Verantwoording blessure preventief warming-up programma voor tennissers

Transcriptie

1 Verantwoording blessure preventief warming-up programma voor tennissers Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam School of Health Professions Opdrachtgever: Benjamin Bos Coach: Bob van den Berg Mark Winkelaar, Sven van Rijn & Orvin Sillé 22 augustus 2012

2 Voorwoord Dit preventieve warming-up programma is geschreven als beroepsopdracht vanuit de opleiding Fysiotherapie aan de Hogeschool van Amsterdam. Het eindproduct is bestemd voor tennistrainers en fysiotherapeuten die interesse hebben in sportblessurepreventie. In de vier maanden waarin deze beroepsopdracht tot stand is gekomen is er veel inhoudelijke kennis opgedaan over sportblessurepreventie bij verschillende sporten en hoe de aanwezige kennis hierover in de praktijk wordt toegepast. Daarnaast is er veel kennis opgedaan over het uitvoeren van een onderzoek zelf en de vele aspecten die hierbij komen kijken. Wij, Sven van Rijn, Orvin Sillé en Mark Winkelaar willen onze coach, Bob van de Berg en onze opdrachtgever, Ben Bos bedanken voor hun begeleiding, coaching en ideeën, waardoor het eindproduct tot stand is gekomen. Tevens willen wij alle tennistrainers van de Amsterdamse tennisverenigingen, in het bijzonder Laurense Academy, bedanken voor hun inzet en hulp. 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Inhoudsopgave Inleiding en vraagstelling Samenvatting van gemaakte stappen De F-MARC In hoeverre is de F-MARC 11+ evidence based? Inleiding Onderzoek Conclusie Hoe is de F-MARC 11+ vanuit de literatuur over algemene sportpreventie te verantwoorden? Inleiding De oefeningen Conclusie Wat zijn de overeenkomsten/verschillen met voetbalblessures en tennisblessures? Inleiding De overeenkomsten De verschillen Conclusie Onderzoek bij tennisverenigingen te Amsterdam Inleiding Vraagstelling Methode Resultaten Discussie Conclusie onderzoek tennisverenigingen Amsterdam Implementatie van de F-MARC 11+ in tennis Inleiding Omzetting

4 7.3 Aanpassen oefeningen Selectie Eindconclusie Aanbevelingen voor de praktijk Limitatie van eigen onderzoek Aanbevelingen voor vervolgonderzoek Referenties Nawoord Bijlagen CAT Analyses I. CAT (Critical Appraised Topic) analyse met korte toelichting II. CAT Analyse: Comprehensive warm-up programme to prevent injuries in young female footballers: cluster randomised controlled trial III. CAT analyse: Compliance with a comprehensive warm-up program to prevent injuries in youth footbal IV. CAT analyse: The FIFA 11+ program is effective in preventing injuries in elite male basketball players V.CAT analyse: Countrywide campain to prevent soccer injuries in Swiss amateur players VI. Vragenlijst voor interview

5 1 Inleiding en vraagstelling Tennis is in Nederland een veel gespeelde sport. Na voetbal is tennis, met clubs, de sport met de meeste clubs in Nederland (Breedveld et al. 2006). Ook is tennis een sport die in Nederland voor veel blessures zorgt. Met ± blessures per jaar is tennis, na voetbal, hardlopen en fitness, de nummer vier van de sporten waar de meeste blessures zich voordoen (Consument en veiligheid 2011). Het blessurerisico bij tennis is anderhalf keer zo groot als het blessurerisico bij de gemiddelde sport in Nederland (Consument en Veiligheid 2011a). De vraag is: Waarom zorgt tennis voor zoveel blessures, en zou dit voorkomen kunnen worden? In de literatuur is weinig bekend over tennis blessures. Ook over de preventie van tennisblessures is niet veel bekend. Daarom is het spectrum breder getrokken en is er gekeken naar blessurepreventie buiten de tenniswereld. Daar is gevonden dat het FIFA Medical and Research Centre (F-MARC), onderdeel van de Fédération Internationale de Football Associations (FIFA), een compleet warmingup programma heeft samengesteld ter preventie van blessures bij voetballers. Dit blessurepreventieve warming-up programma heeft geresulteerd in een blessurevermindering van 20 tot 30% bij voetbalteams (Junge 2010). Deze warming-up, genaamd The F-MARC 11+, is door een team van experts in elkaar gezet in 2006 en heeft sindsdien veel promotie ondervonden. De warming-up wordt voor elke training en wedstrijd uitgevoerd en neemt ongeveer 20 minuten in beslag. De oefeningen van de F-MARC 11+ bestaan uit ren-oefeningen, spierkrachtoefeningen, coördinatieoefeningen en oefeningen gericht op core-stability. Al deze oefeningen zijn gericht op preventie van blessures en zijn te vinden op de site van de F-MARC 11+, waar elke oefening heel duidelijk wordt uitgelegd. Inhoudelijk is er maar één oefening specifiek voor voetbal, de andere 14 oefeningen zouden ook in andere sporten uitgevoerd kunnen worden. Er wordt in de F-MARC 11+ geen enkele keer tegen een bal aan getrapt. In het onderzoek naar het effect van de F-MARC 11+ had de interventiegroep 25% minder blessures (Junge et al. 2011). De F-MARC 11+ had onder andere een beschermend effect op non-contact blessures. Per duizend uur voetbal waren er gemiddeld 2,18 non-contact blessures ontstaan bij de controlegroep, terwijl dit gemiddelde bij de groep die de F-MARC 11+ wel uitvoerde 1,49 was. Dit betekent dat de F-MARC 11+ voor een non-contact blessurevermindering van 32% zorgde (Junge et al. 2011). En aangezien tennis een sport is waar voornamelijk non-contact blessures voorkomen zou de F-MARC 11+ wellicht ook blessurepreventief werken als deze in het tennis zou worden toegepast. Daarnaast is er dit jaar een onderzoek gepubliceerd die het effect van de F-MARC 11+ bij basketballers onderzocht heeft (Longo et al. 2012). Waar de controlegroep 2,16 blessures per 1000 uur basketbal ondervond, had de interventiegroep een incidentie van 0,95 blessures per 1000 uur basketbal. In dit onderzoek zorgde de F-MARC 11+ dus voor een blessurevermindering van ± 56%, en wijst dus uit dat de F-MARC 11+ ook een blessureverminderend effect heeft buiten de grenzen van voetbal. Ook in andere sporten hebben soortgelijke warming-up programma s voor blessure vermindering gezorgd. Een balansboard training programma zorgde in Canada bij middelbare scholieren, voor vermindering van blessures met een number needed to treat (het aantal mensen dat de interventie zou moeten ondergaan om één blessure te voorkomen) van 8 (Emery et al. 2005). In Noorwegen zorgde een soortgelijk warming-up programma bij handballers voor blessurevermindering met een number needed to treat van 11 (Olsen et al. 2005). Ook bij basketbal blijkt een warming-up gericht op blessure preventie te helpen. In Canada zorgde dit programma voor 30% minder blessures (Emery et al. 2007). 5

6 Aangezien er voor tennissers nog geen blessurepreventieve warming-up bestaat en de sport wel voor veel blessures zorgt, willen wij, Sven van Rijn, Orvin Sillé en Mark Winkelaar, een warming-up programma ter preventie van blessures ontwikkelen voor tennissers. Deze preventieve warming-up zal als uitgangspunt de F-MARC 11+ hebben, aangezien dit programma al goede blessurepreventieve resultaten heeft opgeleverd en omdat de F-MARC 11+ heel duidelijk is uitgewerkt met online handleidingen en filmpjes. De vraagstelling is dan ook: Hoe kan de F-MARC 11+ omgezet worden zodat het toepasbaar is bij tennis? 6

7 1.1 Samenvatting van gemaakte stappen Hieronder volgt een korte uitleg waarin wordt uitgelegd welke vragen er in de hoofdstukken worden beantwoord, hoe de hoofdstukken in verband staan met elkaar en welke denkstappen er gemaakt zijn. Hoofdstuk 2 geeft een korte uitleg van de F-MARC 11+. Er wordt vertelt wat de F-MARC 11+ precies inhoud en hoe deze in de praktijk wordt uitgevoerd. In hoofdstuk 3 is er uitgezocht hoe evidence based de F-MARC 11+ is. Bepaalde onderzoeken hebben de F-MARC 11+ onderzocht, maar hoe betrouwbaar zijn deze onderzoeken en verkregen alle onderzoeken dezelfde resultaten? Een noodzakelijke eerste stap want als we deze voetbal warmingup willen omzetten naar die voor tennissers moeten we eerst weten wat het effect van deze warming-up is geweest bij de originele doelgroep. Als er weinig resultaat was gevonden zou de omzetting van de F-MARC 11+ naar tennis doelloos zijn geweest. Nadat de evidentie van de gehele F-MARC 11+ is onderzocht zijn in hoofdstuk 4 de oefeningen van de F-MARC 11+ individueel onder de loep genomen. Per oefening is gekeken hoeveel onderzoek er aan ten grondslag ligt en of er een blessureverminderend effect is gevonden. Er is gezocht naar artikelen die de oefeningen hebben onderzocht. Op deze manier is de blessurepreventieve waarde van elke oefening in kaart gebracht en heeft elke oefening een score gekregen op basis van de gevonden resultaten. Hierna zijn in hoofdstuk 5 de blessures van voetbal en tennis naast elkaar gelegd om te kijken hoeveel overeenkomsten en verschillen er tussen deze twee sporten zijn. Hiermee is de vraag beantwoord of het aannemelijk is dat de F-MARC 11+ ook effectief is bij tennis op basis van de blessures van beide sporten. Daarna is in hoofdstuk 6 onderzocht hoe ontvankelijk de doelgroep is voor een dergelijke warmingup. Er zijn meerdere interviews gehouden met tennistrainers om er achter te komen hoeveel tijd ze aan een warming-up besteden en hoeveel tijd ze zouden willen besteden aan een warming-up, die bewezen blessurepreventief is. Dit kleinschalig onderzoek was nodig om een discongruentie te voorkomen tussen theorie en praktijk. Als de warming-up voor tennissers theoretisch perfect zou zijn maar praktisch niet haalbaar dan had het product nog steeds zijn doel gemist. Daarom is in dit onderzoek de vraag beantwoord: hoeveel tijd kan een warming-up in beslag nemen in een tennistraining? Na deze vier hoofdstukken wordt in hoofdstuk 7 de laatste stap gezet: de omzetting van de F-MARC 11+ naar een warming-up voor tennissers. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd welke keuzes er gemaakt zijn met betrekking tot de omzetting en welke resultaten uit voorgaande hoofdstukken hier op van invloed zijn geweest. Hierna volgt de eindconclusie, dat is de samenvatting van al het voorgaande. Met daarop volgend de aanbevelingen voor de praktijk, de beperkingen van eigen onderzoek en de aanbevelingen voor vervolgonderzoek. Deze onderdelen spreken voor zich. 7

