INSTROOMNOTA De Fontein & Goois Lyceum

Transcriptie

1 INSTROOMNOTA De Fontein & Goois Lyceum

2 INSTROOMNOTA vmbot 4havo Deze nota is bedoeld voor leerlingen die in mei 2015 examen vmbot doen en daarna hun havodiploma willen halen. INHOUD pagina Inleiding 2 Procedure en Tijdpad 3 Contact 3 Toelatingscriteria 4 Instroomklas 4 Het gemeenschappelijk deel 5 De vier profielen 5 Keuzevoorwaarden en verbodscombinaties 10 Het vrije deel 11 Het vak rekenen 11 De kosten 11 Rekenen en dyscalculie 11 Veranderen van vak in 4havo 13 Vwo doen na de havo 14 Extra activiteiten en certificaten 15 Gegevens voor het HBO en MBO

3 Inleiding Toen het vmbo werd ingevoerd, was het eigenlijk de bedoeling dat leerlingen aansluitend naar het mbo zouden gaan, de zogenaamde verticale leerlijnen. Daardoor kon het vmbo toegankelijker gemaakt worden, met minder grammatica bij de talen en minder algebra bij wiskunde, om uitval van leerlingen zo veel mogelijk te beperken. De keerzijde is dat daardoor de overstap van vmbot naar 4havo moeilijker is geworden. De overstap naar 4havo valt veel leerlingen in de praktijk daarom erg tegen. Het is veel moeilijker dan verwacht en het blijkt nodig te zijn veel meer tijd aan het huiswerk te besteden dan ze gewend waren. Een aantal heeft het gevoel dat ze alleen nog maar met school bezig zijn. Motivatie en doorzettingsvermogen zijn belangrijke succesfactoren. Leerlingen die havo gaan doen omdat ze niet zo goed weten wat ze anders zouden moeten gaan doen (parkeerstudie), redden het vaak niet. Bij veel vakken speelt tekstbegrip een rol, zelfs bij de exacte vakken. Goed leren is dus niet voldoende. Een leerling moet kunnen interpreteren, combineren, afwegen, toepassen in nieuwe situaties, etc. Kiezen voor de havo betekent kiezen voor nog twee jaar theoretisch onderwijs. Als dat niet bij je past, is een beroepsopleiding vaak leuker, passender en effectiever. Wees dus eerlijk voor jezelf. Procedure en tijdpad Aanmelden kan vanaf maandag 2 februari tot en met vrijdag 17 april 2015 middels het daarvoor bestemde aanmeldingsformulier, te vinden op onze website. Lever ook een kopie van je ID-bewijs in. Je komt samen met een van je ouders naar de informatieavond op woensdag 23 april 2015, aanvang uur. Op vrijdag 12 juni lever je twee dingen bij ons in: een kopie van je voorlopige cijferlijst en een verzuimoverzicht van je huidige school over het gehele schooljaar 2014/2015 Uiterlijk dinsdag 16 juni sturen we een bericht over toelating per post op. Contact en/of vragen Voor al uw vragen kunt u terecht bij de teamleider havo bovenbouw, mevrouw M. Vroonhof via mvroonhof@gsf.nl 3

4 Criteria instroom vmbot 4havo 2015 Een leerling wordt zonder meer toegelaten tot 4havo indien hij/zij aan alle zes onderstaande voorwaarden voldoet 1. Het gemiddelde van de eindcijfers van de voorlopige cijferlijst n.a.v. het eerste tijdvak is ten minste 6,8. 2. Voor de vakken Engels, Nederlands en wiskunde heeft de leerling op het C.S.E. 1 e tijdvak ten minste een 6,0 gehaald; 3. Het vmbot is zonder vertraging, dus in vier jaar, doorlopen; 4. De leerling kiest alleen vakken waarin hij/zij examen heeft gedaan of vakken die in 4havo starten (Spaans, filosofie, management&organisatie, tekenen, muziek, ) 5. De leerling heeft op het vmbot geen gedrags- en/of motivatieproblemen. Uit het verzuimoverzicht blijkt dat hij/zij zelden te laat komt, nooit (of hooguit een enkele keer) ongeoorloofd absent is geweest en ook niet om andere redenen regelmatig absent was. Hiervoor vragen wij een verklaring en een verzuimstaat van de vmbot-school. Verder gelden de volgende richtlijnen. Een leerling die geen examen in wiskunde heeft gedaan, kan worden toegelaten indien het gemiddelde van de eindcijfers van de voorlopige cijferlijst n.a.v. het eerste tijdvak ten minste 7,0 is. Bij dit gemiddelde wordt het vak maatschappijleer niet meegerekend. Deze leerling moet gedwongen het profiel C&M kiezen, zonder wiskunde en zonder economie. Indien het gemiddelde van de eindcijfers minder dan 6,8 is, maar ten minste 6,5, of indien aan een van de andere vijf criteria niet is voldaan, dan kan de leerling worden toegelaten op grond van de resultaten van het havo-instroom-traject. Instroomklas Bij voldoende belangstelling formeren we een speciale instroomklas. De lessentabel van de instroomklas is hetzelfde als van de andere klassen. We zetten flexibele studiehulp in voor de vakken waarvoor dat nodig blijkt. 4

