Extra Investeringsimpuls Noord-Holland - Projectomschrijving

Transcriptie

1 Extra Investeringsimpuls Noord-Holland - Projectomschrijving ALGEMENE PROJECTINFORMATIE Projectnummer ZW 7 Project: Opvang zwerfjongeren Impulsprogramma: Programma Zorg en Welzijn Projectleider: Tom van Benthem Totale projectkosten Nog niet bekend Bijdrage Investeringimpuls Structurele middelen op de begroting , ,- per jaar Uitvoeringsperiode PROJECTOMSCHRIJVING 1.1 Maatschappelijk knelpunt Zwerfjongeren vragen meestal niet om hulp terwijl ze het vaak wel nodig hebben. En omdat zwerfjongeren weinig overlast bezorgen, is het een maatschappelijk probleem dat makkelijk onzichtbaar blijft. Bij zwerfjongeren gaat het om jongeren tot 25 jaar met meervoudige problemen, die dakloos zijn of in opvang verblijven. Geschat wordt dat er in Nederland tot thuisloze jongeren zijn (2004): 70% van de zwerfjongeren bestaat uit jongens/jonge mannen, 30% uit meisjes/jonge vrouwen, de meerderheid is tussen de 16 en 21 jaar. Een meerderheid (60%) is van allochtone afkomst, in grote en middelgrote gemeenten ligt het aandeel allochtone jongeren hoger. Een specifieke groep binnen de zwerfjongeren wordt gevormd door de AMA s (alleenstaande minderjarige asielzoekers). Dit gaat vooral om ex-ama s. Deze groep jongeren maakt een groot deel van de populatie zwerfjongeren uit. Het kan hier gaan om jongeren die nog geen zekerheid hebben over hun verblijfsstatus, reeds afgewezen zijn of een verblijfsvergunning gekregen hebben. De centrumgemeenten in Noord-Holland hebben de handen ineen geslagen om deze groep jongeren goed te begeleiden richting dan wel terugkeer, dan wel integratie. Dit gebeurt met het doel illegaliteit te voorkomen, dan wel te bestrijden. 1

2 AMA s maken een onderdeel uit van de hele populatie zwerfjongeren. Onderzoek in Rotterdam 1 leent zich goed om een beeld van de diversiteit van de doelgroep te krijgen. Hierin worden een viertal profielen onderscheiden: 1. verschoppelingen: prototype van een thuisloze jongere. Voor het overgrote deel jongens met een moeizame jeugd en veel contacten met de jeugdzorg (87%, vaak OTS c.q. onder toezicht gesteld). Ouders zijn bijna allemaal gescheiden, 9 op de 10 heeft traumatische ervaringen, veel middelengebruik en relatief veel psychiatrische problematiek. Weinig onderwijs gehad, tweederde heeft contacten met politie en justitie. 2. bandieten: vooral jongens opgegroeid in gebroken gezinnen die het leeuwendeel van de door de totale groep gepleegde (ernstige) delicten hebben gepleegd. Zij gebruiken veel middelen en hebben een zwakke arbeidsmarktpositie. 3. dissidenten: zowel jongens als meiden. Jongeren die door conflicten thuis het huis zijn ontvlucht of weggestuurd zijn. Een groot deel is mishandeld en getraumatiseerd, vaak afkomstig uit gebroken gezinnen. Relatief weinig contact met hulpverlening gehad. Driekwart heeft geen eigen inkomsten, de helft heeft geen diploma. 4. weglopers: driekwart zijn meisjes die meestal zelf het huis verlaten. De thuissituatie is vaak instabiel, 60% heeft een scheiding meegemaakt, 4 van de 5 hebben traumatische ervaringen. Ongeveer de helft heeft contact gehad met de jeugdzorg. Hun leven is vaak redelijk op orde, begeleidingsdoelen zijn met deze groep het makkelijkst te halen. Uit onderzoek naar de zwerfjongerenproblematiek van Primo-nh in Noord-Kennemerland blijkt dat de aard van de problematiek in deze regio in grote lijnen overeenkomt met het landelijk beeld. Het motiveren van zwerfjongeren voor hulp vraagt de nodige inspanning. Maar hulp is voor hen ook niet eenvoudig bereikbaar, er is onvoldoende opvang beschikbaar, en de hulp die geboden wordt is niet altijd even effectief: thuisloze jongeren herkennen zichzelf niet in het beeld van de traditionele dakloze, vaak belanden jongeren opnieuw op straat omdat de hulp niet aansluit bij hun behoeften. Zonder effectieve hulp lopen jongeren het risico om ongewild af te glijden en in het dak- en thuislozencircuit terecht te komen. 1.2 Doelstelling Doel van de provincie is het verbeteren van de maatschappelijke positie van zwerfjongeren en het ondersteunen van de gemeenten daarbij. In de actualisatie 2007 van het uitvoeringsprogramma Sociaal Beleidskader Welzijn Werkt en in het Uitvoeringsprogramma Jeugdzorg 2007, is door de provincie 1 Bandieten, dissidenten, weglopers of verschoppelingen? Profielen van thuisloze jongeren in Rotterdam J. Maaskant,

