Menopauzale symptomen na behandeling voor borstkanker: Op weg naar een gedragsmatige oplossing?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Menopauzale symptomen na behandeling voor borstkanker: Op weg naar een gedragsmatige oplossing?"

Robert de Smet
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Menopauzale symptomen na behandeling voor borstkanker: Op weg naar een gedragsmatige oplossing? Een gerandomiseerde multicenter trial Neil Aaronson

2 Borstkanker en premature menopauze nieuwe patiënten per jaar; 30% premenopauzaal Beschadiging eierstokken door behandeling Vroegtijdige menopauze Primaire symptomen menopauze: opvliegers, nachtzweten, vaginale droogte, urine incontinentie Secundaire symptomen includeren slapeloosheid, gewichtstoename, psychische klachten, en verminderde kwaliteit van leven Opvliegers meest verstorend Dysfunctioneren van thermoregulatoire centrum in de hypothalamus, door veranderingen in oestrogeen niveau Andere oorzaken

symptomen menopauze: opvliegers, nachtzweten, vaginale droogte, urine incontinentie Secundaire symptomen includeren

3 Medische behandeling menopauzale symptomen Hormoonvervangende therapie (HRT) Niet-hormonale behandeling, bijvoorbeeld: - Clonidine (anti-hypertensivum) 30-50% vermindering van opvliegers - SSRI (anti-depressiva) effectief, maar bijwerkingen beperken gebruik

Clonidine (anti-hypertensivum) 30-50% vermindering van

4 Gedragsinterventies voor menopauzale symptomen Cognitieve gedragstherapie (CGT) - Informeren over de symptomen - Monitoren en modificeren van de symptomen - Stress management en relaxatie - Cognitieve herstructurering van automatische gedachten - Ondersteunende gedragsstrategieën Fysieke activiteit (FA) - Matig intensief cardiovasculaire activiteiten % maximale hartslag - Invloed op thermoregulatie

herstructurering van automatische gedachten - Ondersteunende gedragsstrategieën Fysieke activiteit

5 Doelstelling Het evalueren, in de context van een RCT, van de effectiviteit van een interventieprogramma (CGT, FA, combination CGT/FA, controle) op het verminderen van menopauzale symptomen bij vrouwen die vroegtijdig in de overgang komen door hun behandeling voor borstkanker. Secundaire uitkomstmaten zijn onder andere seksualiteit, urinaire symptomen, lichaams- en zelfbeeld, psychische klachten en kwaliteit van leven.

vroegtijdig in de overgang komen door hun behandeling voor borstkanker.

6 Hypothesen Vrouwen in de CGT groep, de FA groep of de gecombineerde groep CGT/FA rapporteren een significant grotere afname van menopauzale symptomen dan vrouwen in de controle groep Vrouwen in de gecombineerde interventie (CGT/FA) rapporteren een significant grotere afname van menopauzale symptomen dan vrouwen die enkel de CGT of enkel de FA interventie volgen Vrouwen in de interventiegroepen rapporteren significant meer verbetering op het gebied van seksueel functioneren, lichaams- en zelfbeeld, psychisch functioneren en kwaliteit van leven, dan vrouwen in de controlegroep

menopauzale symptomen dan vrouwen die enkel de CGT of enkel de FA interventie volgen Vrouwen in de interventiegroepen rapporteren significant

7 Steekproef (minimum N = 325) Inclusie < 50 jaar; primaire borstkanker Premenopauzaal bij diagnose Adjuvante chemotherapie afgerond (behalve hormoontherapie) Ziektevrij bij start studie Screenen: opvliegers, nachtzweten, vaginale droogte Werving: 5 jaar retrospectief, 2 jaar prospectief Exclusie Geen basis kennis van de Nederlandse taal Ernstige cognitieve/ psychiatrische problemen; ernstige fysieke comorbiditeit BMI 30 Vergelijkbare onderzoeken / projecten

vaginale droogte Werving: 5 jaar retrospectief, 2 jaar prospectief Exclusie Geen basis kennis van de Nederlandse

