PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

Transcriptie

1 PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. Please be advised that this information was generated on and may be subject to change.

2 Testimonia Er zijn nieuwe leraren nodig Een gesprek met drs. B. Knubben, katholiek pastor en pedagoog te Heerlen Toine van den Hoogen (375) 47 ln een interview m et redacteur A. van den H oogen vertelt B. K nubben, r.k. pastor en pedagoog, hoe liij persoonlijk beïnvloed is door het Nieuwe-Tijdsdenken en hoe dit van invloed is op zijn visie op geestelijk leiderschap. De man m et de maansteen Ik w eet het nog precies. Ik heb het nagekeken als voorbereiding op dit gesprek. E r is eigenlijk een heel cruciaal m om ent gew eest w aarop ik m et die New A ge-bew eging in aanraking ben gekom en. W e hadden in S pekholzerheide (bij K erkrade, T vdh ) in h e t pastoraal jongerenw erk enkele praatgroepen. D aaraan deed iem and m ee die al een tijd lang o n d er behandeling was van een natuurgenezer, een zekere Jan. E n Jan wilde ook wel eens een k eer uitgenodigd w orden om wat te kom en vertellen. Hij studeerde in U trecht alternatieve geneeskunde. Hij was een jongen van 22 ja a r oud. W as w at nerveus, en achteraf m oet ik zeggen: w at w arhoofdig. M aar, zo verklaarde hij zijn nervositeit, dat kw am om dat hij de steen die hij aan een kettinkje om zijn hals droeg, deze k eer niet op tijd in de m aan had k unnen leggen. W ant in het licht van de m aan w erd die steen opgeladen m et energie. D e jongeren hingen aan zijn lippen, noteerde ik later. H et gebouw dat Jan o p tro k, stond op drie peilers: de astro nom ie, de bijbel en andere heilige boeken, en de C hinese b en a dering'. E en holinistische aanpak. Ik h ad het w oord 'holism e' toen nog nooit g eh o o rd. A an h et w oord is B ert K nubben. Hij is p asto r te K erk rad e en w erkt als pedagoog in de beroepsvoorbereidende opleiding van de U T P/K U N te H eerlen. O p die gedenkw aardige avond - hij w eet de datum nog exact: 14 april kw am hij voor h et eerst in aanraking m et iem and die, zegt hij la ter, in de New A ge-bew e-

3 (376) 48 ging thuishoort. H ij noteerd e in zijn verslag van die avond ook nog enkele kernpunten van h et verhaal w aarm ee de m an m et de m aansteen zijn gehoor zo boeide. N iet het verstand m aar het h art is het belangrijkste. G od is een gew eldige energiebron. T oen Hij h et plan opvatte de w ereld te scheppen m aakte Hij zichzelf to t een energiebron van de grote kosm os en van iedere m icro-kosm os. M ijn conclusie: de kom ende ja re n w ordt gevraagd om nieuw e leraren. L eraren die de com puter en de m ystiek serieus nem en. S taat e r niet: Ik kom niet om de W et af te schaffen, m aar om ze te vervolm aken?! E en m aand later, vertelt hij, heb ik dat b oekje over de A quarius-sam enzw ering van F erguson gelezen en d aar was ik toen helem aal vol van. W at B ert K nubben in eerste instantie fascineerde in de New A ge-bew eging, was niet zozeer de inhoud van de boodschap - daarover leest hij later m eer - hij stuit eerst en vooral op een type geestelijk leiderschap dat nieuw lijkt, in ieder geval sterke aantrekkingskracht uitoefent op de jonge m ensen m et wie hij w erkt. Z ijn aandacht voor die vorm van geestelijk leiderschap heeft tw ee red en en, verduidelijkt hij. O p de eerste plaats is hijzelf als p riester van het bisdom R oerm o n d n a zijn theologische opleiding en na zijn studie pedagogiek aan de R U te U trecht intensief bij het (pastorale) jongerenw erk b etrokken geraakt. O pgeleid als planned change -m an, zoals hij dat zelf om schrijft, en zelf o pleider van toekom stige pastores, m aakt hij w elbew ust m ee hoe de aandacht verschuift van veranderingsprocessen n aar spiritualiteit. O p de tw eede plaats heeft hij veel gereisd, onder m eer enkele reizen n aar India en Sri L anka gem aakt. D aard o o r verschuift zijn aandacht van de lokale om standigheden die de situatie vorm en voor een doelgericht veranderen, n aar hetgeen er universeel is in m ensen, in hun leven en in hun godsdienstigheid. In m ijn v ak, zegt hij, hoorde je vaak o ver com m unicatie. D aar kun je natuurlijk technisch over p raten. E n van die technische benadering kun je veel leren. M aar er is toch veel m eer. G aandew eg kw am e r een bew eging van afstand nem en van de technische en instrum entele benadering van com m unicatie. E r kw am h et idee d at zeker een p riester of pastor daarm ee anders m oest om gaan. H et ging om jouw persoonlijkheid. Je m oet gaan w erken aan h e t heelheidsm om ent van jouw to ta le persoonlijkh eid. E n dat fascineerde B ert K nubben in eerste instantie - en ook nu nog - in die ontm oeting m et de m an m et de m aansteen.

