Fysiotherapeutische behandeling van de frozen shoulder: de Leidse visie

Transcriptie

1 Fysiotherapeutische behandeling van de frozen shoulder: de Leidse visie Dr. Eric Vermeulen Kinesi-, fysio- en manueeltherapeut, wetenschappelijk medewerker Dienst Fysiotherapie Werkdefinitie Frozen Shoulder Aandoening van het glenohumerale gewricht die langer dan 3 maanden bestaat en waarbij er een passieve bewegingsbeperking van meer dan 5% bestaat in abductie, anteflexie en / of exorotatie bij afwezigheid van andere intra-articulaire pathologie. 2 e fase capsulitis adhesiva Pathofysiologie 2 Bunker histologisch onderzoek artroscopie bij 14 patiënten met FS (gem 21 mnd) gem flexie 86, exo 5, endo tot bil geen bewijs voor inflammatoir celweefsel chronische fibrosering van het kapsel door fibroblasten en myofibroblasten type I en type III collageen 1

2 Pathofysiologie 27 Uhthoff & Boileau histologisch onderzoek chirurgische release van frozen shoulder 4 patiënten met frozen shoulder (gem 12 mnd) gem 7 flexie, abd 12, exo 1, endo L1 onderzoek naar aanwezigheid van vimentin (cytocontractiel eiwit) in schouderkapsel aanwezigheid van fibroplasie type I en III collageen Nb Vimentin in hoge mate aanwezig bij M. Dupuytren en bij klompvoet Pathofysiologie 27 Uhthoff & Boileau histologisch onderzoek conclusies: aanwezigheid van vimentin alleen in voorste schouderkapsel (in cellen en matrix) fibroplasie aanwezig in gehele kapsel Selectieve beïnvloeding van voorste kapsel in het proces van contractuurvorming bij de frozen shoulder? Nb nog geen causale relatie tussen Vimentin en contractuurvorming Behandeling frozen shoulder Literatuuronderzoek Mild Agressief medicatie injecties niets massage UKG, ijs PNF, huisw oefn mob techn kapseldistensie artroscopische release MUA mob techn 2

3 Review literatuur frozen shoulder Tot het jaar 2: Narratieve reviews ( authority based ) Multiple case studies / RCT s - kleine series - mix van therapieën - methodologische tekortkomingen (inclusiecriteria, follow-up, ) Multiple case studies oefentherapie Stenvers 1994 Proefschrift Groningen aantal patiënten ziekteduur interventie gem. behandelduur resultaat weken retrospectief statusonderzoek koude applicatie (door pt zelf) warmte applicatie m.b.v. infrarood massage schoudergordel musculatuur mobiliseren van GH-gewricht 7 maanden Oordeel patiënten: 85% goed, 15% redelijk resultaat Multiple case studies oefentherapie aantal patiënten ziekteduur interventie Vermeulen 7 gem. 8,4 mnd (sd 3,3) Phys Ther 2;8,12: prospectief onderzoek eindstandige mobilisatietechnieken gem. behandelduur resultaat 3 maanden (gem. 18x) sterk verbeterd : 4 verbeterd : 2 onveranderd : 1 vergroting capsulair volume na behandeling 3

4 Na het jaar 2: Paradigma shift RCT s - grotere series - goede gedefinieerde groepen - accent op mobilisatietechnieken Mobilisatietechnieken voor de frozen shoulder: een randomised controlled trial. H.M. Vermeulen 1, P.M. Rozing 2, W.R. Obermann 3, S. le Cessie 4, J.C. van Houwelingen 4, T.P.M. Vliet Vlieland 1,5 1 Dienst Fysiotherapie, 2 afd. Orthopaedie, 3 afd. Radiologie, 4 afd. Medische Statistiek, 5 afd. Reumatologie Mobilisatietechnieken Doel: vergroten van de gewrichtsmobiliteit niet-eindstandige MobilisatieTechnieken (niet-) in midden van de bewegingsrange in elke 3-D positie kapselbelasting binnen de pijngrens Eindstandige MobilisatieTechnieken () eind van de bewegingsrange in elke 3-D positie kapselbelasting tot pijntolerantie Vermeulen, Rozing et al. Physical Therapy (2) 4

5 Vraagstelling Is er verschil in effectiviteit tussen de toepassing van en niet- bij patiënten met een frozen shoulder? Methode RCT recrutering uit Leiden en omgeving maximaal 12 weken behandeling, 2 maal per week metingen op t =, 3, 6, en 12 maanden geblindeerde onderzoeker intention to treat analyse Inclusiecriteria unilaterale schouderbeperking met 5% passieve bewegingsbeperking in abductie, anteflexie en/of exorotatie verwijzing door (orthopedisch) chirurg > 3 mnd klachten 5

