Dynamische risicotaxatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Dynamische risicotaxatie"

Transcriptie

1 Dynamische risicotaxatie Wens of werkelijkheid? Martien Philipse Pompestichting, Nijmegen Studiemiddag NVK - WODC, Den Haag 17 november 2006 De eerste wet van risicotaxatie De beste voorspeller van gedrag in de toekomst is het gedrag dat men in het verleden al heeft vertoond. Dit is waarschijnljk de meest solide bevinding uit 4 decennia risicotaxatie onderzoek Statische taxatie Statische en historische kenmerken zijn consistent valide gebleken als voorspeller Aantal eerdere veroordelingen Leeftijd eerste veroordeling Leeftijd op moment van beoordeling Psychopathie Cluster B persoonlijkheidsstoornis Verleden van middelenmisbruik Statische taxatie Dit type voorspellers levert, gemiddeld genomen, een inschatting op ongeveer halverwege tussen toevalskans en perfecte accuraatheid Bijvoorbeeld: van ex-tbsers met een diagnose psychopathie recidiveert, na gem. 7,2 jr., 42% gewelddadig; versus 19% van niet-psychopaten (Hildebrand e.a., 2006). Statische taxatie Probleem: je kunt er niets aan veranderen Van behandeling in forensische (poli)klinieken wordt verwacht dat zij recidiverisico reduceert Behandeling moet zich dus richten op dynamische risicofactoren, criminogenic needs (Andrews & Bonta, 1998). Dynamische taxatie Een dynamische risicofactor is een kenmerk van de patiënt of zijn omgeving dat voor interventie vatbaar is, en waarvan verandering systematisch samenhangt met een verandering in het delictrisico. (Hanson & Harris, 2001)

2 Dynamische factoren Zelfinzicht, vaardigheden, impulsiviteit, anger, hostiliteit, antisociale normen en waarden Statische factoren Aantal eerdere delicten, lengte van criminele carrière, persoonlijkheidsstoornissen, ontvluchtingen Risico totaal Veranderbaar deel Silver & Miller (2002): Beschouw statische kenmerken als een base rate gegeven: zij beschrijven een subgroep van je populatie, met een vooraf gegeven basiskans op terugval. Patiënt met: - Lang strafblad - Hoge mate van psychopathie - Eerdere mislukte behandelingen -Diverse ontvluchtingen en ernstige incidenten First offender: - Geen eerdere delicten - Geen psychopathie - Voor het eerst in behandeling - Incidentvrij Dynamische taxatie Dynamische factoren in soorten (Hanson & Harris, 2000): Stabiel dynamisch (langzaam veranderend): Bv. vijandigheid; sociale vaardigheden; zelfinzicht; impulsiviteit; verslaving; copingstijl Acuut dynamisch (snel/abrupt veranderend): Bv. stemming; intoxicatie; stress; werksituatie Dynamische taxatie Empirische evidentie? Blackburn (2004): In the absence of ( ) evidence, the distinction between risk factors and dynamic risk factors and between criminogenic and noncriminogenic need seems tenuous Veronderstelde dynamische voorspellers zijn tot op heden overwegend hypothetisch Empirisch evidentie Er is geen enkel onderzoek beschikbaar waarin is aangetoond dat verandering van bepaalde dynamische kenmerken systematisch samenhangt met verandering van risico Er is zeer weinig onderzoek dat aantoont dat specifieke dynamische voorspellers incrementele voorspellende waarde hebben bovenop statische predictoren Empirisch evidentie Dat de evidentie er (nog?) niet is, wil niet zeggen dat dynamische predictoren niet bestaan Betrouwbare en valide meting van dynamische variabelen is methodologisch veel lastiger dan meting van statische kenmerken Vgl. meten van het aantal eerdere veroordelingen met het meten van de mate van impulsiviteit

3 Empirisch evidentie Dat de evidentie er (nog?) niet is, wil niet zeggen dat dynamische predictoren niet bestaan De zoektocht naar dynamische variabelen is lange tijd gestuurd door mogelijk onjuiste klinische veronderstellingen over kenmerken die van belang zijn Welke dynamische factoren? Clinici zijn geneigd zich te concentreren op therapeutische indicatoren zoals: Het vermogen tot empathie De mate waarin de dader verantwoordelijkheid neemt voor zijn delict Psychische stoornis Contactvermijding Zelfinzicht Klinische inbreng Crombag (2000): Het is niet zonder weerzin dat ik opmerk dat algemene acceptatie van allerlei noties in de kring van psychologen en psychiaters slechts geringe garantie biedt voor de wetenschappelijke validiteit van die noties. Klinische inbreng Hanson & Morton-Bourgon (2004): Factoren als: zelfinzicht, empathie, psychologische problemen (angst, depressie, gebrek aan eigenwaarde), of gebrek aan motivatie, zijn niet voorspellend voor recidive van zedendelinquenten Philipse (2005) Geen enkele van 47 door TBS-clinici voorgestelde en belangrijk gevonden dynamische variabelen voegt voorspellende waarde toe aan een eenvoudig statisch predictiemodel Wat dan wel? Hanson & Morton-Bourgon (2004): Voorspellend voor recidive bij zedendelinquenten zijn: Deviante seksuele voorkeuren Zelfregulatieproblemen Negatieve sociale invloeden Vijandigheid Antisociale, pro-criminele opvattingen NB: Deze voorspellers zijn niet multivariaat onderzocht in combinatie met statische predictoren dus: onbekend of ze daaraan iets toevoegen Wat dan wel? Douglas e.a. (2005): onderzochten de HCR-20 risicotaxatieschaal in relatie tot de PCL-r en VRAG: Het blok dynamisch-klinische (C) items als geheel had toegevoegde voorspellende waarde bovenop de statische indicatoren De Vogel (2005): een gestructureerd klinisch oordeel is de beste voorspeller van toekomstige recidive: Beter dan alleen de historische predictoren van de HCR-20