8 2 De F-MARC 11+ De F-MARC 11+ is een warming-up programma gemaakt door de FIFA voor voetballers ter preventie van blessures. Een internationale groep van experts heeft dit programma samengesteld. Zij hebben onderzoek gedaan naar het effect van het programma en kwamen tot de conclusie dat de F-MARC 11+ het aantal blessures reduceert met 20 tot 30%. Op basis van dat resultaat heeft de FIFA dit programma wereldwijd uitgerold door middel van workshops en uitleg voor de coaches en trainers. Ook ontwikkelden zij posters, handleidingen en Dvd s die gratis werden aangeboden. Alleen voor de Dvd s is een kleine bijdrage in rekening gebracht voor de aanschaf. In de handleiding, op de posters en op de Dvd s wordt uitgelegd hoe de F-MARC 11+ in elkaar zit, wanneer de warming-up moet worden uitgevoerd en waar de trainer op moet letten tijdens de uitvoering. Alle oefeningen worden op de Dvd van de F- MARC 11+ gedemonstreerd. In totaal bestaat het programma uit 15 oefeningen, opgedeeld in 3 aparte delen (FIFA 2011). Voor elke training worden al deze 15 oefeningen uitgevoerd. Voor de wedstrijd worden alleen de oefeningen uit deel 1 en deel 3 uitgevoerd. Deel 1: Dit eerste deel bestaat vooral uit ren/loop oefeningen, contact met medespelers en het actief rekken van de spieren. (oefeningen 1 t/m 6) Deel 2: Deel 2 is het grootste deel van de F-MARC 11+. Deze bestaat uit 6 verschillende oefeningen gericht op de kracht van de benen, de rompstabiliteit, balans en lenigheid. Bij alle 3 oefeningen zijn er 3 vormen met een oplopende moeilijkheidsgraad. (Oefeningen 7 t/m 12) Deel 3: Het laatste deel bestaat uit de snellere bewegingen zoals ontwijkende bewegingen en lopen op hogere snelheid. (Oefeningen 13 t/m 15) Alle oefeningen worden apart in hoofdstuk 4 uitgelegd. Daar staat beschreven hoe de oefeningen uitgevoerd moeten worden en wat het idee achter de oefening is. De F-MARC 11+ heeft een aparte uitleg in de handleiding waar wordt beschreven hoe de oefeningen aangeleerd moeten worden. Ook staat er een illustratie bij met de opstelling van het veld. Alle oefeningen zijn duidelijk beschreven en voorzien van illustraties. Om te voorkomen dat de oefeningen op een verkeerde manier worden aangeleerd en uitgevoerd, zijn er illustraties geplaatst van de correcte en de incorrecte manier van uitvoering. De F-MARC 11+ is gemaakt voor voetballers, maar de 15 oefeningen zijn niet allemaal voetbal specifiek. Het grootste deel van de oefeningen is universeel en zouden bij meerdere sporten gebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld oefening 11: de squat (zie hoofdstuk 4.3) is een reguliere fitnessoefening. De core stability oefeningen beperken zich ook niet alleen tot de voetbalwereld (oefeningen 7 en 8), net als de jog-oefening (zie hoofdstuk 4.3 oefening 1). Dit is ook de reden dat de F-MARC 11+ onderzocht is bij basketballers (Longo et al. 2012, zie hoofdstuk 3.2). Alleen oefening 5 is niet op alle sporten van toepassing (zie hoofdtuk 4.3). Deze oefening gaat in op het contact met een tegen-of medespeler. Dit is bij voetbal een goede oefening, maar bij tennis is het overbodig omdat bij deze sport geen sprake is van lichamelijk contact tussen spelers. 8

9 3 In hoeverre is de F-MARC 11+ evidence based? 3.1 Inleiding Per jaar bedragen de totale kosten van sportblessures in Nederland ongeveer 590 miljoen euro. De inzet van landelijke preventiemaatregelen op het gebied van sport zijn in 2003 op 6,73 miljoen euro geschat. Vermindering van de sportblessures zorgt voor minder kosten. Bedenk dat een daling van 1% van het totaal aantal medisch behandelde sportblessures per jaar al 6 miljoen aan directe medische kosten en verzuimkosten zou opleveren (RIVM 2012,RIVM 2012). 3.2 Onderzoek In het kader van het terugdringen van de bovengenoemde hoge kosten van sportblessures, door toename van het aantal sporters, is er in het afgelopen ± 10 jaar steeds meer wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit van preventietrainingsprogramma s. Één van de takken van sport die hierin een voorloper is, is voetbal. In 2004 is door de FIFA het project F-MARC 11+, onder leiding van F-MARC gestart met als doel het reduceren van de meest frequente en ernstige type voetbal blessures zoals enkel distorsie, hamstring- en liesblessures, en ligament blessures in de knie zoals de voorste kruisband laesie (Junge et al. 2011). Blessures die ook veel voorkomen bij tennis. De F-MARC 11+ is een warming-up trainingsprogramma dat succesvol en effectief gebleken is in het reduceren van blessures bij amateur voetballers en onderstreept het belang van warming-up. Dit was vooral gebleken wanneer de oefeningen goed uitgevoerd werden. De evidentie voor de F-MARC 11+ blijkt o.a. uit drie artikelen geschreven door Junge et al en Soligard et al, naar aanleiding van onderzoeken die zij gedaan hebben tussen 2004 en 2008 in Zwitserland en Noorwegen (Junge et al. 2011,Soligard et al. 2010,Soligard et al. 2008). De artikelen zijn: Countrywide campaign to prevent soccer injuries in Swiss amateur players; Compliance with a comprehensive warm-up program to prevent injuries in youth football; Comprehensive program to prevent injuries in young female footballers: randomized controlled trial. Deze onderzoeken hadden over het algemeen als doelstelling, het aantonen van de effectiviteit van de implementatie van de F-MARC 11+ bij junioren vanaf 14 jaar en bij senioren. Uit het eerste (Junge et al. 2011), is gebleken dat er in ,5% minder incidenten waren van wedstrijdblessures bij teams die bloot zijn gesteld aan de interventie en 17,2 minder dan in Het percentage noncontact blessures is verlaagd met 27%, evenzo zijn de blessures bij trainingen verminderd met 25,3%. Alle percentages zijn in vergelijking tot de teams die niet de F-MARC 11+ hadden toegepast. Voor verdere informatie over de onderzoeken verwijzen wij naar bijlage CAT Analyses. Hier staan de artikelen beoordeeld volgens de CAT analyse. De gehanteerde methode is hier ook vermeld. 9

10 Enkele belangrijke kanttekeningen zijn: 70% van alle blessures deden zich voor zonder contact tussen spelers. De effectiviteit van de F-MARC 11+ is gebleken doordat de coaches zeer gemotiveerd en therapietrouw waren om het preventieprogramma toe te passen omdat zij van te voren goed geïnstrueerd waren. Dit laatste aspect werd uitgebreid onderzocht tijdens één van de andere onderzoeken (Soligard et al. 2010). Voor het slagen van de implementatie van het interventieprogramma is de betrokkenheid van de coaches van groot belang, omdat zij de spelers kunnen beïnvloeden wel of niet mee te doen met de implementatie van de F-MARC 11+. Alle drie de artikelen (Soligard et al. 2008) concludeerden dat een gestructureerd warming-up programma, het risico op blessures gerelateerd aan overbelasting, ernstige blessure en blessures over het algemeen verminderde of zelfs voorkwam. Nu is het wel zo dat deze drie onderzoeken zijn uitgevoerd door makers van de F-MARC 11+ zelf. Dit maakt de onderzoeksresultaten minder betrouwbaar. Het was beter geweest als de onderzoeken door onafhankelijke onderzoeksgroepen waren uitgevoerd. Daarnaast leidden deze onderzoeken aan selectie bias, omdat de voetbalteams zelf mochten kiezen of ze in de interventiegroep of in de controlegroep kwamen. Waarschijnlijk is hiervoor gekozen om de compliance hoog te houden, want er zouden weinig teams een verplichte warming-up van twintig minuten uitgevoerd hebben als ze er niet zelf voor zouden hebben gekozen. In 2012 is er een onderzoek gepubliceerd, die een ander licht liet schijnen op de F-MARC 11+ (Longo et al. 2012). Dit onderzoek heeft het effect van de F-MARC 11+ bij basketbal onderzocht en is uitgevoerd bij 120 basketballers, die niet ouder waren dan 19 jaar. Het onderzoek concludeerde dat de F-MARC 11+ effectief is bij basketballers, waarbij de controlegroep meer dan twee keer zoveel blessures op liep dan de interventiegroep. Het blessurerisico was dus met meer dan de helft verminderd bij de teams die de F-MARC 11+ uitvoerde. Omdat dit onderzoek niet door de makers van de F-MARC 11+ is uitgevoerd heeft het meer overtuigingskracht dan de voorgaande onderzoeken. Opmerkelijk is dat de resultaten beter waren dan de voorgaande onderzoeken bij voetballers. 3.3 Conclusie De F-MARC 11+ is effectief bewezen in zijn blessure preventieve functie vanuit meerdere onderzoeken. De eerste onderzoeken die uitgevoerd zijn om de bewijzen voor de evidentie van de F- MARC + aan te voeren waren minder goed opgezet doordat de onderzoeken door de ontwerpers van de F-MARC 11+ zelf waren uitgevoerd. Verder leverde het onderzoek bij de basketballers bewijs dat de F-MARC 11+ ook effectief was buiten de grenzen van voetbal. 10