3 aangegeven dat zij een voorstel zal doen voor de investering van incidentele en structurele provinciale middelen bij de aanpak van de problematiek rond zwerfjongeren. De volgende kaders zijn daarbij van belang: gemeenten hebben de regie in het zorgdragen voor de totstandkoming van een integrale en persoonsgerichte zorg c.q. een sluitende keten van hulp voor daklozen, waaronder zwerfjongeren. Uiterlijk in 2008 dienen centrumgemeenten een plan van aanpak voor de maatschappelijke opvang te hebben, aldus de staatssecretaris in een brief d.d. 19 september 2006 aan de Kamer; provincies zijn verantwoordelijk voor de geïndiceerde, zwaardere zorg voor (zwerf)jongeren tot 18 jaar. De provincie geeft inhoud aan haar verantwoordelijkheid door incidentele en structurele middelen ter beschikking te stellen. 1.3 Resultaat De provincie richt zich op het behalen van de volgende resultaten: In een viertal centrumgemeenten is in 2008 een sluitende zorgketen rondom zwerfjongeren gerealiseerd die uitgaat van vraag en behoefte van de jongeren zelf, en is expliciet aandacht besteed aan de bereikbaarheid van de hulp; gekoppeld aan de realisering van een sluitende zorgketen is een registratie- en volgsysteem geïmplementeerd dat een beeld geeft van het aantal zwerfjongeren en de wijze waarop zij de keten aan voorzieningen doorlopen, met inachtneming van de regels met betrekking tot de privacy en persoonsregistratie; in minimaal twee centrumgemeenten is opvang voor zwerfjongeren gerealiseerd; in een aantal (centrum)gemeenten die beschikken over opvangvoorzieningen zijn dagbestedingstrajecten voor zwerfjongeren tot 18 jaar gerealiseerd; 1.4 Voorgeschiedenis Omvang en definiëring doelgroep De Algemene Rekenkamer doet al een aantal jaar onderzoek naar de problematiek rond zwerfjongeren. Het onderzoek uit 2004 gaat uit van de schatting dat er tussen de 3200 en 5000 zwerfjongeren in Nederland zijn, de Stichting Zwerfjongeren Nederland schat het aantal thuisloze jongeren anno 2006 op 5000 á Er zijn geen afspraken over een uniforme vastlegging van gegevens. In Noord-Holland is de situatie niet anders: Aantallen zwerfjongeren in Noord-Holland (bron: rapport Rekenkamer 2004) Gemeente Telling mei 2003 Telling oktober 2004 Alkmaar 30 Niet ontvangen Haarlem Den Helder 40 9 Hoorn Hilversum Niet noemenswaardig (schatting Niet geteld 2001: 29) Purmerend 50 Niet ontvangen Zaanstad

