Fysieke fixatie van patiënten

Transcriptie

1 Fysieke fixatie van patiënten Prevalentie en educatie Christine Ceulemans

2 Dank!

3

4 Waarover spreken we? Fysieke fixatie wordt gedefinieerd als elk middel, materiaal of uitrusting dat vastgemaakt is aan of dichtbij het lichaam van de persoon, dat niet controleerbaar of gemakkelijke verwijderbaar is door die persoon en dat opzettelijk bedoeld is om te voorkomen dat de persoon zijn lichaam naar een gekozen positie beweegt, of dat de persoon normale toegang heeft tot zijn lichaam (Stilwell, 1991).

5

6 Patiënten kunnen op verschillende manieren gefixeerd worden: bedsponden lendengordels voorzettafels fixatievestjes polsbandjes zijn de meest gerapporteerde methodes (Retsas, 1998;Myers, 2001). Maar ook een kamer-of gangalarm valt binnen deze omschrijving.

7 Gevolgen

8

9 Wie ben ik? Karel de Grote-Hogeschool Opleidingen verpleeg- en vroedkunde Ondersteuning - PWO onderzoek Samen met dr. Erik Franck (expertisecentrum Psychisch welzijn in patiëntenzorg) Samen met onderzoekers: hier: Slachmuylders Kristin

10

11 Wetenschappelijk onderzoek over fysieke fixatie Met het oog op het introduceren van fixatie -arme zorg! Twee keer 3 jaar PWO financiering Onderzoek 1 Prevalentie + waarom + risicofactoren Kennis, houding, beslissingsbevoegdheid Onderzoek 2 Effect van een educatiepakket

12 Context Gehospitaliseerde volwassen patiënten Gewone verpleegafdelingen Geen INZO/Spoed/Psychiatrie/ Postoperatieve fixatie Geen WZC/thuiszorg

13 Onderzoek 1 Prevalentie Prevalentie fysieke fixatie in ziekenhuizen: o Internationale gegevens: 6 tot 86% o Belgische gegevens?

14 Methodologie Prevalentiemeting : vragenlijst - Administratieve gegevens - Patiëntenkarakteristieken - Fixatiegegevens 4 ziekenhuizen, telkens 2 afdelingen Om de twee weken 1 dag gaan meten (telkens 9u) Op basis patiëntendossier + gegevens verantwoordelijke verpleegkundige

15

16 Methodologie voor houding/kennis/ beslissingsbevoegdheid i.s.m. UA Master verpleeg- en vroedkunde o Houding:Perception of restraint use Questionnaire o Kennis: Physical restraint questionnaire o Beslissingsbevoegdheid: vragenlijst Uitgedeeld op dienstvergaderingen/overleg

17 Prevalentie fysieke fixatie 1584 patiënten geïncludeerd 755 patiënten fysiek gefixeerd % patiënten met fysieke fixatie G Afdeling G G 42 Prevalentie fysieke fixatie 48% Zonder bedhekken: 16% (range 7-26%/afdeling!) Afdeling

18 De meest gebruikte fixatiemiddelen waren bedhekkens, lendengordels, voorzettafels en polsbandjes (figuur 2). Andere fixatiemiddelen werden minder gebruikt namelijk, de trappelzak (2.5%), de enkelband (1.3%) en andere (< 1%) (figuur 2).

19

20

21 Houding tegenover fysieke fixatie (200 verpleegkundigen) 75% = eerder positief Voltijds werkende VP & hoofdverpleegkundigen = minst positief Houding + bij: vallen, agressie en uittrekken sonden en katheter voorkomen Houding bij: rust garanderen, onvoldoende personeel en ontvreemden

22 Kennis over fysieke fixatie Scoren hoger: - voltijds werkende zorgverleners - hoofdverpleegkundigen - verpleeg- en zorgkundigen die een bijscholing over fixatie gevolgd hadden het jaar voordien Kennistekorten: veiligheid en wetgeving

23 Beslissingsbevoegdheid en fysieke fixatie Meeste zorgverleners: overleg met een collega 3 op 5: overleg met de arts 50%: familie 30%: patiënt Meer overleg: o geriatrische afdelingen o bijscholing voorbije jaar o hoofdverpleegkundigen

24 Conclusie Uit deze studie blijkt dat de prevalentie van fysieke fixatie hoog is en dat er belangrijke kennistekorten zijn op gebied van patiëntenveiligheid en wetgeving. Om de veiligheid van patiënten binnen Vlaamse ziekenhuizen te garanderen is er nood aan een fixatiebeleid dat rust op vier pijlers: een op fixatie gerichte organisatie, een degelijk educatiebeleid, kennis betreffende alternatieven en een wetenschappelijk onderbode richtlijn.

