Drs. Bianca de Haan

3 Tolerantieklimaat sportverenigingen gemeente Hoorn Samenvatting Samenvatting bij training jeugd wordt al gekeken en verteld van iedereen gelijk en zelfde kansen, dit werkt door in een plezierige vereniging Laat de sport leuk blijven en maak het geen prestigeproject Handen schudden voor de wedstrijd en meer met de spelers praten over wat wel en niet kan in het veld De jeugd bijt zeer goed van zich af. < citaten leden van sportverenigingen in Hoorn > Art. 1 Noord-Holland-Noord liet het tolerantieklimaat op sportverenigingen in de regio Noord-Holland Noord onderzoeken. Met de resultaten van dit onderzoek kunnen gemeenten en sportverenigingen hun tolerantiebeleid beter afstemmen en nader vormgeven. In de hele regio gaven bijna duizend mensen die bij een sportvereniging betrokken zijn hun mening door middel van een online vragenlijst. Daarnaast gaven ook nog ruim driehonderd sporters die geen lid zijn van een sportvereniging hun beeld van de tolerantie in de sport. Van dit onderzoek is een integraal rapport verschenen. Deze samenvatting bevat de belangrijkste resultaten van een onderzoek onder 328 inwoners van Hoorn: 170 leden en 158 niet-leden van Hoornse sportverenigingen. Voor de resultaten van het parallelle onderzoek onder bestuurders van sportverenigingen is gebruik gemaakt van de resultaten uit heel de regio Noord- Holland Noord. Sportverenigingen voelen brede verantwoordelijkheid Uit de integrale rapportage blijkt dat bestuurders van sportverenigingen van mening zijn dat de verantwoordelijkheid van een sportvereniging verder reikt dan alleen de beoefening van sport. Bijna alle bestuurders in de regio (91%) vinden dat een sportvereniging ook verantwoordelijk is voor het bevorderen van positieve omgang van mensen met elkaar. Bijna driekwart is van mening dat de sportclub een rol heeft in de opvoeding van de jeugd. Maar daarbij hebben sportclubs wel wat hulp nodig. Ruim de helft van de sportbesturen vindt dat de gemeente een belangrijke taak heeft in het ondersteunen van sportverenigingen bij het bestrijden en voorkomen van pesten, discriminatie en buitensluiten. Een vijfde van de bestuurders vindt dat zijzelf de deskundigheid ontberen om alle problemen het hoofd te bieden die zich op en rond het veld voordoen. Een deel van de scheidsrechters, trainers en begeleiders in de regio geeft aan meer ondersteuning vanuit hun club te wensen in het omgaan met of voorkomen van conflicten. Een vijfde deel van de bestuurders (20%) is van mening dat de club hieraan inderdaad meer zou moeten doen. De trainers, begeleiders en scheidsrechters denken hierbij onder meer aan het bieden van voorlichting en informatie (films, thema-avonden), het instellen van een vertrouwenspersoon en het bieden van coaching aan vrijwilligers. Eén op de vijf sportbesturen is van mening dat de taak van een sportvereniging zich beperkt tot sport alleen. Clubs werken op lokaal niveau weinig samen Driekwart van de sportverenigingen (NHN) werkt wel samen met andere partijen op het gebied van tolerantie. Vooral de landelijke sportbond is daarbij een belangrijke partij, maar ook leden die toevallig goed zijn in het omgaan met conflicten worden ingezet. Het komt maar weinig voor dat een sportvereniging samenwerkt met een buurtvereniging of met het lokaal welzijnswerk. 1

4 Tolerantieklimaat sportverenigingen gemeente Hoorn Samenvatting Ruim de helft van de sportclubs werkt op dit gebied ook nooit samen met de politie of met de gemeente. Die geringe samenwerking verklaren de meeste besturen uit het feit dat er weinig aan de hand is op hun club. Ook zeggen veel bestuurders dat ze de problemen zelf wel aan kunnen. RESULTATEN HOORN Sfeer, veiligheid en respect scoren dikke acht Hoe beleven leden bij Hoornse clubs het tolerantieklimaat op hun vereniging? Over het algemeen zijn de leden dik tevreden over de sfeer, de veiligheid en het onderling respect op hun club. Zij kennen gemiddeld het rapportcijfer 8,4 toe voor de sfeer en even een 8,4 voor de veiligheid op hun vereniging. Het respect tussen de verenigingsleden onderling scoort een 8,2. De meeste leden durven op de club voor hun mening uit te komen en zij kunnen er zichzelf zijn. Vijf procent van de leden geeft aan hun uiterlijk op de club aan te passen om niet teveel af te wijken. Andere seksuele gerichtheid is voor weinigen een probleem Slechts een enkeling van de Hoornse leden (1%) denkt dat iemand van niet- Nederlandse herkomst het op de sportvereniging moeilijk heeft. 84 procent denkt dat dit niet aan de orde is en de rest oordeelt of weet het niet. Eenzelfde beeld geldt voor sporters met een andere seksuele gerichtheid: 78 procent vermoedt dat iemand die homo, lesbisch of biseksueel is, geen moeilijkheden op de vereniging zal ondervinden. Eén procent denkt van wel. Twee procent van de verenigingsleden verwacht dat een sporter met een beperking of chronische ziekte problemen zal ondervinden op de vereniging in Hoorn. Een kwart van de leden heeft hierover geen oordeel. Leden hebben rondom deze onderwerpen vaak geen mening of oordelen. Of dit betekent dat de nagevraagde onderwerpen op de club niet spelen, leden er liever niet over praten of er eenvoudigweg geen zicht op of geen mening over hebben, blijft onbekend. Geconcludeerd kan worden dat er geen zicht is op de opvattingen van een groot deel van de leden van sportverenigingen. Niet-leden zien sportclubs als minder tolerant Aan het onderzoek deden ook 158 inwoners van Hoorn mee die niet sporten of die dit buiten clubverband doen. Van de sporters die geen lid van een vereniging zijn, geeft 42 procent aan dat ze liever buiten een vereniging sporten en twintig procent zegt dat hun sport niet in clubverband wordt aangeboden. Vier procent van de sporters zegt zich bij een sportvereniging niet thuis te voelen. Een klein deel van deze sporters geeft aan zich bij een club onzeker, niet welkom of sociaal een buitenbeentje te voelen. De niet-leden uit Hoorn hebben gemiddeld een minder gunstig beeld van de tolerantie op sportclubs dan de leden: elf procent van de niet-leden meent dat iemand met een handicap of chronische ziekte extra risico loopt om te worden gepest of buitengesloten bij een sportvereniging, tegen slechts twee procent van de leden. Dertien procent denkt dat homo s, lesbiennes en biseksuelen het bij een sportvereniging moeilijk zullen hebben, terwijl slechts één procent van de verenigingsleden dat denkt. Eén op de vijf leden ziet maandelijks incidenten op de club Ondanks dat de sfeer en veiligheid door een meerderheid van de clubleden worden geroemd, gaat het niet altijd goed op de sportvereniging. 79 procent van de leden heeft wel incident gezien, 21 procent nooit. Twaalf procent van de leden neemt ten minste maandelijks waar dat er op de club wordt geroddeld, negen procent hoort geregeld vervelende opmerkingen en zeven procent ziet maandelijks dat er iemand wordt uitgescholden. Twee procent van de leden ziet ten minste maandelijks dat iemand op club wordt gepest. Drie op de tien leden ervaart ongewenst gedrag aan den lijve Ruim een kwart 27 procent - van de sportleden (of ouders van leden) uit Hoorn is zelf wel slachtoffer van ongewenst gedrag op de club. In de meeste gevallen gaat het om vervelende opmerkingen (21%) of roddelen (14%). Ook krijgen sommige leden te maken met pesten (7%), uitschelden (6%) en buitensluiten (3%). 2