4 Wat dan wel? Deze onderzoeken wijzen geen specifieke dynamische voorspellers aan Laten wel zien dat dynamische overwegingen een toegevoegde waarde kunnen hebben bij risicotaxatie Maar worden in andere onderzoeken vooralsnog niet bevestigd Structuur, in de vorm van een risicotaxatie instrument, is belangrijk om dynamische voorspellers kans van slagen te geven Duidelijke operationalisatie en scoringsinstructies betrouwbaarheid Zeer strikt gebruik makend van empirisch gefundeerd instrumentarium; overwegend statisch/historisch van aard. VRAG, Static-99, MnSOST-r, PCL-r Gebruik makend van deels empirisch gefundeerd instrumentarium. Statisch en dynamisch. Klinische weging en conclusie. HCR-20, SVR-20, HKT Gestructureerd klinisch taxeren HCR-20 en SVR-20 zijn standaard in Nederland Bieden globale dynamische behandelaanknopingspunten Solide empirische onderbouwing van specifieke dynamische predictoren uit deze lijsten ontbreekt De Vogel (2005): HCR-voorspelling wordt bepaald door slechts 3 van de 20 items, nl., Leeftijd eerste veroordeling, Reactie op behandeling en Blootstelling aan destabiliserende factoren

5 Gestructureerd klinisch taxeren Als totaal voorspellen deze instrumenten (aanzienlijk) beter dan ongestructureerd klinische inschatting HCR en SVR schatten laag risico aanmerkelijk beter in dan hoog risico Anders gezegd: er zijn veel vals positieve inschattingen, tot 62% (Hildebrand e.a., 2006) Alle risicotaxatiemethoden óverschatten risico s Een goede inschatting is maar het begin Het gevonden risico moet ondubbelzinnig en inzichtelijk gecommuniceerd worden aan diegenen die er een besluit op moeten baseren Als de taxatie goed is, maar niet goed wordt overgebracht of in de besluitvorming wordt genegeerd, gaat het alsnog mis En helaas wordt daar dan meestal de behandelinstelling op aangekeken niet de Misverstanden ontstaan gemakkelijk Bv.: In welk format wordt het risico gepresenteerd? Van elke 10 patiënten als meneer X valt er gemiddeld 1 terug Van patiënten met dit type problemen recidiveert gemiddeld 10% Van elke 100 patiënten als meneer X vallen er gemiddeld 10 terug Drie maal hetzelfde of toch niet? Van elke 10 patiënten als meneer X valt er gemiddeld 1 terug Van patiënten met dit type problemen recidiveert gemiddeld 10% Van elke 100 patiënten als meneer X vallen er gemiddeld 10 terug Beoordelaars komen aan de hand van deze omschrijvingen tot verschillende beslissingen over vrijheden (Slovic e.a., 2000) Van elke 10 patiënten als meneer X valt er gemiddeld 1 terug Strenger Van patiënten met dit type problemen recidiveert gemiddeld 10% Minst streng Van elke 100 patiënten als meneer X vallen er gemiddeld 10 terug Strengst Voorwaarden voor goede besluitvorming Zittende en staande magistratuur zouden inzicht moeten hebben in de betekenis en beperkingen van gebruikte instrumenten Rechters: zodat zij de taxatie het juiste gewicht kunnen geven ten opzichte van andere overwegingen, en zicht hebben op de onzekerheidsmarges Advocaten: zodat zij de getuigedeskundige kritisch kunnen bevragen op de kwaliteit van de taxatie

6 Kortom Vooralsnog blijft het behelpen, daarom

De psychometrische eigenschappen van de HKT-R Michelle Willems

De psychometrische eigenschappen van de HKT-R Michelle Willems De psychometrische eigenschappen van de HKT-R Michelle Willems Symposium HKT-R: introductie van een gereviseerd instrument voor risicotaxatie en behandelevaluatie Donderdag 13 juni 2013, Conferentiecentrum

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen op het gebied van risicotaxatie van geweld: Naar meer balans en verfijning

Recente ontwikkelingen op het gebied van risicotaxatie van geweld: Naar meer balans en verfijning Recente ontwikkelingen op het gebied van risicotaxatie van geweld: Naar meer balans en verfijning Vivienne de Vogel, Van der Hoeven Kliniek 13 februari 2013 Inhoud presentatie Stand van zaken risicotaxatie

Nadere informatie

Risicotaxatie bij verslaafde justitiabelen Naar een (aanvullend)instrument

Risicotaxatie bij verslaafde justitiabelen Naar een (aanvullend)instrument Verslag EFP Themabijeenkomst Risicotaxatie bij verslaafde justitiabelen Naar een (aanvullend)instrument 29 november 2011 Introductie De presentatie wordt verzorgd door Sylvia Lammers; psycholoog en gepromoveerd

Nadere informatie

Risicotaxatie en risicohantering geweld bij jongeren

Risicotaxatie en risicohantering geweld bij jongeren Risicotaxatie en risicohantering geweld bij jongeren dr. Henny Lodewijks hlodewijks@lsg-rentray.nl Kijvelanden conferentie 1-12-2011 SAVRY Historische risicofactoren: 1. Eerder gewelddadig gedrag 2. Eerder

Nadere informatie

Principes bij de behandeling in de forensische psychiatrie

Principes bij de behandeling in de forensische psychiatrie Principes bij de behandeling in de forensische psychiatrie Inleiding Binnen de forensisch psychiatrische behandelsetting is het doel van de behandeling primair het verminderen van delictrisico s of risico