4 De tellingen zijn gebaseerd op inschattingen van de gemeente en zijn daarmee niet altijd betrouwbaar: niet elke gemeente telt jaarlijks de zwerfjongeren. In het onderzoek over 2005 concludeert de Algemene Rekenkamer dat de informatievoorziening nog onvoldoende is om goed zicht te krijgen op de omvang van de problematiek. Vanuit haar verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg is de provincie vanaf begin 2004 in gesprek gegaan met de centrumgemeenten buiten het ROA-gebied over de opvangmogelijkheden; het gaat hier om Alkmaar, Haarlem, Den Helder, Hilversum en Hoorn. Onder andere is gesproken over de definiëring van de doelgroep, over de noodzaak om actie te ondernemen en over de mogelijke oplossingen voor de problematiek. Hieruit voortvloeiend is door de provincie, op verzoek van de betreffende regio, in 2005 opdracht verstrekt aan Primo-nh voor nader onderzoek naar de zwerfjongerenproblematiek in de regio Noord Kennemerland. De voorlopige resultaten van dit onderzoek vormen de basis voor dit voorstel. De definitieve resultaten van het onderzoek worden begin 2007 verwacht; deze zullen ook aanknopingspunten bieden voor invoering van een systematiek voor het registreren van het aantal zwerfjongeren. Indien de resultaten daar aanleiding toe geven zullen binnen de beschikbare middelen aanvullende voorstellen worden gedaan. Bestaande voorzieningen Alleen de gemeenten Haarlem, Zaanstad en Haarlemmermeer 2 beschikken op dit moment over specifieke voorzieningen voor zwerfjongeren: Haarlem: pension Spaarnezicht: capaciteit 30 plaatsen. De helft hiervan wordt gefinancierd vanuit de AWBZ, de andere 15 plaatsen worden gefinancierd door de gemeente. In 2004 en 2005 is de gemeente gesubsidieerd door de provincie Noord- Holland. In november 2005 is afgesproken dat de provincie de opvang van zwerfjongeren ook in 2006 en 2007 zal ondersteunen; hiermee is per jaar gemoeid. Zaanstad: sociaal pension Zaanerf van het Leger des Heils: van de capaciteit voor opvang en hulpverlening van dak- en thuislozen zijn drie plaatsen gereserveerd voor zwerfjongeren. Haarlemmermeer: project Vast en Verder: gestart in 2006, een woonvoorziening van het Leger des Heils voor (zwerf)jongeren die intensieve begeleiding nodig hebben. Volledig AWBZ-gefinancierd op grond van erkenning als jeugdforensische RIBWinstelling. 1.5 Intentieverklaring Niet van toepassing. 1.6 Betrokken partijen De volgende partijen zijn betrokken bij het behalen van eerdergenoemde resultaten: (centrum)gemeenten; zorg- en welzijnsinstellingen (onder andere Kamers met Kansen en Stichting Zwerfjongeren Nederland; instellingen met specifieke opvang voor zwerfjongeren; 2 De gemeente Amsterdam laten wordt hier buiten beschouwing gelaten 4

5 woningcorporaties. 1.7 Meerwaarde van de investering Investeringen zijn voorzien uit de Extra Investeringsimpuls Noord-Holland (EXINH) ( ) en uit structurele middelen ( per jaar). De problematiek van zwerfjongeren is een problematiek van kleine aantallen: er is een relatief grote investering nodig om het maatschappelijk perspectief van een qua omvang kleine groep jongeren te verbeteren. Door de schaalgrootte van het probleem is de provinciale impuls nodig om deze voorzieningen te realiseren. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan het maatschappelijk knelpunt en wordt voorkomen dat zwerfjongeren terecht komen in het dak- en thuislozencircuit. 1.8 Activiteiten/deelprojecten De beschikbare gelden zijn bedoeld voor de volgende activiteiten/deelprojecten: gedurende minimaal twee jaar financiert de provincie de inzet van ketenregisseurs om centrumgemeenten in staat te stellen een hechte keten rondom de problematiek van zwerfjongeren te ontwikkelen en te verankeren, inclusief de implementatie van een registratiesysteem. De pilot die uitgevoerd is in Noord-Kennemerland rond vaststelling van aard en omvang van de problematiek, kan goed gebruikt worden om de zwerfjongerenpopulatie in beeld te krijgen. overleg met de centrumgemeenten of en zo ja op welke wijze, realisering van eerste opvang/ doorstroomvoorzieningen (projecten als Kamers voor Kansen e.d.) voor zwerfjongeren geboden is, en impulsgelden bieden aan realisering van opvang en/of doorstroomvoorziening (aankoop/nieuwbouw/verbouw), mits de gemeente actief beleid rond zwerfjongeren heeft ontwikkeld. Door de provincie wordt de voorkeur gegeven aan projecten waarin cofinanciering of deelname door woningcorporaties aan de orde is. bestaande opvanginstellingen voor zwerfjongeren in Haarlem, Zaanstad en Haarlemmermeer en nieuwe opvangvoorzieningen in bovengenoemde centrumgemeenten ondersteunen met behulp van middelen voor dagbestedingstrajecten of doorstroomvoorzieningen. 1.9 Tijdsplanning In de eerste helft van 2007 wordt in overleg met de verschillende gemeenten een tijdspad uitgezet voor de realisering van opvangvoorzieningen. De gelden voor ketenregisseurs en dagbestedingstrajecten kunnen vanaf maart 2007 aangevraagd worden; hiertoe zal de provincie een deelverordening ontwikkelen Aard en omvang investering Incidentele investeringskosten EXINH worden ingezet voor: bijdrage realisering opvangvoorzieningen Totaal incidentele investering Structurele middelen worden ingezet voor: ketenregisseurs periode 2007 t/m dagbestedingstrajecten 5

