In opdracht van: Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam School of Health Professions, Opleiding Ergotherapie, S.J. Poerbodipoero

Transcriptie

1 Adviesrapport Afstudeerproject over eerstelijnszorg, ergotherapie en geestelijke gezondheidszorg en de mogelijke ontwikkeling van onderwijs op deze gebieden. In opdracht van: Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam School of Health Professions, Opleiding Ergotherapie, S.J. Poerbodipoero Senioradviseurs: I.C. Vromen & R.M. Zinkstok Auteurs: A. ten Brink, A.M. Curvers, N. de Groot, E. de Haan, M. van der Poel, M. Takken, M. Tames, S.C.M. Wester Januari 2011 Amsterdam School of Health Professions

2 2

3 G.E.K.?! Adviesrapport Datum: 14 Januari 2011 Projectgroep: Senioradviseurs: In opdracht van: Anique ten Brink Anna Curvers Nicky de Groot Esther de Haan Merel van der Poel Marloes Takken Marloes Tames Simone Wester Inge Vromen Ruth Zinkstok Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam School of Health Professions, Opleiding Ergotherapie, S.J. Poerbodipoero Hogeschool van Amsterdam, Opleiding Ergotherapie Trefwoorden: ergotherapie, geestelijke gezondheidszorg (GGZ), eerstelijnszorg, eerstelijns ergotherapie, ondernemen in de zorg, multidisciplinair samenwerken, gek Amsterdam School of Health Professions 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs, de ASHP en de Hogeschool van Amsterdam. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning bij artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk is vermeld. Op de volgende wijze kunt u refereren aan de theoretische onderbouwing van het adviesrapport Werken aan GGZ Eerstelijnszorg : Brink, A. ten, Curvers, A.M., Groot, N. de, Haan, E. de, Poel, M. van der, Takken, M., Tames, M., Vromen, I.C., Wester, S.C.M., Zinkstok, R.M. (2011). G.E.K.?!: Adviesrapport. Amsterdam School for Health Professions: Amsterdam. 3

4 4

5 Voorwoord Voor u ligt het adviesrapport van het afstudeerproject G.E.K.?!. G staat voor geestelijke gezondheid, geestelijke gezondheidszorg(ggz) E staat voor eerstelijnszorg en ergotherapie. K staat voor kwaliteit, kwaliteit in zorg en ketenzorg. Onze afstudeergroep bestaat uit acht ergotherapie studenten, allen geïnteresseerd in de GGZ. Dit heeft mede te maken met de ervaring vanuit het werkveld die wij gedurende de opleiding hebben opgedaan. Wij willen onze toekomstige rol als ergotherapeut op een zo professioneel mogelijke wijze ontwikkelen. Wij willen iets met de GGZ. Onze senioradviseurs, Inge Vromen en Ruth Zinkstok, zijn binnen de opleiding ergotherapie aan de Hogeschool van Amsterdam(HvA) actief als docenten die staan voor het werk als ergotherapeut in de GGZ. Gek is een woord dat al snel gekoppeld wordt aan de psychiatrie. Ook studenten blijken vaak een stereotypisch beeld in hun hoofd te hebben als ze denken aan de cliënten in de psychiatrie. Toch kunnen wij als ergotherapeuten veel betekenen voor cliënten met psychische problemen. Ergotherapie zou mee moeten gaan in de groeiende vraag naar zorgverleners en een verschuiving naar eerstelijnszorg. Of is dat G.E.K.?! 5

6 6

7 Dankwoord Hierbij wil de projectgroep graag iedereen bedanken die, op welke manier dan ook, geholpen heeft tijdens dit project. In het bijzonder bedankt de projectgroep: De opdrachtgever Soemitro Poerbodipoero Voor het mogelijk maken van het project. De senioradviseurs Inge Vromen en Ruth Zinkstok Voor alle gesprekken en bijeenkomsten die ons verder hebben gebracht met het project en voor de begeleiding en het vertrouwen. De ergotherapeuten vanuit het werkveld Voor de prettige medewerking aan de interviews die de projectgroep heeft mogen afnemen. De studenten domein Gezondheid Voor het in grote getalen invullen van de enquêtes, en in sommige gevallen het beschikbaar stellen van jullie e mail adressen. De ergotherapiestudenten uit Duitsland, Zweden, België en het Verenigd Koninkrijk. Voor het in grote getalen invullen van de enquêtes, en in sommige gevallen het beschikbaar stellen van jullie e mail adressen. De opleidingscommissie(oc) Voor het beschikbaar stellen van de werkruimte. Het thuisfront Voor de ondersteuning en hulp gedurende het project. 7