6 Exclusiecriteria afwijkingen in glenohumerale gewrichtsoppervlak neurologische afwijkingen pijn vanuit CWK, elleboog, pols/hand eerdere manipulatie onder narcose van aangedane schouder Nederlandse taal injectie in schouder < 4 weken uitkomstmaten actieve en passieve ROM (goniometer) pijn in rust, bewegen en s nachts (VAS) uitkomstmaten vragenlijsten voor schouderbeperkingen (Shoulder Rating Questionnaire en Shoulder Disability Questionnaire) vragenlijst kwaliteit van leven (SF-36) oordeel patiënt (5-punts Likertscale) 6

7 Statistiek verschil tussen de groepen op baseline verschil binnen de groepen per follow up verschil tussen de groepen per follow up verschil tussen de groepen over hele follow up periode ( = trend analyse) Patiënten aanmelding niet gerandomiseerd randomisatie en stratificatie (DM / kapselinhoud) 1 baseline niet- Resultaten baseline (1) 1 patiënten leeftijd gemiddelde (sd) vrouw / man Klachtenduur mediaan (spreiding) Diabetes Mellitus aantal (insuline afh) n = (7.6) jaar 32 / 17 8 (5-14) mnd 8 (6) niet- n = (8.6) jaar 34 / 17 8 (6-14) mnd 8 (6) 7

8 Resultaten baseline (2) eerdere behandelingen fysiotherapie injecties operaties medicatiegebruik n = 49 79% 65% 6% 41% niet- n = 51 82% 57% 6% 39% Resultaten: uitvallers 1 patiënten baseline niet- behandeling 2 uitvallers 1 intention to treat 2 uitvallers follow-up niet- Resultaten uitkomstmaten (1) mobiliteit Passieve abductie Passieve anteflexie Passieve exorotatie * 16 5 * * maanden maanden maanden p diff trend =.52 p diff trend =.541 p diff trend =.6* niet- * p <.5 8

9 Resultaten uitkomstmaten (2) pijn pijn bij bewegen 1 VAS EM T niet-e M T maanden p diff trend =.339 Resultaten uitkomstmaten (3) vragenlijsten 1 Shoulder Rating Questionnaire niet- p diff trend =.49* maanden 1 Shoulder Disability Questionnaire EM T niet-em T p diff trend =.33* maanden * significant p <.5 Resultaten uitkomstmaten (3) vragenlijsten 1 SF-36 fysieke component niet- p diff trend = maanden 1 SF-36 mentale component niet- p diff trend = maanden 9

10 Resultaten uitkomstmaten (4) oordeel patiënt en niet- bij 3, 6 en 12 maanden: 82% - 91% van alle patiënten beter of veel beter Procesevaluatie Aantal behandelingen fysiotherapie: gemiddelde (sd) Niet- gemiddelde (sd) 18.6 (4.9) 21.5 (2.5) p <.1* 6 patiënten in -groep 12 behandelingen Conclusies In beide groepen een significante verbetering is effectiever dan niet- in het verbetering van gewrichtsmobiliteit en vermindering van beperkingen in de schouder bij patiënten met een frozen shoulder (met minder behandelingen) De klinische verschillen tussen de groepen zijn klein Publicatie: H.M. Vermeulen et al. Physical Therapy 26;86:

11 Frozen phase Mobilisatietechnieken / niet- hebben goede effecten: ROM pijn functionele capaciteit patiënt satisfactie ( Vermeulen 26, Yang 27, Johnson 27, Lin 28) Effectiviteit van mobilisatietechnieken A-P en P-A translaties hebben positieve effecten op de viscoelastische eigenschappen: - vermindering capsulaire stijfheid - verbetering van abductie / exorotation (Hsu 2, Hsu 22, Lin 28, Hsu 29) Maar Frozen shoulder is self limiting (Reeves 1975, Shaffer 1992) Supervised neglect is beter dan FT (Diercks 24) 11

12 Echter Natuurlijk beloop is 2-3 jaar Verminderde functionele capaciteit werk (ziekteverzuim) sport hobby Patiënten zijn ongeduldig Persoonlijke mening Overweeg een intensief oefenprogramma met of niet- ( Vermeulen 26, Yang 27) Ask the patients what they want able to sleep at night free of pain by day move their shoulder ( Bunker 25) TOMORROW!! Dank voor uw aandacht Wat Pho, Bangkok, Thailand 12

13 Proefschrift De frozen shoulder Pilot study Meetinstrumenten RCT Kosteneffectiviteit 13