11 4 Hoe is de F-MARC 11+ vanuit de literatuur over algemene sportpreventie te verantwoorden? 4.1 Inleiding In de vorige deelvraag zijn de onderzoeken naar de effectiviteit van de F-MARC 11+ als geheel behandeld. In deze deelvraag worden de oefeningen individueel behandeld. Per oefening is gekeken hoeveel evidentie er op dit moment voor is. Er is gezocht naar artikelen die de oefeningen hebben onderzocht. Het ideale onderzoek zou één oefening hebben onderzocht op de preventieve waarde, maar lang niet alle vijftien oefeningen zijn individueel getest. Bij de gevonden onderzoeken was de oefening in kwestie veelal onderdeel van cluster oefeningen, maar sommige onderzoeken hadden zich ook helemaal gericht op één enkele oefening. Op de volgende pagina s vindt u per oefening een tabel met drie kolommen. In de eerste kolom, onder het kopje uitleg is de oefening beschreven. Daarnaast, onder verantwoording, vindt u een interpretatie van het doel van de oefening. De F-MARC 11+ geeft namelijk niet aan welk doel elke oefening heeft. Dus hebben wij, door elke oefening te analyseren, bedacht welk doel deze dient. Dit is dus onze interpretatie van het doel van de oefening. En in de derde kolom, onder het kopje tennis staat beschreven hoe deze oefening bij tennissers van toepassing is, dit is wederom een interpretatie. 4.2 Sterrensysteem Elk oefening heeft een beoordeling op basis van de aanwezige evidentie gekregen in de vorm van sterren. Er is voor een sterrensysteem gekozen, omdat dit overzichtelijk is en lezers met één blik de waarde van een oefening kunnen zien. Dit sterrensysteem is wederom een interpretatie en dus geen vaststaande waarde. Het aantal sterren varieert van één ster, bij oefeningen waar weinig onderzoek gedaan is naar de blessurepreventieve waarde, tot vijf sterren bij oefeningen waar veel onderzoek naar de blessurepreventieve waarde is gedaan. De sterren staan dus in relatie met de blessurepreventieve waarde van elke oefening. Wij hebben geen enkele oefening nul sterren gegeven, omdat elke oefening tot op zekere hoogte is onderzocht in de onderzoeken die de F-MARC 11+ in zijn geheel hebben onderzocht (zie hoofdstuk 3). Onder de tabel van elke oefening vindt u de onderbouwing van het gekozen aantal sterren. Daar zullen de gevonden onderzoeken worden aangehaald. Het aantal sterren is gekozen op basis van het gevonden onderzoek dat er per oefening is gevonden. Hierbij is naar de volgende factoren gekeken: Of de oefening effectief is gebleken. Of de oefening individueel of in cluster is onderzocht. De grote van de onderzoekspopulatie. 11

12 1. Een oefening heeft één ster gekregen als er geen onderzoek is gevonden in de literatuur die onderzoek gedaan heeft naar die oefening. 2. Een oefening heeft 2 sterren gekregen als het is onderbouwd door één of meerdere onderzoeken die een positief effect hebben gevonden dat niet blessurepreventief is. Als voorbeeld nemen we oefening 7 (zie hoofdstuk 4.3). De onderzoeken die deze oefening hebben onderzocht concluderen dat deze oefening de core stablity van iemand verbetert, maar concluderen niets over zijn blessurepreventieve waarde. De conclusie is dus: De oefening is wel ergens goed voor, maar of deze bijdraagt aan het voorkomen van blessures is onbekend. Daarmee krijgt de oefening 2 sterren. 3. Als er bij een bepaalde oefening één onderzoek is gevonden die de desbetreffende oefening heeft onderzocht en een blessurepreventief effect hebben gevonden, dan kreeg deze oefening 3 sterren. 4. Een oefening heeft 4 sterren gekregen als er meerdere onderzoeken, met in totaal een onderzoekspopulatie die groter is dan 1000 personen, een blessurepreventief effect hebben gevonden. 5. Een oefening heeft 5 sterren gekregen als er meerdere onderzoeken de oefening individueel getest hebben en een blessure preventief effect hebben gevonden. In de 15 oefeningen van de F-MARC 11+ waren er een enkele die niet gemakkelijk volgens dit systeem waren te classificeren. In dat geval is er een keuze gemaakt op basis van de gegevens die voor handen waren. Bij de oefeningen in kwestie is deze keuze uitgelegd in de bijgevoegde tekst. 12

13 4.3 De oefeningen Oefening 1 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 1 bestaat uit warmlopen. Er worden 6 tot 10 pionnen op een meter afstand van elkaar geplaatst op het veld. In tweetallen lopen de spelers joggend heen en weer. Op de terug weg wordt er gesprint naarmate de spelers opgewarmd raken. In totaal lopen de spelers 2 setjes per persoon. De oefening zal een tijd in nemen van ongeveer 2 minuten. Het opwarmen van de spieren in de benen gebeurt door deze warmloop oefening. Door de spieren op te warmen en niet een acuut explosieve kracht uit te oefenen, worden de myofibrillen minder vatbaar voor schade. De oefening zal dan ook aan het begin van de warming-up plaats vinden om zo ook de kans op schade met kracht-, stabiliteit- en flexibiliteits oefeningen te verkleinen. De intensiteit van de warming-up is niet groot, omdat het de kans vergroot alsnog schade aan te richten. Ook bij tennis is het goed om warm te lopen voordat je begint met de training of wedstrijd. Of deze simpele oefening ook blessureverminderend is, is maar de vraag. Je lichaam wordt warmer en je prestaties worden hoger, maar je traint met deze oefening geen eigenschappen van het lichaam waardoor de kans op blessures kleiner wordt. Uit onderzoek (Law et al. 2007)blijkt dat warming-up voor verminderde spierpijn zorgt. Er werd gekeken naar het effect van de warming-up en de cooling down onder een groep van 52 gezonde deelnemers. Zij werden opgedeeld in 4 groepen. De groepen verschilden van elkaar door de eerste groep alleen warming-up te laten doen, de tweede groep warming-up en cooling down, derde groep alleen cooling down en de laatste groep kreeg geen interventie. De warming-up nam een tijd in beslag van 10 minuten. Na 10 minuten, na iedere training (voor iedere deelnemer dezelfde training), werd aan iedere groep gevraagd naar spierpijn. Dit werd vervolgens nog een keer gemeten na 24 uur, na 48 uur en na 72 uur. Het onderzoek wees uit dat de warming-up een direct effect heeft op de muscle soreness. Of een warming-up ook leidt tot blessurepreventie is niet bekend. Specifiek onderzoek naar het effect van deze oefening is er niet. 13

14 Oefening 2 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 2 bestaat uit rotatiebeweging van de heup voor beide benen. De speler stopt bij iedere pion, heft zijn knie en roteert zijn heup naar buiten. Bij iedere pion wisselt de speler van been. De pionnen staan op een meter afstand van elkaar, in totaal 6 tot 10 pionnen op een rij. Om alle spieren rond de heupen en bovenbenen warm te krijgen wordt deze oefening gedaan. Door deze oefening te doen worden alle spieren in werking gezet. Ook hierbij geldt dat het de bedoeling is de spieren warm te krijgen, maar dan gericht op de heup. De Range Of Motion (ROM) speelt voor een klein gedeelte ook mee met deze oefening. De rotaties nemen de stijfheid rond de heup weg, wat in het voordeel werkt bij de andere oefeningen en trainingsactiviteiten. Voor tennissers is deze oefening niet heel erg van toepassing. Tennissers hoeven niet tegen een bal te trappen en hebben daardoor minder behoefte aan het warm maken van de heupspieren. Deze spieren worden wel bij het rennen en sprinten gebruikt, maar niet zodanig belast als in een voetbalwedstrijd. Uit onderzoek (Wenos et al. 2004) blijkt dat het roteren van de heup zorgt voor een verminderde rekgevoeligheid in het been. Het is een kleinschalig onderzoek geweest van 24 mannen van rond de 25 jaar. 12 deden de interventie en de andere 12 niet. Na de warming-up testte de onderzoekers de Range of Motion en de rekgevoeligheid. Hier kwam uit voort dat de interventiegroep minder gevoelig was voor rek dan de controlegroep. Ook de Range of Motion uitslag van de interventiegroep was beter dan die van de controlegroep. Omdat het onderzoek erg kleinschalig moeten we voorzichtig zijn met conclusies trekken. De FIFA zal waarschijnlijk voor de oefening gekozen hebben met de bedoeling het kapsel en de spieren op te warmen. Er is verder geen specifiek onderzoek gedaan naar de blessurepreventieve waarde van deze oefening. 14

15 Oefening 3 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 3 bestaat uit rotatiebeweging van de heup voor beide benen. De speler stop bij iedere pion, heft zijn knie en roteert zijn heup naar binnen. Bij iedere pion wisselt de speler van been. De pionnen staan op een meter afstand van elkaar, in totaal 6 tot 10 pionnen op een rij. Om alle spieren rond de heupen en bovenbenen warm te krijgen wordt deze oefening gedaan. Door deze oefening te doen worden alle spieren in werking gezet. Ook hierbij geldt dat het de bedoeling is de spieren warm te krijgen, maar dan gericht op de heup. De Range Of Motion (ROM) speelt voor een klein gedeelte ook mee met deze oefening. De rotaties nemen de stijfheid rond de heup weg wat in het voordeel werkt bij de andere oefeningen en trainingsactiviteiten. Net als oefening 2 is deze oefening voor tennissers niet heel erg van toepassing. Tennissers hoeven niet tegen een bal te trappen en hebben daardoor minder behoefte aan het warm maken van de heupspieren. Deze spieren worden wel bij het rennen en sprinten gebruikt, maar niet zodanig belast als in een voetbalwedstrijd. Deze oefening is vrijwel hetzelfde als oefening 2. Het been wordt de andere kant op geroteerd en heeft verder geen andere uitvoering. Er is verder geen specifiek onderzoek gedaan naar deze oefening. 15

