Jeugdigen die Behandeld zijn in de Justitiële Jeugdinrichting Harreveld: De Relatie Tussen Psychopathie en Recidive Fatima Bouhouti

Transcriptie

1 Jeugdigen die Behandeld zijn in de Justitiële Jeugdinrichting Harreveld: De Relatie Tussen Psychopathie en Recidive Fatima Bouhouti Studentennummer : Supervisors UvA : Dr. M. Spiering Prof. Dr. C. de Ruiter Supervisor Harreveld : Drs. J. Das Programmagroep : Klinische Psychologie Onderdeel : Afstudeeronderzoek

2 Samenvatting In dit onderzoek is de relatie onderzocht tussen de mate van psychopathie en recidive onder jeugdigen die behandeld zijn geweest in de Justitiële Jeugdinrichting Harreveld. Psychopathie werd gemeten door de Psychopathie Checklist: Jongeren Versie (PCL:JV). Recidive werd bepaald aan de hand van officiële uittreksels van het Justitiële Documentatie Systeem. Door middel van een dossieronderzoek is de PCL:JV gescoord voor 40 mannelijke oud-patiënten van Jeugdinrichting Harreveld. De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat psychopathie geen goede voorspeller is van recidive na vertrek uit de jeugdinrichting. Er was geen verschil in recidive tussen de groep met een hoge score op de PCL:JV en de groep met een lage score. Dit gold voor alle verschillende categorieën van recidive. Daarnaast is ook gekeken naar de voorspellende waarde van de PCL:JV tijdens het verblijf in de instelling. Er werd een positief verband geconstateerd tussen hoge mate van psychopathie en algemene recidive. Hetzelfde bleek ook bij de subcategorie zwaar geweld het geval. Concluderend kan worden gesteld dat de mate van psychopathie geen goede voorspeller is voor recidive na behandeling en vertrek uit jeugdinrichting Harreveld. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 2 Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 Methode 9 Proefpersonen 9 Materialen 9 Procedure 10 Statistische analyses 10 Resultaten 12 Demografische gegevens 12 Betrouwbaarheid 13 Predictieve validiteit 14 Discussie 20 Literatuur 24 Bijlage 1: Codeerblad PCL:JV 26 Bijlage 2: Artikelomschrijvingen volgens het wetboek van strafrecht. 27 Bijlage 3: Instructies voor het coderen van delicten 29 3

4 Inleiding Inschatten hoe hoog het risico van toekomstig gewelddadig gedrag is bij jeugdige delinquenten, is een essentieel en noodzakelijk onderdeel in de praktijk van de kinderrechtspraak en de justitiële jeugd inrichtingen (Borum, 2000). Het inschatten van de kans op toekomstig gewelddadig gedrag bij deze groep dient nauwkeurig te gebeuren. Daarom is het nuttig om een systematische procedure te hanteren die als leidraad dient voor de taxatie (Lodewijks, Doreleijers, de Ruiter & de Wit-Grouls, 2001). In dit onderzoek is de relatie onderzocht tussen de mate van psychopathie en recidive onder jeugdigen die behandeld zijn geweest in de Justitiële Jeugdinrichting Harreveld. Risicotaxatie betekent hier de inschatting van de kans dat een jongere, gegeven zijn individuele en sociale kenmerken, binnen een bepaalde termijn opnieuw een delict zal plegen (Lodewijks, de Ruiter & Doreleijers, 2003). Hierbij kijkt men naar de individuele en sociale of contextuele kenmerken van de jeugdige en gaat men ervan uit dat sommige factoren bepalend zijn voor het risico. Sinds het midden van de tachtiger jaren van de vorige eeuw is aanzienlijke vooruitgang geboekt, zowel in het onderzoek als in de praktijk van het inschatten van de kans op gewelddadigheid bij delinquenten (Borum, 2000). Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van gestandaardiseerde risicotaxatie-instrumenten die het inschatten van delictrisico nauwkeurig kunnen bepalen. Hierbij worden verschillende testmethoden toegepast zoals interviews, zelfrapportage en indirecte technieken (de Ruiter, 2000). Uit onderzoek blijkt dat verschillende factoren goede voorspellers zijn van recidive. Psychopathie is er daar één van (Dempster & Hart, 2002). In een retrospectief onderzoek bij geweldsdelinquenten werd specifiek naar een groep zedendelinquenten gekeken. De relatie tussen psychopathie, seksuele deviatie en (seksuele) recidive werd onderzocht (Hildebrand, de Ruiter & de Vogel, 2003). De resultaten tonen aan dat de identificatie van de mate van psychopathie bij verkrachters en aanranders, een grote voorspellende waarde heeft voor recidive. Volgens Hare (1998), de ontwerper van de Psychopathy Checklist (PCL), het meetinstrument voor psychopathie, is psychopathie een goede voorspeller van algemene recidive en gewelddadig gedrag. De term psychopathie kreeg bekendheid toen in 1941 Cleckley zijn visie introduceerde waarin hij psychopathie als zelfstandige persoonlijkheidsstoornis beschouwde (in Hildebrand & de Ruiter, 1998). Tot op heden verschillen gedragsdeskundigen van mening over de definitie van dit begrip. Etymologisch gezien betekent psychopathie psychologisch 4

5 beschadigd (Hildebrand & de Ruiter). In Europa werd psychopathie vooral beschouwd als een persoonlijkheidsstoornis en vormen deviant en delinquent gedrag geen onderdeel maar een gevolg van de persoonlijkheidsstoornis. In de Verenigde Staten en Engeland bestond traditioneel een andere opvatting over psychopathie. Daar was men van mening dat een psychopaat moreel zo verdorven en slecht ontwikkeld was, dat hij niet in staat was tot redelijk denken of handelen en werd de term gebruikt om personen aan te duiden die zich schuldig maakten aan gedrag waar de samenleving onder lijdt. Hierbij werd wel de nadruk gelegd op sociaal deviant en delinquent gedrag. In de praktijk wordt het begrip ook wel gebruikt om aan te geven dat een patiënt of een delinquent gevaarlijk is en niet valt te genezen of te behandelen. In zijn boek The Mask of Sanity (1964) ontwierp Cleckly 16 criteria voor de diagnose psychopathie, waaronder oppervlakkige charme en goede intelligentie, opgeblazen gevoel van eigenwaarde, manipulerend gedrag, gebrek aan schuldgevoel, ontbreken van emotionele diepgang en gebrek aan empathie. Aan de hand hiervan ontwikkelden Hare en zijn collega s een instrument om de mate van psychopathie te meten, de PCL, later gevolgd door de Psychopathy Checklist Revised (PCL-R; Hare, 1991). Volgens zijn handleiding is de definitie van psychopathie als volgt: een persoonlijkheidsstoornis waarbij sprake is van een antisociale, impulsieve levensstijl en een kille, egocentrische, manipulerende omgang met anderen. De PCL-R wordt reeds op grote schaal in de Verenigde Staten gebruikt en het gebruik van ervan is inmiddels ook overgewaaid naar Nederland en andere Europese landen. De PCL- R bestaat uit 20 criteria, die onderverdeeld kunnen worden in twee stabiel gebleken factoren (Hildebrand & de Ruiter, 1998). De eerste factor wordt aangeduid met de term agressief narcisme en betreft de interpersoonlijke componenten. De tweede factor wordt aangeduid met de term antisociale levensstijl en heeft betrekking op impulsiviteit, antisociaal gedrag en onverantwoordelijkheid. De 20 items dienen te worden gescoord op basis van informatie die verkregen is via de afname van een bijbehorend semi-gestructureerd interview en de analyse van aanwezige dossierinformatie. De items worden gescoord op een 3-puntsschaal en de totale score kan variëren van 0 tot 40. De totale score op het instrument geeft aan in hoeverre de persoon in kwestie overeenkomt met de prototypische psychopaat. Hierbij wordt een cutoff-score van 30 gehanteerd, dat wil zeggen: individuen met een score van 30 of hoger lijden aan psychopathie volgens deze norm (Hare, 1991). In Europees onderzoek wordt echter een cut-off-score van 26 gehanteerd (Hildebrand et al. 2003). Uit diverse studies komt naar voren dat psychopathie bij ongeveer 20% van de onderzochten in forensisch psychiatrische settings 5