8 8

9 Inhoudsopgave Voorwoord... 5 Dankwoord... 7 Inhoudsopgave... 9 Introductie Advies Basiscurriculum Minor Multi professioneel samenwerken Post HBO Praktische aanbevelingen Praktische aanbevelingen met betrekking tot het basiscurriculum Praktische aanbevelingen met betrekking tot een minor Praktische aanbevelingen met betrekking tot multiprofessioneel samenwerken Praktische aanbevelingen met betrekking tot post HBO cursus

10 10

11 Introductie Vanuit het werkveld ergotherapie blijkt dat er steeds meer behoefte is aan versterking van de eerstelijns geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Studenten ergotherapie geven aan onvoldoende in te kunnen spelen op deze behoefte. De opleiding ergotherapie heeft om deze reden een afstudeerproject opgezet waarbij de mogelijkheden van een eventuele minor worden onderzocht. Aanvankelijk werd met dit afstudeerproject onderzocht of het haalbaar was een multidisciplinaire minor op te zetten. De hoofdvraag hierbij luidde; Hoe zal een eventuele multidisciplinaire minor eerstelijnszorg en ketenzorg binnen de Geestelijke Gezondheidszorg eruit komen te zien en wat is het belang van deze minor? Gedurende het onderzoek werd duidelijk dat er behoefte aan aanvullend onderwijs is naast een eventuele minor. Zowel ergotherapeuten uit het werkveld als studenten van het domein Gezondheid geven het belang aan van specifieker en uitgebreider onderwijs in het basiscurriculum gericht op de onderwerpen ondernemen en werken met mensen met psychische problemen. Daarnaast is het opzetten van een minor op korte termijn niet haalbaar, in verband met het huidige minorenbeleid. Om deze reden zijn de adviezen niet alleen gericht op een eventuele minor, maar worden ook aanbevelingen en adviezen gepresenteerd die betrekking hebben op het basiscurriculum, de onderwijsmodule Multi Professioneel Samenwerken (MPS) en mogelijke post HBO opleidingen en cursussen. Voor de totstandkoming van dit rapport is literatuuronderzoek gedaan, zijn interviews gehouden met ergotherapeuten werkzaam in de GGZ en zijn er enquêtes afgenomen bij ergotherapeuten uit het werkveld en studenten. De rapportage van het onderzoek bestaat uit drie delen; dit adviesrapport, een theoretische onderbouwing en een apart bijlagenboek. Het bijlagenboek, dat transcripten van afgenomen interviews bevat, is op aanvraag beschikbaar bij de opdrachtgever. Het adviesrapport bestaat uit twee hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk worden adviezen globaal weergegeven. In het tweede hoofdstuk worden op basis van deze adviezen praktische aanbevelingen weergegeven, voortkomend uit de resultaten die terug te lezen zijn in de theoretische onderbouwing. 11