4 Testimonia (377) 49 'D a a r zat eigenlijk een ander soort priester, een jonge v en t die eigenlijk bezig is aan zichzelf te w erken en daarin an d eren m in of m eer m eeneem t. Z o iets. W at hij te zeggen h eeft, kom t niet uit boeken. Z oals boeddhisten zeggen: je w ordt niet tot leraar gem aakt; je w ordt niet to t leraar aangesteld. Je begint m aar te w erken aan jezelf. E n als dat goed gaat, dan kom en als h et w are de bijen op de honing af. D ie anderen, die n aar je toekom en, m aken je to t m eester. Z oiets zat d aar in het optreden van die m an m et d e m aan steen. Een waterman A ls vanzelf kom t het gesprek op het them a 'spiritualiteit. Mijn aandacht voor de New A ge-bew eging kw am natuurlijk n iet uit de lucht vallen, verduidelijkt B ert K nubben. W e w aren al enige tijd bezig m et het o p zetten van zogenoem de spiritualiteitsgroepen (m et stu d en ten, T vdh ). Ik was overigens nooit zo n bidder, en ik had m e al die ja re n er goed doorheen geslagen door het lezen v an bijbelteksten, zelf vieringen doen. E n m instens zo sterk was h et als ik m et de h ond w andelde. D us w at spiritualiteit w as... Hij v ertelt dan verder hoe m en aanvankelijk startte m et het lezen van boeken over spiritualiteit. M aar reeds na enige tijd groeide de behoefte om zelf iets ervan in praktijk te brengen. E n hijzelf wilde zich niet alleen opstellen als groepsbegeleider. Hij deed actief m ee. H e t them a was passie en roeping. H et ging erom een evenw icht hiertussen te zoeken. N u ja, dan m oest ik gaan zoeken n aar w at m ijn passie dan w as. Ik w eet d at ik eigenlijk altijd de behoefte gehad heb om me te ontferm en over alles w at zo n b eetje in de goot lag of zo, om iets dat klein was en kw etsbaar op een gegeven m om ent g ro ter te m aken. T oen ik h et daarover had m et een collega, had die een beeld w aarm ee ik te vergelijken w as... ja, dat was m et w ater. W ant w ater trekt overal tussendoor. E n zoiets deed ik ook volgens h em. O p de schouders dragen, laten groeien, opvoeden, dat is mijn passie. H et elem ent dat h e t m eest daarbij past, was w ater. W ater k om t van een hoge bergw and, sijpelt lang, is een stroom pje van niks, dan kabbelt h et en dan stort het zich naar beneden, som s is h et n iet m eer tegen te h o uden. V itae aqua. W an n eer ik de mis doe, verbaast m e ook iedere keer w elke elem enten van w ater er allem aal in de eucharistie

5 (378) 50 zitten. Ik vind h et eigenlijk ook hartstikke leuk om m et een w ijw aterkw ast ro n d te lopen. E en van de grootsheden van het priesterlijk b estaa n. T o e n in. 1984, op die avond m et Ja n A q u ariu s - goed, je k unt dat n ad erh an d allem aal system atisch bij elk aar gaan zoeken - m a ar to e n had ik zoiets van: hè, in die New A ge-bew eging herken ik een soort spiritualiteit. V oor mij speelden toen n iet zo die grote problem en over de ideeën van de N ew A ge-bew eging. E n ook niet de vraag of dat dan wel christelijk was allem aal. H et ging erom bezig te zijn m et je bew ustzijn. D aar is ook ergens die G od te vinden, in de d iep te. D an word je vervolgens natuurlijk ook g econfronteerd m et je christelijke beelden. D an kom je inderdaad terecht bij de vraag o f je je kunt verantw oorden. G od, voorzover ie een p ersoon is, is veel m eer ook een bew eging, een dynam iek. M aar dan ga je dus verder zoeken. D a n kom je bij allerlei andere grote religieuze denkers en strom ingen terech t w aar d at helem aal geen probleem is. 'Ja, dat is toch w el een beeld hoor. D us je ervoer: als ik in het diepste van m ijzelf kom, en in h e t diepste van de schoonheid van de kosm os, d aar zit ie in. D aar zit G od voor mij en d aar m anifeste e rt ie zich ook. D a t m ysterie is zo g root. D aar wil ik w el U tegen zeggen. E n d at wil ik ook. E n d at doe ik ook nog steeds. De wereld kleiner en wijdser tegelijk Ik geloof wel dat wij in deze eeuw bezig zijn m et een gigantische om m ekeer, m et een enorm e bew ustzijnsverruim ing. Iets groots. H et is toch voor de eerste k eer d at wij nou een foto hebben gezien van de w ereldbol. Je m oet eens kijken hoe vaak op de televisie en bij allerlei toestanden dat w ereldbolletje als vignet verschijnt. D at is een volkom en nieuw spiritualiteitssym bool in de onze tijd. H e t is gew oon film w at h ier allem aal gebeurt. Je stap t in een vliegtuig en binnen acht uren sta je in T anzania. Je belt naar T okyo. H e t is allem aal zo klein. D aar krijg je dus universaliteit van. M aar d at is dan een ervaring en je h eb t m aanden nodig om dat w eer op zijn plaats te k rijgen. B ert K nubben vertelt graag van zijn reizen n aar India. Je w ordt er h artstikke gek. H et verkeer, de koeien m idden op het plein w aar alles om heen rijdt. D an v raag je je wel af: w at is hier