16 Oefening 4 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 4 houdt in: Jog naar voren naar de eerst pion, vervolgens shuffle zijwaarts haaks richting de partner en geheel rond elkaar (zonder van richting te veranderen). Jog terug naar de eerste pion. Jog naar de volgende en herhaal de hele oefening als het parcours afgerond is. Jog terug. Deze oefening heeft als doelstelling het reactievermogen van de speler te bevorderen en, de spieren voor te bereiden op verandering in verschillende richting. Tevens heeft deze oefening als doelstelling het voorkomen van enkel blessures. Bij het voetballen is het vermogen om van richting te veranderen en te reageren op onverwachte situaties is van groot belang. De speler moet in zeer korte tijd kunnen reageren en lichamelijk moet de speler hierop voorbereid zijn. Dit impliceert dat de spieren banden en pezen bestand moeten zijn tegen de grote krachten die deze te verwerken krijgen. Vooral de enkels krijgen heel wat te verduren. De beweging die bij deze oefening gemaakt wordt komt ook veel bij tennis voor. Dit is de houding die een tennisser aanneemt als hij op een bal van zijn tegenstander wacht. Vooral tijdens de service van zijn tegenstander staat de tennisser met knieën gebogen en beide voeten op de grond, klaar om te bewegen. Deze explosieve beweging wordt met deze oefening getraind. Daardoor zal de tennisser minder kans op blessures hebben in de training/wedstrijd, aangezien de beweging door deze oefening al vele malen is getraind. In 2011 is er een onderzoek geweest (Frantz et al. 2011) waar 17 studenten van een universiteit zijn geïncludeerd. Deze studenten zijn onderzocht op de effecten van een warming-up programma, waar deze oefening was inbegrepen. Uit de resultaten van het onderzoek is gebleken, dat het toevoegen van oefeningen voor het reactievermogen en wendbaarheid van de onderste extremiteiten aan een warming-up programma bevorderlijk kunnen zijn. Het onderzoek was uitgevoerd op een kleine populatie (n=17), dus niet heel representatief. In een ander onderzoek (Olsen et al. 2005) zijn 123 clubs onderzocht naar het effect van warming-up oefeningen. Opmerkelijk minder geblesseerde spelers werden er in de interventiegroep gevonden dan in de controlegroep. In het geval van blessures van de onderste extremiteit zoals acute en enkel blessures en blessures van de bovenste extremiteit werd een vermindering van 37% geregistreerd. In de conclusie wordt duidelijk aangegeven dat warming-up oefeningen een belangrijke rol moeten spelen in een trainingsprogramma. Er moet echter wel gesteld worden dat deze oefening niet individueel getest is op het wel of niet voorkomen van blessures van de onderste extremiteiten maar in clusters van oefeningen. Vooralsnog is voorzichtigheid geboden bij het doen van uitspraken. 16

17 Oefening 5 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 5 houdt in: Jog naar de eerste pion. Shuffle zijwaarts haaks richting je partner. In het midden, spring zijwaarts en maak schouder- contact met elkaar. Shuffle terug naar de eerste pion. Vervolgens jog naar de volgende pion en herhaal de oefening als het parcours afgerond is. Jog terug. Deze oefening heeft als doelstelling het reactievermogen en alertheid van de speler te bevorderen en de spieren voor te bereiden op verandering in verschillende richting. Tevens heeft deze oefening als doelstelling het voorkomen van knie- en enkel blessures. Hiermee wordt ook de propriocepsis van de onderste extremiteiten getraind. Deze oefening is niet van toepassing op tennissers, aangezien er bij tennis geen sprake is van lichamelijk contact. Het springen en landen wordt wel getraind in deze oefening en dat is ook goed voor tennissers om te trainen. Maar oefeningen 12 en 14 zouden beter gekozen kunnen worden voor tennis. Deze oefeningen trainen ook het springen en landen, maar dan zonder bots -component. En dat is functioneler voor tennissers, aangezien het bots - component maar weinig voor komt in tenniswedstrijden en trainingen. In dit artikel (Finch et al. 2009) wordt verslag gedaan van een onderzoek dat is gedaan in Australië bij Australian football spelers (16 jaar en ouder). Deze sport lijkt veel op rugby en American football, waarbij er sprake is van veel lichamelijk contact en een hoge blessure gehalte heeft. In totaal waren er 20 teams van 18 spelers in de interventiegroep. De interventie bestond uit verschillende oefeningen met onder andere deze oefening. Dit onderzoek is in eerste opzicht goed opgezet en uitgebreid. De resultaten (in de discussie) geven aan dat er een vermindering is van 60% van het aantal blessures. De interventie bestond ook uit een combinatie balans- en perturbation training, wat staat voor verstoringtraining. Hierbij krijgt de speler een oefening als opdracht en wordt hierin verstoord door middel van stoten of duwen. De controlegroep kreeg een placebo trainingsprogramma met de reguliere oefeningen en enkele nieuwe oefeningen die anders waren dan in de interventiegroep. De interventie resulteerde in een vermindering van het aantal blessures in de onderste extremiteit gedurende contact en niet contact momenten. 17

18 Oefening 6 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 6 houdt in: Jog snel naar de tweede pion en ren vervolgens achteruit naar de eerste pion. Hou hierbij de heupen en knieën licht gebogen. Herhaal de oefening, twee pionnen vooruit en één achteruit. Jog terug na het afwerken van het parcours. Deze oefening heeft als doelstelling het reactievermogen en de snelkracht van de speler te bevorderen, de spieren voor te bereiden op verandering in verschillende richting. Met deze oefening worden de hamstrings excentrisch dynamisch getraind. Dit kan blessures van de hamstrings voorkomen. Deze oefening is ook goed voor tennissers, omdat tennissers deze beweging ook heel vaak uitvoeren in een wedstrijd. Als tennissers sprinten naar een bal of juist snel achteruit moeten lopen om een bal beter te kunnen slaan is dit een uitstekende oefening. Door deze oefening worden de spieren en gewrochten getraind die bij deze bewegingen nodig zijn. Denk aan de krach die de knie en enkel op zich krijgen als de speler wisselt van voor naar achter rennen. Door deze oefeningen raken de enkel en knie gewend aan deze krachten en zullen ze in de wedstrijd beter tegen deze grote krachten opgewassen zijn. Uit onderzoek (Law et al. 2007)blijkt dat warming-up voor verminderde spierpijn zorgt. Er werd gekeken naar het effect van de warming-up en de cooling down onder een groep van 52 gezonde deelnemers. Zij werden opgedeeld in 4 groepen. De groepen verschilden van elkaar door de eerste groep alleen warming-up te laten doen, de tweede groep warming-up en cooling down, derde groep alleen cooling down en de laatste groep kreeg geen interventie. De warming-up nam een tijd in beslag van 10 minuten. Na 10 minuten, na iedere training (voor iedere deelnemer dezelfde training), werd aan iedere groep gevraagd naar spierpijn. Dit werd vervolgens nog een keer gemeten na 24 uur, na 48 uur en na 72 uur. Het onderzoek wees uit dat de warming-up een direct effect heeft op de muscle soreness. Of een warming-up ook leidt tot blessurepreventie is niet bekend. Specifiek onderzoek naar het effect van deze oefening is er niet. 18

19 Oefening 7 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 7 bestaat uit 3 niveaus. Bij het eerste niveau gaat de speler op de buik liggen, steunend op onderarm en elleboog recht onder de schouders. Het lichaam wordt omhoog geduwd en de houding wordt 20 tot 30 seconden vastgehouden in setjes van 3. Bij het tweede niveau wordt om en om, een been opgetild om de 2 seconden gedurende 40 tot 60 seconden in setjes van 3. Niveau 3 lijkt op niveau 2, maar wordt het been 20 tot 30 seconden vastgehouden per set. Wederom 3 setjes. De oefening richt zich vooral op core-stability (romp training). Voor voetbal is de stabiliteit goed door de diversiteit van het zwaartepunt bij het spelen/schieten/koppen van de bal, of bij fysiek contact met andere spelers. Het uiteindelijke doel van de romptraining is om de spieren van de romp zo effectief mogelijk te gebruiken, zodat de positie van de wervelkolom tijdens diverse krachtinspanningen goed beheerst wordt. In feite ben je in staat om klappen op te vangen wat verder geen invloed heeft op de stabiliteit van het lichaam. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een schouderduw bij voetbal. Wanneer je core stabiliteit niet goed getraind is, raakt de speler hierbij uit balans. Deze oefening is voor vele sporten goed, zo ook voor tennis. Als de stabiliteit van je romp beter is, functioneer je beter op het veld. Als je met tennis een bal slaat, moet je stabiliseren vanuit je buik, als deze coördinatie niet goed is, dan kun je nog zo goed je schouder getraind hebben, maar sla je alsnog niet perfect. Want de plaatsing van je racket is ook afhankelijk van de stand van je romp: Iets meer naar rechts of links met je lichaam en je slaat de bal anders. Het zou goed kunnen dat deze oefening blessures verminderd bij tennis. Als je namelijk minder rompstabiliteit bezit moet de rest van je lichaam dit composeren. Bij het rennen moeten je heupen, knieën en enkels beter hun best doen om in evenwicht te blijven. En bij het slaan zullen je schouders, ellebogen en polsen meer moeten doen om de bal goed te raken. Als je rompstabiliteit dus beter is, zullen dus andere delen van het lichaam minder worden belast. Core-stability training zorgt voor een verbeterde stabiliteit. Dat is onderzocht in een studie bij 33 atleten (Franco et al. 2011). Zij kregen allen een stabiliteitsprogramma toegewezen en voerden deze 19