12 1. Advies Het advies heeft betrekking op de onderdelen basiscurriculum, multiprofessioneel samenwerken (MPS), minor en post HBO. Hieronder wordt kort weergegeven wat met deze verschillende fasen van de opleiding ergotherapie bedoeld wordt. Het basiscurriculum bestaat uit alle verplichte en de meest relevante opleidingsonderdelen. Tijdens het onderwijsprogramma multiprofessioneel samenwerken werken studenten van de verschillende opleidingen binnen het domein Gezondheid samen aan één opdracht. De minor is een verplichte keuzemodule gericht op verbreding of verdieping van de studie. Een post HBO cursus is gericht op her en bijscholing en is bedoeld voor afgestudeerden van het hoger beroepsonderwijs of het wetenschappelijk onderwijs 1.1 Basiscurriculum Al vroeg in de opleiding ergotherapie van de Hogeschool van Amsterdam krijgen studenten mee dat zij als ergotherapeut een holistische visie moeten ontwikkelen, maar uit het onderzoek komt naar voren dat dit in de opleiding onderbelicht wordt. Het belang van het psychische aspect binnen de Algemene Gezondheidszorg (AGZ) komt nagenoeg niet ter sprake. Daarom wordt er geadviseerd om binnen de opleiding meer bewustwording te creëren ten aanzien van psychische problematiek in het algemeen, door dit te verweven gedurende de opleiding. Uit het onderzoek is tevens naar voren gekomen dat het van belang is dat ergotherapeuten zich goed kunnen profileren, mede vanwege de onbekendheid van het beroep. Van studenten wordt verwacht dat zij deze competentie bezitten, maar voldoende begeleiding hierin ontbreekt gedurende de opleiding. Door vanuit een goed ontwikkelde ergotherapeutische visie de connectie naar de praktijk te maken, ontwikkelen studenten een ergotherapeutische identiteit. Dit leidt tot een bredere toepasbaarheid van de ergotherapie in uiteenlopende werkvelden. Binnen de maatschappij liggen nog veel mogelijkheden die nog niet optimaal benut worden. Door studenten te stimuleren out of the box te denken en ze de mogelijkheden van het werk als ergotherapeut in verschillende werkvelden te laten inzien, leren studenten gaandeweg om zelfstandig hiaten in de maatschappij te signaleren en mogelijkheden te herkennen om op ontwikkelingen in te spelen en zelfs nieuwe doelgroepen te bedienen. 12

13 1.2 Minor Vanuit alle opleidingen van het domein Gezondheid van de Hogeschool van Amsterdam blijkt er een duidelijke behoefte te zijn aan meer onderwijs op het gebied van ondernemen in de zorg. Daarnaast is er vanuit de opleidingen HBO V (verpleegkunde) en ergotherapie duidelijke behoefte aan meer onderwijs op het gebied van cliënten met psychische problematiek. Deze behoefte is vanuit de opleidingen oefentherapie en fysiotherapie aanzienlijk lager. Toch blijkt er wel een duidelijke behoefte aan uitbreiding van onderwijs betreffende psychische problematiek bij cliënten in de algemene gezondheidszorg (AGZ). Om de doelpopulatie voor de minor zo groot mogelijk te houden is het aan te bevelen een minor te ontwikkelen die gericht is op ondernemen in de zorg. Daarbij is de aanbeveling dat de studenten tijdens deze minor een specialisatiegebied kunnen kiezen dat afhankelijk is van hun interessegebied. Doordat studenten in groepen samenwerken waarbinnen de verschillende werkvelden vertegenwoordigd worden, ontstaat er een uitwisseling van kennis en vaardigheden per werkveld. 1.3 Multi professioneel samenwerken Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat de zorg aan het verschuiven is naar de eerste lijn. Dit houdt in dat er van professionals meer gevraagd gaat worden op het gebied van ondernemersvaardigheden. Gedurende het onderzoek is gebleken dat er behoefte is aan meer onderwijs op het gebied van ondernemen binnen alle opleidingen van het domein Gezondheid van de Hogeschool van Amsterdam. Het behandelen van dit onderwerp tijdens het programmaonderdeel MPS kan uitkomst bieden om domeinbreed aan deze behoefte te voldoen. 1.4 Post HBO De behoefte aan post HBO cursussen gericht op ergotherapie, is in kaart gebracht aan de hand van interviews en enquêtes die afgenomen zijn bij diverse ergotherapeuten uit het werkveld GGZ. Hieruit kwam naar voren dat er behoefte is aan onderwijs betreffende de volgende onderwerpen: ondernemen, cognitieve gedragstherapie, health counseling, trajectbegeleiding, interventies, benaderingswijzen, gesprekstechnieken, public relations (PR) en wet en regelgeving. De voornaamste reden voor ergotherapeuten om een post HBO cursus te willen volgen is dat de tijdens de opleiding opgedane kennis niet aansluit bij de benodigde kennis in de praktijk betreffende het werken met mensen met psychische problematiek. 13