5 HET GEMEENSCHAPPELIJK DEEL Het vakkenpakket is opgebouwd uit drie delen: het gemeenschappelijk deel het profieldeel het vrije deel In het gemeenschappelijke deel zitten de vakken die alle leerlingen volgen. DE VIER PROFIELEN In de profielen die je hieronder ziet, kunnen kleine aanpassingen worden aangebracht. Als te weinig leerlingen een bepaald vak in het Vrije Deel kiezen, kan dat verstrekkende gevolgen hebben voor de roosters van vele andere leerlingen. De schoolleiding kan dan besluiten dit vak in het Vrije Deel niet aan te bieden. De schoolleiding behoudt zich bovendien het recht voor af te wijken van de instroomnota wanneer onvoorziene, ernstige roosterproblemen zouden ontstaan door bepaalde keuzes van vakken of vakkencombinaties. 5

6

7 7

8 8

9 9

10 Verklaring afkortingen Ak: aardrijkskunde Bi: biologie Ckv: culturele en kunstzinnige vorming Du: Duits Ec: economie Fa: Frans Fi: filosofie Ges: geschiedenis M&o: management en organisatie Mu: muziek Na: natuurkunde Sk: scheikunde Sp-e: Spaans elementair Te: tekenen Wia: wiskunde a Wib: wiskunde b KEUZEVOORWAARDEN VOOR PROFIELVAKKEN EN VRIJE DEEL Aanvullende eis voor een natuurprofiel Een leerling mag alleen een N-profiel (NG of NT) kiezen, indien het gemiddelde van de eindcijfers voor de profiel(keuze)vakken van het vmbot-examen (1 e tijdvak) ten minste 7,0 is. Als je dit gemiddelde net niet haalt, kan de afdelingsleider besluiten jou de keuze van een NG-profiel toe te staan met een verandering van het vakkenpakket, zoals bijvoorbeeld WA ipv WB en/of AK ipv NA of een minder riskant vak in het vrije deel. Niet alle vakkencombinaties zijn mogelijk Ieder profiel is opgebouwd uit verplichte profielvakken en profielkeuzevakken. Leerlingen kiezen één of meer profielkeuzevakken (2 vakken in het profiel Cultuur & Maatschappij, 1 in de andere profielen) en één vak in het Vrije Deel. Voor deze keuzes gelden aanvullende regels, omdat wij ervoor willen zorgen dat alle leerlingen een zo goed mogelijk rooster krijgen. De volgende vakkencombinaties zijn niet mogelijk: Management & organisatie en tekenen Wiskunde B en Spaans Voorwaarden bij de keuze van wiskunde-b en/of biologie in een EM-profiel. Voor de keuze van de vakken wiskunde B en biologie binnen het profiel E&M gelden voor onze eigen leerlingen strenge voorwaarden. Wij raden instroomleerlingen af een dergelijke keuze te doen Natuurkunde in N&G Het vak natuurkunde kan in het profiel N&G gekozen worden als profielkeuzevak. Hierbij kan de leerling wiskunde A of wiskunde B kiezen. De algebraïsche vaardigheden die bij natuurkunde vereist zijn, komen echter onvoldoende aan bod bij wiskunde A. Aan de ene kant is wiskunde B dus de juiste ondersteuning van het vak natuurkunde. Aan de andere kant is wiskunde B voor veel leerlingen een zeer moeilijk of zelfs te moeilijk vak. Hoewel we dus niet een duidelijk advies kunnen geven, hopen we hiermee wel inzicht te geven in de knelpunten en de risico s. Het vrije deel