20 in de loop van 6 weken uit. Het stabiliteitsprogramma bestond uit core-stability training door middel van een BOSU-bal. Deze wordt tijdens de F-MARC 11+ niet gebruikt, maar de F-MARC 11+ richt zich wel op dezelfde uitvoering van de oefeningen op de grond. Ook wordt er bij de F-MARC 11+ gebruik gemaakt van verschillende intensiteit verhogende variaties. Uit het onderzoek bleek dat de atleten een vooruitgang hadden geboekt ten opzichte van de eerste testen. Een ander onderzoek(willardson 2007) wijst niet alleen een licht verschil uit in core-stability uitslagen, maar merkt dat er een significant verschil is ontstaan door de core-stability training. Bij dat onderzoek werden 29 atleten verzameld om een programma van 5 dagen te volgen met rust periodes van 24 uur. De atleten kregen core-stability training zonder de BOSU-bal: ze voerden de oefeningen op de grond uit. De onderzoekers testten de atleten niet alleen op stabiliteit maar ook op kracht. Uit dat onderzoek blijkt dat de kracht niet of nauwelijks een verschil heeft gemaakt. De uitslag van de core-stability training liet wel een groot verschil zien. Of deze oefeningen ook leiden tot vermindering van blessures is niet bekend. 20

21 Oefening 8 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 8 bestaat uit 3 niveaus. Niveau 1 wordt als volgt uitgevoerd. De speler ligt op de zij met de knie van het onderste been 90 graden gebogen. Het bovenlichaam wordt ondersteund door de elleboog en knie die het lichaam in een rechte positie houden. Deze positie wordt 20 tot 30 seconden vastgehouden in setjes van 3. Niveau 2 is met gestrekte benen en wordt de heup omlaag en omhoog bewogen. Het afwisselen duurt 20 tot 30 seconden in setjes van 3. Niveau 3 wordt het bovenste been op en neer bewogen gedurende 20 tot 30 seconden in setjes van 3. Voor alle niveaus geldt: wissel van kant. Oefening 8 richt zich net als oefening 7 op de Core Stability. Hier wordt ook de romp op stabiliteit getraind. Het uiteindelijke doel is de romp trainen op stabiliteit, voor een voetbal duel of het spelen/schieten/kopp en van de bal. Net als oefening 7 is deze oefening voor vele sporten goed, dus ook voor tennis. Als de stabiliteit van je romp beter is, functioneer je beter op het veld. Als je met tennis een bal slaat, moet je stabiliseren vanuit je buik, als deze coördinatie niet goed is, dan kun je nog zo goed je schouder getraind hebben, maar sla je alsnog niet perfect. Want de plaatsing van je racket is ook afhankelijk van de stand van je romp: Iets meer naar rechts of links met je lichaam en je slaat de bal anders. Het zou goed kunnen dat deze oefening blessures verminderd bij tennis. Als je namelijk minder rompstabiliteit bezit moet de rest van je lichaam dit composeren. Bij het rennen moeten je heupen, knieën en enkels beter hun best doen om in evenwicht te blijven. En bij het slaan zullen je schouders, ellebogen en polsen meer moeten doen om de bal goed te raken. Als je rompstabiliteit dus beter is, zullen dus andere delen van het lichaam minder worden belast. Deze oefening lijkt erg op oefening nummer 7. Deze variant wordt zijwaarts uitgevoerd. Door de grote gelijkenis met oefening 7 kan deze oefening theoretisch worden onderbouwd met het bewijs dat in oefening 7 staat beschreven. Wederom is er geen specifiek onderzoek naar de oefening zelf gedaan maar heeft wel deel uit gemaakt van een studie waar meerdere oefeningen in voor kwamen. 21

22 Oefening 9 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 9 wordt in tweetallen uitgevoerd op 3 niveaus. 1 speler gaat op de knieën zitten en de ander houdt de onderbenen/voeten op de grond. Vervolgens beweegt de speler voorwaarts met de armen gekruist. De oefening wordt 3 tot 5 keer gedaan of 60 seconden vastgehouden in setjes van 3. Niveau 2 en 3 worden in intensiteit vergroot van 7-10 keer naar keer en/of 60 seconden vasthouden. Voor alle niveaus geldt: 1 set. Door de hamstrings excentrisch te trainen worden deze sterker en kunnen meer kracht aan. Bij voetbal is dit logisch omdat veel voetballers last hebben van hamstring blessures. Hamstrings zijn niet alleen belangrijk voor de sprint, maar zeer belangrijk als het gaat om het schieten van de bal. Na het raken van de bal moet de volledige kracht tegengehouden worden door de hamstrings. Door de explosieve kracht kunnen de vezels scheuren. Dus door ze te versterken met deze oefening wordt de kans verkleind. De afgelopen jaren zijn er veel onderzoeken gedaan naar het effect en belang van excentrisch trainen. Uit de geraadpleegde onderzoeken is gebleken dat deze oefening effectief is en dat er sprake was van vermindering van blessures. Naar onze mening zijn de onderzoeken ook goed opgezet. Ook is deze oefening gemakkelijk uit te voeren en het neemt weinig tijd in beslag. Op basis van de bovengenoemde redenen vinden wij dat deze oefening zeker opgenomen moet worden in het programma. Blessure preventie voor de hamstrings is met deze oefening zeer effectief gebleken (Petersen et al. 2011). Vijftig teams in Denemarken (942 spelers) kregen over een periode van 10 weken een preventieprogramma voor de hamstrings (excentrisch zoals beschreven in de oefening van de F- MARC 11+). De interventiegroep bestond uit 461 spelers en de controlegroep uit 481 spelers. De controlegroep kreeg geen preventieprogramma mee en deed de training zoals gewoonlijk. Over 1 seizoen werd gekeken naar het aantal blessures dat in beide groepen zich voordeed. Het verschil tussen de interventiegroep en de controlegroep is zeer groot. Over een tijdspan van één seizoen (318 dagen) werd bij alle clubs bijgehouden wanneer er zich een blessure voordeed. In totaal zijn er 67 blessures aan de hamstring geweest over het gehele seizoen in de beide groepen. 52 van de hamstring blessures kwamen voor in de controlegroep, 15 in de interventiegroep. De hamstring oefening heet de Nordic Hamstring Excesise. Het is simpel uit te 22

23 voeren en neemt weinig tijd in beslag. Het onderzoek wijst uit dat door de oefening het gehele seizoen opbouwend toe te passen, het een positief effect heeft op de preventie van hamstringblessures. In totaal is het de bedoeling 27 sessies in het seizoen toe te passen. De interventiegroep heeft dit zeer goed gedaan (91% van de sessies) en dat heeft vruchten afgeworpen. In 2008 is er ook een studie gedaan naar het excentrisch trainen van de hamstrings (Arnason et al. 2008). Bij deze studie werd een geheel seizoen besteed aan het excentrische oefenen van de hamstrings. Hier deden in totaal 11 teams aan mee, bestaande uit 18 tot 24 spelers per team. De studie wijst uit dat de interventiegroep 65% minder blessures opliep dan de controlegroep. 23

24 Oefening 10 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 10 bestaat ook uit drie niveau s. Bij niveau 1 staat de speler op één been en houdt 30 seconden een bal vast. Op niveau twee wordt de bal met een medespeler die 2 tot 3 meter verderop staat over gegooid, terwijl ze beiden op één been staan. Op het laatste niveau staan de twee spelers binnen armlengte van elkaar op één been en proberen elkaar uit balans te halen door te duwen. Deze oefening richt zich op propriocepsis van de onderste extremiteit. Hoe beter de propriocepsis van de benen van een voetballer hoe beter hij/zij in staat is te stabiliseren. De training van propriocepsis wordt veelal neuromusculaire training genoemd. Aangezien voetballers vaak op één been staan (rennen, schoppen, aannemen) is dit een functionele oefening. In de (vijf) onderzoeken die hieronder beschreven worden, staat neuromusculaire training centraal. Neuromusculaire training houdt in training van de proprioscepsis en het zorgt voor een goede stabiliteit. Bij deze oefening wordt er aandacht besteed aan de training van de onderste extremiteiten, welke van groot belang is bij sporten zoals voetballen en tennis. Wij zijn tot de conclusie gekomen dat deze oefening belangrijk is op basis van de bovengenoemde redenen. Tevens vinden we dat de onderzoeken relatief goed zijn opgezet en hierdoor opgenomen moet worden in het programma. In 1996 is in Zweden een onderzoek geweest (Caraffa et al. 1996) waarin 300 semi-professionele en amateurvoetbalspelers een wobble board training kregen om na te gaan of deze vorm van 24

25 proprioceptieve training een beschermend effect zou hebben op Voorste Kruisband Laesies. De voetballers in de interventiegroep moesten elke dag 20 minuten op een wobble board staat. (4 keer 5 min per dag) Dit resulteerde in een Voorste Kruisband Laesie incidentie van 0,15 per team per seizoen. Waar de controlegroep een incidentie leverde van 1,15 leasies per team per seizoen. Neuromusculaire training samen met een tape of brace is het meest effectief gebleken in de preventie van enkel inversietrauma s. In 2010 is er een onderzoek geweest (Verhagen et al. 2010) die alle bestaande relevante literatuur op het gebied van enkelinversie preventie onderzocht en kwam tot deze conclusie. Een ander onderzoek (Mohammadi 2007) onderzocht drie manieren van preventie bij enkelinversies: tape/brace, krachttraining en neauromusculaire training. Dit kleinschalige onderzoek concludeerde dat neuromusculaire training een groter beschermend effect heeft op enkelinversies dan spierkracht training of het gebruik van tape/brace. Ook is er een onderzoek uitgevoerd (Emery et al. 2005) naar het effect van een huiswerktrainingsprogramma met een wobble board op sportgerelateerde blessures bij gezonde adolescenten. De interventiegroep bestond uit 66 high school studenten die gemiddeld 9,4 uur per week aan sport deden. De eerste 6 weken moesten ze 6 dagen in de week 20 minuten op een wobble board staan, na 6 maanden moesten ze wekelijks één keer 20 minuten op het wobble board staan. De interventie had drie graden van moeilijkheid, zodat de sporter altijd uitgedaagd werd. De sporters werden tijdens het onderzoek enkele keer geïnstrueerd door een fysiotherapeut. Daarnaast zijn er twee onderzoeken gedaan (McGuine et al. 2006,Verhagen et al. 2004) naar het effect van wobble board training op de incidentie van enkelinversies. De onderzoeken includeerden high school studenten. Één onderzoek onderzocht basketbal en voetbalspelers, de ander volleybalspelers. De interventie bij het ene onderzoek bestond uit 8 minuten per dag oefeningen op het wobble board uitvoeren. En als de sporters een bepaald niveau hadden bereikt werd dat 3 keer 10 minuten per week. Het andere bouwde de interventie ook op in moeilijkheid. Maar dit onderzoek liet de oefeningen tijdens de warming-up van de volleybaltraining uitvoeren. Deze onderzoeken concludeerden dat een wobble board training een beschermend effect heeft op enkelinversies bij sporters die al een keer een enkelinversie hadden gehad. Al deze onderzoeken hebben een oplopende moeilijkheidsgraad in de oefening. De meeste beginnen zoals deze oefening van de F-MARC 11+, staand op één been op de grond. Niveau drie van deze oefening komt niet overeen met de onderzoeken die zijn uitgevoerd met een wobble board, want bij de F-MARC 11+ staan de spelers op niveau 3 nog op de grond, terwijl het hoogste niveau bij de onderzoeken eindigt op het wobble board. Bij het wobble board wordt de speler bij de enkel in onbalans gebracht en bij de oefening van de F-MARC 11+ wordt de speler op het bovenlichaam in onbalans gebracht. Dit is een wezenlijk verschil, daarom heeft deze oefening geen 5 sterren, maar 4. Verder is de vorm van oefenen wel effectief gebleken. 25