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/56521

Nadere informatie

De ontwikkeling van de HKT Van 1999 naar 2013

De ontwikkeling van de HKT Van 1999 naar 2013 De ontwikkeling van de HKT Van 1999 naar 2013 Presentatie op symposium introductie HKT versie 2013 Eindhoven 13 juni 2013 Dr. EFJM Brand Hoofdkantoor DJI afdeling DBO ASK Waarom de historie van de HKT

Nadere informatie

Onderzoek met de SAPROF

Onderzoek met de SAPROF Onderzoek met de SAPROF De Vries Robbé & De Vogel SAPROF 2 e Editie handleiding, 2012 Betrouwbaarheid en validiteit Retrospectief dossieronderzoek In verschillende internationale instellingen wordt momenteel

Nadere informatie

Het inschatten van agressie van patienten van de ggz crisisdienst

Het inschatten van agressie van patienten van de ggz crisisdienst Het inschatten van agressie van patienten van de ggz crisisdienst B. Penterman psychiater GGZ Oost Brabant Instrumenten The Historical, Clinical, and Riskindicators (HCR- 20) Historische, Klinische en

Nadere informatie

begrippen bevatten evenals een heldere afbakening van taken en verantwoordelijkheden. Daarnaast kunnen in het protocol acute risicofactoren

begrippen bevatten evenals een heldere afbakening van taken en verantwoordelijkheden. Daarnaast kunnen in het protocol acute risicofactoren 1 Samenvatting Inleiding en methode In 2009 wordt de verlofprocedure voor volwassen gedetineerden in het Nederlandse gevangeniswezen gewijzigd. Deze wijziging is onderdeel van het programma Modernisering

Nadere informatie

Een beoordeling ter beoordeling

Een beoordeling ter beoordeling Een beoordeling ter beoordeling Opbrengsten en beperkingen van instrumenten voor risicotaxatie in de forensische psychiatrie en mogelijkheden voor wetenschappelijk onderzoek Een van de manieren om de maatschappij

Nadere informatie

Innovatie in gestructureerde risicotaxatievan geweld: De HCR:V3 en SAPROF. Donderdag 6 december 2012 Kevin Douglas, Michiel de Vries Robbé

Innovatie in gestructureerde risicotaxatievan geweld: De HCR:V3 en SAPROF. Donderdag 6 december 2012 Kevin Douglas, Michiel de Vries Robbé Innovatie in gestructureerde risicotaxatievan geweld: De HCR:V3 en SAPROF Donderdag 6 december 2012 Kevin Douglas, Michiel de Vries Robbé Programma 13.00-13.15 Opening 13.15-14.30 HCR:V3, part I 14.30-15.00

Nadere informatie

INHOUD PRESENTATIE FARE EERSTE RESULTATEN FARE IN ROM-SYSTEMEN EN EPD IMPLEMENTATIE TRAININGEN FARE VERVOLG

INHOUD PRESENTATIE FARE EERSTE RESULTATEN FARE IN ROM-SYSTEMEN EN EPD IMPLEMENTATIE TRAININGEN FARE VERVOLG INHOUD PRESENTATIE FARE EERSTE RESULTATEN SUBGROEPEN CLIËNTEN VERANDERINGEN IN DYNAMISCHE RISICOFACTOREN FARE IN ROM-SYSTEMEN EN EPD IMPLEMENTATIE TRAININGEN FARE VERVOLG 1 ONTWIKKELING FARE RISICOTAXATIE-INSTRUMENT

Nadere informatie

Leidraad in de keten. Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) Contactgegevens

Leidraad in de keten. Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) Contactgegevens Contactgegevens Heeft u na het lezen van deze Leidraad vragen of opmerkingen over het LIJ? U kunt dan contact opnemen met het projectteam LIJ via het telefoonnummer: 070 370 72 75. Mailen kan ook naar:

Nadere informatie

Forensische academie. Vivienne de Vogel. RINO 24 mei 2014

Forensische academie. Vivienne de Vogel. RINO 24 mei 2014 Forensische academie Vivienne de Vogel RINO 24 mei 2014 Inhoud Forensische academie Risicotaxatie: enkele trainingen uitgelicht Geweld algemeen Beschermende factoren Zeden Vrouwen geweld Forensische academie

Nadere informatie

Antisociaal gedrag en problematisch middelengebruik. KFZ call

Antisociaal gedrag en problematisch middelengebruik. KFZ call Antisociaal gedrag en problematisch middelengebruik KFZ call 2015-9 Projectgroep Auteurs: Fleur Kraanen, Joan van Horn*, Jan van Amsterdam, Roos Dekker, Juliette Hutten en Lieke Nentjes. Klinische Psychologie,

Nadere informatie

Identificatie van de belangrijkste risicofactoren voor het. voorspellen van recidive bij tbs-gestelden

Identificatie van de belangrijkste risicofactoren voor het. voorspellen van recidive bij tbs-gestelden Identificatie van de belangrijkste risicofactoren voor het voorspellen van recidive bij tbs-gestelden Masterthesis Klinische Forensische Psychologie Naam student: V.E.M. van Ommen, BSc Universiteit: ANR:

Nadere informatie

De FAM als aanvulling op de HCR-20 V3

De FAM als aanvulling op de HCR-20 V3 De FAM als aanvulling op de HCR-20 V3 De FAM is een aanvullende handleiding op de HCR-20 voor het inschatten van geweld bij vrouwelijke (forensisch) psychiatrische patiënten. Met het verschijnen en in

Nadere informatie

Waar moet het heen? Wat is het doel? What works? (Andrews & Bonta, 2010) What works? Hoe kunnen we het risico per individu bepalen?