11 Eén vak in het Vrije Deel is verplicht! In zeer uitzonderlijke gevallen kan het voorkomen dat de keuze van het vak in het vrije deel niet gerealiseerd kan worden. In dat geval nemen wij voor de zomervakantie contact op om een oplossing te vinden Een extra vak in het vrije deel Een aantal leerlingen zou graag een extra vak ingeroosterd willen hebben, bijvoorbeeld omdat ze na het havo nog vwo willen doen. Het volgen van een extra vak vereist uiteraard meer inspanning. Je hebt dan drie of vier lessen in de week extra, je hebt meer huiswerk en je moet meer toetsen voorbereiden. De tijd die je aan een extra vak besteedt, gaat af van de tijd die je beschikbaar hebt voor je andere vakken. Daarom is een extra vak alleen zinvol voor leerlingen die meer kunnen en meer willen. Wil je een extra vak kiezen dan dien je hiervoor een motivatiebrief te schrijven aan de afdelingsleider havo bovenbouw. Deze nodigt je dan uit voor een gesprek waarin je je keuze kunt motiveren. Na het gesprek krijg je te horen of je keuze gehonoreerd kan worden. Bij het maken van het rooster houden we in eerste instantie rekening met gewenste extra vakken van leerlingen die op hun eindlijst CSE 1 e tijdvak voor de vakken die ze ook in 4 havo volgen gemiddeld ten minste 7,0 staan. Het vak maatschappijleer wordt hierbij niet betrokken. In de regel lukt het om het gewenste extra vak te realiseren. Als je een extra vak kiest is het verstandig zo te kiezen dat het een profielkeuzevak is. Er ontstaat dan een uitruilmogelijkheid tussen een profielkeuzevak en een vak in het vrije deel. Die uitruilmogelijkheid kan later nog van pas komen. Leerlingen die een extra vak kiezen en ingeroosterd krijgen, moeten dat vak in ieder geval volgen t/m de SE1-week. Na de SE1-week mag een leerling een extra vak laten vallen als hij/zij zich voor dat vak naar behoren heeft ingezet (er is een acceptabel resultaat gehaald en de werkhouding is voldoende of beter). Het volgen van een extra vak is dus niet vrijblijvend. De Kosten (tarieven 2014/2015) borg kluis nieuwe leerlingen 15,00 excursies 70,00 overige activiteiten en kluishuur 95,00 borg gebruik schoolboeken 75,00 buitenlandse reis 4havo 415,00 grafische rekenmachine (wiskunde) 100,00 (circa) (Deze tarieven kunnen voor het schooljaar 2015/2016 anders zijn) 11

12 REKENEN Het vak rekenen In 2010 hebben de Eerste en Tweede Kamer de Wet referentieniveaus aangenomen. Dit betekent dat alle 5havo-leerlingen mee gaan doen aan een landelijke rekentoets. De invoering van de rekentoets als onderdeel van het eindexamen heeft als doel basale rekenkennis te borgen. De rekentoets wordt centraal ontwikkeld (door het CITO) en zal digitaal worden afgenomen. De rekentoets is schoolexamen noch centraal examen, maar aanvullend. Er is dus geen Examen Dossier voor rekenen. De rekentoets wordt afgenomen in 5havo en kent een eigen, aparte herkansingsregeling: alle leerlingen mogen de toets twee keer herkansen. De herkansing voor de rekentoets is dus aanvullend op die van het centraal examen. Leerlingen moeten voor de rekentoets een 6 of hoger halen. Met een 5 is het nog mogelijk om te slagen, maar dan moeten zowel Nederlands, Engels als wiskunde (A of B) worden afgesloten met minimaal een 6 (de kernvakkenregeling ). Nota bene: het cijfer voor rekenen telt uiteindelijk niet mee als mogelijke compensatie voor onvoldoendes bij de reguliere vakken. De rekentoets wordt voorbereid in de lessen wiskunde of rekenen. In 4havo krijgen alle leerlingen ook een cijfer voor rekenen, dat meetelt in de bevordering naar 5havo. Leerlingen met wiskunde A krijgen apart les in rekenen tijdens de lessen wiskunde, van leerlingen wiskunde B verwachten wij dat zij zich zelfstandig kunnen voorbereiden. Rekenen en dyscalculie Vooralsnog mogen scholen aan leerlingen met dyscalculie behalve tijdverlenging geen enkele ontlastende faciliteit bieden zoals een formulekaart, het gebruik van een rekenmachine of het hanteren van een afwijkende norm. Hoewel de discussie daarover landelijk nog gaande is, en het dus niet uitgesloten is dat hier nog verandering in komt, kunnen wij op dit moment niets anders doen dan ons houden aan de wettelijke voorschriften. 12