5 Tolerantieklimaat sportverenigingen gemeente Hoorn Samenvatting Twee procent van de leden kreeg zelf te maken met bedreiging en lichamelijk geweld. De pleger van het ongewenst gedrag is in de meeste gevallen een lid van de eigen club. Soms gaat het om een lid of het publiek van een andere vereniging. De incidenten vinden vooral plaats tijdens de training of tijdens wedstrijden, met name thuis. In 35% van de gevallen heeft het slachtoffer van het ongewenst gedrag er op een rustige manier iets van gezegd tegen de pleger. Zeven procent verliet de situatie, zonder te reageren. De impact van de meeste incidenten is bij de meerderheid gering. Twee procent van de slachtoffers geeft aan veel last van het incident te hebben en dertien procent ondervindt een beetje last. Achteraf praat ruim de helft (54%) van de slachtoffers met niemand over het incident. De rest doet dat wel; meestal met de trainer of begeleider. 22 procent van de slachtoffers ging achteraf nog in gesprek met de plegers. De meeste mensen die met niemand over het incident praatten en het nergens meldden, zeggen dat het incident hiervoor niet belangrijk genoeg was of dat ze het liever zelf oplossen. Meerderheid scheidsrechters, trainers en begeleiders voelt zich ondersteund De meerderheid van de scheidsrechters, trainers en begeleiders uit Hoorn 1 voelt zich voldoende ondersteund vanuit de vereniging in geval van conflicten. De meerderheid van hen weet ook hoe te handelen in geval van pesten, discriminatie of buitensluiten. Ze weten bij wie ze in de club hiervoor terecht kunnen. Leden die ongewenst gedrag in de club meemaken, gaan daarmee in de eerste plaats naar een trainer/begeleider. Ongeveer een derde deel zou zich tot een vertrouwenspersoon wenden. Vijf procent van de leden weet niet naar wie ze toe kunnen gaan met persoonlijke vragen of problemen. Leden hebben weinig zicht op tolerantiebeleid van hun club Minder dan de helft van de leden (47%) weet hoe hun vereniging omgaat met conflicten en intolerantie. Leden zijn over het algemeen niet ontevreden over het tolerantiebeleid van hun club, maar ze zijn er veelal niet (goed) van op de hoogte. Dat de meeste leden het (vermeend) beleid van de club wel waarderen, blijkt uit het gemiddelde rapportcijfer 8,1 dat zij toekennen voor de inzet van hun club om pesten, discrimineren en buitensluiten te voorkomen. Succes en verbeterpunten Verbeterpunten zijn: beleid bekend(er) maken; meer en betere communicatie; meer openheid (bij problemen); minder fanatisme in de sport (vanuit ouders en trainers). Als succesfactoren voor tolerantie, noemen de leden (onder meer) de volgende pluspunten: snel ingrijpen; veel gemengde activiteiten; een goede en open sfeer. Een bestuurder van een Hoornse club geeft aan dat aandacht voor nieuwe leden van belang is. Dit kan bijvoorbeeld door het organiseren van nieuwe ledenbijeenkomsten en door ze te koppelen aan oude leden als coach. Anderen zien vooral de instelling van Normen en Waardencommissie en een Vertrouwenscommissie als een goed instrument en weer andere bestuurders menen dat er juist zo min mogelijk op papier moet staan, maar incidenten steeds tussen de betreffende personen opgelost moeten worden van de 170 leden uit Hoorn die aan dit onderzoek meededen, zijn (ook) actief als trainer, begeleider en/of scheidsrechter 3