6 voorkomt (Steuerwald & Kosson, 2000). Dit percentage geldt ook voor het aantal gevallen in forensisch psychiatrische settings in Nederland (Hildebrand & Ruiter, 1998). De PCL-R-score is een krachtige predictor van gewelddadige recidive. De interne consistentie is met een Cronbach s Alpha van.87 goed te noemen (Hare, 1991). Bovendien is de predictieve validiteit van de PCL-R onderzocht en deze bleek ook goed (Gretton, Mcride, Hare & Garykumka, 2001). Onderzoek in Nederland wijst uit dat seksuele delinquenten met een hoge score op de PCL-R in vergelijking met seksuele delinquenten met een lage score, een verhoogd recidiverisico hebben. Daarnaast blijkt psychopathie niet alleen een risicofactor voor seksuele recidive, maar ook voor gewelddadige recidive in het algemeen (Hildebrand et al., 2003). Omdat het mogelijk is dat sociaal deviant gedrag zich al op jonge leeftijd manifesteert, is het van belang om psychopathie ook bij adolescenten te kunnen meten. Sommige clinici zijn echter terughoudend als het gaat om het stellen van een persoonlijkheidsstoornis bij jeugdigen. Zij geven de liever de voorkeur aan de term psychopathische trekken in plaats van psychopathie (Lodewijks et al., 2003). In Canada is de Psychopathy Checklist-Youth Version (PCL-YV; Forth, Kosson & Hare, 2003) tot stand gekomen, een aangepaste beoordelingslijst die bedoeld is voor jeugdigen. Inmiddels is de test ook naar het Nederlands vertaald: de Psychopathie Checklist: Jeugd Versie (PCL:JV; de Ruiter, Kuin, de Vries & Das, 2002). De PCL:JV is officieel een psychologische test en geen risicotaxatie-instrument. De test bestaat uit 20 items en wordt gescoord op basis van een interview en uitgebreide collaterale informatie. In Tabel 1 staat een overzicht van de items van de PCL:JV en hieruit valt af te lezen tot welke factor ze behoren. Een voorbeeld van het scoreblad van de PCL:JV is weergegeven in Bijlage 1. Onderzoek naar psychopathie bij jeugdigen staat op dit moment nog in de kinderschoenen. Wel is bekend dat er een matige correlatie is gevonden tussen een gemiddelde score op de PCL:JV in de puberteit en het aantal geweldsdelicten aan het einde van de jeugd (Forth, Hart & Hare, 1990). In het onderzoek van Gretton et al. (2001) bleek een positief verband te zijn tussen een hoge score op psychopathie en algemeen recidive bij jeugdige zedendelinquenten. Een ander onderzoek toonde aan dat jeugdigen met een hoge score op de PCL:JV sneller recidiveerden in gewelddadig gedrag dan jeugdigen met een lage score op de PCL:JV (Brandt, Kennedy, Patrick & Curtin, 1997). Met deze bevindingen in het achterhoofd komen we toe aan de hypothese van dit onderzoek: Ook bij de Nederlandse jeugd is er een positief verband tussen psychopathie en recidive. 6

7 Tabel 1. Items van de Psychopathie Checklist: Jongeren Versie Item Omschrijving factor 1 Indruk proberen te maken 1 2 Sterk opgeblazen gevoel van eigenwaarde 1 3 Sensatie zoeker 2 4 Pathologisch liegen 1 5 Manipulatie voor persoonlijk gewin 1 6 Gebrek aan berouw of schuldgevoel 1 7 Ontbreken aan emotionele diepgang 1 8 Kil/ gebrek aan empathie 1 9 Parasitaire levensstijl 2 10 Gebrekkige woedebeheersing 2 11 Onpersoonlijk seksueel gedrag - 12 Gedragsproblemen op jonge leeftijd 2 13 Ontbreken van realistische doelen op de lange termijn 2 14 Impulsiviteit 2 15 Onverantwoordelijk gedrag 2 16 Geen verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag 1 17 Instabiele interpersoonlijke relaties - 18 Ernstig crimineel bedrag 2 19 Ernstige schending van voorwaarden bij voorwaardelijke of 2 veroordeling of voorwaardelijke invrijheidsstelling 20 Veelsoortige criminaliteit 2 Onderzoek met de PCL:JV in Nederland begon in 2001 in justitiële jeugdinrichtingen. Binnen Jongerenhuis Harreveld is door psychologe Drs. J. Das een promotieonderzoek gestart naar de betrouwbaarheid en validiteit van de PCL:JV. Dit onderzoek valt onder leiding van Prof. Dr. C. de Ruiter en wordt gesubsidieerd door Jongerenhuis Harreveld de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), een onderdeel van het ministerie van Justitie. Jongerenhuis Harreveld is zelf van oorsprong een vakinternaat maar heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot een justitiële behandelinrichting voor jeugdigen waar jongens en meisjes, in de leeftijd van 12 tot 23 jaar, behandeld worden in het kader van een OTS (Onder Toezicht Stelling) of PIJ-maatregel (Plaatsing In Jeugdinrichting). Drie criteria zijn bepalend voor het wel of niet opleggen van de PIJ-maatregel namelijk: de ernst van het strafbare feit, de veiligheid van de samenleving en de ontwikkeling van de verdachte. De PIJ-maatregel dient niet een vergeldingsdoel maar is bedoeld om jeugdigen een heropvoeding te laten ondergaan en te behandelen. De maatregel kan pas worden opgelegd als het advies door twee 7