13 VERANDEREN VAN PROFIELVAK IN 4 HAVO We gaan er van uit dat je je profiel en vakkenpakket weloverwogen hebt vastgesteld. In uitzonderlijke gevallen is het mogelijk om in 4havo nog één vak te wijzigen. Hierover bestaan de volgende richtlijnen: De wens tot wijziging betreft maximaal één vak. Je moet een vak serieus geprobeerd hebben. Daarom kun je pas een verzoek tot wijziging indienen in de week na de eerste SE (Schoolexamen)-week (eind november). Verder nemen we je verzoek alleen in overweging als je docent bevestigt dat je echt je best hebt gedaan. Als een vakdocent dus aangeeft dat je werkhouding niet voldoende was mag je het vak niet inruilen voor een ander vak. Een verzoek tot wijziging moet (bijvoorbeeld per mail) komen van je ouders, in de week na de eerste SE-week. Na deze week worden verzoeken niet meer in behandeling genomen. Een vakwissel is technisch niet altijd mogelijk. Het kan zijn dat een door jou gewenste verandering niet in het rooster gerealiseerd kan worden of dat er geen plaats meer is in de lesgroep(en) van het door jou gewenste vak. Hier is dan helaas niets tegen te doen. Het kan ook zijn dat je een ander vak wilt waarvoor je vorig schooljaar onvoldoende stond, waarvoor je een negatief advies had of waarvan het om een andere reden twijfelachtig is of dat wel verstandig is. We zullen je verzoek dan afwijzen. Als een vakwisseling gerealiseerd kan worden, krijg je een overstapprogramma dat je moet afronden om de wissel definitief te maken. In de week na de eerste SE-week zijn vakwissel in de bovenbouw van de havo niet meer mogelijk. 13

14 VWO DOEN NA DE HAVO Toelatingseisen overstap 5havo 5vwo Goois Lyceum Een 5havo-leerling wordt door de afdelingsleider vwo bovenbouw aangenomen in 5vwo, als de leerling aan de volgende voorwaarden heeft voldaan: Tijdig, maar uiterlijk 1 mei 2015 heeft de leerling bij de afdelingsleider bovenbouw vwo aangegeven in 5vwo te willen plaatsnemen De leerling heeft een gesprek gevoerd met de afdelingsleider bovenbouw vwo waarin deze is overtuigd van de juiste motivatie van de leerling De brief die je meekrijgt tijdens het gesprek met de afdelingsleider bovenbouw vwo moet uiterlijk 10 mei 2015 bij de afdelingsleider vwo bovenbouw ingeleverd zijn Er staan geen onvoldoendes op de eindlijst havo De eindcijfers op het havodiploma zijn gemiddeld een 7,0 of hoger (een 6,9 is dus te laag) De leerling heeft op de havo een extra vak in het vrije deel gevolgd De leerling heeft op de havo een tweede moderne vreemde taal gevolgd De leerling heeft op de havo het vak wiskunde gevolgd De leerling heeft op het Goois Lyceum geen geschiedenis van N.B. gedragsproblematiek en/of ongeoorloofd verzuim De leerling volgt voor bepaalde vakken een verplicht overstapprogramma Een leerling die 5vwo na 5havo volgt moet dat jaar bevorderd worden naar 6vwo of de school verlaten Een leerling die 5havo heeft afgerond heeft op het vwo vrijstelling voor de vakken anw, ckv en maatschappijleer. De leerling heeft geen vrijstelling voor de verplichte onderwijstijd, in overleg met de afdelingsleider moet dus een apart programma worden bepaald Er bestaat een ontheffingsregeling voor de tweede moderne vreemde taal op het vwo (voor bijvoorbeeld dyslectische leerlingen). Voor meer informatie raadpleeg de RT-deskundige of decaan. Indien een leerling van deze regeling gebruik wil maken, dient de procedure rond deze regeling voltooid te zijn voor 1 mei