6 Tolerantieklimaat sportverenigingen Hoorn Inleiding 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Art. 1 Bureau discriminatiezaken Noord-Holland Noord zet zich in voor een tolerante samenleving waarin discriminatie en ongelijke behandeling zoveel mogelijk worden teruggedrongen. Dit doet het bureau onder meer door ervaringen, opinies en attitudes rondom discriminatie en tolerantie in beeld te brengen, onder meer door middel van onderzoek. Eerder werd onderzoek gedaan onder (o.a.) de volwassen bevolking van Noord-Holland Noord en onder scholieren en docenten in het voortgezet onderwijs in de regio. Eind 2013 liet Art. 1 de veiligheidsbeleving en het tolerantieklimaat bij sportverenigingen in Noord-Holland Noord onderzoeken. Deze deelrapportage toont de resultaten van de sportleden in de gemeente Hoorn. De beschreven resultaten van de bestuurderspeiling gelden voor heel Noord- Holland Noord. Doel van het onderzoek Het onderzoek biedt zicht op het tolerantie- en discriminatieklimaat onder sportverenigingen in Noord-Holland. Met de uitkomsten van dit onderzoek kunnen gemeenten en Art. 1 NHN hun (preventief) antidiscriminatiebeleid ten aanzien van sportverenigingen afstemmen en nader vormgeven. Dit bevordert de bestrijding van ongelijke behandeling, stimuleert de tolerantie op sportverenigingen en draagt zo bij aan een leefbare samenleving. 1.2 Onderzoeksmethode Het onderzoek vond plaats door middel van een online enquête onder bestuurders en onder leden van sportverenigingen. De twee vragenlijsten werden ontwikkeld in samenwerking met Art. 1 Bureau Discriminatiezaken Noord-Holland Noord. Het veldwerk voor het onderzoek vond plaats tussen november 2013 en januari Waarom sportclubs? Veel mensen brengen een aanzienlijk deel van de tijd door op de sportvereniging: als sportend lid, trainer, begeleider of bestuurder. De sportvereniging is voor menigeen een belangrijke plaats voor ontspanning en sociale ontmoeting. Dertig procent van de Nederlandse bevolking is lid van een sportvereniging en/of zijn er actief als vrijwilliger. Van de jeugd tussen de 6-27 jaar is zelfs 70% aangesloten bij een sportvereniging, waarmee de sportvereniging een belangrijke schakel is in de maatschappelijke educatie 2. Een rijk verenigingsleven bevordert de gemchapszin en draagt bij aan de sociale cohesie in wijken en kernen, die de sociale kracht, de zelf- en samen-zelfredzaamheid van de bevolking bepaalt. Naast deze positieve positie van de sportverenigingen, komen in de sportwereld ook regelmatig discriminatie, agressie en andere uitingen van intolerantie voor. 2 Bron: Factsheet: sportdeelname in Nederland Mulier instituut (2012). 4

7 Tolerantieklimaat sportverenigingen Hoorn Inleiding Besturen Voor het onderzoek werden 365 sportverenigingen per brief en benaderd en uitgenodigd de online vragenlijst in te vullen. In totaal deden 108 bestuurders mee; een respons van 30%. Hoorn: bestuurders In Hoorn deden tien verenigingen mee met het bestuurdersonderzoek. In deze rapportage geven we de belangrijkste resultaten van de bestuurderspeiling over heel de regio weer. In tegenstelling tot de resultaten van sportleden uit Hoorn, zijn deze resultaten niet uitgesplitst naar de gemeente Hoorn. De aantallen waren hiervoor te laag. De citaten bij het onderdeel bestuurders zijn wel enkel afkomstig van bestuursleden van Hoornse clubs. Leden Een aantal verenigingen riep haar leden op aan het onderzoek mee te doen: via deze oproep vulden 300 leden van sportverenigingen de vragenlijst in. Daarnaast werden de leden van het I&O panel in Noord-Holland Noord benaderd, evenals de leden van de burgerpanels van Hoorn, Enkhuizen en Hoorn. 563 leden van sportverenigingen vulden de vragenlijst in. In totaal deden aan het onderzoek dus 863 leden van sportverenigingen mee. Daarnaast gaven 317 sporters die geen lid van een club zijn hun mening. Hoorn: Leden In Hoorn vulden 170 sportclubleden de enquête in en deden nog 158 nietverenigingsleden uit Hoorn mee. Alle resultaten en citaten in deze rapportages met betrekking tot de sporters/leden zijn afkomstig van Hoornse deelnemers aan dit onderzoek. Dit rapport Onderliggend rapport beschrijft de resultaten van de sportleden in Hoorn. 5

8 2. Tolerantieklimaat 2.1 Sfeer en veiligheid Aan de leden uit Hoorn is gevraagd hoe zij de sfeer en veiligheid op de sportvereniging ervaren. Vrijwel alle leden voelen zich veilig (93%). Slechts één procent van de leden geeft aan dat er op de club regelmatig geweld en bedreiging voorkomen. De sfeer op de sportvereniging wordt door nagenoeg alle leden als prettig ervaren (94%). Figuur 2.1 Stellingen over sfeer en veiligheid (% mee ) 2.2 Onderling respect Het merendeel van de leden is van mening dat leden onderling respectvol met elkaar omgaan: 98%. Bijna iedereen ervaart dat hij/zij zichzelf kan zijn op de sportvereniging (97%). Ook durft 95% voor zijn of haar mening uit te komen. Figuur 2.3 Stellingen over onderling respect (% mee ) 3 Op de sportvereniging. kunnen leden zichzelf zijn/kan ik mezelf zijn 97% Op mijn sportvereniging. komt regelmatig geweld of bedreiging voor 1% durven leden/durf ik voor hun mening uit te komen 95% heerst een prettige sfeer voelen de leden zich veilig 94% 93% gaan de leden op een respectvolle manier met elkaar om 98% De leden beoordelen de sfeer en veiligheid op de sportvereniging beiden met een 8,4. Twee procent kent een onvoldoende toe voor sfeer en één procent van de leden kent een onvoldoende toe voor de veiligheid op hun club. Figuur 2.2 Cijfer voor sfeer en veiligheid De leden oordelen positief over het onderlinge respect op de sportverenigingen in Hoorn. Figuur 2.4 Oordeel respect 8,2 tussen leden onderling 8,4 sfeer (100% geeft een voldoende) 8,3 tussen trainers/vrijwilligers en leden 8,4 veiligheid (99% geeft een voldoende) 3 Excl. ouders van kinderen die lid zijn van een sportvereniging 6

9 2.3 Discriminatie, pesten en buitensluiten Herkomst Eén procent van de leden van clubs in Hoorn is van mening dat een medelid van niet-nederlandse afkomst het op de club moeilijk(er) heeft. Elf procent heeft hierover geen mening en vier procent oordeelt. Tabel 2.1 Stelling over etniciteit iemand van niet-nederlandse afkomst heeft het bij ons op de club moeilijk on weet niet / geen mening 1% 4 % 84 % 11 % Seksuele geaardheid De meeste leden van sportverenigingen zijn het on met de stelling dat homoseksuele of biseksuele leden het op hun sportvereniging moeilijk hebben. Eén procent denkt wel dat het voor homo s moeilijk zal zijn. Opvallend is dat ook hier zeventien procent van de leden geen uitgesproken mening heeft (/weet niet). Tabel 2.2 Stelling over seksuele geaardheid iemand die homo, lesbisch, transgender of biseksueel is, heeft het bij ons op de vereniging moeilijk on weet niet / geen mening 1% 4% 78% 17% Uiterlijk Vijf procent van de leden past zijn/haar uiterlijk aan om niet teveel af te wijken op de vereniging. Het merendeel doet dit niet. Tabel 2.3 Stelling over aanpassen uiterlijk ik pas mijn uiterlijk op de vereniging aan om niet (teveel) af te wijken on weet niet / geen mening 5 % 9 % 85 % 2 % Politieke opvattingen Volgens respectievelijk 56 en 65% van de leden is er op de sportvereniging ruimte voor verschillen in politieke- en geloofsopvattingen. Vier procent van de leden meent dat deze ruimte voor verschillen in geloofsopvatting er niet is. Een fors aandeel van de leden weet het niet of oordeelt hierover. Met name over verschillen in politieke opvattingen is het aantal leden dat geen mening heeft groot (28%). Tabel 2.4 Stellingen over politieke en geloofsopvattingen Op de sportvereniging is er. weet niet / geen on mening ruimte voor verschillen in politieke opvattingen 56% 15% 1% 28% ruimte voor verschillende geloofsopvattingen 65% 14% 4% 18% 7