14 2. Praktische aanbevelingen In dit hoofdstuk worden praktische aanbevelingen gedaan op het gebied van het onderwijs. De aanbevelingen zijn opgedeeld in de volgende hoofdstukken; het basiscurriculum, Multi Professioneel samenwerken (MPS), de minor en Post HBO onderwijs. 2.1 Praktische aanbevelingen met betrekking tot het basiscurriculum. In dit hoofdstuk worden aanbevelingen beschreven die betrekking hebben op het basiscurriculum. Deze aanbevelingen zijn opgedeeld in de onderwerpen; Profileren, Holistische visie, Ondernemen, Praktische leerwijze en GGZ in eerste lijn Profileren Uit interviews en enquêtes met studenten en ergotherapeuten is gebleken dat studenten vaak een onvolledige ergotherapeutische visie hebben ontwikkeld, waardoor zij zich niet goed kunnen profileren. Hierdoor is de kans groot dat zij in de praktijk onvoldoende in staat zijn de kwaliteiten en de meerwaarde van het beroep uit te dragen. Wanneer de profilering van het beroep verbetert, kan dit bijdragen aan de kwaliteit van de zorg en kan er beter ingespeeld worden op hiaten binnen de maatschappij. Docenten dienen de ondernemende houding en het out of the box denken al in een vroeg stadium van de opleiding bij studenten te stimuleren. Wanneer studenten over deze vaardigheden beschikken zal het profileren hen beter af gaan en zullen zij sneller uitdagingen aangaan. Voorbeelden van deze uitdagingen zijn het opzetten van een eerstelijnsprakijk of de keuze voor een werkplek die minder gebruikelijk is voor ergotherapeuten. Het is aan te bevelen om studenten te begeleiden in het ontwikkelen van een goede ergotherapeutische visie door middel van triggers die leiden tot groepsdiscussies. het belang van het profileren duidelijk toe te lichten door middel van praktijkvoorbeelden en mogelijke gastcolleges. studenten steekproefsgewijs in een werkcollege hun ideeën te laten presenteren betreffende ergotherapeutische werkvelden en studenten over verschillende opvattingen te laten discussiëren. studenten tijdens de tweede beroepsoriëntatiestage bij drie verschillende disciplines te vragen, wat zij onder ergotherapie verstaan. Als opdracht profileren de student het beroep ergotherapie aan deze drie disciplines en vragen feedback dat zal dienen als bewijs. vanaf de start van de opleiding kritisch feedback te geven op de wijze van profilering van studenten tijdens oefen of praktijksituaties. 14

15 studenten tijdens de propedeuse door middel van rollenspellen te trainen in het profileren. Hierbij neemt de docent of medestudent de rol aan van een andere discipline, verwijzer of cliënt. studenten tijdens de propedeuse de inhoud van het beroep ergotherapie uit te laten leggen aan zijn of haar huisarts en hierover schriftelijk te laten reflecteren aan docent. alle producten van studenten te beoordelen met een cijfer, ter bevordering van een kritischere beoordeling van docenten en de kwaliteit van producten van de studenten Holistische visie De studenten krijgen al vroeg in de opleiding mee dat ergotherapeuten zich kenmerken door hun holistische visie. Tijdens het doorlopen van de opleiding blijkt echter dat somatische en psychische problematiek vaak los van elkaar gezien worden. Ergotherapeuten kunnen zich juist onderscheiden met een holistische visie, door ook het psychische aspect te betrekken tijdens een behandeling. Het is aan te bevelen om studenten in de casuïstiek en bij colleges te stimuleren de cliënten en zijn omgeving als een geheel te zien waarbij ook het psychische aspect betrokken wordt. tijdens hoor of werkcolleges de mogelijke psychische problematiek binnen de somatiek te belichten aan de hand van praktische voorbeelden die de theorie ondersteunen. een werkcollege te geven waarin studenten een psychisch component aan een somatische casus toevoegen, waarna studenten presenteren welke veranderingen in de behandel en benaderingswijze toepasbaar zijn. gedurende de stageperiodes de holistische visie tijdens de behandeling in de casestudies te beschrijven Praktische leerwijze Binnen de opleiding ergotherapie wordt onder andere theoretische lesstof geboden over psychologie en sociologie. Er wordt echter in de opleiding onvoldoende aandacht besteed aan de toepassing van deze kennis in de praktijk. Ook wordt vaak de nadruk gelegd op chronische psychiatrische ziektebeelden, terwijl de GGZ een veel bredere cliëntenpopulatie omvat. Het gevolg hiervan is dat studenten zich een onrealistisch beeld vormen over het werken met mensen met psychische problematiek, waardoor zij minder snel kiezen voor een stage of werkplek in de GGZ. Wanneer studenten kiezen voor een stageplek in de GGZ wordt door stagebegeleiders vaak aangegeven dat de studenten over onvoldoende vaardigheden beschikken die nodig zijn in dit werkveld. Er wordt dan voornamelijk gedoeld op het toepassen van benaderingswijzen, interventies en communicatieve vaardigheden. 15