26 Oefening 11 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 11 bestaat uit squats op 3 verschillende niveaus. De speler gaat breed met de voeten recht onder de heupen staan en hurkt alsof hij/zij op een stoel gaat zitten. Vervolgens strekt de speler zich uit omhoog en herhaald de oefening 30 seconden lang in setjes van 2. Niveau 2 wordt gedaan door een uitvalspas. Er wordt een stap naar voren gemaakt en het voorste been buigt tot 90 graden. Vervolgens stapt de speler terug naar stand en herhaald dit met het andere been. Per been wordt er 10 keer gedaan. Niveau 3 wordt gedaan in tweetallen. De spelers kunnen op elkaars schouder steunen en hurken door 1 been. Dit wordt 10 keer per been gedaan in setjes van 2. Door de squat oefeningen krijgen de spieren meer kracht. Doordat de spieren meer kracht krijgen heeft dit een positief effect op de kracht die de spieren kunnen leveren en op de stabiliteit van de speler. Doordat de spieren sterker worden en de ligamenten om de gewrichten steviger, is de kans op een trauma ook kleiner. De speler raakt dus minder snel uit balans, kan een grotere krachtprestatie leveren en is minder vatbaar voor scheurtjes of rupturen. In de wetenschappelijke literatuur is steeds meer evidentie te vinden voor de relatie tussen toegenomen spierkracht en het voorkomen van blessures. Door de verbeterde spierkracht is er minder kans op spierscheuren. Tevens worden de banden en pezen ook sterker door de spierkracht verbetering. Binnen fysiotherapie wordt de laatste jaren meer aandacht besteed aan spierkrachtverbetering. In beide hieronder ververmelde onderzoeken wordt deze oefening, gericht op spierkracht van het bovenbeen, effectief bevonden. Ondanks het feit dat deze oefening niet individueel is getest, is het opgenomen in het programma 26

27 Deze oefening is nooit individueel getest op preventie van blessures. Deze oefening komt wel in veel preventieprogramma s voor. Er is een onderzoek geweest (Kiani et al. 2010) waarbij de eerste twee oefeningen die hierboven zijn weergegeven inbegrepen waren in het totale preventieprogramma. Een ander onderzoek (Gilchrist et al. 2008) heeft een preventieprogramma onderzocht op het voorkomen van Voorste Kruisband Laesie. Ook hier waren de oefeningen, die hierboven beschreven zijn, onderdeel van de interventie. In beide onderzoeken was het preventieprogramma in zijn geheel effectief. Of deze spierkrachtoefeningen significant hebben meegewerkt aan een positief resultaat kunnen we niet met zekerheid stellen. Wellicht was de interventie net zo effectief geweest zonder dat deze oefeningen deel waren van de interventie. Aan de andere kant kunnen we deze oefeningen ook niet volledig aan de kant schuiven, omdat ze wel deel zijn geweest van meerdere interventies. Omdat deze oefeningen in meer dan twee grote onderzoeken voorkomt, krijgt deze 4 sterren. 27

28 Oefening 12 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Oefening 12 bestaat ook uit drie niveau s. Bij niveau 1 staat de speler met voeten op heupbreedte van elkaar. Hij buigt zijn knieën en heupen totdat ze beiden 90 graden gebogen zijn, dan springt hij zo hoog mogelijk. Op niveau 2 springt de speler zijwaarts, steeds landend op één been. Op niveau 3 springt de speler met twee benen tegelijk in een andere positie. Variërend van voor naar achter en diagonaal (rechter been voor, linker achter en vice versa). Bij deze oefening traint de speler explosiviteit, beenspierkracht en snelle bewegingen in verschillende richtingen. Vooral de stabiliteit bij het landen is erg belangrijk om te trainen, omdat er bij voetbal veel gesprongen en geland wordt. Als je niet stevig staat na een landing, dan is er kans op een blessure. De onderzoeken (met betrekking tot deze oefening gericht op explosiviteit, spierkracht van de benen en snelle reactievermogen) spreken elkaar tegen. Wij hebben geen eenduidige conclusie kunnen trekken uit de verschillende resultaten. Desondanks hebben we gekozen deze oefening op te nemen in onze preventie programma omdat we van mening zijn dat de grootheden die hiermee geoefend worden van belang zijn ter voorkoming van blessures. Er zijn geen onderzoeken die de springoefeningen van de F-MARC 11+ geïsoleerd getest hebben, wel zijn er onderzoeken uitgevoerd die verschillende springoefeningen als één interventie getest hebben. Daarom hebben we ervoor gekozen om alle springoefeningen van de F-MARC 11+ (oefening 12, 14 en 15) als geheel te beoordelen. In 1999 is er een onderzoek geweest (Hewett et al. 1999) die een grote groep atleten voor het sportseizoen een oefenprogramma aanbood. Een programma met, naast strekken en spierkrachtoefeningen, veel springoefeningen. De groepen werden op middelbare scholen geselecteerd en zaten respectievelijk op voetbal, volleybal of basketbal. In totaal werden er ongeveer 1300 sporters geïncludeerd. De 6 weken training zorgde in de interventiegroep voor 2 ernstige knieblessures, waar de controlegroep er 10 had. De 2 ernstige knieblessures in de interventiegroep waren beiden het gevolg van contact met een andere speler. In de interventiegroep waren er geen non-contact voorste 28

29 kruisband laesies en in de controlegroep waren er 8. In totaal had de controlegroep 3,6 keer meer knieblessures dan de interventiegroep. De sporters die een knieblessure opliepen waren basketballers (7 spelers) en voetballers (5 spelers). Een ander onderzoek (Pfeiffer et al. 2006) concludeert dat een 20 minuten durende plyometriewarming-up, die focust op spring- en landvaardigheden en twee keer per week wordt uitgevoerd voor 6 weken, geen effect heeft op de incidentie van Voorste Kruisband Laesies. Dit onderzoek had 1400 deelnemers en mag daardoor niet ter zijde worden geschoven. Daarnaast is springen in meerdere onderzoeken als deel van de interventie gebruikt (Gilchrist et al. 2008,Olsen et al. 2005), net als in de F-MARC 11+ zelf. Het gehele preventieprogramma heeft in deze onderzoeken geleid tot effect. Het is lastig om over deze oefeningen een uitspraak te doen omdat de onderzoeken tegengestelde resultaten hebben gevonden. Omdat er argumenten voor en tegen springoefeningen zijn, krijgt deze oefening 3 sterren. 29

30 Oefening 13 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Bij oefening 13 rent de speler 40 meter op 75-80% van zijn/haar maximale snelheid. Daarna jogt de speler terug naar het begin punt. Dit gebeurt twee keer. Deze oefening is om het sprinten van de speler te oefenen. En om warm te blijven voor het beginnen van de daadwerkelijke voetbaltraining. Wij hebben ervoor gekozen deze oefening niet op te nemen in het programma omdat er te weinig evidentie is die de effectiviteit ervan bewijst. Tevens is de oefening niet geïsoleerd getest. Deze oefening is nooit geïsoleerd getest. De oefening komt in meerdere preventieprogramma s terug. In de F-MARC 11+, maar ook in andere, echter is nooit daadwerkelijk bewezen als een blessurepreventieve oefening. 30

31 Oefening 14 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis Bij oefening 14 neemt de speler 6-8 springpassen. Eerst neemt de speler wat voorbereidingspassen om vervolgens de oefening uit te voeren. De voorste knie heft de speler zo hoog mogelijk, terwijl het lichaam recht blijft. De speler gaat joggend terug en doet de oefening in totaal 2 keer. Net als bij oefening 12 traint de speler bij deze oefening explosiviteit, beenspierkracht en snelle bewegingen in voorwaartse richting. Ook het landen op één been wordt getraind bij deze oefening. Deze oefening is opgenomen in het preventie warmingup programma op basis van dezelfde gronden als oefening 12 Er zijn geen onderzoeken die de springoefeningen van de F-MARC 11+ geïsoleerd getest hebben, wel zijn er onderzoeken uitgevoerd die verschillende springoefeningen als één interventie getest hebben. Daarom hebben we ervoor gekozen om alle springoefeningen van de F-MARC 11+ (oefening 12, 14 en 15) als geheel te beoordelen. In 1999 is er een onderzoek geweest (Hewett et al. 1999) die een grote groep atleten voor het sportseizoen een oefenprogramma aanbood. Een programma met, naast strekken en spierkrachtoefeningen, veel springoefeningen. De groepen werden op middelbare scholen geselecteerd en zaten respectievelijk op voetbal, volleybal of basketbal. In totaal werden er ongeveer 1300 sporters geïncludeerd. De 6 weken training zorgde in de interventiegroep voor 2 ernstige knieblessures, waar de controlegroep er 10 had. De 2 ernstige knieblessures in de interventiegroep waren beiden het gevolg van contact met een andere speler. In de interventiegroep waren er geen non-contact voorste kruisband laesies en in de controlegroep waren er 8. In totaal had de controlegroep 3,6 keer meer knieblessures dan de interventiegroep. De sporters die een knieblessure opliepen waren basketballers (7 spelers) en voetballers (5 spelers). Een ander onderzoek (Pfeiffer et al. 2006) concludeert dat een 20 minuten durende plyometriewarming-up, die focust op spring- en landvaardigheden en twee keer per week wordt uitgevoerd voor 6 weken, geen effect heeft op de incidentie van Voorste Kruisband Laesies. Dit onderzoek had 1400 deelnemers en mag daardoor niet ter zijde worden geschoven. Daarnaast is springen in meerdere onderzoeken als deel van de interventie gebruikt (Gilchrist et al. 2008,Olsen et al. 2005), net als in de F-MARC 11+ zelf. Het gehele preventieprogramma heeft in deze onderzoeken geleid tot effect. Het is lastig om over deze oefeningen een uitspraak te doen omdat de onderzoeken tegengestelde resultaten hebben gevonden. Omdat er argumenten voor en tegen springoefeningen zijn, krijgt deze oefening 3 sterren. 31