6 Testimonia (379) 51 toch in godsnaam aan de hand? A l die m ensen! Z ou zo n G od zich nou m et iedereen persoonlijk bezighouden. D at is toch niet m ogelijk. W at er dan de betekenis van is...? D an kom je bij een tem pel w aarbij allerlei vijvers liggen. D aarin nem en m ensen dan een bad. N u ben ik reeds ja re n in L ourdes gew eest (als begeleider van bedevaart-reizigers, T vdh ) w aar m ensen dan bij M oeder M aria een bad nem en en w aarvandaan ze flessen w ater m eenem en. D aarginds b ad en ze in de G anges. D at is toch gew oon schitterend als je dat ziet. D a t is dan dat universele. E r zijn m ensen die dat dan herkennen in die Jezus van N azareth. M aar het gaat om de goddelijke energie, w aaraan iedere m ens een stukje bij k an dragen. De modder wegkrabben H et is sowieso toch een hele opgave om dat goddelijke in je te ontw ikkelen. B ert K nubben p raa t nu aarzelend, om zichtig bijna. Ik had hem gevraagd n aar die talloos vele m iljoenen die hij óók in India gezien heeft en voor w ie nooit een m om ent van ontw aken zal aanbreken. B ert K nubben herinnert aan het oude joodse verhaal dat er in elke generatie slechts tw aalf rechtvaardigen hoeven zijn om G od tot ontferm ing te bew egen. D at die tw aalf de zaak verder dragen. Ik p ro testeer. Ik herinner aan zijn beeld van spiritualiteit, de ontferm ing. Hij reageert nog steeds om zichtig. 'Ik denk dat het lijden het w ezenlijke is van het geboorteproces. D a t, als we nu bezig zijn ons bewustzijn verder te ontw ikkelen, en om die w ereld v erd e r te brengen, dat alleen gaat via het lijden. Ik denk dat h et de enige m ogelijkheid is om verder te kom en. H et is goed dat je je er bew ust van b ent. D at je nu eigenlijk eet, leeft, m ag leven op grond van het sterven van iets anders. Lijden is een doodgaan in zijn m eest stringente vorm. D at is de enige m ogelijkheid om verd er te kom en. Je vindt dat in allerlei variaties: het brood breken en delen, wie zijn leven geeft voor een ander, het kruis. Ik vind dat dus in h eren t aan een ontw ikkelingsproces. Ja, ik m erk bij m ezelf dat er iets is van: zorg voor alles; dat we de aarde op de schouders m oeten nem en. D at ik m e dan tegelijk niet te zeer m oet laten afleiden door alles w at ik om m e heen zien, en w aarvan ik zeg: als d at zo m oet dan kan ik helem aal geen verantw oordelijkheidsgevoel hebben. D an w ord ik hele-