10 Chronische ziekte of handicap Twee procent van de leden verwacht dat chronisch zieken of gehandicapten het moeilijk hebben op de sportvereniging. De meerderheid denkt van niet en één op de vier weet het niet of antwoordt. Tabel 2.5 Stellingen over chronische ziekte/handicap weet niet / on geen mening iemand met een handicap of chronische ziekte heeft het bij ons op de vereniging moeilijk 2% 8% 73% 17% Geslacht 84 procent van de leden is van mening dat er geen discriminatie op basis van geslacht bij de sportvereniging plaatsvindt. Drie procent ervaart wel ongelijke behandeling naar geslacht en de rest weet het niet of heeft er geen mening over. Tabel 2.6 Stellingen over geslacht op onze vereniging worden jongens en meisjes gelijkwaardig behandeld on weet niet/ geen mening 84% 5% 3% 9% Pesten en buitensluiten Twee procent van de sportverenigingen in Hoorn vindt dat er op de club veel wordt gepest en drie procent meent dat er op de club leden zijn die worden buitengesloten. Ongeveer driekwart vindt dat niet. 19% en 16% van de leden heeft hierover geen mening of weet het niet. Tabel 2.7 Stellingen over pesten, roddelen en bedreigen er zijn leden op onze vereniging die door de anderen worden buitengesloten on weet niet / geen mening 3% 9% 69% 19% op de sportvereniging wordt veel gepest 2% 9% 73% 16% 2.4 De opinie van niet-leden Aan het onderzoek deden ook 158 inwoners van Hoorn mee die niet bij een sportvereniging zijn aangesloten. Ongeveer de helft van hen sport wel, maar buiten verenigingsverband. Hiervoor geven zij verschillende redenen aan: de meesten van hen sporten liever individueel, buiten verenigingsverband (42%) of beoefenen een sport die niet in verenigingsverband wordt aangeboden (20%). Achttien procent van de mensen geeft aan op te zien tegen de verplichtingen die het clublidmaatschap met zich meebrengt en veertien procent vindt de kosten te hoog. Vier procent geeft aan zich bij een sportvereniging niet thuis te voelen. Figuur 2.5 Reden sporten buiten verenigingsverband ik sport liever buiten verenigingsverband mijn sport wordt niet in verenigingsverband aangeboden ik zie op tegen de verplichtingen die horen bij het lidmaatschap van een vereniging ik sport in ander verband, zoals bij een commerciële sportvereniging of buurthuis een sportvereniging is voor mij te duur ik voel me niet thuis bij een sportvereniging er is geen passende vereniging in de buurt 1% 4% 14% 14% 20% 18% 42% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 8

11 Ruim een derde deel van de niet-gebonden sporters geeft aan dat zij hun sport niet kunnen beoefenen op het niveau of op de manier die zij willen. Elf procent voelt zich bij een sportvereniging sportief gezien de mindere. Zeven procent geeft aan zich bij een sportvereniging onzeker te voelen, drie procent voelt er zich niet welkom, zes procent voelt zich er sociaal een buitenbeentje 4. Figuur 2.6 Attitude niet-gebonden sporters Mensen die niet zijn aangesloten bij een sportvereniging, hebben een minder positief beeld van de tolerantie dan leden. Zo meent elf procent van hen dat mensen met een handicap of chronische ziekte extra kans hebben op een club gepest te worden. Dertien procent van de niet-leden denkt dat homo s, lesbiennes of biseksuelen het bij een club lastig zullen hebben. Figuur 2.7 Beeld van tolerantie op sportvereniging bij een sportvereniging voel ik me onzeker bij een sportvereniging voel ik me niet welkom 3% 18% bij een sportvereniging voel ik me sociaal een buitenbeentje bij een sportvereniging voel ik me sportief gezien de mindere bij een sportvereniging kan ik mijn sport niet op mijn manier / niveau of tijden beoefenen 7% 6% 11% 17% 17% 23% 37% 59% 59% 62% 24% 52% 21% 0% 20% 40% 60% 80% 100% mee mee on weet niet/gm op sportverenigingen heeft iemand met een handicap of chronische ziekte extra kans op sportverenigingen zal iemand die homo, lesbisch of biseksueel is het moeilijk hebben op sportverenigingen is er ruimte voor verschillende geloofsopvattingen op sportverenigingen is er ruimte voor verschillen in politieke opvattingen op sportverenigingen gaan de leden op een respectvolle manier met elkaar om op sportverenigingen heerst een prettige sfeer 11% 13% 32% 25% 35% 23% 41% 27% 22% 26% 27% 20% 23% 3% 5% 4% 20% 2% 39% 40% 43% 44% 39% 37% 0% 50% 100% mee mee on weet niet/gm Aan de inwoners van Hoorn die niet sporten of die buiten verenigingsverband sporten, is een aantal stellingen voorgelegd over hun houding ten aanzien van sportverenigingen. 4 Het gaat hier om voorgelegde stellingen. 9