8 gedragswetenschappers wordt gegeven en het kan pas worden beëindigd na advies te hebben ingewonnen bij de Raad van de Kinderbescherming. De PIJ-maatregel wordt doorgaans opgelegd voor de periode van twee jaar en kan bij toerekeningsvatbare jeugdigen verlengd worden tot maximaal vier jaar en bij ontoerekeningsvatbare jeugdigen tot maximaal zes jaar. De instelling bestaat uit drie sectoren: een gesloten sector voor jongens, een gesloten sector voor meisjes en een open sector voor jongens. Om optimaal aan te sluiten bij de hulpvraag van elke jeugdige wordt gekozen voor een individuele benadering van de jeugdigen. Harreveld is een particuliere instelling, bestaande uit drie sectoren die ieder weer uit meerdere afdelingen bestaan. Elke afdeling heeft zijn eigen doelgroep en zijn eigen methodiek. In het gebouw in Harreveld zijn uitsluitend jongens opgenomen. De jongens worden in een behandelingsafdeling geplaatst. De leefgroep biedt in een neutrale, zorgzame sfeer duidelijkheid en consequent gehanteerde regels en afspraken. De opgenomen jongens gaan op indicatie een individueel therapeutisch contact aan met de gedragswetenschapper of nemen deel aan groepstherapie (Jongerenhuis Harreveld, 2002). Het promotieonderzoek van J. Das kan in het belang zijn voor de verbetering van het behandelingsaanbod aan psychisch gestoorde delinquenten in Jongerenhuis Harreveld maar ook in andere behandelinstellingen voor de jeugd. Als men jeugdigen met kenmerken van psychopathie kan identificeren, kan men vroegtijdig interventies doen en adequate hulp bieden aan deze jeugdigen. Men kan dan de behandeling beter afstemmen op de hulpvraag van de jeugdige. Het huidige onderzoek vormt een apart onderdeel van het promotieonderzoek. Het gaat hier om een retrospectief dossieronderzoek waarin de relatie tussen psychopathie en recidive wordt onderzocht. Er zal worden onderzocht of er een verband bestaat tussen de score op de PCL:JV en de mate van recidive onder jeugdigen die behandeld zijn geweest in een Jongerenhuis Harreveld. In het bijzonder zal worden gekeken of een hogere score op de PCL:JV de kans op gewelddadig recidive verhoogt. Daarnaast zal ook worden gekeken naar de psychometrische kwaliteiten van de PCL:JV en de betrouwbaarheid van de codering. 8

9 Methode Proefpersonen De onderzoeksgroep bestond uit 40 mannelijke oud-patiënten van de Jeugdinrichting Harreveld. De jeugdigen zijn in de periode in het kader van een strafrechtelijke maatregel voor jeugdigen in deze inrichting opgenomen en behandeld. Alle jeugdigen hadden een PIJ-maatregel (Plaatsing In Jeugdinrichting) of BB (Bijzondere Behandeling: de voorloper van de PIJ) opgelegd gekregen. Het betreft hier een retrospectief onderzoek waarbij er geen contact is opgenomen met de ex-patiënten. De recidivegegevens en dossierinformatie werden gecodeerd en uiterst zorgvuldig behandeld. Dit ten einde de anonimiteit van de proefpersonen en vertrouwelijkheid van de gegevens te waarborgen. Materialen De mate van psychopathie werd gemeten aan de hand de Psychopathie Checklist: Jeugd Versie (PCL:JV; de Ruiter et al., 2002). Dit instrument is een aangepaste versie van de Psychopathy Checklist-Revised (Hare, 1991) en bestaat uit 20 items die gescoord worden op een 3-puntsschaal: (0) niet van toepassing, (1) een beetje van toepassing of (2) geheel van toepassing. Voor de PCL:JV wordt een cutt-off-score van 26 of hoger gehanteerd. Dit instrument kan zowel in praktijksettings als in onderzoekssettings worden gebruikt. In de praktijk wordt de PCL:JV gebruikt bij jeugdigen tussen de 11 en 18 jaar. Om gebruik te kunnen maken van de PCL:JV is een officiële training vereist. De beoordelaars dienen kennis hebben van de aard en diagnostiek van psychopathie. Voorts dienen zij bekend te raken met de diagnostische procedure van de PCL:JV, zoals het gebruik van de collaterale informatie en het beheersen van de interviewtechniek. Daarnaast moet er ook worden geoefend met de scoring van de items. Voor het scoren van de afhankelijke variabele recidive is gebruik gemaakt van officiële uittreksels van het Justitiële Documentatie Systeem (hierna genoemd het JDS). Bij het scoren van de recidive werden verschillende categorieën onderscheiden: licht gewelddadige delicten, zwaar gewelddadige delicten, vermogensdelicten, zedendelicten of overige delicten. Deze indeling wordt vaker gehanteerd in soortgelijke onderzoeken (o.a. Brandt et al., 1997). Aan de hand van de informatie in de uittreksels kon worden vastgesteld of een jongere is gerecidiveerd en om wat voor soort recidive het ging. Vaak stond alleen het artikelnummer van een misdrijf vermeld. Daarom zijn alle artikelen opgezocht in Boek 2 van het Wetboek 9

10 van Strafrecht en ondergebracht in categorieën (zie Bijlage 2). Daarnaast zijn met de begeleiders afspraken gemaakt met betrekking tot het scoren van delicten. Een van de afspraken was om delicten die onder niet afgedane zaken stonden vermeldt niet mee te tellen. Delicten die door de rechter bij het indexdelict waren gevoegd werden ook niet gescoord. Een delict dat geseponeerd was werd soms wel en soms niet meegeteld, afhankelijk van de reden van sepot (zie Bijlage 3). Tot slot zijn ook overige variabelen zoals demografische en achtergrondvariabelen (zoals behandelduur) in kaart gebracht. Procedure Om de onderzoeksvraag te beantwoorden werd één vierde van de dossiers van de oudpatiënten door twee onafhankelijke beoordelaars gescoord. De scoring werd voorafgegaan door een tweedaagse training om affiniteit te krijgen met het gebruik van de PCL:JV. Bij het scoren van de dossiers is zoveel mogelijk informatie bestudeerd. Niet alleen de rapporten maar ook de processen-verbaal, behandelplannen, pro-justitia rapportages, eventuele verlengingsadviezen en psychologische rapporten bevatten nuttige informatie. De twee beoordelaars hebben individueel voor 10 dossiers de PCL:JV gescoord en achteraf samen de consensus bepaalt. Hiervoor werd de interbeoordelaars-betrouwbaarheid berekend. De rest van de dossiers is door één beoordelaar gescoord. Vervolgens werd een aanvraag opgesteld en ingediend bij het JDS te Almelo. Op deze manier zijn de recidivegegevens verkregen. Dit was in de vorm van officiële uittreksels waarin alle rechtzaken staan vermeld. Alle delicten zijn nauwkeurig gescoord en ondergebracht onder de bijbehorende recidivecategorieën. De scores op de PCL:JV zijn vervolgens in verband gebracht met de recidivegegevens. Statistische analyses De interbeoordelaars-betrouwbaarheid van de PCL:JV wordt met behulp van de Intraklasse Correlatie Coefficient (ICC) onderzocht. Hierbij werd de single measure- en average measure ICC bepaald. De single measure ICC is een maat voor de betrouwbaarheid wanneer het instrument in de toekomst slechts door een beoordelaar wordt gecodeerd. De average measure ICC wordt gebruikt als het instrument in de toekomst wordt gecodeerd door twee of meerdere beoordelaars en er gebruik wordt gemaakt van de gemiddelde score. De ICC kan variëren van 0 tot 1. Voor dit onderzoek is de indeling van Fleiss (1986) aangehouden: ICC >.75 uitstekende overeenstemming,.40 < ICC <.75 matig tot goede overeenstemming en ICC <.40 slechte overeenstemming. 10