15 EXTRA ACTIVITEITEN EN CERTIFICATEN Als je in de bovenbouw extra activiteiten verricht, dan kun je daar van school een officieel certificaat voor krijgen. Deze certificaten kunnen bij de toelating van een aantal studies in het Hoger Onderwijs een belangrijke rol spelen. Voor sommige studierichtingen melden zich namelijk veel studenten aan, terwijl het aantal studieplaatsen beperkt is. Dit probleem wordt dan opgelost door de toelating te regelen met behulp van loting en decentrale selectie. Bij loting wordt gekeken naar het gemiddelde cijfer van je officiële eindlijst; hoe hoger dat gemiddelde cijfer is hoe groter de kans wordt om toegelaten te worden. Bij het gemiddelde cijfer 8.0 krijg je zelfs automatisch een studieplaats toegewezen en hoef je niet mee te loten. Daarnaast kun je deelnemen aan de decentrale selectie. Een universiteit of een hogeschool kijkt dan naar je motivatie en naar de extra activiteiten die je hebt verricht buiten alle verplichte werkzaamheden voor je profiel. Bij extra activiteiten gaat het bijvoorbeeld om deelname aan: debatteren internationalisering musical leerlingenraad Als je een certificaat of certificaten kunt laten zien in een dergelijke situatie, dan nemen daarmee de kansen toe dat je toegelaten wordt tot de studie die jij hebt gekozen. Daarnaast kunnen deze extra activiteiten een rol spelen bij de verplichte hoeveelheid onderwijstijd die iedere leerling per schooljaar aangeboden moet krijgen. Het verrichten van zo n extra activiteit kan er dan voor zorgen dat je aan deze eis voldoet. 15

16 HET HOGER ONDERWIJS EN HOGER BEROEPSONDERWIJS Er zijn in Nederland twee soorten Hoger Onderwijs: het Hoger Beroepsonderwijs (HBO), dat gegeven wordt aan Hogescholen en het Wetenschappelijk Onderwijs (WO), dat gegeven wordt aan Universiteiten. Het onderwijs aan de universiteiten is wetenschappelijk van aard. Dat wil zeggen dat er diep over de dingen wordt nagedacht, men probeert alle achtergronden te begrijpen. De studie is voor een belangrijk deel theoretisch en leidt in het algemeen niet op voor een bepaald beroep. Toelatingseis: Vwo-diploma. Het HBO is sterk gericht op een bepaalde beroepspraktijk en kent veel stages. Voor zover het HBO theoretisch is, gaat het meer om het toepassen van de theorie in de praktijk. Toelatingseis: HAVO of Vwo-diploma. De cursusduur is bij het WO en het HBO in principe gelijk: 4 jaar. Je mag over je opleiding 10 jaar doen, maar studiefinanciering geldt slechts voor de duur van de cursus. HET HOGER BEROEPSONDERWIJS (HBO, Hogescholen) Elk jaar weer is het zo, dat duizenden aankomende studenten met hun diploma vwo of havo op zak, niet geplaatst kunnen worden bij de hogere beroepsopleiding van hun keuze. Bij de hogere hotelschool bijvoorbeeld geven zich elk jaar weer ca kandidaten op, terwijl de totale capaciteit van de hogere hotelscholen in ons land in het eerste studiejaar slechts 1100 bedraagt. Iets dergelijks geldt, zij het in mindere mate, voor o.m. de opleiding fysiotherapie en de academies voor journalistiek. In andere sectoren van het HBO kan daarentegen nog best een flink aantal studenten geplaatst worden. De hierboven genoemde voorbeelden doen vermoeden dat veel jonge havo- en vwo-gediplomeerden zich blind staren op één bepaald beroep, zonder misschien ooit andere mogelijkheden te hebben overwogen. Het kan natuurlijk niet waar zijn, dat je slechts geschikt bent voor één beroep. Je doet er dus goed aan tijdig meerdere studie en beroepsmogelijkheden onder de loep te nemen om daardoor meer pijlen op je boog te krijgen. Dat voorkomt teleurstelling en tijdverlies. Bij de toelating spelen factoren als aanleg, gemiddeld eindexamencijfer, capaciteiten en samenstelling van het examenvakkenpakket een belangrijke rol. Ontbreken er één of meer vereiste vakken in het pakket, dan kost het je soms een jaar om de gevraagde kennis te verwerven. 16