Waar moet het heen? Wat is het doel? What works? (Andrews & Bonta, 2010) What works? Hoe kunnen we het risico per individu bepalen? Waar moet het heen? Wat is het doel? Wineke Smid wsmid@hoevenkliniek.nl VFS Symposium, Utrecht, Nederland, 22-01-2014 Het terugbrengen van het aantal slachtoffers! What works? What works? (Andrews & Bonta,

Nadere informatie

Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie verslagjaar 2013

Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie verslagjaar 2013 Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie verslagjaar 2013 Versie 1.0 Status: Vastgesteld Pagina 1 van 18 Colofon Afzendgegevens Directie Forensische Zorg Turfmarkt 147 2511 DP Postbus 30132 Den Haag

Nadere informatie

Sex Offender Risk Assessment in the Netherlands: Towards a Risk Need Responsivity Oriented Approach W.J. Smid

Sex Offender Risk Assessment in the Netherlands: Towards a Risk Need Responsivity Oriented Approach W.J. Smid Sex Offender Risk Assessment in the Netherlands: Towards a Risk Need Responsivity Oriented Approach W.J. Smid SUMMARY Het leidt weinig twijfel dat zedendelicten in onze moderne samenleving worden beschouwd

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Zedendelicten vormen een groot maatschappelijk probleem met ernstige gevolgen voor zowel het slachtoffer als voor de dader. Hoewel de meeste zedendelicten worden gepleegd door

Nadere informatie

Afscheid Mr. R.G. Kok bijdrage Remco de Winter

Afscheid Mr. R.G. Kok bijdrage Remco de Winter Afscheid Mr. R.G. Kok bijdrage Remco de Winter Suïcidaal gedrag en opname op een acute gesloten opnameafdeling Jubileum KCAP Dr. Remco de Winter www.geslotenpsychiatrie.nl www.suicidaliteit.nl Mijn relatie

Nadere informatie

P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ

P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ Dilemma s bij risicotaxatie Risicotaxatie is een nieuw en modieus thema in de GGZ Veilige zorg is een illusie Hoe veiliger de zorg, hoe minder vrijheid voor

Nadere informatie

Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ)

Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ) Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ) Mirte Forrer, Jeugdbescherming Regio Amsterdam Claudia van der Put, Universiteit van Amsterdam Jeugdbescherming Ieder kind veilig GGW FFPS

Nadere informatie

Het belang van beschermende factoren bij vermindering van het recidiverisico. Vivienne de Vogel. 15 september 2014

Het belang van beschermende factoren bij vermindering van het recidiverisico. Vivienne de Vogel. 15 september 2014 Het belang van beschermende factoren bij vermindering van het recidiverisico Vivienne de Vogel 15 september 2014 Inhoud Risicotaxatie in de dagelijkse praktijk: van taxatie naar management De waarde van

Nadere informatie

Inhoud. Ten geleide 7. Woorden vooraf 9 Een overzicht van de inhoud 10

Inhoud. Ten geleide 7. Woorden vooraf 9 Een overzicht van de inhoud 10 Inhoud Ten geleide 7 Woorden vooraf 9 Een overzicht van de inhoud 10 Hoofdstuk 1 Oordelen en beslissen in de klinische praktijk gaat soms goed fout 11 1 Inleiding 11 2 Zoek de normale, gezonde mens 11

Nadere informatie

Risicotaxatie- en risicomanagementmethoden

Risicotaxatie- en risicomanagementmethoden Factsheet 2010-7 Risicotaxatie- en risicomanagementmethoden Een inventarisatie in de forensisch psychiatrische centra in Nederland Auteur: M.H. Nagtegaal 1 December 2010 Inleiding Risicotaxatie en risicomanagement

Nadere informatie

Handleiding HKT-30 versie 2002

Handleiding HKT-30 versie 2002 Risicotaxatie in de Forensische Psychiatrie december 2002 Werkgroep Risicotaxatie Forensische Psychiatrie 2 Inhoudsopgave Voorwoord door Jacques Martini 5 1 Inleiding Het historisch fundament 7 1.1 Achtergrond,

Nadere informatie

Beschermende factoren bij seksuele delinquenten

Beschermende factoren bij seksuele delinquenten Beschermende factoren bij seksuele delinquenten Een retrospectieve studie naar de validiteit van de SAPROF bij ex-terbeschikkinggestelde seksueel delinquenten in de FPC Dr. S. van Mesdag en de Van der

Nadere informatie

Onttrekkingen en recidives door tbs-ers tijdens verlof Reactie op repliek

Onttrekkingen en recidives door tbs-ers tijdens verlof Reactie op repliek DISCUSSIE Onttrekkingen en recidives door tbs-ers tijdens verlof Reactie op repliek Rob van den Brink, Klaus Drieschner en Joke Harte In onze kritiek in het vorige nummer van TvC (Van den Brink e.a., 2007)

Nadere informatie

Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving. HOVO 5 Klaas van Tuinen

Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving. HOVO 5 Klaas van Tuinen Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving HOVO 5 Klaas van Tuinen TBS = omstreden Uniek in de wereld? Zeer negatieve beeldvorming Rol van de media Politiek thema Onmisbaar

Nadere informatie

Risicotaxatie en Beschermende Factoren voor Gewelddadig Gedrag

Risicotaxatie en Beschermende Factoren voor Gewelddadig Gedrag Risicotaxatie en Beschermende Factoren voor Gewelddadig Gedrag Michiel de Vries Robbé 10 november 2015 Inhoud Risicotaxatie van geweld: Achtergrond risicotaxatie Verschillende instrumenten Risicofactoren

Nadere informatie

Mastertrack, Klinische Forensische Psychologie

Mastertrack, Klinische Forensische Psychologie Mastertrack, Klinische Forensische Psychologie 5. Klinisch Forensische Psychologie 5.1 Doelgroep, toelatingseisen, selectie De track Klinisch Forensische Psychologie is in principe toegankelijk voor studenten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 29 270 Reclasseringsbeleid Nr. 112 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Diagnostiek fase. Behandelfase. Resocialisatiefase. Psychosociale behandeling. Medicamenteuze behandeling. Terugvalpreventie Herstel