32 Oefening 15 Beoordeling: Uitleg Verantwoording Tennis De speler jogt eerst 4 à 5 stappen en plant dan de rechter voet in de grond om vervolgens 5-7 passen naar links verder te sprinten (80-90% van de max). Dan plaatst de speler de linker voet in de grond en sprint naar rechts. Dit doet de speler in totaal twee keer. Net als bij oefening 12 traint de speler bij deze oefening explosiviteit, beenspierkracht en snelle bewegingen in verschillende richtingen. Het accelereren en het stoppen op één been wordt met deze oefening getraind. Ook de stabiliteit van het been wordt getraind, omdat de speler bij het plotseling stoppen op één been stil staat. Ook voor deze oefening geldt dezelfde beoordeling als oefening 12 en is opgenomen in het preventie warmingup programma Er zijn geen onderzoeken die de springoefeningen van de F-MARC 11+ geïsoleerd getest hebben, wel zijn er onderzoeken uitgevoerd die verschillende springoefeningen als één interventie getest hebben. Daarom hebben we ervoor gekozen om alle springoefeningen van de F-MARC 11+ (oefening 12, 14 en 15) als geheel te beoordelen. In 1999 is er een onderzoek geweest (Hewett et al. 1999) die een grote groep atleten voor het sportseizoen een oefenprogramma aanbood. Een programma met, naast strekken en spierkrachtoefeningen, veel springoefeningen. De groepen werden op middelbare scholen geselecteerd en zaten respectievelijk op voetbal, volleybal of basketbal. In totaal werden er ongeveer 1300 sporters geïncludeerd. De 6 weken training zorgde in de interventiegroep voor 2 ernstige knieblessures, waar de controlegroep er 10 had. De 2 ernstige knieblessures in de interventiegroep waren beiden het gevolg van contact met een andere speler. In de interventiegroep waren er geen non-contact voorste kruisband leasies en in de controle groep waren er 8. In totaal had de controlegroep 3,6 keer meer knieblessures dan de interventiegroep. De sporters die een knieblessure opliepen waren basketballers (7 spelers) en voetballers (5 spelers). Een ander onderzoek (Pfeiffer et al. 2006) concludeert dat een 20 minuten durende plyometriewarming-up, die focust op spring- en landvaardigheden en twee keer per week wordt uitgevoerd voor 6 weken, geen effect heeft op de incidentie van Voorste Kruisband Laesies. Dit onderzoek had 1400 deelnemers en mag daardoor niet ter zijde worden geschoven. Daarnaast is springen in meerdere onderzoeken als deel van de interventie gebruikt (Gilchrist et al. 2008,Olsen et al. 2005), net als in de F-MARC 11+ zelf. Het gehele preventieprogramma heeft in deze onderzoeken geleid tot effect. Het is lastig om over deze oefeningen een uitspraak te doen omdat de onderzoeken tegengestelde resultaten hebben gevonden. Omdat er argumenten voor en tegen springoefeningen zijn, krijgt deze oefening 3 sterren. 32

33 4.4 Conclusie Oefening Aantal sterren Boven de twee sterren Totaal: 9 oefeningen met drie sterren of meer Tabel 1: Overzicht van de beoordeelde oefeningen We zijn tot de conclusie gekomen dat er op het gebied van blessurepreventie op basis van oefeningen nog niet heel veel bekend was. Er waren, naast de referenties van de F-MARC 11+, niet veel andere onderzoeken gevonden. Blessurepreventie op basis van een warming-up of een reeks losstaande blessurepreventieve oefeningen kreeg wel steeds meer bekendheid in de onderzoekswereld, aangezien de jaren voor deze beroepsopdracht er steeds meer onderzoek naar gedaan werd. Er is geconcludeerd dat niet iedere oefening van de F-MARC 11+ even evidence based is. Oefening 9 sprong er wel uit qua evidentie, maar de andere oefeningen waren minder ondersteund door onderzoek. Dit wil natuurlijk niet direct zeggen dat ze niet goed waren. Het geeft alleen aan dat het effect nog niet was bewezen. En misschien was er bij bepaalde oefeningen ook helemaal geen blessurepreventief effect. Maar het kan ook zijn dat bepaalde oefeningen die nagenoeg niet waren 33

34 getoetst heel erg effectief waren. Hier hebben we, door gebrek aan onderzoek, geen uitspraak over kunnen doen. Oefening 9 stond wel als een huis en was door meerdere onderzoeken effectief bewezen. Daarnaast waren er nog acht oefeningen die drie of meer sterren kregen. In hoofdstuk zeven zijn resultaten van dit hoofdstuk verder uitgewerkt. 34

35 5 Wat zijn de overeenkomsten/verschillen met voetbalblessures en tennisblessures? 5.1 Inleiding Tennis en voetbal behoren tot de grotere sporten in Nederland. Samen zijn deze sporten goed voor 22,7% van alle sportblessures in Nederland. Veldvoetbal heeft 1,4 miljoen beoefenaren en staat daarmee op de 5e plek van de meest beoefende sporten in Nederland. Tennis volgt met 1,0 miljoen beoefenaren. Natuurlijk komen niet alle blessures terecht bij de spoedeisende hulp afdeling (SEH), maar toch belanden er ongeveer voetballers en tennissers per jaar bij de spoedeisende hulp (Consument en veiligheid 2011). In dit hoofdstuk zijn voetbalblessures en tennisblessures naast elkaar gelegd om te kijken naar de overeenkomsten en de verschillen. Helaas waren er weinig gegevens bekend tennis- en voetbalblessures. De gegevens die wel zijn gevonden, zijn gebruikt in dit hoofdstuk. 5.2 De overeenkomsten Een derde van alle voetbalblessures wordt veroorzaakt door lichamelijk contact (Consument en Veiligheid 2011b). Als het aantal blessures afkomstig van contact met een andere speler van het totaal wordt afgehaald, lijken de cijfers zeer goed overeen te komen met die van de tennissers(consument en Veiligheid 2011a). Van alle voetbalblessures wordt 29% veroorzaakt door lichamelijk contact met een andere speler. Dit komt neer op blessures van de in totaal. Als deze blessures van het totaal worden afgehaald, komt het totaal neer op blessures. Als we vervolgens kijken naar het aantal blessures afkomstig van vallen (24.000), neemt dat 68% van alle blessures in. Als dit wordt vergeleken met tennis, waar lichamelijk contact niet voorkomt tussen alle blessure scenario s, dan komt vallen met van de 3600 gevallen op 68% van het totaal aantal blessures bij tennis. Dit aantal is in procenten dus exact gelijk aan voetbal. Ook bij zwikken ( 36% Tennis, 29% Voetbal), vallen niet gespecificeerd (20% Tennis, 22% Voetbal), struikelen (4% Tennis, 4% Voetbal), Uitglijden (3% Tennis, 4% Voetbal), Vallen overig (4% Tennis, 6% Voetbal) en Contact met bewegend object (10% Tennis, 17% Voetbal) hebben grote gelijkenissen. 35

36 Blessures in procenten 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vallen Meest voorkomende blessures Zwikken Vallen (niet gespeficif eerd) Struikelen Uitglijden Vallen overig Contact bewegen d object Tennis 68% 36% 20% 4% 3% 4% 10% Voetbal 68% 29% 22% 4% 4% 6% 17% Tabel 2.1: Overzicht van meest voorkomende blessures bij tennis en voetbal uitgedrukt in percentages. (Consument en Veiligheid 2011a,Consument en Veiligheid 2011b) De incidentie (aantal blessures per uren sport) van tennisblessures was 3,1 (per uren). De incidentie van acuut ontstane blessures is het hoogst tijdens wedstrijden, namelijk 2,0. De incidentie tijdens trainingen is net als bij vrijspelen 1,3. De incidentie per uur voetbal is 7,2. Er is een groot verschil in blessurerisico tussen training en wedstrijd: tijdens trainingen is de incidentie per uren 3,7 en tijdens wedstrijden 29,5 (Consument en Veiligheid 2011a,Consument en Veiligheid 2011b). 5.3 De verschillen Zoals in het vorig deel al is aangegeven zijn tennis en voetbal de 2 grootste sporten in Nederland met een aantal van 1,4 miljoen voetballers en 1,0 miljoen tennissers. Naar verhouding ligt het aantal blessures bij voetbal wel een stuk hoger. Jaarlijks ontstaan er gemiddeld blessures door voetbal en door tennis (Consument en veiligheid 2011). Het is redelijk ingewikkeld om te kijken naar hoe de factoren die een rol spelen bij beide sporten met elkaar in relatie staan, om zodoende enigszins conclusie te kunnen trekken. Enkele algemene verschillen tussen deze twee takken van sport zijn bijvoorbeeld leeftijd en ondergrond. Het feit dat het leeftijdspectrum van de tennisser vele malen groter is dan bij voetbal geeft aan dat het blessurepercentage gespreider is dan bij voetballen. In tennis wordt er vaak op zeer jonge leeftijd (4 jaar) begonnen met het spelen en gaat men door tot zelfs na 75 jaar ( 55+, circa spelers). Bij voetbal wordt er, net als bij tennis op vrij jonge leeftijd begonnen maar het aantal dat voetbalt is aanzienlijk minder (55+, circa ). Naar mate de leeftijd vordert wordt het verschil groter. Bij zowel voetbal als bij tennis is een blessure aan de knie of aan de enkel het meest voorkomend. 27% enkel, 22% knie, 11% bovenbeen en 9 % onderbeen. Bij tennis neemt de enkel 17% van de blessures op zijn naam, 14% knie, 6% bovenbeen en 7% onderbeen. De blessures van het been en de heup nemen in alle sporten het grootste percentage in beslag, respectievelijk 65%. 36