17 NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN IN HET HOGER BEROEPSONDERWIJS We willen je hieronder een indruk geven welke hogere beroepsopleidingen er zoal zijn en welke officiële toelatingseisen worden gehanteerd. Maar sommige hogescholen wijken af van deze eisen. Ook zijn er nog wijzigingen en/of aanvullingen in deze lijst mogelijk. Kijk daarom voor alle zekerheid altijd naar de vooropleidingseisen zoals die geformuleerd staan op de site van de hogeschool waar jij heen wilt! Verklaring van in de tabel gebruikte afkortingen en symbolen. dit profiel geeft toelatingsrecht voor de betreffende opleiding, zonder aanvullende vakkeneisen. dit profiel geeft geen toelatingsrecht voor de betreffende opleiding (ook niet in combinatie met bepaalde vakken in het vrije deel). Een vakaanduiding betekent dat er toegangsrecht is indien aan de vakaanduiding is voldaan. ( ): uit de tussen haken vermelde vakken kan worden gekozen. Eén van de genoemde vakken is voldoende. bi: biologie ec: economie gs: geschiedenis m&o: management en organisatie mw: maatschappijwetenschappen mvt: moderne vreemde taal fa: Frans du: Duits na: natuurkunde nl&t: natuur, leven en technologie sk: scheikunde wia: wiskunde A wib: wiskunde B Sector gedrag en maatschappij (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Creatieve therapie¹ 2. Culturele en maatschappelijke vorming 3. Godsdienstpastoraal werk 4. Imam/Islamitisch geestelijk werker 5. Integrale veiligheidskunde ec ec ec 6. Maatschappelijk werk en dienstverlening 7. Pedagogiek 8. Personeel en arbeid 9. Sociaal-juridische dienstverlening 10. Sociaal pedagogische hulpverlening 11. Social work 12. Sport en bewegen¹ 13. Sport en bewegingseducatie 14. Toegepaste psychologie wia of wib ¹ Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen. 17

18 Sector economie (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Accountancy ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi(a ofb) 2. Bedrijfseconomie ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 3. Bedrijfskundige informatica (ec of m&o) + wi (a of b) 4. Bestuurskunde /overheidsmanagement Ec ec ec 5. Boekhandel en uitgeverij Ec of m&o Ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 6. Commerciële economie ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 7. Communicatie Ec of m&o Ec of m&o (Ec of m&o) + wi(a of b) 8. Communicatiesystemen Ec of m&o Ec of m&o (Ec of m&o) + wi(a of b) 9. Facility management ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 10. Financial services management ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 11. Fiscale economie ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 12. Food and business (ec of m&o) + wi(a of b) 13. Functiegerichte bachelor in toerisme en recreatie ec of m&o 14. Hbo-rechten 15. Hogere Europese beroepenopleiding 2 e mvt 2 e mvt 2 e mvt 16. Hoger Hotelonderwijs¹ 2 e mvt 2 e mvt 2 e mvt ec of m&o 17. Hoger toeristisch en recreatief onderwijs ec of m&o 18. Informatiedienstverlening en -management 19. Integrale veiligheid 20. Integrale veiligheidskunde ec ec ec 21. International business and languages ec of m&o ec of m&o 22. International business and management studies ec of m&o of 2e mvt ec of m&o of 2e mvt ec of m&o 23. Journalistiek 24. Kunst en economie 25. Logistiek en economie ec of m&o ec of m&o (ec of m&o ) + wi(a of b) 26. Management, economie en recht ec of m&o ec of m&o ec of mw of m&o 18