25 Even ter zijde iets over het juridische iets over alternatieven

26 Vanuit juridisch oogpunt Mevr Dijkhoffz (GZA) stelt: Voor fysieke fixatie wordt er in ons rechtssysteem geen apart wettelijk kader voorzien. Wel valt deze thematiek onder de noemer van beveiligingsmaatregelen, die een vrijheidsberovend of vrijheidsbeperkend karakter hebben en soms ook als dwangmaatregel te beschoen zijn, net als bijvoorbeeld isolatie.

27 Deze beveiligingsmaatregelen worden onder meer geregeld door de wetgeving op de verpleegkunde, en door de patiëntenrechtenwet.

28 Verpleegkundige wetgeving Het gebruik van fixatiemiaterialen is een technisch verpleegkundige handeling waarvoor geen medisch voorschrift nodig is. Verpleegkundigen mogen dus patiënten fixeren zonder toestemming van de arts. De meeste ziekenhuisprocedures stellen echter wel dat de arts zo snel mogelijk op de hoogte gebracht moet worden van de genomen acties, omdat de arts wettelijk gezien de eindverantwoordelijke is. Zorgkundigen mogen niet fixeren

29 Net als voor andere B1-handelingen (verpleegkundige handeling zonder medisch voorschrift) gelden een aantal wettelijke aandachtspunten; zo is het belangrijk dat fixatie opgenomen is in de verpleegplannen of procedures, en geldt er een rapportageplicht in het patiëntendossier. Bovendien behoudt de arts de eindverantwoordelijkheid.

30 Rapportageplicht Een correcte rapportage in het patiëntendossier bestaat uit volgende elementen: Reden tot fixatie De genomen fixatiemaatregelen Begin- en einduur van de fixatie Evaluatie van het resultaat van de fixatiemaatregelen Dagelijkse evaluatie van de verder nood aan fixatie Algemene observatie betreffende de toestand van de patiënt

31 Patientenrechten Vanuit de patientenrechten wordt gewezen op het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening, met respect voor de autonomie van de patiënt en gebaseerd op een evidence-based fixatiebeleid. Fixatie vraag om een geïnformeerde toestemming (of weigering) van de patiënt. Hierbij komt ook de kwestie van de beslissingsbekwaamheid ter sprake, waarbij bijzondere regels gelden bij beslissingsonbekwaamheid. In dergelijke gevallen zal het hulpverlenend team rekening moeten houden met de vertegenwoordiger van de patiënt.

32 Deze kwaliteitsvolle dienstverlening blijkt ook fundamenteel wanneer het draait om aansprakelijkheid. Zorgvuldig handelen is hier een sleutelbegrip, zo kan je aansprakelijkheid vermijden of beperken. Mevr Dijkhoffz stelt: Als je kijkt naar verleden rechtsspraak binnen deze thematiek, blijft het belangrijkste besluit,dat zorgvuldig handelen aangetoond moet kunnen worden. We spreken van een inspanningsverbintenis.

33 Kernwoorden blijven ook hier: het werken volgens protocol, de registratie in het dossier, evidencebased practice toepassen, en aantoonbare opleiding en vorming van personeel. Er moet sprake zijn van overleg, informatie en toestemming van de patiënt of vertegenwoordiger.

34 Alternatieven?

35

36 Onderzoek deel 2: educatie Hier: voor- en nameting, waarbij een experimentele groep die wel educatie kreeg, werd vergeleken met een controlegroep zonder educatie. De studie werd uitgevoerd in 3 Vlaamse ziekenhuizen op 10 diensten.

37 De diensten werden niet-gerandomiseerd ingedeeld in experimentele groep (EG) en een controle groep (CG) bestaande uit respectievelijk 7 en 3 diensten.

38 De aangeboden educatie omvatte drie onderdelen: een zelfstudie aan de hand van een e- learningpakket, practicum en een intervisie. De educatie duurde 3 uren.