6 periode 2007 t/m Totaal inzet structurele middelen Overzicht per jaar: Ketenregisseurs Dagbestedingstraj Incidenteel De provincie wil de maatschappelijke opvang voor zwerfjongeren een impuls geven. Hiertoe zal de eerder genoemde ,- uit de investeringsimpuls worden ingezet voor de realisering van opvangvoorzieningen. Daarnaast worden structurele middelen ingezet op de twee fronten waar het blijkens het eerdergenoemde onderzoek van Primo-nh aan schort: de ketenregie en een aanbod aan dagbestedingstrajecten c.q. de realisatie van doorstroomvoorzieningen. Beiden dragen bij aan het herstructureren van het leven van de zwerfjongere. Dagbestedingstrajecten zijn de eerste stap richting zelfstandigheid. Begeleid wonen (in een doorstroomvoorziening) is de tweede stap op weg naar zelfstandig functioneren. Alhoewel het dus bij dagbesteding gaat om activiteiten en bij een doorstroomvoorziening om realisatie van een fysieke voorziening maken ze beide deel uit van dezelfde keten. De exploitatie van de doorstroomvoorziening blijft een verantwoordelijkheid van de gemeente. De provincie kan een bijdrage aan realisatie leveren vanuit het oogpunt van het sluiten van de keten. Nog niet alle centrumgemeenten beschikken op dit moment over een sluitende keten en opvang/doorstroomvoorzieningen voor zwerfjongeren. Dit wordt weerspiegeld in de begroting: de eerste jaren zal vooral geïnvesteerd worden in de totstandkoming van een sluitende zorgketen en daadwerkelijke opvangvoorzieningen. Zodra de keten is georganiseerd wordt in oplopende mate geïnvesteerd in dagbestedingstrajecten. 2. TOETSING AAN DE CRITERIA 2.1 Dringend knelpunt Het ontbreekt zwerfjongeren aan goede opvangvoorzieningen en effectieve hulp om te reïntegreren en de regie over hun leven op te pakken, zowel waar het gaat om eenvoudigweg een dak boven hun hoofd, als om ondersteuning bij het voeren van een eigen huishouding, het voltooien van een opleiding en het vinden van werk. Gezien de achterliggende problematiek en vanuit preventief opzicht is het niet verantwoord deze jongeren aan hun lot over te laten en het risico te lopen dat zij in het daklozencircuit terecht komen. 2.2 Aansluiting bij provinciaal beleid De inzet van middelen sluit aan bij: - het jeugdzorgbeleid zoals verwoord in het uitvoeringsprogramma Jeugdzorg 2007; -de regierol van de gemeenten inzake het jeugdbeleid; 6