11 Om de predictieve validiteit van de PCL:JV te bepalen is gebruik gemaakt van de zogeheten Receiver Operating Characteristics (ROC) analyse. Hierbij is niet alleen gekeken naar de totale score op de PCL:JV maar er is ook gekeken naar de predictieve validiteit van elk item afzonderlijk. Bij de ROC-analyse wordt voor verschillende cut-off-scores het percentage ware positieven grafisch uitgezet tegen het percentage valse negatieven (Mossman, 1994). De oppervlakte onder de ontstane curve, de Area Under the Curve (AUC), is een maat voor het onderscheidende vermogen van het instrument. De AUC waarde geeft de kans aan dat een willekeurig gekozen recidivist een hogere score behaalt op het instrument dan een willekeurig gekozen niet-recidivist. De AUC s kunnen variëren van 0 tot 1, waarbij een AUC van 1 correspondeert met een perfecte positieve voorspelling, een AUC van.50 met een voorspelling op kansniveau en een AUC van 0 met een perfecte negatieve voorspelling. Over het algemeen worden AUC waarden van.70 beschouwd als redelijk hoog en waarden van >.75 als hoog. Ten slotte is er ook gebruik gemaakt van survival analyses om de cumulatieve recidivekansen te berekenen voor de verschillende categorieën recidive op elk moment dat een delinquent zijn eerste recidivedelict pleegde. Bij survival analyses wordt de kans dat men recidiveert vastgesteld op elk moment tussen de start en het eind van de totale observatieperiode (Hildebrand, de Ruiter & Vogel, 2003). Dit is nodig omdat de follow-up tijd per jeugdige verschilt. 11

12 Resultaten Van één proefpersoon zijn geen gegevens bekend bij Justitie; zowel het indexdelict als delicten voor of delicten na het indexdelict worden niet in het JDS genoemd. Een andere jeugdige heeft van 1993 tot 1996 in Harreveld gezeten. Zijn uittreksel van het JDS bevat echter alleen informatie vanaf 1996, dus na vertrek, over het indexdelict en eventuele delicten hiervoor staat niets vermeld. Van vier andere jeugdigen staat er in het JDS niets vermeld over het indexdelict. Van een aantal jeugdigen weten we uit de dossierinformatie dat ze tijdens hun verblijf gerecidiveerd zijn maar dit is niet terug te vinden in het JDS. Het is mogelijk dat hier geen aangifte van is gedaan. Na overleg is besloten om het indexdelict als uitgangspunt te nemen en verder de gegevens van het JDS aan te houden. Demografische gegevens De gemiddelde leeftijd bij opname was 16.4 jaar (SD = 1.4, range = 13-20). Van de jeugdigen had 47.5% de leeftijd van 17 jaar. Het merendeel van de jongens (52.5%) was van Nederlandse afkomst. Op de tweede plaats komen de jeugdigen van Antilliaanse afkomst (22.5%). In Tabel 2 staan de verschillende etniciteiten en de bijbehorende aantallen. Tabel 2. Etnische afkomst (N = 40) Etniciteit Aantal personen Percentage Nederlands Marokkaans Surinaams Creools Hindoestaans Antilliaans Aziatisch Turks Duits Totaal De jonge delinquenten die meededen aan het onderzoek waren voor uiteenlopende indexdelicten in Harreveld geplaatst. Van de jeugdigen hadden 16 een PIJ of BB-maatregel opgelegd gekregen vanwege het plegen van een geweldsdelict. Op de tweede plaats komt de groep jongens die een zedendelict (n = 12) heeft gepleegd. Voor een volledige weergave zie Tabel 3. De behandeling in Jongerenhuis Harreveld duurde gemiddeld 27.9 maanden (SD = 12.6, range = 3-52). Het aantal maanden tussen het ontslag uit de inrichting en de dag dat wij 12

13 de recidive data binnen kregen varieerde tussen de 64 en 105 maanden met een gemiddelde van 83.0 maanden (SD = 10.7). Tabel 3. Verdeling indexdelicten (N = 40) Indexdelict Aantal personen Percentage Levensdelict Zedendelict Geweldsdelict Vermogensdelict Overige delicten Totaal Van de 40 jeugdigen zijn er 33 (83%) gerecidiveerd na vertrek uit Harreveld, zes zijn volgens de gegevens van het JDS niet gerecidiveerd en van één jongere zijn geen gegevens bekend. Van de groep jeugdigen die gerecidiveerd zijn varieerde het aantal delicten na vertrek tussen de 1 en 62 delicten. Van het totale aantal jeugdigen zijn 31 jongeren al eens eerder veroordeeld, 12 hiervan zijn eens eerder veroordeeld voor één delict, de overigen voor twee of meer delicten (zie Tabel 4). Tabel 4. Aantal eerdere veroordelingen (N = 40) Aantal eerdere veroordelingen Aantal personen Percentage Gegevens onbekend Betrouwbaarheid De interbeoordelaars-betrouwbaardheid van de PCL:JV totaal score was laag. De Single Measure ICC was.58 en de Average Measure ICC bedroeg.73. Vanwege de lage scores is besloten om de analyses niet uit te voeren op de verkregen totaal scores op de PCL:JV. In plaats daarvan zijn de scores gebruikt van een ervaren beoordelaar. Alle analyses die zijn uitgevoerd zijn gebaseerd op deze scores. De interne consistentie van de totale scores op de 13