12 2.5 Incidenten Getuige-ervaringen Aan de leden is gevraagd hoe vaak zij getuige zijn van ongewenst gedrag bij andere leden. Bijna tachtig procent (79%) neemt wel een incident waar, 21% heeft dit niet meegemaakt. Twaalf procent neemt minstens per maand roddels waar en negen procent vervelende opmerkingen. Geweld en bedreiging signaleert ongeveer één procent regelmatig. Tabel 2.8 Getuige-ervaring (% getuige-ervaring minstens 1 keer per maand) Leden roddelen 12% vervelende opmerkingen 9% schelden 7% anders behandeld worden dan anderen 4% buitengesloten worden 4% benadeeld worden 3% pesten 2% bedreiging 1% lichamelijk geweld 1% opzettelijk vernielen van persoonlijke eigendommen 1% seksueel geweld 0% Bij de waargenomen incidenten bleek vooral het gedrag van het slachtoffer aanleiding te zijn voor het ongewenst gedrag. De top drie vult zich verder aan met uiterlijk, kledingstijl en afkomst/ras/seksuele gerichtheid/huidskleur. Verder bleek bij respectievelijk 2% en 3% van de incidenten seksuele gerichtheid of handicap/langdurige ziekte aanleiding voor het ongewenst gedrag te zijn. Figuur 2.8 Discriminatiegronden incident (meerdere antwoorden mogelijk, % wel incident meegemaakt) 1 2 Leden Een derde deel van de leden reageerde op het incident door er iets van te zeggen tegen de daders. 22% deed helemaal niets. Negentien procent zei er iets over tegen iemand van de vereniging. Van de getuigen die geen actie ondernamen, vond een meerderheid (60%) het incident niet belangrijk genoeg om te reageren. Acht procent wist niet wat te doen en ook acht procent deed niets omdat hij of zij bang was voor de gevolgen. Slechts één enkel lid van een vereniging in Hoorn zegt zelf in het afgelopen jaar wel iemand te hebben gepest of gediscrimineerd (of diens kind deed dat) en acht procent weet dit niet (zeker) Slachtofferschap 3 gedrag (32%) 4 uiterlijk (9%) kledingstijl (5%) afkomst / ras / seksuele gerichtheid / huidskleur (elk 4%) Ruim een kwart (27%) van de leden uit Hoorn is zelf wel slachtoffer geweest van ongewenst gedrag. Het gaat dan vooral om vervelende opmerkingen of roddelen, gevolgd door schelden, pesten of buitengesloten worden. De meeste incidenten gebeuren niet frequent. Geweldsincidenten en bedreigingen komen vrijwel niet voor. 10

13 Tabel 2.9 Slachtoffer ongewenst gedrag op de sportvereniging (voor ouders geldt slachtofferschap van hun kind) (leden, n=170) (bijna) wekelijks paar keer per maand enkele malen per jaar of eenmalig nooit vervelende opmerkingen 1% 1% 19% 79% roddelen 1% 1% 12% 86% schelden 1 1% 4% 94% pesten 1% 1% 5% 94% buitengesloten worden 0% 1% 3% 97% anders behandeld worden dan anderen 1% 0% 2% 97% benadeeld worden 1% 0% 3% 96% opzettelijk vernielen van persoonlijke eigendommen 0% 1% 3% 97% bedreiging 0% 1% 1% 98% lichamelijk geweld 0% 1% 1% 98% seksueel geweld 0% 0% 0% 100% De leden die slachtoffer werden van ongewenst gedrag, denken dat hun gedrag de belangrijkste veroorzaker was (17%). De volgende voorgelegde redenen voor het incident speelden volgens steeds twee procent van de slachtoffers een rol bij het incident: leeftijd, seksuele gerichtheid, geloof, uiterlijk en kledingstijl. De daders waren in meer dan de helft van de gevallen leden van de eigen vereniging (67%) of leden van een andere vereniging (13%). In 9% van de gevallen was dit publiek van de eigen vereniging en in 7% van de gevallen publiek van een andere vereniging. Het incident vond plaats tijdens de training (30%), tijdens een thuiswedstrijd (28%) of uit (15%). In 35% van de gevallen reageerde het slachtoffer door rustig iets terug te zeggen. Zeven procent ging weg uit de situatie, zonder te reageren. Vier procent haalde er iemand bij om te helpen en nog vier procent heeft zich met woorden verzet. Een keer een verkeerd geplaatste opmerking tegen iemand met een lichamelijke beperking Trainers die leden afzeiken Diefstal Voorkeur mannenselectie, benadelen vrouwenselectie bij veldvoetbal Na afloop heeft 26% van de slachtoffers met iemand over het incident gepraat en/of hulp gezocht, meestal met de trainer/begeleider of met familie. 22% ging in gesprek met de daders en 54% praatte er met niemand meer over. Ik ben bij de ouders van de betreffende tegenpartij gaan staan om op te letten wat er verder gebeurde Een keer eerder gedaan. Kostte me een gebroken oogkas. Hij is gestopt met voetbal. Als reden om er niet over te praten geeft 32% aan het liever zelf op te lossen. Vier procent wil niemand ongerust maken en acht procent weet niet met wie ze erover zouden kunnen praten. De meeste leden die te maken kregen met een incident, geven aan daar zelf helemaal geen (44%) tot weinig (30%) last van te hebben. Dertien procent heeft er een beetje last van en twee procent ondervindt veel last. Elf procent weet het niet. Melding doen bij de politie of het bureau Discriminatiezaken gebeurt bijna niet, dit veelal omdat de slachtoffers het niet belangrijk genoeg vinden of het liever zelf oplossen. Een aantal niet-melders geeft als reden aan dat melden teveel tijd of teveel negatieve energie kost. Gewoon genegeerd Ik heb het met mijn dochter besproken, hoe zij daarmee om kan gaan Situatie en spelregels uitgelegd Het was niet zo ernstig 11

14 Aanleiding Dader Locatie Reactie 1. Gedrag 2. Uiterlijk, geloof, seksuele gerichtheid, leeftijd, geslacht Top 3 1. Lid eigen club 2. lid andere club 3. Supporters eigen club Top 3 1. tijdens de training 2. bij een thuiswedstrijd 3. Tijdens een uitwedstrijd Top 3 1. Rustig iets terug gezegd 2. Weggegaan uit de situatie 27% 2% Van de slachtoffers heeft veel last van het incident Van de leden krijgt wel te maken met intolerantie Reactie later 13% Van de slachtoffers heeft een beetje last van het incident e erover praatte met iemand Reden nietmelden Top 3 1. Met niemand over gepraat 2. Met iemand over gepraat 3. In gesprek gegaan met daders 12