Diagnostiek fase. Behandelfase. Resocialisatiefase. Psychosociale behandeling. Medicamenteuze behandeling. Terugvalpreventie Herstel Diagnostiek fase Samenvattingskaart WANNEER, HOE? 1. Diagnostiek middelengebruik 2. Vaststellen problematisch middelengebruik en relatie met delict Aandacht voor interacties psychische problemen en middelengebruik

Nadere informatie

Samenvatting. Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum Cahier

Samenvatting. Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum Cahier Samenvatting Aanleiding en achtergrond van het onderzoek Sinds november 2004 maken de drie Nederlandse reclasseringsorganisaties gebruik van het instrument Recidive Inschattingsschalen (RISc) om het recidiverisico

Nadere informatie

Risicotaxatie bij cliënten met een licht verstandelijk beperking. 1. Definitie LVB

Risicotaxatie bij cliënten met een licht verstandelijk beperking. 1. Definitie LVB Risicotaxatie bij cliënten met een licht verstandelijk beperking 1. Definitie LVB De Task Force sluit aan bij de in Nederland gangbare praktijk om de term licht verstandelijk beperkt (LVB) breed te gebruiken.

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

Tijdschrift voor Seksuologie (2006) 30, 204-214

Tijdschrift voor Seksuologie (2006) 30, 204-214 Tijdschrift voor Seksuologie (2006) 30, 204-214 www.tijdschriftvoorseksuologie.nl Voorspelling van recidive bij zedendelinquenten met behulp van retrospectief gebruik van de PCL-R en SVR-20 Koen Koster,

Nadere informatie

De intramurale behandeling van forensische patienten met een persoonlijkheidsstoornis

De intramurale behandeling van forensische patienten met een persoonlijkheidsstoornis De intramurale behandeling van forensische patienten met een persoonlijkheidsstoornis Een empirische studie Treatment outcome in personality disordered forensic patients An empirical study ( with a summary

Nadere informatie

Het voorspellen van recidive na de tbs-behandeling. Een vergelijkend onderzoek naar de predictieve validiteit van de HKT-EX en HCR-20

Het voorspellen van recidive na de tbs-behandeling. Een vergelijkend onderzoek naar de predictieve validiteit van de HKT-EX en HCR-20 Het voorspellen van recidive na de tbs-behandeling Een vergelijkend onderzoek naar de predictieve validiteit van de HKT-EX en HCR-20 Masterthesis Forensische Psychologie, Departement Klinische Psychologie

Nadere informatie

RISICOTAXATIE BIJ ZEDENDELINQUENTEN: EEN GLOBAAL LITERATUUROVERZICHT 1

RISICOTAXATIE BIJ ZEDENDELINQUENTEN: EEN GLOBAAL LITERATUUROVERZICHT 1 Tijdschrift voor Seksuologie, 2002, 26: 70-78 RISICOTAXATIE BIJ ZEDENDELINQUENTEN: EEN GLOBAAL LITERATUUROVERZICHT 1 Chijs van Nieuwenhuizen 2 & Martien Philipse 3 In dit artikel wordt een overzicht gegeven

Nadere informatie

Psychometrische stand van zaken van risicotaxatie-instrumenten voor volwassenen in Nederland

Psychometrische stand van zaken van risicotaxatie-instrumenten voor volwassenen in Nederland o v e r z i c h t s a r t i k e l Psychometrische stand van zaken van risicotaxatie-instrumenten voor volwassenen in Nederland g. t. b l o k, e. d e b e u r s, a. g. s. d e r a n i t z, t. r i n n e achtergrond

Nadere informatie

Moeten, willen, kunnen en hoge hekken

Moeten, willen, kunnen en hoge hekken Sociale Verslavingszorg Congres 12 juni 2013 Moeten, willen, kunnen en hoge hekken Bruggenbouwen in de tbs Dr. Erik Bulten, GZ-psycholoog, Hoofd DO&O Pompestichting. Drs. Linda Lansink, Klinisch Psycholoog,

Nadere informatie

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS

EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie Een succesvolle psychotherapie voor diverse emotionele stoornissen en problemen Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie Wat is Cognitieve Gedragstherapie? Cognitieve gedragstherapie

Nadere informatie

Over risicotaxatie en risicomanagement in de algemene psychiatrie: welke patiënten behoeven bijzondere aandacht?

Over risicotaxatie en risicomanagement in de algemene psychiatrie: welke patiënten behoeven bijzondere aandacht? Over risicotaxatie en risicomanagement in de algemene psychiatrie: welke patiënten behoeven bijzondere aandacht? Symposium risicotaxatie en management in de algemene psychiatrie FPC Gent, 10 november 2015

Nadere informatie

Indicatiestelling voor behandeling vanuit het PO : een heilige graal? Bert van Rossum, klinisch psycholoog

Indicatiestelling voor behandeling vanuit het PO : een heilige graal? Bert van Rossum, klinisch psycholoog Indicatiestelling voor behandeling vanuit het PO : een heilige graal? Bert van Rossum, klinisch psycholoog Congres: Laten professionals hun werk goed doen! Ede,12 10 2015 Ervaren clinici om de heilige

Nadere informatie

BURNOUT ASSESSMENT TOOL

BURNOUT ASSESSMENT TOOL BURNOUT ASSESSMENT TOOL Wat is de BAT? De eigenschappen en sterktes van de nieuwe meting Woensdag 20 maart 2019 Inhoud 1- Hoe betrouwbaar & valide is de BAT? 2- Hoe gebruik je de BAT? 3- Hoeveel werkenden