14 PCL:JV bleek goed te zijn, Cronbach s alpha =.81. De totaalscore op de PCL:JV varieerde tussen de 7 en 36 (schaal 0-40) met een gemiddelde van 25.0 (SD = 6.1). Van de 40 proefpersonen voldeden 17 aan het criterium voor psychopathie ( 26). Van de groep met een hoge score op psychopathie ( 26) pleegden 14 jeugdigen (82%) opnieuw een delict na vertrek uit Harreveld. Bij de groep met een lage score ( < 26) was dit aantal 18 (78%). Voor de categorie zwaar geweld na vertrek was de recidive voor de groep met een hoge score zes (35%) tegenover vijf (22%) in de groep met een lage score. Predictieve validiteit Tijdens het verblijf in Harreveld is een deel van de groep gerecidiveerd. Dit gebeurde binnen de inrichting of tijdens proefverlof buiten de inrichting. Recidive in vermogensdelicten kwam het meest voor (32,5%), gevolgd door licht gewelddadige delicten (30.0%). In Tabel 5 is een weergave van de verdeling over de soorten recidive tijdens het verblijf in Harreveld. Tabel 5. Recidivecijfers van jeugdigen die behandeld zijn in Harreveld (N = 39; (%)) Subcategorieën recidive Tijdens verblijf Na vertrek Recidive vermogens delicten 13 (33.3%) 25 (64.0%) Recidive zwaar geweldsdelicten 6 (15.4%) 11 (28.0%) Recidive licht geweldsdelicten 12 (30.8%) 22 (56.0%) Recidive seksuele delict 1 (2.6%) 5 (13.0%) Recidive overige delicten 5 (12.8%) 21 (54,0%) Totaal recidive 20 (51.3%) 33 (85.0%) Een grote groep van de jeugdigen heeft na vertrek uit de inrichting opnieuw een delict gepleegd. Van de 40 jeugdigen zijn de meesten (62,5%) opnieuw veroordeeld voor het plegen vermogensdelicten. De categorie licht gewelddadige delicten volgde op de tweede plaats (55%). In Tabel 5 staat een nauwkeurige weergave van de soorten recidive. Om te onderzoeken of de PCL:JV een predictieve waarde heeft voor zowel recidive tijdens het verblijf in de instelling als na vertrek uit de instelling werden beiden variabelen samen genomen. De AUC van de totale recidive tijdens of na vertrek verschilde niet significant van een voorspelling op kansniveau AUC =.54, p <.79. Voor de subcategorie recidive zwaar geweld tijdens verblijf en/of na vertrek bleek de voorspellende waarde van de PCL:JV beter dan kansniveau. Met een AUC van.72, p <.05 was deze redelijk hoog te noemen. De ROC-curve is weergegeven in Figuur 1. De voorspellende waarde van de 14

15 PCL:JV voor recidive licht geweld tijdens en/of na vertrek was matig met een marginale significantie, AUC =.68, p = Sensitiviteit Specificiteit Figuur 1. ROC-curve voor recidive zwaar geweld tijdens verblijf en/of na vertrek uit de instelling (N = 40) Vervolgens is de predictieve validiteit van de PCL:JV voor recidive tijdens verblijf in de instelling onderzocht. De voorspellende waarde bleek hoog te zijn, AUC =.77, p <.01. De ROC-curve is in Figuur 2 weergegeven. 15

16 Sensitiviteit Specificiteit Figuur 2. ROC-curve voor totale recidive tijdens verblijf (N = 40) De analyses zijn ook voor de afzonderlijke subcategorieën uitgevoerd. De AUC s van de meeste subcategorieën voorspelden recidive significant beter dan kansniveau. In het bijzonder de voorspellende waarde van PCL:JV voor recidive zwaar geweld tijdens verblijf bleek uitzonderlijk hoog te zijn, AUC =.84, p <.01 (zie Figuur 3). In Tabel 6 zijn de AUC s voor alle subcategorieën opgenomen. Hieruit valt af te lezen dat ook de predictieve validiteit van de PCL:JV redelijk hoog is voor recidive lichtgeweld tijdens verblijf. Voor de subcategorieën recidive vermogensdelicten tijdens verblijf en overige overtredingen tijdens verblijf is ook een redelijke AUC geconstateerd maar slechts met een marginale significantie (p <.07). Tabel 6. Predictieve validiteit van de PCL:JV voor recidive tijdens verblijf in de instelling. AUC significantie 95% betrouwbaarheidsinterval Recidive vermogens del. tijdens.68 p = verblijf Recidive zwaar geweld tijdens verblijf.84 p = Recidive licht geweld tijdens verblijf.71 p = Recidive sex. delict tijdens verblijf.75 p = Recidive overig tijdens verblijf.78 p = Algemeen recidive tijdens verblijf.77 p =

17 Sensitiviteit Specificiteit Figuur 3. ROC-curve voor recidive zwaar geweld tijdens verblijf (N = 40) Tot slot is ook onderzocht of de PCL:JV een predictieve waarde heeft voor de recidive na vertrek uit de inrichting. De AUC van algemene recidive na vertrek verschilde niet significant van een voorspelling op kansniveau. Dit gold ook voor alle afzonderlijke subcategorieën recidive na vertrek, zoals in Tabel 5 is omschreven. Alle AUC s varieerden tussen de.43 en.65 en de voorspellende waarde van de PCL:JV voor recidive na vertrek uit de instelling bleek niet significant te zijn. De Kaplan-Meier suvival analyses werden uitgevoerd om de verschillen in de follow-up tijd in de analyses mee te nemen. In Figuur 4 is voor de groep hoogscoorders (totaalscore PCL:JV 26) en de groep laagscoorders (totaalscore PCL:JV < 26) de survival curve voor zwaar geweld recidive tijdens verblijf in Harreveld weergegeven. De recidive curves van de hoogscoorders verschilden significant van de groep laagscoorders, Log Rank = 7.54; p =.006. Van de laatste groep was namelijk niemand gerecidiveerd tijdens zijn verblijf in Harreveld. 17

18 Figuur 4. Kaplan-Meier survival curves voor zwaar gewelddadig recidive tijdens verblijf. In Figuur 5 zijn de suvival curves voor algemeen recidive tijdens verblijf weergegeven. De hoogscoorders recidiveerden veel sneller dan de groep laagscoorders, Log Rank = 4.23, p =.04. Er waren geen significante verschillen tussen hoogscoorders en laagscoorders voor algemeen recidive na vertrek uit Harreveld, Log Rank =.02, p =.88, zie Figuur 6. De jeugdigen die aan het einde van hun survivaltijd niet gerecidiveerd zijn worden in de grafieken als censored aangegeven. 18

19 Figuur 5. Kaplan-Meier survival curves voor algemeen recidive tijdens verblijf. Figuur 6. Kaplan-Meier survival curves voor algemeen recidive na vertrek. 19