15 2.6 Melden Als u of uw kind op de vereniging iets vervelends zou overkomen, weet u dan bij wie op de club u terecht kunt om daarover te praten?, zo werd aan de leden en ouders van leden gevraagd. Ruim zeventig procent van de leden weet zeker bij wie op de vereniging zij terecht kunnen. Zeventien procent weet dat misschien en twaalf procent weet het niet. Figuur 2.9 Bekendheid personen binnen sportvereniging om te praten over ongewenst gedrag (leden, n=170) Bij een ervaring met pesten, discriminatie of ander ongewenst gedrag, zouden de meeste leden zich wenden tot de trainer/begeleider (57%) of tot iemand van het verenigingsbestuur (25%). Een derde deel zou zich tot een vertrouwenspersoon wenden. Figuur 2.10 Naar wie zou u toegaan bij ongewenst gedrag? (meerdere antwoorden mogelijk) (leden, n=170) 1 Trainer/begeleider 71% 17% 12% 2 3 Iemand van het verenigingsbestuur Vertrouwenspersoon binnen de vereniging 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja, zeker ja, misschien nee 4 Ander verenigingslid Ruim de helft van de leden weet bij wie zij terecht kunnen met persoonlijke vragen of problemen. Tabel 2.10 Bekendheid meldpunten op onze/mijn vereniging weet ik bij wie ik terecht kan met persoonlijke vragen of problemen on weet niet / geen mening 57% 15% 5% 24% Welke mogelijkheden bieden de clubs en in hoeverre zijn de leden daarvan op de hoogte? Het ideeënbusje is het meest bekend: 39% weet dat deze er is. Bijna een derde deel van de leden (31%) geeft aan dat er binnen hun club een ledenraad is, ruim een kwart denkt van niet. Veel leden weten het niet. Ook weet 56% van de leden niet of er op hun club anoniem gemeld kan worden. 28% denkt van wel, zestien procent denkt van niet. Opgelost ter plaatse 37% van de leden geeft aan dat er op hun vereniging aandacht is voor het onderwerp tolerantie, pesten, geweld en discriminatie. 13

16 Tabel 2.11 Aanwezigheid mogelijkheden om tolerantie, pesten, geweld of discriminatie aan te pakken Op mijn club is aanwezig Ja aandacht voor het onderwerp tolerantie, pesten, geweld of discriminatie 37% ideeënbus 39% ledenraad 31% anoniem melden conflicten/problemen/incidenten 28% vertrouwenspersoon 18% 2.7 Beleid van de vereniging Een derde deel van de leden vindt dat de club pesten goed aanpakt. De helft heeft hierover geen mening. Ongeveer de helft vindt dat de vereniging goed omgaat met geweld en discriminatie rondom sport en ruim een derde deel zegt het niet te weten. Tabel 2.12 Stellingen beleid vereniging: aanpak ongewenst gedrag onze/mijn vereniging pakt pesten goed aan onze/mijn vereniging pakt geweld rondom de sport goed aan onze/mijn vereniging pakt discriminatie rondom de sport goed aan on weet niet / geen mening 34% 14% 1% 51% 52% 9% 2% 37% 48% 9% 2% 41% Tabel 2.13 Stellingen beleid vereniging: mate aanpak ongewenst gedrag onze/mijn vereniging doet genoeg om de veiligheid van de leden te bewaken onze/mijn vereniging doet genoeg om onderling respect te bevorderen on weet niet /geen mening 64% 12% 2% 23% 65% 11% 2% 23% Iets minder dan de helft van de leden weet hoe de sportvereniging omgaat met conflicten en problemen. Tabel 2.14 Stellingen beleid vereniging: omgaan met conflicten ik weet hoe mijn vereniging omgaat met conflicten/problemen on weet niet /geen mening 47% 15% 9% 29% Er is overall waardering voor wat de vereniging doet om pesten, discrimineren of buitensluiten te voorkomen en tegen te gaan. Gemiddeld geven de leden hun club hiervoor het rapportcijfer 8,1. Figuur 2.11 Waardering beleid vereniging voorkomen pesten, discriminatie en buitensluiten Ongeveer tweederde deel van de leden vindt over het algemeen dat de vereniging voldoende doet om hun veiligheid te bewaken en om het onderlinge respect te bevorderen. Bijna een kwart vindt het moeilijk zich hierover een oordeel te vormen. 8,1 inzet vereniging om pesten, discrimineren en buitensluiten te voorkomen 14

17 2.8 Ondersteuning trainers, scheidsrechters en andere begeleiders In hoeverre voelen trainers, scheidsrechters en andere (jeugd)begeleiders van verenigingen zich door de club ondersteund? Binnen de groep van 170 leden van verenigingen in Hoorn, bevinden zich 31 mensen die (ook) actief zijn als trainer, scheidsrechter en/of begeleider. Vanwege het lage aantal, moeten deze resultaten voorzichtig worden geïnterpreteerd. Duidelijk is dat de meeste trainers, scheidsrechters en begeleiders zich voldoende ondersteund voelen, of daarover oordelen. Bijna niemand is hierover ontevreden en een aantal mensen zegt het niet te weten. Tabel 2.15 Stellingen ondersteuning trainers, scheidsrechters en begeleiders (n=31)* weet niet / totaal on geen mening ik voel mij voldoende ondersteund door mijn vereniging als er conflicten zijn met leden ik ontvang voldoende ondersteuning vanuit mijn vereniging bij incidenten tijdens wedstrijden mijn vereniging doet genoeg om mijn veiligheid te bewaken * Let op: vanwege de lage aantallen zijn geen percentages maar absolute aantallen genoemd! Tabel 2.16 Stellingen ondersteuning trainers, scheidsrechters en begeleiders (n=31)* weet niet / totaal on geen mening ik weet hoe ik moet handelen in geval van conflicten of incidenten * Let op: vanwege de lage aantallen zijn geen percentages maar absolute aantallen genoemd! De meeste trainers/begeleiders weten waar zij op de club raad of advies kunnen krijgen. Tabel 2.17 Stellingen ondersteuning trainers, scheidsrechters en begeleiders (n=31)* weet niet / totaal on geen mening ik weet naar wie bij de vereniging ik toe kan gaan voor raad of advies in geval van conflicten of incidenten * Let op: vanwege de lage aantallen zijn geen percentages maar absolute aantallen genoemd! Een vertrouwenspersoon aanstellen binnen de vereniging. Van de 31 trainers, scheidrechters en begeleiders zouden er vijf meer ondersteuning willen ontvangen bij het omgaan met of voorkomen van incidenten en conflicten. Twaalf van hen geven aan geen behoefte aan extra ondersteuning te hebben en de rest antwoordt of weet het niet. Aan de vijf trainers, scheidsrechters en begeleiders uit Hoorn die zeggen meer ondersteuning nodig te hebben, is gevraagd van waaruit zij deze willen ontvangen. Een persoon weet het niet, drie willen graag ondersteuning vanuit hun eigen vereniging ontvangen en één persoon voelt meer voor een anonieme ondersteuningsdienst van buitenaf. Tabel 2.18 Stellingen ondersteuning trainers, scheidsrechters en begeleiders (n=31)* weet niet / totaal on geen mening ik zou graag meer ondersteuning willen ontvangen bij het omgaan met of voorkomen van incidenten of conflicten * Let op: vanwege de lage aantallen zijn geen percentages maar absolute aantallen genoemd! 15