Nadere informatie

DE WAARDE VAN GESTRUCTUREERDE RISICOTAXATIE

DE WAARDE VAN GESTRUCTUREERDE RISICOTAXATIE DE WAARDE VAN GESTRUCTUREERDE RISICOTAXATIE EN VAN DE DIAGNOSE PSYCHOPATHIE BIJ SEKSUELE DELINQUENTEN EEN ONDERZOEK NAAR DE BETROUWBAARHEID EN PREDICTIEVE VALIDITEIT VAN DE SVR-20, STATIC-99, HKT-30 EN

Nadere informatie

Beschermende factoren voor (seksueel) gewelddadige recidive bij seksueel delinquenten

Beschermende factoren voor (seksueel) gewelddadige recidive bij seksueel delinquenten Beschermende factoren voor (seksueel) gewelddadige recidive bij seksueel delinquenten Masteronderzoek klinische en gezondheidspsychologie 2008-2009 Lotte Kerklaan (3054799) Katinka van de Ven (3056643)

Nadere informatie

Wie zijn onze patiënten?

Wie zijn onze patiënten? In deze folder vertellen wij u graag wat meer over Forensisch Psychiatrisch Centrum de Kijvelanden. De Kijvelanden behandelt mensen met een psychiatrische stoornis. De rechter heeft hen tbs met bevel tot

Nadere informatie

Samenvatting (Dutch Summary)

Samenvatting (Dutch Summary) Samenvatting (Dutch Summary) 213 De meest voorkomende psychische stoornissen in tbs-klinieken zijn psychotische stoornissen, middelenmisbruik- en afhankelijkheid, en persoonlijkheidsstoornissen (PS). Vijftig

Nadere informatie

op naar een best practice

op naar een best practice Eric Blaauw*, Stefan Bogaerts** en Marinus Spreen*** Risicotaxatie in de Nederlandse rechtspraktijk: op naar een best practice Recent is veel discussie ontstaan over de gangbare methode voor risicotaxatie

Nadere informatie

Diagnostiek van psychoseksuele problematiek

Diagnostiek van psychoseksuele problematiek Diagnostiek van psychoseksuele problematiek Om seksueel grensoverschrijdend gedrag te diagnosticeren worden in het betreffende landelijk zorgprogramma de volgende manieren genoemd: collaterale informatiebronnen

Nadere informatie

Format verlengingsadvies. Format verlengingsadvies ten behoeve van ter beschikking gestelden

Format verlengingsadvies. Format verlengingsadvies ten behoeve van ter beschikking gestelden ten behoeve van ter beschikking gestelden Persoons- en aanvraaggegevens TBS-nummer Familienaam Volledige voorna(a)m(en) Geboortedatum Geboorteland en plaats Nationaliteit Geslacht Forensisch Psychiatrisch

Nadere informatie

De betrouwbaarheid van risicotaxatie in de pro Justitia rapportage

De betrouwbaarheid van risicotaxatie in de pro Justitia rapportage o o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l De betrouwbaarheid van risicotaxatie in de pro Justitia rapportage Een onderzoek met behulp van de hkt-30 w. j. c a n t o n, t. s. v a n d e r v e e r, p. j. a.

Nadere informatie

Risicotaxatie van suïcidaliteit in de acute gesloten Psychiatrie

Risicotaxatie van suïcidaliteit in de acute gesloten Psychiatrie Risicotaxatie van suïcidaliteit in de acute gesloten Psychiatrie R.F.P. de Winter & W.J.G. Krijger Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie Vrijdag 16 april 2010 MECC Maastricht Remco de

Nadere informatie

Agressie bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis

Agressie bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis Agressie bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis Dr. Ad Kaasenbrood Directeur Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen Psychiater FACTteam, Pro Persona De veelkleurigheid van agressie, 17 mei 2017,

Nadere informatie

Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie

Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie Eindrapportage Verslagjaar 2016 versie 1.1 (defintief) INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 3 1.1 Doelstelling... 3 1.2 Eindrapportage... 3 1.3 Aanlevering data verslagjaar

Nadere informatie

1 Inleiding 11. 2 Wat is er met me aan de hand? 15. Typerend beeld 16 Kenmerken 18 Diagnostiek 30 Hoe vaak komt het voor? 35 Samenvatting 37

1 Inleiding 11. 2 Wat is er met me aan de hand? 15. Typerend beeld 16 Kenmerken 18 Diagnostiek 30 Hoe vaak komt het voor? 35 Samenvatting 37 Leven met een antisoc stoornis.qxd 07-03-06 09:27 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Inleiding 11 2 Wat is er met me aan de hand? 15 Typerend beeld 16 Kenmerken 18 Diagnostiek 30 Hoe vaak komt het voor? 35 Samenvatting

Nadere informatie

Samenvatting. Adviesaanvraag

Samenvatting. Adviesaanvraag Samenvatting Adviesaanvraag De antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP) is een psychiatrische stoornis die wordt gekenmerkt door een duurzaam patroon van egocentrisme, impulsiviteit en agressiviteit.

Nadere informatie

Aanleiding. Werkgroep ZVZ. Zorgvraagzwaarte. 29 november Congres Implementatie DBC-pakket Bestuurlijk akkoord toekomst ggz

Aanleiding. Werkgroep ZVZ. Zorgvraagzwaarte. 29 november Congres Implementatie DBC-pakket Bestuurlijk akkoord toekomst ggz Zorgvraagzwaarte Congres Implementatie DBC-pakket 24 Bea van Esch 29 november 23 2 Aanleiding Bestuurlijk akkoord toekomst ggz 23-24 Afspraken over introduceren zorgvraagzwaarte Werkgroep zorgvraagzwaarte

Nadere informatie

Formulier Beoordeling Critical Appraisal of a Topic (CAT)

Formulier Beoordeling Critical Appraisal of a Topic (CAT) Formulier Beoordeling Critical Appraisal of a Topic (CAT) Datum: Co-schap Beschouwend Co-schap Snijdend Co-schap Moeder & Kind Co-schap Neurowetenschappen Co-schap HAG & Sociale Geneeskunde GEZP Keuzeonderwijs.