19 27. Media and entertainment management ec of mw of m&o 28. Media, informatie en communicatie ec ec ec 29. Office management 2 e mvt 2 e mvt 2 e mvt 30. Oriëntaalse talen en communicatie 31. Small business & retail management ec of m&o ec of m&o ec of m&o 32. Sport, management en ondernemen ec of m&o 33. Trade management Azië ec of m&o ec of m&o ec of m&o 34. Vastgoed en makelaardij ec of m&o ec of m&o (ec of m&o) + wi (a of b) 35. Vertaalacademie 2 e mvt² 2 e mvt² 2 e mvt² 36. Vormgeving en management ec of m&o 37. Vrijetijdsmanagement ec of m&o ¹ Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen. ² Frans of Duits verplicht indien deze taal wordt gekozen. Sector gezondheidszorg (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Audiologie 2. Bewegingsagogie/ psychomotorische therapie¹ 3. Ergotherapie 4. Farmakunde 5. Fysiotherapie 6. Huidtherapie 7. Kunstzinnige therapie 8. Logopedie¹ 9. Management in de zorg¹ 10. Medisch beeldvormende en radiotherapeutische technieken wi (a of b) 11. Mondzorgkunde 12. Oefentherapie Cesar 13. Oefentherapie Mensendieck 14. Optometrie wi (a of b) 15. Orthoptie wi (a of b) 16. Podotherapie 17. Sport, gezondheid en management 18. Verloskunde 1 bi bi + sk bi + sk + wi(a of b) 19. Verpleegkundige, opleiding tot 20. Voeding en diëtiek ¹ Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen. 19

20 Sector landbouw en natuurlijke omgev. (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Accountanca en agribusiness wi (a of b) 2. Bedrijfskunde en agribusiness wi (a of b) 3. Biotechnologie 4. Bos- en natuurbeheer wi (a of b) 5. Dier- en veehouderij sk 6. Diermanagement bi 7. Educatie en kennismanagement groene sector² 8. Kust- en zeemanagement wia 9. Laboratoriumtechniek 10. Land- en watermanagement sk 11. Milieukunde sk 12. Plattelandsvernieuwing wi (a of b) of ec 13. Tropische landbouw sk 14. Tuinbouw en akkerbouw sk 15. Tuin- en landschapsinrichting wi (a of b) 16. Voedingsmiddelentechnologie wia+sk 2 Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs en/of beroepsonderwijs en volwasseneneducatie van de tweede graad. Sector onderwijs (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Aardrijkskunde² 2. Algemene economie² ec of m&o ec of m&o ec Allochtone levende talen, opleiding tot leraar 3. Basisonderwijs, opleiding tot leraar 4. Beeldende kunst en vormgeving, docent¹ 5. Bedrijfseconomie² ec of m&o ec of m&o ec 6. Biologie² bi of nl&t bi of nl&t 7. Bouwkunde² wi (a of b) 8. Bouwtechniek² wi (a of b) 9. Consumptieve techniek² 10. Dans, docent¹ 11. Drama, docent¹ 12. Duits² du du du du 13. Elektrotechniek² wi (a of b) 14. Engels² 15. Frans² fa fa fa fa 16. Fries² 17. Geschiedenis² 18. Gezondheidszorg en welzijn² 19. Godsdienst² 20

21 20. Grafische techniek² wi (a of b) 21. Informatie- en communicatietechnologie² wi (a of b) 22. Installatietechniek² wi (a of b) 23. Islamgodsdienst² 24. Lichamelijke oefening¹ 25. Maatschappijleer² 26. Mechanische techniek² wi (a of b) 27. Mens en maatschappij² 28. Mime, opleiding tot docentschap 29. Motorvoertuigentechniek² wi (a of b) 30. Muziek, docent¹ 31. Natuurkunde² na of nl&t 32. Nederlands² 33. Nederlandse gebarentaal/tolkenopleiding¹, ² 34. Omgangskunde² 35. Opleidingskunde 36. Pedagogiek² 37. Scheikunde² 38. Spaans² 39. Techniek² 40. Turks¹, ² 41. Verpleegkunde¹, ² 42. Verzorging/ huishoudkunde² 43. Verzorging/ gezondheidskunde² 44. Werktuigbouwkunde² wi (a of b) 45. Wiskunde² wib wib ¹ Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen. 2 Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs en/of beroepsonderwijs en volwasseneneducatie van de tweede graad. Sector taal en cultuur (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Autonome beeldende kunst¹ 2. Dans¹ 3. Film en televisie 4. Museologie 5. Muziek¹ 6. Theater¹ 7. Vormgeving¹ ¹ Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen. 21