8 Design Identificatie via medische registratie en clinici Respons Ja Nee Nee Motivatie/ Symptomen Ja Telefoon info Baseline Screening instrument Respons en consent Ja Nee Randomisatie CGT FA 12 wk 12 wk 6 mn 6 mn Follow-up vragenlijsten Non-respons analyse Patiënt karakteristieken Non-respons analyse CGT FA Controle wk 12 wk 12 wk mn 6 mn 6 mn

consent Ja Nee Randomisatie CGT FA 12 wk 12 wk 6 mn 6 mn Follow-up vragenlijsten

9 Cognitieve gedragstherapie 6 wekelijkse groep sessies 1.5 uur per sessie 6-8 deelneemsters per groep Huiswerkopdrachten (15 minuten per dag) Maatschappelijk werkers/ psychologen Primaire focus CGT op opvliegers, nachtzweten en relaxatie

Huiswerkopdrachten (15 minuten per dag) Maatschappelijk

10 Fysieke activiteit 4 individuele contacten met fysiotherapeut - Intake - Telefonisch contact (2x) - Evaluatie Op-maat uur per week, 12 weken 60-80% maximale hartslag

11 Uitkomstmaten Primaire Menopauzale symptomen (FACT-ES) Vasomotorische symptomen (Hot Flush Rating Scale, HFRS) Secondaire Urinaire symptomen (BFLUTS) Seksualiteit (SAQ) Lichaams- en zelfbeeld (QLQ-BR23) Psychologische distress (HADS) Kwaliteit van leven (SF-36)

Secondaire Urinaire symptomen (BFLUTS) Seksualiteit (SAQ)

12 Analyseplan Multilevel analyse om overall groep verschillen over tijd te bepalen Als het overall model significant is, nadere analyses om te bepalen welke interventie(s) op welk meetmoment(en) (T1 of T2) effectief is Effect size voor het inschatten van de sterkte van een waargenomen effect (0.2 = klein; 0.50 = matig; 0.8 = groot) Intention-to-treat en per protocol analyses

meetmoment(en) (T1 of T2) effectief is Effect size voor het inschatten van de sterkte van een

13 RESULTATEN

14 Overzicht van patiënten Identificatie via medische registratie en clinici Screening instrument 2688 Respons Ja Motivatie / Symptomen Ja Telefoon info Baseline Respons en consent Ja Randomisatie / CGT Follow-up vragenlijsten 12 wk 6 mn Nee Nee 104 FA 12 wk 6 mn 106 CGT FA 352 / wk 6 mn 103 Controle Non-respons analyse Patiënt karakteristieken Non-respons analyse 12 wk 6 mn 13

920/ 603 422 109 627 CGT Follow-up vragenlijsten 12 wk 6 mn Nee Nee 104 FA 12 wk 6 mn 106 CGT FA 352

15 Patiënt karakteristieken Karakteristieken CGT N=109 FA N=104 CGT/FA N=106 Controle N=103 P-waarde Lft. mean (SD) 48.2 (5.7) 47.7 (5.6) 49.0 (4.9) 47.8 (6.0) Burgerlijke staat - Geen relatie - Relatie Opleiding - Laag Medium Hoog Werk - Fulltime - Parttime - Anders Gewicht; mean (SD) (11.2) 73.2 (13.1) 72.8 (11.3) 71.7 (11.3) 0.34 Anti-Tumor Hormonale Beh. - Ja

313 Burgerlijke staat - Geen relatie - Relatie 22 87 Opleiding - Laag 13 6 8 6 - Medium 52 48 54 56 - Hoog 33 44 39 37 Werk -

16 Menopausale Symptomen (FACT-ES) T1 T0 (versus Controle Groep) p-value ES CGT > FA > CGT+FA > T2 T0 (versus Control Groep) p-value ES CGT > FA CGT+FA

17 Opvliegers (HFRS) Last van Symptomen T1 T0 (versus Controle Groep) p-value ES CGT > FA ns -- CGT+FA T2 T0 (versus Control Groep) p-value ES CGT FA ns -- CGT+FA Ervaren last van symptomen, maar niet de frequentie van symptomen werd beïnvloed

18 Urinaire Symptomen (BFLUTS) T1 T0 (versus Controle Group) p-value ES T2 T0 (versus Controle Group) p-value ES CGT > CGT FA > FA CGT+FA CGT+FA

Controle Group) p-value ES CGT >.001 0.33 CGT.