7 (380) 52 m aal kapot geslagen, dan kan ik alleen nog huilen, dan verzuip je als m ens. Hij v ertelt m e dan van een legende over B ernadette van Sobiroux (verbonden m et d e b edevaartplaats te L ourdes). Bij een van h aar verschijningen kreeg ze de opdracht in de grot n aar een bron te zoeken. M aar er w as niets te zien van w ater. E r was alleen m aar m odder. Z e heeft toen in die m odder staan krabben. Is helem aal vuil gew orden. Langzaam m aar zeker kw am toen het w ater van de bron tevoorschijn. Je m oet d o o r de m o d d er h een', zegt hij. Gejaag om leerlingen Ik w eet niet of ik zo n New A ge-m an b e n, zegt hij enkele keren. Ik had ook niet het gevoel van: ik m oet naar die New A ge toegaan om dat ik die jongeren wil benaderen. Z o w erkt d at tro u wens ook n ie t. O p m ijn opm erking dat N ew A ge een soort container-begrip is, antw oordt hij relativerend. Ja, w eet je, het klinkt allem aal zo overtrokken: New A ge, A quarius en zo m eer. E r kom en nieuw e tijden. E r zit zoveel o nder d at afdak. E r is zoveel w aarm ee ik m e niet identificeer. Ik zie d aar ook zoveel m e n sen... dat ik dan toch zou w illen w eten hoe authentiek h et is w at ze doen en w aarom. D ie hele reïncarnatie, ons eigen persoontje w eer in een ander p a k... R eïncarneren is voor mij heel w ezenlijk. M aar dan doen we dat in ons leven de hele dag, zal ik m aar zeggen. E n hij zegt even later: Ik wil best openstaan n aar allerlei an d ere dingen. M aar ik vind het ook leuk te laten zien dat ook wij (christenen, T vdh ) een grote rivier h eb b en, een trad itie m et verhalen die je m ag laten h o ren. M aar dat is voor B ert K nubben geen reden om h et eigen huis als h e t enige thuis op te vatten. 'O n derzoeken w ijzen uit dat we gew oon nog m aar een van de vele clubjes zijn. E n als we niet zorgen d at w e, in aangepaste taal, ons inlaten m et die anderen, zijn we uitgerangeerd. H oe doe je dat? Je inlaten m et die anderen? D e tijd van de planned-change is toch voorbij, zeg ik suggestief. L aten w e ons nu m a ar opstellen zoals een Indische goeroe d o e t, antw oordt B ert K nubben. Hij zit d aar en is n iet uit op h et verw erven van leerlingen. Als ze kom en, geeft ie van zichzelf. A ls ze w egblijven, is h et ook goed. E en zekere rust. G een gejaag van: we

8 Testimonia (381) 53 m o eten leerlingen zo e k en. Ik ta rt hem een beetje. Is de tijd van de kerkopbouw dan voorbij? M aar hij blijft erbij. D at k linkt alsof de kerk en wij niet m eer hoeven. L aat ik het zo zeggen: h e t w ordt anders. Je bent een nieuw e geest aan het oproepen. D aar heb je natuurlijk locaties en verbanden bij nodig. M aar de parochie is n iet de enige plaats van de kerk. E r w aren toch vanouds ook de kloosters. En een d erd e m ogelijkheid is vanouds de pelgrim stocht. Ik zie dan de m oderne m ens die aan het reizen is. vd an kom je inderdaad in d at organisatie-m odel terech t van een vangnet. H et is geen bouw w erk m eer. H et is een sam enzw e ring. H et h eeft w el iets van conspireren. H et sam en op adem kom en. D at kan op zoveel verschillende m anieren. D aarvoor h o e fje niet in een praatgroep te zitten. C hristenen zijn m ensen van de weg. N iet in de zin dat je nou m eteen iedereen m oet gaan vertellen dat Jezus G od is. 'In toenem ende m ate heb ik het gevoel d at Jezus een A quariusm an gew eest is, om het zo m aar te zeggen. A ls ik hem vraag w aarheen die pelgrim stocht dan gaat, antw oordt B ert K nubben direct en zonder opsm uk: voor mij n aar het Rijk G ods. Hij p ro eft h e t w oord, en zegt nogm aals: ja, h et Rijk G ods. H et R ijk G ods is m idden o n d er u. D at is één aspect. M aar er is ook ergens een tek st die zegt dat het Rijk G ods geweld lijdt. O ok dat is h et geval. N u zullen andere m ensen d aar een an d er beeld bij hebben. Ik w eet niet., ik heb eens gehoord dat het tao -tek en zowel het teken voor weg als voor doel is. D ie tw ee zitten als het w are in elk aar. W e keren terug n aar het begin van ons gesprek. G eestelijk leiderschap. K un je daarvan kenm erken geven, een profiel? Hij aarzelt even. W at ik heel w ezenlijk vind, is dat hij barm hartig is. In het (H ebreeuw se) w oord voor barm hartigheid zit het w oord ingew anden. D enk aan het verhaal van de barm hartige Sam aritaan. W anneer je op een autow eg rijdt, en e r ligt iem and langs de weg, gebeurt er iets in je buik. D at is een hele prim aire toestand. B arm hartigheid b etek ent d a tje m ens bent. D at is universeel. D at je ingaat op die roep van iem ands m ens-zijn. O f je nu gelooft of niet. K ennelijk gaat het bij G od ook om barm hartigheid. U niversaliteit veronderstelt d at ik versta w at de oproep van jou aan mij is. D at is heilig.