18 2.9 Ondersteuning en samenwerking bestuurders Noord-Holland Noord De volgende resultaten zijn geldig voor heel Noord-Holland Noord. Een uitsplitsing naar bestuurders uit Hoorn kon niet worden gemaakt. Uit de resultaten over Noord-Holland Noord komt naar voren dat bestuurders de volgende ideeën hebben over hoe zij betere ondersteuning kunnen bieden aan trainers, scheidsrechters en begeleiders, namelijk door middel van: voorlichting en discussieavonden; films / flyers; onder aandacht brengen van thema s; vertrouwenspersoon; coaching van vrijwilligers. Een kwart van de bestuurders (NHN) wenst extra hulp bij het ondersteunen van deze groep, bij voorkeur van iemand van binnen de eigen vereniging gevolgd door een externe die de vereniging daarvoor inroept/inhuurt. De trainers, scheidrechters en begeleiders sluiten zich hier bij aan. Vijf procent van hen met een ondersteuningsbehoefte geeft de voorkeur aan een anonieme ondersteuningsdienst op afstand. Andere genoemde organisaties waarvan men wel ondersteuning wenst, zijn de Koninklijke bonden en het NOC-NSF. Driekwart van de sportverenigingen werkt wel samen met andere partijen of personen bij het omgaan met conflicten, ruzies, pesten, discrimineren, buitensluiten en het bevorderen van tolerantie. De hulp komt vooral vanuit de landelijke bonden. Ook schakelt de helft van de verenigingen hulp van eigen leden in. Circa een derde werkt samen met scholen in de buurt, de gemeente of leden die zich daar ook beroepsmatig mee bezig houden. Samenwerking met de wijk- of buurtvereniging, externe deskundigen en welzijnswerk is minder vanzelfsprekend. Bestuurders wensen vooral meer samenwerking met sportbonden en leden. Tabel 2.19 Samenwerking met. (bestuurders NHN, n=108) ja, voldoende ja, maar onvoldoende geen samenwerking de (landelijke) sportbond 44% 10% 30% 17% leden die daar toevallig goed in zijn 37% 11% 36% 16% scholen in de buurt 28% 7% 50% 15% leden met een professionele deskundigheid (onbetaald) weet niet 28% 6% 51% 16% de gemeente 25% 8% 51% 16% politie 15% 6% 58% 21% leden met een professionele deskundigheid (betaald) 9% 4% 70% 17% wijk / buurtvereniging 8% 1% 75% 16% Welzijnswerk 5% 3% 72% 20% externe deskundigheid die we inkopen 3% 1% 75% 21% De belangrijkste reden waarom een kwart van de verenigingen niet samenwerkt met andere partijen, is omdat er zelden iets voorvalt of zij het zelf oplossen. Gebrek aan financiële middelen, onbereidheid van andere partijen om te helpen en niet weten hoe dat te organiseren/voor elkaar te krijgen, vormen nauwelijks een belemmering voor samenwerking. Figuur 2.12 Redenen om niet samen te werken (meerdere antwoorden mogelijk) niet nodig, omdat er zelden iets voorvalt 4 niet nodig, omdat we het zelf kunnen oplossen we hebben er nog nooit over nagedacht we weten niet hoe we dat voor elkaar moeten krijgen / moeten organiseren 16

19 2.10 Rol van de sportvereniging Verenigingsbestuurders zien een belangrijke rol voor sportverenigingen weggelegd als het gaat om het bevorderen van de sociale samenhang. Bovendien vindt driekwart dat de sportvereniging een verantwoordelijkheid draagt in de opvoeding van de jeugd. Ruim de helft is van mening dat de gemeente een taak heeft in het ondersteunen van sportverenigingen bij het bestrijden en voorkomen van ongewenst gedrag. Aan samenwerking met partners om ongewenst gedrag aan te pakken, is minder behoefte. Vier op de tien bestuurders geeft aan dat de sportvereniging beschikt over deskundigheid om de problemen die zij tegenkomen, aan te pakken. Tabel 2.20 Stellingen over de rol van de sportvereniging (bestuurders NHN, n=108) Bestuurders van Hoornse clubs: We zijn extra alert op nieuwe leden. We houden een speciale nieuwe ledenavond en koppelen hier ook een coach aan. We koppelen deze leden aan leden die al jaren lid zijn. Er zijn gediplomeerde trainers die alert reageren, mocht er zich ergens een probleem voordoen. Ook is er een vertrouwenspersoon. Na het incident in Almere zijn bij ons de ogen open gegaan. Bij de bijeenkomsten naar aanleiding van het incident waren 400 mensen aanwezig. Na afloop is er een Normen en Waardencommissie en een Vertrouwenscommissie ingesteld. De sleutel tot succes zit in preventie. Elke trainingsavond is er de mogelijkheid om met het kader af te stemmen over de ervaringen en advies te krijgen. Als vereniging hebben wij hier geen normen voor op papier, wij regelen dit zoveel mogelijk tussen de personen om wie het gaat. Wij geven iedereen de gelegenheid om te kunnen sporten in een veilig klimaat De jeugd is de toekomst, vooral daar de initiatieven voeren. De binding met de club vergroten, zowel bij de jeugd als bij de senioren. Meer aandacht aan besteden, maar dan moet daar wel tijd voor zijn. Door de verenging meer te promoten en zo alle scheidsrechts onder de vlag van de vereniging voor scheidsrechters te krijgen. een sportvereniging heeft de maatschappelijke verantwoordelijkheid in het bevorderen van goede omgang van mensen met elkaar. on weet niet/ geen mening 91% 5% 2% 3% een sportvereniging draagt ook verantwoordelijkheid in de opvoeding van jeugd. 72% 12% 12% 4% de gemeente heeft de taak sportverenigingen te ondersteunen bij het bestrijden en voorkomen van problemen rondom pesten, discriminatie en buitensluiten. een sportvereniging heeft deskundige ondersteuning nodig om problemen rondom pesten, discriminatie en buitensluiten goed aan te pakken. 56% 25% 13% 7% 27% 40% 20% 13% als sportvereniging krijgen wij te maken met maatschappelijke problemen die niet op ons bordje thuishoren. 25% 29% 41% 6% de rol van een sportvereniging wordt veel te breed gemaakt sport is onze taak. 22% 31% 44% 3% als sportvereniging ontbreekt het ons aan deskundigheid om de problemen die wij tegenkomen aan te kunnen. 19% 31% 44% 7% wij zouden als sportvereniging meer willen samenwerken met partners in de buurt rondom problemen van pesten, discriminatie en buitensluiten. 17% 43% 23% 18% 17