20 Discussie De resultaten van dit onderzoek laten zien dat psychopathie geen goede voorspeller is voor recidive na vertrek uit de instelling. De uitkomsten van de ROC-analyses waren allen niet significant. Dit geldt ook voor alle subcategorieën van recidive, inclusief zwaar geweld. Dit laatste is niet in overeenstemming met het onderzoek van Brandt et al. (1997); hier werd namelijk aangetoond dat jeugdigen met een hoge score op de PCL:JV sneller recidiveerden in gewelddadig gedrag dan jeugdigen met een lage score. Daarnaast is gekeken naar de predictieve validiteit van de PCL:JV voor recidive tijdens verblijf in de instelling. Er werd een positief verband gevonden tussen psychopathie en algemene recidive tijdens verblijf. De survival curves van de survival analyse lieten zien dat hoogscoorders sneller recidiveerden in algemene delicten dan laagscoorders. Hetzelfde werd ook gevonden voor de subcategorie zwaar geweld. Hieruit kan men concluderen dat een hoge score op de PCL:JV een risicofactor vormt voor recidive tijdens verblijf in de instelling. In dit onderzoek bleek een hoge score op de PCL:JV geen voorspellende waarde te hebben voor recidive na vertrek maar wel voor recidive tijdens verblijf. Hier zijn een aantal mogelijke verklaringen voor te bedenken. Allereerst werd bij de survival analyses voor recidive na vertrek geen significant verschil gevonden tussen laagscoorders en hoogscoorders. De power van het onderzoek was mogelijk niet sterk genoeg. Deze wordt beïnvloed door het aantal proefpersonen en de effectgrootte. In dit geval was de steekproef niet groot (N = 40). Ten tweede is het gegeven dat de PCL:JV wel een voorspellende waarde heeft voor recidive tijdens verblijf mogelijk te verklaren door de onderzoekssetting: tijdens verblijf in de instelling zijn de effecten van externe variabelen minimaal en zijn de condities van de jeugdigen gelijk wat een betere vergelijking geeft. Een derde verklaring ligt mogelijk in de behandeling: jeugdigen die in de inrichting zitten hebben nog niet kunnen profiteren van de behandeling. Bij recidive na vertrek zou ook het behandeleffect een rol kunnen hebben gespeeld. Dit is in dit onderzoek niet meegenomen in de analyses. Er zijn een aantal kanttekeningen te plaatsen bij de opzet van dit onderzoek. Het scoren van de recidive vormde een beperking. Sommige strafbladen waren niet volledig en bij een enkeling ontbrak zelfs het indexdelict. Waarschijnlijk zijn van sommige delicten tijdens verblijf geen aangifte gedaan. Daarnaast is bekend dat Justitie op een gegeven moment alle handmatig geschreven gegevens heeft overgezet op een geautomatiseerd systeem. Het is goed mogelijk dat er toen gegevens verloren zijn gegaan en dat hierdoor niet alle recidivegegevens 20

21 volledig zijn. Bovendien maakt het ook uit welk registratiesysteem wordt geraadpleegd. Het JDS registreert de afdoeninggegevens van alle processen-verbaal die door de politie aan het Openbaar Ministerie zijn doorgegeven. Hierin worden bijvoorbeeld geen HALT-afdoeningen opgenomen. Bij een HALT-afdoening (Het ALTernatief) verricht de jongere voor een bepaalde duur herstel-werkzaamheden uit. Als hij zich aan de afspraken houdt wordt het proces-verbaal niet in behandeling genomen (Lodewijks et al. 2003). Daarnaast hebben slachtoffers van geweld een geringe aangiftebereidheid (Lodewijks et al.). Dit vormt mogelijk de oorzaak voor het uitblijven van een verband tussen de PCL:JV en zwaar geweld recidive na vertrek. Verder zijn er afspraken gemaakt met de begeleiders betreft het scoren van de recidive. Bij discrepantie tussen dossier en strafblad werden de officiële gegevens uit de strafblad aangehouden. Kantonzaken en niet-afgedane zaken werden niet gescoord. Hieruit kan men concluderen dat er sprake was van een onderschatting van het werkelijke recidivepercentage. Andere afspraken voor het scoren van recidive zouden wellicht tot andere onderzoeksresultaten hebben geleid. Daarnaast is er geen rekening gehouden met de wijze van uitstroom. Deze was vrij divers. Sommige jeugdigen werden overgeplaatst naar een andere jeugdinrichting of gevangenis. Anderen stroomden naar een begeleid kamer wonen traject, en anderen gingen terug naar hun ouders of op zichzelf wonen. De groep was niet helemaal homogeen als het gaat om de vervolgplek. Men kan zich afvragen of jeugdigen die terug gaan naar hun ouders, naar een omgeving met protectieve factoren en sociale controle, minder kans lopen om te recidiveren dan jeugdigen die volledig op zichzelf zijn aangewezen. Bovendien kan men hieruit de conclusie trekken dat de survival tijd van sommigen korter is dan doet vermoeden. Immers; van de jongeren die naar een andere instelling zijn overgeplaatst is niet bekend wanneer zij daadwerkelijk vrij zijn gekomen. Een andere beperking hangt samen met de retrospectieve onderzoeksopzet. Er werd alleen gebruik gemaakt van dossierinformatie en de kwaliteit hiervan was verschillend. Over het algemeen was er voldoende informatie om de PCL:JV te kunnen scoren maar niet alle dossiers bevatten dezelfde onderdelen en de dossiers waren in omvang verschillend. Sommige dossiers bevatten een verslag van een psychologisch onderzoek, bij anderen was het procesverbaal toegevoegd. Hierdoor was er bij de ene jeugdige meer collaterale informatie aanwezig dan bij de andere. Dit heeft mogelijk invloed gehad op de betrouwbaarheid van de score op de PCL:JV. Tot slot bevat de PCL:JV een item die moeilijk te scoren is voor jeugdigen. Het gaat hier om item 13: Ontbreken van doelen op lange termijn; volgens de vertalers levert dit 21

22 lastige scoringsproblemen op omdat het bij jeugdigen, en voornamelijk bij de jonge jeugd, voor de hand ligt dat er nog weinig sprake is van concrete lange termijn doelen, aangaande werk, opleiding en relaties. Geadviseerd wordt om vooral te letten op kortere termijn doelen zoals inzet op school (de Ruiter et al., 2002). Opmerkelijk was bij sommige jeugdigen de tijd tussen het indexdelict en de plaatsing in de jeugdinrichting. Dit had niet alleen te maken met de eventuele wachtlijst van de inrichting. In de strafblad was soms al te zien hoe een jeugdige na het indexdelict nog meer delicten pleegde. De tijd tussen de aanklacht en het moment waarop de PIJ-maatregel wordt opgelegd en uitgevoerd zou zo kort mogelijk moeten zijn. De jongere krijgt dan een behandeling voordat hij kans loopt om nog meer delicten te plegen, dieper in het criminele circuit te belanden en te verharden. Dit geldt uiteraard niet voor elke jeugdige die een delict pleegt maar wel voor jeugdigen die een delict plegen dat ernstig genoeg is voor de oplegging van een PIJ-maatregel. Bijna de helft van jeugdigen uit de steekproef voldeed aan de criteria van psychopathie. Meer dan drie kwart, en wellicht meer, van de totale groep jeugdigen is na behandeling opnieuw gerecidiveerd. Dit is een verontrustend feit en toont de behoefte aan gestandaardiseerde risicotaxatie voor de inschatting van de recidivekans en behandelplanning. Hoewel de PCL:JV een psychologische test is en geen risicotaxatie instrument, zou het als zodanig kunnen dienen (Lodewijks et al., 2003). Hiervoor is meer onderzoek nodig. Dit gebeurt momenteel in het kader van het promotieonderzoek waar het huidige onderzoek onderdeel van uit maakt. Er wordt onderzoek gedaan naar de relatie tussen psychopathie en incidenten in de jeugdinrichting, de relatie tussen psychopathie en recidive, zowel retrospectief als prospectief en er wordt onderzocht of er een verband bestaat tussen psychopathie en behandelverloop. Het onderzoek wordt ook bij een groep vrouwelijke jeugdige delinquenten uitgevoerd. Het totale onderzoek zal uiteindelijk de betrouwbaarheid en de validiteit van de PCL:JV weergeven. Het onderzoek dient in het belang van de verbetering van het behandelingsaanbod aan psychisch gestoorde delinquenten. Hiervoor is het van belang dat men vroegtijdig de kenmerken van psychopathie leert identificeren. De populatie in het vervolgonderzoek zal ook uit jeugdigen van andere instellingen moeten bestaan voor het vormen van een meer heterogene groep. Het huidige onderzoek zou verbeterd kunnen worden door in een nieuw onderzoek rekening te houden met de beperkingen (meer proefpersonen, andere afspraken voor het coderen). Belangrijk is om te vermelden dat jeugdigen nog in ontwikkeling zijn, waardoor ook risicofactoren mogelijk nog beïnvloedbaar zijn. Juist om die reden is het van belang om de beïnvloedbare dynamische 22