22 Sector techniek (HBO: instroom met havo-diploma) nr Opleidingen N+T N+G E+M C+M 1. Aot-techniek na of nl&t 2. Aquatische ecotechnologie 3. Autotechniek na of nl&t 4. Aviation na of nl&t na 5. Bedrijfsmanagement mkb wi (a of b) 6. Bedrijfswiskunde wib wib 7. Bewegingstechnologie wi (a of b) 8. Bio-informatica wi (a of b) of na 9. Biologie en medisch laboratoriumonderzoek 10. Biometrie wi (a of b) 11. Biotechnologie 12. Bouwkunde na of nl&t wib + na 13. Bouwmanagement en vastgoed ec + wi (a of b) 14. Bouwtechnische bedrijfskunde na of nl&t wib + na 15. Business engineering na of nl&t 16. Chemie 17. Chemische technologie 18. Civiele techniek na of nl&t 19. Commercieel ingenieur ec of wi (a of b) 20. Communication and multimedia design wi (a of b) 21. Elektrotechniek na of nl&t 22. Engineering, design and innovation na of nl&t na 23. Forensisch onderzoek na of nl&t 24. Game architecture and design 25. Geodesie na of nl&t 26. Gezondheidszorgtechnologie 27. Grafimediatechnologie wi (a of b) 28. Human technology wi (a of b) 29. Hydrografie na of nl&t 30. Industrieel product ontwerpen na of nl&t na 31. Industriële automatisering na of nl&t na 32. Informatica wi (a of b) 33. Kunst en techniek¹ wi (a of b) 34. Logistiek en technische vervoerskunde 35. Luchtvaarttechnologie na of nl&t 36. Maritiem officier¹ na of nl&t 37. Medisch Ingenieur 38. Milieukunde sk 39. Netwerk infrastructuur design wi (a of b) 40. Orthopedische technologie 41. Ruimtelijke ordening en planologie 22

23 42. Scheepsbouwkunde na of nl&t 43. Technische bedrijfskunde 44. Technische commerciële confectiekunde 45. Technische commerciële textielkunde 46. Technische informatica wib wib 47. Technische natuurkunde na of nl&t 48. Verkeerskunde 49. Werktuigbouwkunde na of nl&t ¹ Voor deze opleiding gelden aanvullende eisen. 23

24 HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (MBO) Nogal wat leerlingen, die het havodiploma behaald hebben, maken de overstap naar het MBO. Een veel gehoord motief hierbij is: "De havo sluit zo slecht aan op het Hoger Beroepsonderwijs". In een aantal gevallen is deze uitspraak ongetwijfeld juist. Met name de overgang van het havo naar de zgn. "harde" opleidingen binnen het HBO is niet eenvoudig. Hiertoe rekent men onder meer de hogere technische, economische en administratieve, informatica- en laboratoriumopleidingen. Het kan daarom verstandig zijn eerst een middelbare beroepsopleiding te volgen om daarna door te stromen naar het hoger beroepsonderwijs. Tot het eerste leerjaar van een school voor MBO kun je toegelaten worden met een overgangsbewijs van 3- naar 4-havo of met een vmbo-t-diploma. Met een havodiploma op zak kun je vaak in het tweede leerjaar plaatsnemen, vooropgesteld dat je vakkenpakket voldoet aan de eisen. De cursusduur van de meeste scholen voor MBO is 3 of 4 jaar. Hieronder volgt een opsomming van de meest voorkomende typen van middelbaar beroepsonderwijs. Economische Sector Middelbaar economisch en administratief onderwijs (MEAO), middelbaar detailhandels-onderwijs/ondernemersonderwijs (MCO), MBO brood- en banketbakken, opleiding tot secretaresse, receptioniste, informatrice, toeristisch medewerker, reclame- en presentatietechnieken. Agrarische Sector Opleidingen: plantenteelt, veehouderij, groene ruimte, bloemen- en tuincentrum, paardenhouderij en paardensport, dierverzorging en veterinaire ondersteuning, voedingsindustrie en milieutoezicht. Horeca-, Huishoud- en Nijverheidssector Middelbare horeca opleiding, mbo-mode en kleding, mbo-facilitaire dienstverlening. Sector Openbare Orde Opleidingen tot onderofficier bij de landmacht, de luchtmacht, de marine en de marechaussee, de politieopleiding, beveiligingsbeambte. Sector Gezondheidszorg Mbo-apothekersassistent, mbo-doktersassistent, mbo-tandartsassistent, mboverpleging, opleiding ziekenverzorgende. Sector Dienstverlening en Welzijn Mbo-verzorging, mbo-agogisch werk, mbo-uiterlijke verzorging, mbo-sociale arbeid, mbo-activiteitenbegeleiding, mbo-sport en bewegen, mbo-assistenten in de gezondheidszorg, sociaal juridische dienstverlening, sociaal pedagogisch werk. 24