20 2.11 Successen in Hoorn De leden in Hoorn noemen de volgende successen bij hun clubs: goede sfeer; onderlinge open- en eerlijkheid; direct ingrijpen bij incidenten; gezamenlijke activiteiten organiseren; kleinschaligheid; acceptatie; spelplezier staat voorop. Enkele citaten: - Ik ben zelf homoseksueel en ik kan daar openlijk voor uitkomen. De meesten weten dat van me en ik voel me helemaal veilig. Maar of dit bij andere sporten en andere verenigingen ook zo is..? - Handen schudden voor de wedstrijd - Iedereen altijd overal bij betrekken. - Trainers en coaches geven goede begeleiding - aandacht aan actuele gebeurtenis grensrechter: hier met kinderen over praten - Dat het bijna altijd in het clubblad genoemd wordt - De vereniging is zo klein dat iedereen van elkaar alles weet en iedereen is welkom als je je maar positief gedraagt - Er zijn veel kinderen met gedragsstoornis autisme bij voorbeeld en een kind met een prothese die draaien gewoon zonder problemen mee in de club - Wij hebben een groep voor mensen met een verstandelijke beperking - Het gaat om spelplezier - Programma In veilige handen - vanaf de jongste jeugd aandacht richten op respectvol omgaan met elkaar. Scheidsrechter begroeten, spelers voor en na afloop wedstrijd begroeten en bedanken et cetera. - Ik heb zelf een sociale en emotionele stoornis, hier wordt goed mee omgegaan. - Top vereniging! - Staat in beleid 2.12 Verbeterpunten in Hoorn Ruim tweederde deel van de leden (67%) geeft aan dat er niets veranderd hoeft te worden bij hun vereniging, omdat het tolerantieklimaat al goed is. Ruim een kwart weet het niet en acht procent noemt een verbeterpunt: beleid bekend(er) maken; meer en betere communicatie; meer openheid (bij problemen); minder fanatisme in de sport (vanuit ouders en trainers). - Dat ze optreden tegen de trainers die denken dat ze bij Ajax trainen. Bestuur geeft opdracht mee aan trainers dat ze niet mogen degraderen en de trainers reflecteren dat op hun spelertjes - Nogal kliekvorming bij bestuur - Open zijn voor gevoelige onderwerpen en erover spreken. - Structurele inbedding in jaarprogramma, communicatie hierover met ouders: 1 lijn-beleid dat wordt (over) gedragen door trainers en begeleiders. Nu hangt het af van individuele begeleider/trainer. - aandacht voor verwachtingspatroon van ouders - Er wordt niets aan gedaan, dus iets zou al goed zijn Er worden verder de volgende ideeën en suggesties naar voren gebracht: - Verenigingen moeten het rooien met weinig middelen en vrijwilligers. Je hebt geluk als een vereniging hiervan voldoende heeft om structureel beleid op te zetten / structureel uit te dragen. Hier zou gemeente een faciliterende rol in moeten spelen om te borgen dat dit op iedere vereniging in orde is. Als club het zelf kan: mooi. Zo niet, dan moet er professionele ondersteuning beschikbaar zijn. Gaat toch om 'opvoeding': is belangrijk voor de hele maatschappij. - Bestuur moet bij zichzelf beginnen-vrouwenselectie/mannenselectie zelfde behandelen. - Objectiever benaderen van situaties - Thema-avonden organiseren - Ontwikkelen van beleid door middel van een werkgroep van leden - Meer in clubblad aan de orde stellen - Meer leiding geen, meer communicatie naar ouders 18

21 2.13 Successen en verbeterpunten uit heel de regio Om nog wat meer handvatten te bieden voor een sterk tolerantieklimaat, geven we hier ook de resultaten weer die door de bestuurders en leden uit heel de regio tezamen naar voren zijn gebracht. Successen: nauw onderling contact tussen de leden ( ons kent ons cultuur); veel gezelligheid en onderling respect; normen- en waarden protocol / huisreglement / Normen en waarden Commissie & Vertrouwenscommissie; korte communicatielijnen en veel openheid; bespreekbaarheid van ongewenst gedrag; snel en adequaat reageren vanuit de vereniging; sociale controle; teambuildingactiviteiten; avonden voor nieuwe leden en koppelen van een coach aan nieuwe leden; voorlichtingsavonden; onder de aandacht brengen van ongewenst gedrag tijdens trainingen/ledenavonden; regelmatig overleg tussen coaches, begeleiders et cetera. Ideeën: meer teambuildingactiviteiten / sociale activiteiten; buddy-systemen hanteren; thema-avonden; reglementen invoeren; aandacht besteden aan het onderwerp in bijvoorbeeld het clubblad; de Toolbox Sportiviteit en Respect van de KNVB; beleid maken gericht op het voorkomen en omgaan met ongewenst gedrag; handen schudden voor de wedstrijd en regels duidelijk benoemen; meer leiding aanwezig laten zijn tijdens wedstrijden en/of bepaald publiek weigeren. Verbeterpunten: duidelijkere gedragsregels formuleren en deze handhaven; leren positieve feedback te geven aan leden; het goede voorbeeld laten geven door trainers, begeleiders; eerder actie ondernemen bij problemen; regelmatig aandacht besteden aan onderwerpen; betere communicatie richting ouders en jeugd; meer veiligheid bij wedstrijden. 19