23 factoren in kaart te brengen en hierop de behandeling af te stemmen. Op deze manier wordt ook risicohantering mogelijk en kan de overheid voorkomen dat jeugdige delinquenten in dure behandelprogramma s worden geplaatst die niet goed bij hen aansluiten. Daarom zal toekomstig onderzoek zich vooral moeten richten op behandelmethodieken en het identificeren van risicofactoren teneinde de recidivekans te minimaliseren en de behandeleffectiviteit te maximaliseren. 23

24 Literatuur Borum, R. (2000). Advances in forensic assessment and treatment: An overview and introduction to the special issue. Law and Human Behavior, 24, 1-7. Brandt, J. R., Kennedy, W. A., Patrick, C. J., & Curtin, J. (1997). Assessment of psychopathy in a population of incarcerated adolescent offenders. Psychological Assessment, 9, Forth, A. E., Hart, S. D., & Hare, R. D. (1990). Assessment of psychopathy in male young offenders. Psychological Assessment: A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 2, Forth, A. E., Kosson, D. S., & Hare, R. D. (2003). The Hare Psychopathy Checklist:Youth Version. North Tonawanda, NY: Multi-Health Systems. Dempster, R. J., & Hart, S. D. (2002). The relative utility of fixed and variable riskfactors in discriminating sexual recidivists and nonrecidivists. Sexual abuse: A Journal of Research and Treatment, 14, Fleiss, J.L. (1986). The design and analysis of clinical experiments. Newyork: Wiley Forth, A. E., Hart, S. D., & Hare, R. D. (2003). The Hare Psychopathy Checklist: Youth Version. Toronto: Multi-Health Systems. Gretton, H., McBride, M., Hare, R., & Garykumka, R. (2001). Psychopathy and recidivism in adolescent sex offenders. Criminal Justice and Behavior,28, Hare, R.D. (1991). Manual for the Hare Psychopathy Checklist Revised. Toronto: Multi Health Systems. Hare, R.D. (1998). The Hare PCL-R: Some issues concerning its use and misuse. Legal and Criminal Psychology, 3, Hildebrand, M., & Ruiter, C. de (1998). Ontwikkelingen in het onderzoek naar psychopathie. De Psycholoog, 33, Hildebrand, M., Ruiter, C. de & Vogel, V. de (2003). Recidive van verkrachters en aanranders na tbs: De relatie met psychopathie en seksuele deviatie. De Psycholoog, 38, Jongerenhuis Harreveld (2002). Handleiding jongerenhuis Harreveld. Intern document Harreveld, Nederland Lodewijks, H. P. B., Doreleijers, Th. A. H., Ruiter, C. de & Wit-Grouls, H. F. de (2001). Handleiding voor de gestructureerde risicotaxatie van gewelddadig gedrag bij jongeren (SAVRY). Geautoriseerde Nederlandse vertaling. Lodewijks, H., Ruiter, C., de & Doreleijers, T. (2003). Risicotaxatie en risicohantering van gewelddadig gedrag bij adolescenten. Directieve Therapie, 23,

25 Mossman, D. (1994). Assessing predictions of violence: Being accurate about accuracy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 62, Newman, J. P. (1991). Self-regulatory failures in criminal psychopaths. Published Proceedings of the third symposium on violence and aggression. University of Saskatoon Press. Ruiter, C, de (2000). Forensische psychodiagnostiek en risicotaxatie: Ontwerp van een forensisch psychologisch testinstrumentaruim. In Oei T. I & Groenhuijsen, M. S., Forensische psychiatrie anno (pp ). Deventer: Gouda Quint. Ruiter, C. de, Kuin, N., Vries, J. D. de, & Das, J. (2002). Psychopathie Checklist: Jeugd Versie: Onderzoeksversie. Geautoriseerde Nederlandse vertaling. Steuerwald, B. L., & Kosson, D. S. (2000). Emotional experiences of the psychopath. In: Gacono, C. B.,The clinical and forensic assessment of psychopathy: A practitioner s guide (pp ). Mahwah, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers. 25

26 Bijlage 1: Codeerblad PCL:JV 26

27 Bijlage 2: Artikelomschrijvingen volgens het wetboek van strafrecht. Indeling in categorieën aan de hand van artikelenomschrijvingen in het strafregister Alle misdrijven staan in Boek 2 van het Wetboek van Strafrecht, dit zijn de artikelen 92 tot en met 423 Omschrijving Levensdelicten Misdrijven tegen het leven gericht Moord Doodslag Dood door schuld -tijdens uitoefening beroep Misdrijf dood ten gevolg hebbend (zie voor de omschrijving zelfde artikelen onder zwaar geweld) Seksuele delicten Misdrijven tegen de zeden. Verkrachting Gemeenschap met wilsonbekwame Gemeenschap <16 jr Gemeenschap <12 jr Aanranding Ontucht met wilsonbekwame Ontucht met misbruik van gezag (o.a. (stief)kind, pleegkind, pupil) Koppelarij Pornografie Schennis van de eerbaarheid/exhibitionisme Zware geweldsdelicten Zware mishandeling -met voorbedachten rade Opzettelijke zwaar lichamelijk letsel -met voorbedachten rade -verzwarende omstandigheden Brandstichting met gevaar voor personen Zware openlijke geweldpleging Zware wederspannigheid Diefstal met geweld, zwaar letsel tot gevolg Diefstal met geweld Afpersing Opzettelijke vrijheidsberoving art. Wetboek van Strafrecht 287 tot ,3, 158,3, 141,2-3, 181,3, 182,3, 312,3 239 tot , 240b ,2,3 301,2, ,2 en 158,2 141, ,2 en 182,2 312, ,1,2-1,2-2,