16 Het is aan te bevelen om... elk semester ergotherapeuten uit het betreffende werkveld uit te nodigen om cliënten die zij behandelen en de bijpassende interventies toe te lichten. studenten tijdens hoorcolleges kennis te laten maken met de praktijk aan de hand van verhalen van ervaringsdeskundigen. meer werkbezoeken aansluitend op het semester toe te voegen aan het onderwijs. studenten voorafgaande aan de stage een motivatiebrief te laten schrijven waarin zij hun beeld van de werkplek en de specifieke eigenschappen hiervan toelichten. gesprekstechnieken zoals motiverende en socratische gesprekstechnieken op te nemen in het onderwijs dat door middel van theorie en praktijktentamens getoetst zal worden. tijdens de tien en de twintigweekse stage meer nadruk te leggen op gesprektechnieken door dit als verplicht onderdeel in de casestudy op te nemen. 16

17 2.2 Praktische aanbevelingen met betrekking tot een minor. In het hoofdstuk minor worden de aanbevelingen beschreven die betrekking hebben op de vormgeving en invulling van een eventuele minor. De aanbevelingen zijn opgedeeld in de onderwerpen Ondernemen, Profileren en Combinaties met andere minoren Ondernemen Als gevolg van de veranderingen in de gezondheidszorg en de financiering hiervan, vindt er een verschuiving plaats van de tweedelijnszorg naar de eerstelijnszorg. Het is voor het domein Gezondheid aan de Hogeschool van Amsterdam van belang om hier adequaat op in te spelen door studenten tijdens hun opleiding meer kennis en vaardigheden op het gebied van ondernemen mee te geven. Tevens blijkt dat de studenten van alle opleidingen binnen het domein Gezondheid aan de Hogeschool van Amsterdam behoefte hebben aan meer en beter onderwijs op het gebied van ondernemen in de zorg. Door de studenten multidisciplinair te laten samenwerken vanuit diverse visies kunnen zij zich beter ontwikkelen in hun ondernemingsvaardigheden en tegelijkertijd aan de ontwikkeling van hun beroep werken. Het is aan te bevelen om... een multidisciplinaire minor te ontwikkelen waarbij de focus ligt op ondernemen in de eerstelijnszorg. in het onderwerp ondernemen aandacht te besteden aan Personal Relations (PR), budgettering, netwerken en ontwikkelingen binnen de wet en regelgeving. naast het onderwerp ondernemen de studenten een specialisatiegebied aan te bieden, gericht op een specifieke cliëntengroep of werkveld waarbij de onderwerpen GGZ binnen de eerstelijnszorg en cliënten met psychische problematiek binnen de AGZ nadrukkelijk centraal staan als specialisatiegebieden. het onderwerp cliënten met psychische problematiek binnen de AGZ als één van de specialisatiegebieden te includeren. bij de aangeboden specialisatiegebieden docenten in te zetten die beschikken over kennis,ervaring en enthousiasme ten aanzien van het desbetreffende specialisatiegebied. gastcolleges te laten geven door professionals met ervaring op het gebied van ondernemen in de zorg die hun kennis, ervaring en enthousiasme willen delen met de studenten. te onderzoeken of er mogelijkheden zijn tot samenwerking met de minor Ondernemen van de Hogeschool voor Economische Studies (HES). 17

18 Combinaties met andere minoren Uit overleg met de opdrachtgever is gebleken dat het op dit moment nog niet mogelijk is om binnen het domein Gezondheid een nieuwe minor te starten. Daarom is er gekeken naar andere mogelijkheden voor het aanbieden van een minor op het gebied van ondernemen en GGZ. Het is aan te bevelen om... de netwerken met de minor Health Promotion binnen het domein Gezondheid van de Hogeschool van Amsterdam uit te breiden en onderzoek te doen naar mogelijkheden tot samenwerking. de netwerken met de minor Sociale Psychologie binnen het domein Maatschappij en Recht van de Hogeschool van Amsterdam uit te breiden en onderzoek te doen naar mogelijkheden tot samenwerking. 18