7 -het provinciale Sociaal Beleidskader waarin de provincie voorstaat dat eenieder gelijke kansen moet hebben om deel te nemen aan de samenleving, en dat samen leven en het voorkomen van uitsluiting vooral op lokaal niveau gestalte moet krijgen. 2.3 Duurzame oplossing De investering in voorzieningen voor zwerfjongeren moet leiden tot een duurzame opvang en doorstroom in de centrumgemeenten van Noord-Holland. Met de inzet van incidentele gelden worden duurzame voorzieningen geschapen, de inzet van middelen voor de ontwikkeling van ketenregie is gericht op de ontwikkeling van duurzame samenwerking tussen de verschillende organisaties. De investering in dagbestedingstrajecten moet zwerfjongeren perspectief bieden op een zelfstandig bestaan. 2.5 Overstijging lokale niveau Zwerfjongeren houden zich per definitie niet aan gemeentegrenzen. De populaties zwerfjongeren zijn te klein om per gemeente structureel op te lossen. Centrumgemeenten hebben hier een taak in, maar de aantallen leiden niet noodzakelijk tot hoge urgentie op gemeentelijke agenda. Een impuls van de provincie is nodig om de problematiek aan te pakken. 2.6 Cofinanciering Voor de exploitatie van de opvang is de opvang zelf c.q. de gemeente verantwoordelijk. De provincie geeft in eerste instantie een bijdrage voor de realisatiekosten. Inzet van de provincie is om woningcorporaties deze voorzieningen mee te laten financieren. Vanuit het structurele beleid wordt ondersteuning geboden voor de dagbesteding van zwerfjongeren onder de 18. Dan gaat het om de dagbestedingstrajecten die aangeboden worden door instellingen met specifieke opvangvoorzieningen voor zwerfjongeren. 2.7 Uitvoeringsgereed De provincie heeft reeds een aantal jaar contact met centrumgemeenten over genoemde problematiek. In de gemeenten Alkmaar, Den Helder en Haarlem bestaat in ieder geval bereidheid om naar oplossingen voor deze problematiek te zoeken. In 2007 zullen daarover uitvoeringsafspraken worden gemaakt. Voor het structurele beleid wordt begin 2007 een deelverordening ontwikkeld zodat instellingen of gemeenten een aanvraag kunnen indienen. 2.8 Risicoanalyse De provincie zal bij deze problematiek als trekker, dan wel als ontwikkelaar optreden: de schaalgrootte van het probleem leent zich niet voor een hoge plaats op de gemeentelijke agenda. Bovendien gaat het om een aanzienlijke investering voor een relatief kleine groep. De impuls moet gemeenten over de streep trekken, maar is niet gegarandeerd. Door nauw overleg met en ondersteuning van de gemeenten en instellingen zal dit risico beperkt worden. 2.9 Subsidierelatie Subsidie kan rechtstreeks aan gemeenten gegeven worden, maar ook aan uitvoerders binnen de gemeenten. Met name voor de dagbestedingstrajecten zou de gemeente slechts een extra 7

8 en daarmee onnodige schakel zijn, aangezien de instellingen de dagbestedingstrajecten inkopen. 3. FINANCIËN 3.1 Bijdrage provincie onmisbaar in financieringsstructuur Zonder de impuls van de provincie voor de ontwikkelkosten worden genoemde resultaten niet bereikt. Dit geldt niet voor Amsterdam. Deze stad ontvangt al een rijksimpuls. 3.2 De co-financiers Gemeenten en instellingen nemen structurele financiering voor de opvang, dan wel voor de doorstroomvoorziening op zich. 3.3 Financiële projectinformatie Onderstaande indeling is een voorlopige inschatting. Per centrumgemeente wordt deze opstelling te zijner tijd verder uitgewerkt. De beschikbare bedragen per centrumgemeente zijn afhankelijk van het aantal centrumgemeenten dat ondersteuning van de provincie nodig heeft. Hoe meer vraag, hoe lager het beschikbare bedrag per gemeente. Raming projectbudget: Raming oriëntatiefase: Nvt Raming voorbereidingsfase: (onderzoekskosten) Raming uitvoeringsfase: Raming afrondingsfase: Nvt Financiële meerjarenplanning: 2007: ,- 2008: ,- 2009: ,- 2010: ,- Raming structurele middelen: Financiële meerjarenplanning: 2007: ,- 2008: ,- 2009: ,- 2010: ,- 8

9 In 2010 zal een evaluatie uitgevoerd worden om na te gaan of de structurele middelen nog nodig zijn, dan wel of financiering van een deel van de hulpverlening vanuit de doeluitkering jeugdzorg kan geschieden. 3.4 Consequenties voor resterende gelden Extra Investeringsimpuls In de investeringsimpuls is voor het onderwerp zwerfjongeren geraamd. Dit budget wordt met dit projectplan ingevuld. Titel:Vd 117: Bijlage projectplan Zwerfjongeren Datum: Nummer:117 9