19 Sexualiteit - Habit T1 T0 (versus Controle Groep) p-value ES CGT ns -- FA ns -- CGT+FA ns -- T2 T0 (versus Controle Groep) p-value ES CGT FA ns -- CGT+FA

20 HRQL Fysieke Functioneren T1 T0 (versus Controle Group) p-value ES CGT FA > CGT+FA T2 T0 (versus Controle Group) p-value ES CGT ns -- FA CGT+FA ns --

21 Geen significant effect van de interventies op andere secundaire uitkomstmaten: Lichaams- of zelfbeeld Psychische distress Andere HRQL domeinen (bv. vermoiedheid, rol of sociale functioneren, gezondheid perceptie)

22 Therapietrouw: Een significant probleem CGT = minimaal 4 of 6 sessies FA = minimaal 24 training sessies; gemiddeld, minimaal 3 kilocaloriëen verbrand per KG per training (= 6 metabolic equivalent (MET)) Volledig Compliant: - CGT = 42% - FA = 36% - CGT+PE = 30% Therapietrouw werd beïnvloed door: andere verplichtingen (werk, kinderen) milde symptomen intensiteit van de sport interventie

23 Conclusies Cognitieve gedragstherapie en fysieke activiteit (afzonderlijk of in combinatie) verminderen menopauzale klachten en urinaire symptomen Tevens hebben deze interventies een positieve invloed op sexualiteit en lichamelijk fitheid Echter, non-compliance is hoog.

24 Toekomst CGT programma vertalen naar een internet omgeving (in samenwerking met Myra Hunter en MindDistrct) de kern is self-management contact met maatschappelijke werkster via mogelijk gebruik van sociale media (online forum)

27 Toekomst FA programma aanpassen Contact met fysiotherapeut intensiveren (telefonisch, via internet) App voor smartphone Preference trial?

28 Acknowledgements Principal investigators Neil Aaronson Marc van Beurden Hester Oldenburg Consultant/collaborator Myra Hunter (Londen) Postdoc Saskia Duijts Research assistenten Ginny de Blok Miranda Gerritsma Tanja Nagtegaal Studenten Mizja Faber Marjoke van der Kooij Aline Vos Maatschappelijkwerkers/Psych ologen Irene Bijma (EMC) Aafke Donker Daniela Hahn Farida Ilahi Elly Kaats Annette Stutterheim Fysiotherapeuten Helen Andersson (SLAZ) Bart Benoist (SLAZ) Erlijn de Boer Heleen Boogmans (EMC) Ronald Filippo Heleen de Graaff (EMC) Chris de Jongh (ASZ) Loes te Kiefte Saskia van der Meer (KG) Martijn Stuiver Marjon de Wit (RKZ) Medische specialisten Sint Lucas Andreas Ziekenhuis; B. Vrouenraets, M. Geenen Slotervaart Ziekenhuis; E. van Dulken Amstelland Ziekenhuis; G. Timmers Waterland Ziekenhuis Purmerend; L. de Widt Medisch Centrum Alkmaar; A. Lopes Cardozo Kennemer Gasthuis Haarlem; H. Rijna Spaarne Ziekenhuis Hoofddorp; G. Heuff Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk; H. van der Veen Onze Lieve Vrouwe Gasthuis; B. de Valk Albert Schweitzer Ziekenhuis Dordrecht; P. Plaisier; R. Oostenbroek Erasmus Medisch Centrum Rotterdam; M. Menke-Pluymers VU Medisch Centrum; E. Boven Academisch Medisch Centrum; N. Bijker Flevoziekenhuis Almere; S. van der Meij

30 Contact Informatie Neil Aaronson Antoni van Leeuwenhoek Divisie Psychosociaal Onderzoek en Epidemiologie Plesmanlaan 121, 1066 CX Amsterdam / tel: +31-(0)

Vergelijkbare documenten

LEVEN MET PIJN Een gerandomiseerde studie naar een online ACT-behandeling bij chronische pijn

LEVEN MET PIJN Een gerandomiseerde studie naar een online ACT-behandeling bij chronische pijn Martine Veehof, Hester Trompetter, Ernst Bohlmeijer & Karlein Schreurs 28 maart 2013 Inhoud Achtergrond Online