Nadere informatie

Ontwikkeling en evaluatie van de Agressiehanteringstherapie voor gewelddadige forensisch psy-chiatrische patiënten: samenvatting

Ontwikkeling en evaluatie van de Agressiehanteringstherapie voor gewelddadige forensisch psy-chiatrische patiënten: samenvatting Ontwikkeling en evaluatie van de Agressiehanteringstherapie voor gewelddadige forensisch psy-chiatrische patiënten: samenvatting Inleiding Bij de behandeling van forensisch psychiatrische patiënten in

Nadere informatie

Reactie op Beoordeling en management van het risico op gewelddadig gedrag

Reactie op Beoordeling en management van het risico op gewelddadig gedrag Reactie op Beoordeling en management van het risico op gewelddadig gedrag Met belangstelling hebben wij het overzichtsartikel van Tholen (2009) bestudeerd. Het is bemoedigend om vast te stellen dat er

Nadere informatie

Aan: FPA/FPK Directieberaad Van: Werkgroep Risicomanagement Datum: 10 september 2013 Betreft: Definitief advies werkgroep ifpa Risicomanagement

Aan: FPA/FPK Directieberaad Van: Werkgroep Risicomanagement Datum: 10 september 2013 Betreft: Definitief advies werkgroep ifpa Risicomanagement Aan: FPA/FPK Directieberaad Van: Werkgroep Risicomanagement Datum: 10 september 2013 Betreft: Definitief advies werkgroep ifpa Risicomanagement 1. Inleiding De Werkgroep Risicomanagement is begin 2011

Nadere informatie

Mindfulness en kanker

Mindfulness en kanker Mindfulness en kanker Else Bisseling 3 oktober 2015 augustus 2014 00 maand 0000 Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995) Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen

Persoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen

Nadere informatie

De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie

De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie De invloed van slapeloosheid op psychiatrische stoornissen en agressie - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Agressie en dwangtoepassing leren van elkaar

Nadere informatie

P R O J U S T I T I A

P R O J U S T I T I A Psychiatrisch onderzoek P R O J U S T I T I A betreffende de heer/mevrouw Voornamen TUSSENVOEGSEL(S) ACHTERNAAM geboren : dag maand jaar te : plaats, land verblijvend : forensisch psychiatrische instelling

Nadere informatie

richtlijnen opstellen, al dan niet voor specifieke dadertype/doelgroepen

richtlijnen opstellen, al dan niet voor specifieke dadertype/doelgroepen een overzicht van behandelprogramma s gericht op dynamische risicofactoren (Thornton, 2013) Behandelprogramma: (psycho) therapeutische interventies op cognities, emoties en gedrag richtlijnen opstellen,

Nadere informatie

FORENSISCH AMBULANTE RISICO EVALUATIE FARE

FORENSISCH AMBULANTE RISICO EVALUATIE FARE E T N A L U B M A H C S I S N FORE E R A F E I T A U L A V E O C I S RI G IN R O C S N E T N U P S T H C A D UITLEG EN AAN FORENSISCH AMBULANTE RISICO EVALUATIE FARE Doel Vaststellen recidiverisico en

Nadere informatie

Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving. HOVO 6 Klaas van Tuinen

Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving. HOVO 6 Klaas van Tuinen Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving HOVO 6 Klaas van Tuinen Wat is normaal? Levenscyclus Gevoel van identiteit Oplossen van problemen m.b.t. macht en afhankelijkheid

Nadere informatie

Een taxatie van risicotaxaties Risicotaxatie-instrumenten gewogen in de forensische behandelpraktijk

Een taxatie van risicotaxaties Risicotaxatie-instrumenten gewogen in de forensische behandelpraktijk Een taxatie van risicotaxaties Risicotaxatie-instrumenten gewogen in de forensische behandelpraktijk A. van den Berg Inleiding In de forensische psychiatrie, in het bijzonder in TBS-instellingen, is het

Nadere informatie

) amarum ( DGT vs CGT behandeling bij BED - II

) amarum ( DGT vs CGT behandeling bij BED - II DGT vs CGT behandeling bij BED - II Het weglaten van verstoorde lichaamsbeleving is een omissie in de DSM-V criteria voor eetbuistoornissen. Elke Wezenberg VGCT 2015 Stelling voor de zaal: Het is toch

Nadere informatie

Summary & Samenvatting. Samenvatting

Summary & Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische

Nadere informatie

Risicotaxatie van gewelddadig gedrag: Empirie en praktijk 1

Risicotaxatie van gewelddadig gedrag: Empirie en praktijk 1 8 Risicotaxatie van gewelddadig gedrag: Empirie en praktijk 1 Corine de Ruiter But I now worry that the field is placing too much emphasis on risk assessment with little effort to provide those basic treatment

Nadere informatie

Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ) Mirte Forrer, gedragsdeskundige Stefanie Meijs, senior gezinsmanager

Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ) Mirte Forrer, gedragsdeskundige Stefanie Meijs, senior gezinsmanager Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ) Mirte Forrer, gedragsdeskundige Stefanie Meijs, senior gezinsmanager Jeugdbescherming Ieder kind veilig Intensief Systeemgericht Casemanagement

Nadere informatie

Hilde Niehoff. Behandelaanbod Trajectum Hoeve Boschoord voor cliënten met agressie problematiek