19 2.3 Praktische aanbevelingen met betrekking tot multiprofessioneel samenwerken In dit hoofdstuk worden aanbevelingen beschreven die betrekking hebben op het MPS programma. Deze aanbevelingen zijn opgedeeld in de onderwerpen ondernemen en profileren Ondernemen Gedurende het onderzoek is gebleken dat er bij alle opleidingen van het domein Gezondheid nog te weinig aandacht wordt besteed aan het aspect ondernemen. In de theoretische onderbouwing is terug te lezen dat er onder studenten wel degelijk vraag is op het gebied van ondernemen, met name onder studenten van de opleidingen fysiotherapie en oefentherapie Mensendieck. Onder studenten ergotherapie en HBO verpleegkunde wordt de vraag naar onderwijs op het gebied van ondernemen ook waargenomen. Aangezien er tijdens deze opleidingen minimaal aandacht wordt besteed aan ondernemen, heerst onder veel studenten het beeld dat ondernemen niet toepasbaar is in de praktijk. Het is aan te bevelen om ondernemen als professional in de zorg aan te bieden binnen het lesprogramma van MPS. te onderzoeken of de in de opleidingen fysiotherapie en oefentherapie Mensendieck aangeboden onderwijsmodules met betrekking tot het onderwerp ondernemen bruikbaar zijn binnen het MPS programma. de studenten te leren hoe ze gezamenlijk een ondernemingsplan schrijven kunnen schrijven voor het opzetten van een multidisciplinair gezondheidscentrum. studenten ergotherapie en verpleegkunde voorafgaande aan het MPS programma, te informeren en/of onderwijzen over mogelijkheden op het gebied van ondernemen in de zorg Profileren MPS schenkt in de huidige situatie aandacht aan het leren kennen van elkaars discipline door middel van gesprekken en presentaties. De presentatie en de gesprekken gelden als middel om het doel (elkaars vak leren kennen) te behalen. Hier wordt voorbij gegaan aan de manier van presenteren of profileren als professional. Het is aan te bevelen om studenten te begeleiden bij en beoordelen op de manier waarop zij zichzelf presenteren en profileren als professional. 19

20 2.4 Praktische aanbevelingen met betrekking tot post HBO cursus In dit hoofdstuk worden aanbevelingen beschreven die betrekking hebben op de Post HBO cursus Post HBO cursus Tijdens het project is kleinschalig onderzoek gedaan naar de vraag naar post HBO onderwijs. Vanuit de dertien geïnterviewde ergotherapeuten werkzaam in de GGZ blijkt een duidelijke interesse te zijn ten aanzien van bijscholing betreffende de onderwerpen ondernemen en cognitieve gedragstherapie. Onderwerpen die ook naar voren kwamen waren; Health Counseling, trajectbegeleiding, rehabilitatiebenaderingswijzen en andere toepasbare interventies in de GGZ. Uit de resultaten van de enquête uitgezet onder ergotherapeuten werkzaam in de AGZ werd duidelijk dat het overgrote deel van de respondenten interesse heeft in bijscholing op het gebied van psychische klachten bij cliënten met somatische problematiek. Het is aan te bevelen om een post HBO cursus aan te bieden gericht op het gebied van ondernemen. Hiervoor kunnen onderdelen gebruikt worden uit de eventuele minor gericht op ondernemen. een post HBO cursus aan te bieden gericht op het gebied van cognitieve gedragstherapie toegepast door ergotherapeuten. een post HBO cursus aan te bieden gericht op de gebieden Health Counseling, trajectbegeleiding, rehabilitatiebenaderingswijzen en andere toepasbare interventies in de GGZ. een post HBO cursus aan te bieden op het gebied van interventies die toepasbaar zijn bij cliënten met psychische problematiek in zowel de AGZ als de GGZ. Gezien de relatief kleine groep respondenten wordt aanbevolen om naar de hierboven geformuleerde aanbevelingen aanvullend onderzoek te doen. 20

21 Are we ready to embrace the opportunities and to step out of the box? (Whithers & Shann, 2008). 21