28 Lichte geweldsdelicten Brandstichting met gevaar voor goederen Bedreiging Mishandeling -met voorbedachten rade Vernieling Huis/lokaa1vredebreuk Openlijke geweldpleging Wederspannigheid Verhinderen van blussen brand -tijdens uitoefening beroep (verzwarend) Vermogensdelicten Diefsta1 met braak of verzwarende omstandigheid Diefsta1 Afdreiging (dreigen met openbaar maken info) Verduistering Oplichting Heling Valsheid in geschrifte, munten, zege1s of merken Stroperij Bedrog Ambtsmisdrijven Lucht- en scheepvaartmisdrijven Drukken of uitgeven verboden geschriften Openbare orde Valse merken Misdrijven Wegenverkeerswet Dood/letse1 door schuld Doorrijden na ongeva1 Rijden onder inv10ed Joyriding Overig Opiumwet Harddrugs Softdrugs Wet wapens en munitie 157,1 en 158,1 284, 284a, ,1 301,1 350 tot 354 en en ,1, en 182,1 en 182, tot en 326a 416 en 417 en 417bis 208 tot en tot tot tot en tot 137,140, 142 tot 156, 177 tot 179, 184 tot 207, 236 tot 238, 306, 367 tot 370, 395 tot , 41, 51, 61, 74, 114, 138, 162, 163, 2 in combi met 10 3 in combi met 11 9,1, 13,1, 14,1,22,1,26,1, 31,1 28

29 Bijlage 3: Instructies voor het coderen van delicten Bij de codering wordt uitgegaan van de processen-verbaal (p-v's) n.a.v. misdrijven (dus geen overtredingen). Niet gescoord worden processen-verbaal die gevolgd worden door de beslissing vrijspraak of schuldigverklaring zonder oplegging van straf of maatregel. Niet gescoord worden voorts processen-verbaal waarna geen beslissing genoteerd is of die in behandeling zijn. Wel telt mee de combinatie: ontslag van rechtsvervolging + TBS met bevel tot verpleging. I.v.m. het ontbreken van datum bij veel p-v's, wordt uitgegaan van de datum van de beslissing. Overgedragen p-v's worden eenmaal gescoord; zie parketnummer 3. Ad informandum/gevoegd bij leidt tot afdoening van de zaak zonder strafoplegging. Het feit, dat bekend moet zijn door de verdachte, wordt door de rechter meegewogen bij het bepalen van strafmaat in de zaak waarbij het p-v gevoegd wordt 4. Bij sepot wordt de aanklacht om wat voor reden dan ook niet verder behandeld. Het hangt dan van de reden van niet verdere behandeling af of het proces-verbaal wel of niet wordt meegeteld. Sepot wordt wel geteld indien: Ad informandum Sepot: recent vonnis/recente bestraffing Sepot: niet opportuun Sepot: in inrichting Sepot: tbr/tbs gesteld Sepot: berispt Sepot: te lang geleden Sepot: (civielrechtelijke) OTS (ondertoezichtstelling) Sepot: reeds jeugdmaatregel I Wel of niet scoren kantonzaken en zaken voor de politierechter. Het gaat hier voornamelijk om overtredingen van de Wegenverkeerswet. Toch kan het hier gaan om ernstige zaken zoals rijden onder invloed, joyriding, ernstige snelheidsovertredingen. Ook valt een aantal van deze delicten sinds de Wet Mulder niet meer onder het strafrecht, maar wordt administratief afgedaan, d.m.v. boetes.. Het gaat hier met name om personen die kentekens op hun naam laten zetten in ruil voor een vergoeding. De boetes hiervoor kunnen zeer hoog oplopen en indien personen niet betalen kunnen zij worden gegijzeld. Dat betekent dat zij in een Huis van Bewaring worden geplaatst met de bedoeling dat mensen hierdoor gaan betalen. Het is dus niet zo dat zij de boete kunnen uitzitten. 2 Over het niet scoren van delicten indien schuldigverklaring zonder oplegging van straf of maatregel volgde valt te twisten. Het lijkt mij af te hangen van de reden waarom geen straf of maatregel werd opgelegd. 3 Het is mijn ervaring dat zaken die overgedragen worden soms vervolgens verdwijnen van de straflijst. Het is dan onduidelijk wat ermee is gebeurd. Officieel is dan het feit niet bewezen en zou het niet geteld moeten worden. 4 Opletten bij zaken die gevoegd worden. Het is dan niet altijd duidelijk of de zaak nogmaals opnieuw in de uiteindelijke veroordeling wordt vermeld of niet. Tel je dan de gevoegde zaak en alle feiten uit de uiteindelijke veroordeling dan bestaat het gevaar dat je dubbel gaat tellen. Ook is het bij de uitsplitsing van een veroordeling in verschillende feiten niet altijd duidelijk of het hier gaat om verschillende feiten, maar wel tijdens een zelfde gebeurtenis of van verschillende feiten die ook op los van elkaar staande tijdstippen hebben plaatsgevonden. lndien er staat dat iemand voor een delict wordt veroordeeld dat meerdere malen in gepleegd is het verder ook niet duidelijk om hoeveel keer het dan gaat. 29

30 Sepot: gering feit Sepot: gering aandeel in feit Sepot: leeftijd Sepot: d.feit of gev. getr. (door feit of gevolg getroffen) Sepot: gezondheidsbelang Sepot: schade geregeld met s.o. (slachtoffer) Sepot: medeschuld benadeelde Sepot: beperkte kring (in familieverband bijv.) Sepot: civiel en/of administratief afgedaan Sepot wordt niet geteld indien: Sepot: ten onrechte als verdachte vermeld Sepot: geen wettig bewijs Sepot: niet ontvankelijk Sepot: rechter niet bevoegd, overdracht Sepot: dader niet strafbaar Vrijheidsstraf Onder vrijheidsstraf wordt begrepen gevangenisstraf, tuchtschool ed. Duur onvoorwaardelijke vrijheidsstraf Geteld wordt de totale duur van de onvoorwaardelijke vrijheidsstraf minus de duur van het eventuele voorwaardelijke deel van de vrijheidsstraf. Indien er een vrijheidsstraf wordt opgelegd als vervanging (subsidiair) indien een boete niet betaald zou worden deze niet meetellen. Aftrek van preventieve hechtenis (voorarrest) wordt terzijde gelaten. Voorwaardelijke vrijheidsstraf Aantal maal dat voorwaardelijke vrijheidsstraf is uitgesproken als zelfstandig deel van een vornnis, dus niet als onderdeel van een combinatie van onvoorwaardelijke en voorwaardelijke vrijheidsstraf. Andere sancties Bijvoorbeeld: ontzegging rijbevoegdheid, taakstraf, alternatieve straf. Speciale recidive Proces-verbaal wegens zelfde delictsoort als het indexdelict; bijvoorbeeld recidive wegens oplichting na index delict diefstal met braak (delictsoort=vermogensdelict). Specifieke recidive Hetzelfde delict als het indexdelict; bijvoorbeeld recidive wegens verkrachting na indexdelict verkrachting (delictsoort=identiek delict). Lijst met afkortingen: m.a.p.h. = met aftrek van preventieve hechtenis hts/hs = hechtenis dh = dagen hechtenis subs/s = subsidiair 30