Hilde Niehoff. Behandelaanbod Trajectum Hoeve Boschoord voor cliënten met agressie problematiek Hilde Niehoff Behandelaanbod Trajectum Hoeve Boschoord voor cliënten met agressie problematiek 1 Behandelprogramma agressie van wetenschap naar praktijk Specialisatie agressieproblematiek De specialisatie

Nadere informatie

Voorwaardelijke straffen: Publieke steun, naleving en recidive

Voorwaardelijke straffen: Publieke steun, naleving en recidive Samenvatting (Dutch Summary) Voorwaardelijke straffen: Publieke steun, naleving en recidive Inleiding Sinds het begin van deze eeuw is de Nederlandse overheid bezorgd over de hoge recidivecijfers. Uit

Nadere informatie

Module Veilig Verder. Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting

Module Veilig Verder. Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting Module Veilig Verder Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting Waar komt de training vandaan? Waar komt de training vandaan? De oorspronkelijke module is

Nadere informatie

De voorspellende waarde van risicotaxatie bij de rapportage pro Justitia

De voorspellende waarde van risicotaxatie bij de rapportage pro Justitia o o r s p r o n k e l i j k a r t i k e l De voorspellende waarde van risicotaxatie bij de rapportage pro Justitia Onderzoek naar de hkt-30 en de klinische inschatting w. j. c a n t o n, t. s. v a n d

Nadere informatie

Suïcide en de psychiater Voorjaarssymposium FMG suïcide?

Suïcide en de psychiater Voorjaarssymposium FMG suïcide? Suïcide en de psychiater Voorjaarssymposium FMG suïcide? 12 mei 2017 REMCO DE WINTER WWW.SUICIDALITEIT.NL Inhoud Wie en waar? vragen Uit de praktijk Cijfers Nederlandse situatie internationale vergelijking

Nadere informatie

Our brains are not logical computers, but feeling machines that think.

Our brains are not logical computers, but feeling machines that think. Drs. Fernando Cunha (Child Support Europe) Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist http://www.child-support-europe.com In dienst van kinderen,

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction

Nadere informatie

Vrouwen in de forensische zorg

Vrouwen in de forensische zorg Vrouwen in de forensische zorg Vivienne de Vogel Vivienne de Vogel, Jeantine Stam, Eva 29 de September Spa & Michiel 2018 de Vries Robbé Inhoud I. Geweld / criminaliteit door vrouwen II. Achtergrond van

Nadere informatie

RISICOTAXATIE EN DIAGNOSTIEK

RISICOTAXATIE EN DIAGNOSTIEK RISICOTAXATIE EN DIAGNOSTIEK Dr. A. Bartels klinisch psycholoog-psychotherapeut, gedragstherapeut en senior stafmedewerker bij het Dr. Leo Kannerhuis Forensische ASS-diagnostiek Dr. Arnold A.J. Bartels

Nadere informatie

Blijven stoute jongens stout?

Blijven stoute jongens stout? Blijven stoute jongens stout? Taxatie van het recidiverisico in de tbs De tbs bestaat binnenkort tachtig jaar. De sector heeft verhoudingsgewijs altijd ruim in het geld gezeten, maar dat is niet besteed

Nadere informatie

Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie

Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie Prestatie-indicatoren forensische psychiatrie Eindrapportage Verslagjaar 2017 versie 1.1 (defintief) INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 3 1.1 Doelstelling... 3 1.2 Eindrapportage... 3 1.3 Aanlevering data verslagjaar

Nadere informatie

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens

Nadere informatie

CGt binnen de ambulante forensische GGz: nieuwe ontwikkelingen

CGt binnen de ambulante forensische GGz: nieuwe ontwikkelingen CGt binnen de ambulante forensische GGz: nieuwe ontwikkelingen Achtergrond symposium Criminaliteit heeft grote gevolgen voor samenleving: -Fysieke verwondingen -Psychische klachten -Materiële schade -Kosten:

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord 11. Dankwoord 15. Inleiding 17

Inhoudsopgave. Voorwoord 11. Dankwoord 15. Inleiding 17 Inhoudsopgave Voorwoord 11 Dankwoord 15 Inleiding 17 1 Kenmerken en risicofactoren van eetstoornissen 23 1.1 Inleiding 23 1.2 Psychische achtergronden 26 1.3 Gebrek aan eigenwaarde en zelfvertrouwen 27

Nadere informatie

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,

Nadere informatie

Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining

Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) Aandachttraining/Mindfulnesstraining 2 Deze folder geeft u informatie over Mindfulness-Based Cognitieve Therapie. Deze mindfulnesstraining wordt op de afdeling

Nadere informatie

Scelta is onderdeel van

Scelta is onderdeel van DSM 5 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN Lucas Goessens, psychiater Annika Cornelissen, klinisch psycholoog SECTIE II (categoraal perspectief) Cluster A Paranoïde PS Schizoïde PS Schizotypische PS Cluster B Antisociale

Nadere informatie

Terugkoppeling onderzoek: Vroegtijdige afsluiting van poliklinische behandeling Madicken Jellema

Terugkoppeling onderzoek: Vroegtijdige afsluiting van poliklinische behandeling Madicken Jellema Terugkoppeling onderzoek: Vroegtijdige afsluiting van poliklinische behandeling Madicken Jellema Binnen stichting Transfore wordt wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. In 2015 en 2016 is een onderzoek

Nadere informatie

Enige belangrijke voorwaarden voor de gewetensvorming Ontwikkeling van de hersenen (1) Organisatie en planning

Enige belangrijke voorwaarden voor de gewetensvorming Ontwikkeling van de hersenen (1) Organisatie en planning gewetensvorming van jeugdige zedendelinquenten Het geweten: een complex fenomeen Nederlands: het geweten; Engels: Con-science: samen weten; De vraag luidt vanzelfsprekend: hoe ontwikkelt zich dit samen-weten?

Nadere informatie