37 Een ander algemeen verschil is dat er bij het voetballen over de grote linie nog steeds op natuurlijk gras wordt gespeeld terwijl er bij tennis op verschillende type ondergronden wordt gespeeld (gravel, gras, kunstgras, asfalt, marteko, all year court, rebound en nog vele andere soorten) met name omdat tennis een seizoenssport is (in de winter wordt er over het algemeen binnen gespeeld op harde ondergrond). Uit onderzoek is gebleken dat het type ondergrond wel degelijk implicaties heeft voor wat betreft het aantal en ernst van de blessures. Bijvoorbeeld blijkt bij tennis dat gravel en kunstgras minder vaak de oorzaak zijn van blessures dan hardcourt (hetzij asfalt of een ander type harde ondergrond). Ondergrond Spelers Geblesseerden Blessures Speeluren Incidentie Gravel (17,1%) 26 (18,4%) ,3 Kunstgras (15%) 11 (16,6%) ,2 Combinatie ondergronden (25,7%) 46 (43,8%) ,2 Tabel 2.2: Overzicht Blessure-incidentie per ondergrond, TNO (Stege et al. 2011) In een onderzoek in het betaald voetbal uit 2002 ook gedaan door de TNO (Stege et al. 2007) is gebleken dat de meeste blessures zich voorgedaan hebben op gras (70%). Wel werd er vermeld dat bij de interpretatie van de gegevens enige voorzichtigheid is geboden daar er geen uitgebreid onderzoek naar de verschillende type ondergronden bij voetbal. Een voorzichtige conclusie kan getrokken worden, is dat het egale gravel ondergrond voor minder blessures zorgt dan de onregelmatige grasvelden bij voetbal. De belangrijkste en meest in het oogspringend verschil tussen tennis en voetbal is het lichamelijk contact aspect. In het vorige deel, de overeenkomsten tussen deze twee sporten, is dit onderwerp al enigszins aangekaart waar er vermeldt wordt dat het de vierde plaats (29%, één derde van alle blessure oorzaken bij voetballen) inneemt. Bij tennis is er zo goed als geen sprake van lichamelijk contact, hooguit een enkele keer wanneer er bij een dubbelpartij één van de spelers van dezelfde team met een racket wordt geraakt bij het net bij een slagenwisseling of dat men dusdanig tegen elkaar opbots tijdens het spelen dat er een blessure opgelopen wordt. Deze voorvallen komen zelden voor. De regio s heup, knie, schouder en enkel staan in de algemene top 4 van blessures. Tennis wijkt in dat opzicht iets. Bij voetballen is dit niet het geval(consument en veiligheid 2011). Tennissers hebben in vergelijking met voetbal meer onderbeen/achillespees blessures en elleboog blessures. 5.4 Conclusie Er waren weinig gegevens beschikbaar over tennis- en voetbalblessures. Vanuit de gegevens die wel zijn gevonden zijn deze conclusies getrokken. Voetbal en tennis kennen overeenkomsten en verschillen. Het grootste verschil is dat bij voetbal veel blessures worden veroorzaakt door contact met een andere speler, terwijl bij tennis er helemaal geen sprake is van contact met andere spelers. Daarnaast is het blessurerisico bij voetbal hoger dan bij tennis. De grootste overeenkomst is dat de percentages van de blessureoorzaken (zoals vallen, 37

38 zwikken, struikelen) van voetbal en tennis overeenkomsten als het lichamelijk contact bij voetbal buiten beschouwing wordt gelaten. Met deze gegevens is er geen helder antwoord gegeven op de vraag of het aannemelijk is of het aannemelijk is dat de F-MARC 11+ ook effectief is bij tennis op basis van de blessures van beide sporten. Ten eerste waren er te weinig gegevens en de gegevens die er waren hebben niet tot een sluitend oordeel geleid. 38

39 6 Onderzoek bij tennisverenigingen te Amsterdam 6.1 Inleiding Om te kijken of de trainers wel moeite wilden doen om een warming-up programma te introduceren hebben we eerst een kleinschalig onderzoek gedaan bij tennisverenigingen in Amsterdam. Met dit onderzoek hebben we kunnen zien wat de trainers voor soort warming-up al hanteerden, hoelang de warming-up wordt gegeven en hoe vaak. Graag hadden we een grootschalig onderzoek gedaan naar alle tennistrainingen in Nederland, maar dat was onmogelijk gezien het tijdsbestek van twintig weken. Toch was het noodzakelijk om een beeld van de praktijk te krijgen, omdat anders het risico zou bestaan dat er een product wordt geleverd die in theorie werkt, maar in de praktijk onhandig blijkt. Daarom is er gekozen voor een kleinschalig onderzoek, zodat bepaalde vragen (zie 6.2) beantwoorde zouden worden. 6.2 Vraagstelling De twee vragen die wij wilden beantwoorden waren deze: Hoeveel tijd besteden de trainers nu aan warming-up? Hoeveel tijd zouden de trainers willen besteden aan een effectief bewezen blessure preventieve warming-up? 6.3 Methode Het onderzoek bestond uit een interview aan de hand van een vragenlijst bestaande uit 6 vragen (zie Bijlage VI. Vragenlijst voor interview) die wij toegepast hebben bij negen tennisverenigingen binnen Amsterdam. Wij hebben er voor gekozen om het interview alleen in Amsterdam te doen omdat er hier voldoende tennis verenigingen zijn, de bereikbaarheid vanuit school voor ons gemakkelijk is en omdat wij een homogeen beeld zouden krijgen. Dit laatste zou niet het geval zijn als wij alle drie in onze eigen woonplaats gingen interviewen. In totaal hadden wij 13 verenigingen benaderd. Drie hebben totaal niet gereageerd op onze uitnodigingen en één is op het laatste moment uitgevallen vanwege regen. De vragen waren zodanig gesteld dat wij een beeld konden krijgen van de niveaus waarop de trainers les geven, hoe intensief zij bezig zijn met hun vak (in uren uitgedrukt), hoeveel tijd zij besteden aan warming-up en hoeveel de trainers zouden willen besteden als er een preventieve warming-up ontwikkeld zou worden. (zie Bijlage VI. Vragenlijst voor interview) Bij de onderverdeling van de verenigingen is rekening gehouden met het feit dat Sven van Rijn en Mark Winkelaar niet in Amsterdam wonen en dat sommige verenigingen nogal ver uit elkaar en ver van de HvA liggen. Vóór wij naar de verenigingen gingen voor interviewen, hebben wij contact genomen (telefonisch of per mail) met de verenigingen. Het was over het algemeen niet gemakkelijk om een afspraak te krijgen met de trainers omdat zij via de vereniging niet altijd even snel te bereiken waren. De interviews werden op de tennisverenigingen zelf afgenomen, voor tijdens of na de training. Bij twee van de interviews werden ook conditietrainers geïnterviewd waardoor we een dieper inzicht kregen in het belang van de warmingup van deze trainers. 39

40 6.4 Resultaten De resultaten zijn verwerkt in een tabel (zie tabel 3) Deze geeft een goed overzicht over het aantal minuten dat elke tennisclub besteedt aan een warming-up. En ook hoeveel tijd de clubs zouden besteden aan een warming-up waarvan bewezen was dat deze het aantal blessures van de tennissers verminderd. Warming-up tijd Warming-up tijd nu Warming-up tijd met programma , ,2 11,4 3 Tabel 3: Cijfers uitgedrukt in aantal minuten te besteden aan warming-up met en zonder blessure preventie programma. Als we goed naar de resultaten keken viel het ons op dat alleen club 3, 4, en 6 een afwijkend antwoord hebben gegeven wat betreft de tijd die zij zouden willen besteden aan warming-up in een preventieprogramma. Club 3 en 4 gaven aan even veel tijd te willen besteedden aan een bewezen effectieve warming-up en club 6 wilde zelfs minder tijd besteden aan een effectieve warming-up. Alle andere clubs gaven heel duidelijk aan meer tijd te willen besteden aan een warming-up die tot blessurevermindering zou leiden. Gemiddeld gaf men aan iets meer dan 11 minuten te willen besteden aan een effectief bewezen blessure preventieve warming-up. Over het algemeen gaven de clubs aan(behalve de drie bovengenoemde) tussen 1 en 5 minuten extra aan een warming-up te willen besteden. Het is dus duidelijk dat de trainers een warming-up belangrijk vonden en meer tijd over hadden voor een blessurepreventieve warming-up. In de interviews gaven de trainers duidelijk aan dat er veel te weinig tijd wordt besteed aan warmingup. Als belangrijkste reden gaf men aan dat de spelers geen of weinig tijd van hun trainingstijd (meestal is dit een half uur) willen besteden aan warming-up. Een vaak gehoorde reactie was: Ik kom niet hier om rondjes te lopen. De trainingstijd bij tennis is kort omdat de kosten van een tennisveld hoog zijn. Daarom wil de trainer en de speler vaak de geringe tijd die ze hebben op het veld besteden aan de sport zelf en niet aan een warming-up. Er waren verschillende trainers die spelers aanraden met de fiets te komen of om een kwartier eerder op de baan te zijn en alvast in te lopen om zo te voorkomen dat men koud de baan opgaat. Echter gaven de trainers aan dat er groot verschil is tussen de minder goede spelers (niveau 9 t/m 6) en de betere spelers (vanaf niveau 5 en hoger). Bij deze laatste groep werd meer tijd aan een 40