39 Zelfstudie ahv e-learningpakket

40

41 Het gebruik van fixatiemiddelen en alternatieven werd wekelijks geregistreerd gedurende 6 weken in de voormeting en 6 weken in de nameting. Daarnaast werden verpleeg- en zorgkundigen in de voor- en nameting bevraagd omtrent hun kennis en houding. Gebruikte vragenlijsten waren een vertaalde versie van de Physical Restraint Questionnaire en van de Perceptions of Restraint Use Questionnaire,

42 Resultaten In het totaal werden 2721 patienten opgenomen in de studie. 156 verpleeg- en zorgkundigen vulden de vragenlijst in tijdens de voor- en nameting. 156 verpleegkundigen werden voor en na bevraagd

43 Wat bleek Kennis en houding = beinvloedbaar Toepassen fixatie was gestegen (patientenkenmerken! + betere rapportage bij nameting!) Wel: ook meer toepassen alternatieven Grote tevredenheid bij gebruikers

44 Tot slot over de implementatie (uit ZORGMagazine) Binnen GZA Ziekenhuizen hadden alle verpleeg- en zorgkundigen van alle C-, D- en G-diensten tegen pasen 2013 deze opleiding doorlopen. De deelnemers zijn erg tevreden over het geheel en er worden positieve resultaten genoteerd op het vlak van kennis, vaardigheden, houding en het denken rond alternatieven.

45 De verwerking van het e-learningpakket gebeurde door de cursisten in groep. Na de studie achter de computer, werd door trainers van GZA Ziekenhuizen de vaardigheidstraining gegeven. De trainers vonden dit zelf een mooie ervaring. Maar er kunnen ook wel nadelen geformuleerd worden: het is een erg arbeidsintensief proces. Omdat er computers en bedden om te trainen beschikbaar moesten zijn, was het aantal toegelaten deelnemers telkens beperkt tot 12 deelnemers.

46 Mevr. Michiels, diensthoofd verpleging, AZ KLINA Werken aan fixatie is een belangrijke ziekenhuisdoelstelling met een belangrijke rol voor verpleegkundigen. We mogen echter niet vergeten dat er daarnaast vanuit verschillende invalshoeken, overheid, directie, artsen, ook heel wat andere verwachtingen naar verpleegkundigen gaan. Binnen de massa aan verwachtingen hebben we toch van fixatie ook een werkpunt gemaakt. Om dit te realiseren, heeft KLINA de algemene doelstelling fixatiel maken van het ziekenhuis, opgedeeld in kleine doelstellingen, zoals de registratie, het materiaal op orde houden. Het blijft belangrijk om het team op te leiden wat er van hen verwacht wordt. Eenmalige initiatieven voldoen hier niet, aandachtspunten moeten dagelijks herhaald worden

47 Uit de implementatie binnen het AZ Klina bleken volgende aandachtspunten: Directie moet heldere verwachtingen formuleren naar verpleging toe Maar daarnaast moeten verpleegkundigen de autonomie hebben, om zelf beslissen te nemen en op te volgen Opleiding is onontbeerlijk Het op orde houden van materiaal is in dit kader een belangrijk werkpunt Als directie moet je stimuleren door goede resultaten te tonen, maar moet je daarnaast ook minder goede resultaten durven tonen.

48 UZA De ervaringen met de opleiding zijn positief. Op de beide diensten (neurologie en orthopedie) merk je een meer kritische houding tegenover fixatie, plus: men is er meer bewust mee bezig. Bovendien hebben we de UZA-procedure verfijnd naar aanleiding van het onderzoek

49 Ook zijn er naar aanleiding van de opleiding een aantal alternatieven aangekocht in de ziekenhuis die nu algemeen verspreid zijn. Zo is er op elke patiëntenkamer een grote klok voorzien en wordt er aan de familie gevraagd om persoonlijke spullen van thuis mee te nemen, zoals een fotokader. Om ronddwalen binnen de kamer mogelijk te maken zijn er niee deuralarmen aangekocht, deze zijn voor iedereen te verkrijgen bij de uitleencentrale. Doordat we standaard bij fixatie de nie ontworpen patiëntenfolder meegeven aan de familie, is het ook voor hen meer duidelijk welke rol zij kunnen spelen in het vermijden van fixatie bij hun familielid.

50 Vervolg Studiedag "Fixatie beweegt! 13 mei Demonstratieproject vanuit Flanders' Care in woonzorgcentrum Ter Caele te Evergem - wetenschappelijke ondersteuning.