schuldig? De grenzen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid binnen goede zorg medisch-ethisch colloquium 07/12/2016 Emmaüs vzw

Transcriptie

1 schuldig? De grenzen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid binnen goede zorg medisch-ethisch colloquium 07/12/2016 Emmaüs vzw Luc Baetens bedrijfsjurist-coördinator

2 AANSPRAKELIJKHEID Zorg voor kwetsbare personen 1. Ben ik verantwoordelijk? 2. Kan ik aansprakelijk gesteld worden? 3. Ben ik persoonlijk aansprakelijk?

3 AANSPRAKELIJKHEID 1. Verantwoording afleggen voor doen en laten t.a.v. de samenleving, de zorgvrager, de werkgever, 2. Zorgverleners kunnen aangesproken worden door iedereen die zich benadeeld voelt. 3. Aansprakelijkheid: wie moet de schade vergoeden? Geïntegreerde zorgverlening - multidisciplinaire samenwerking directie: organisatorische verantwoordelijkheid werknemers: zorgondersteuning artsen: medische verantwoordelijkheid Verzekering

4

5 STRAFRECHT Sanctioneren van strafbare handelingen Gerechtelijk onderzoek: bedreigend Schuldigverklaring = fout = poort naar schadevergoeding onvrijwillige slagen en verwondingen onopzettelijke doding: gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid schuldig hulpverzuim: bewuste, opzettelijke onverschilligheid, egoïstische weigering om hulp te bieden aan persoon in gevaar, zonder ernstige gevaar voor zichzelf of voor anderen - niet de onhandigheid of ontoereikendheid van de hulp (Cassatie 2015).

6 BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID BURGERLIJK RECHT: verhouding tussen burgers onderling. Schade vergoeden. De cliënt heeft recht op kwaliteitsvolle dienstverlening. In gezondheidszorg meestal inspanningsverbintenis, uitzonderlijk resultaatsverbintenis Aanstelling deskundige. Toetsing aan de zorgvuldigheidsnorm: heeft de hulpverlener professioneel gehandeld zoals verwacht mag worden van personen die behoren tot dezelfde beroepscategorie geplaatst in dezelfde externe omstandigheden? Beoordeling in concreto.

7 BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID Objectieve, foutloze aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken voor fouten van anderen: werkgever voor fouten van werknemers arts als gelegenheidsaansteller van verpleegkundige - feitelijk gezag - eindverantwoordelijkheid voor behandeling? voorwerpen na operatie in lichaam vergeten Aansprakelijkheid voor eigen gedrag: fout, schade, oorzakelijk verband. Moeilijke bewijslast <-> normale gezondheidsevolutie, risico s en complicaties.

8 BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID WERKNEMERS Indien de werknemer bij de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst de werkgever of derden schade berokkent, is hij enkel persoonlijk aansprakelijk voor zijn bedrog zware schuld herhaaldelijk voorkomende lichte schuld (art. 18 arbeidsovereenkomstenwet). Verzekering BA werkgever.

9 FONDS MEDISCHE ONGEVALLEN Aanvraag mogelijk voor slachtoffers van een medische fout of van een medisch ongeval zonder aansprakelijkheid (MOZA). Medische expertise MOZA - recht op vergoeding van het Fonds voor ernstige schade voor abnormale schade veroorzaakt door zorgverstrekking: schade die zich niet had moeten voordoen rekening houdend met de stand van de wetenschap, de toestand van de patiënt en zijn objectief voorspelbare evolutie niet voor therapeutisch falen, verkeerde diagnose, voorzienbare complicatie

10 AANBEVELINGEN Belang van richtlijnen, zorgplannen, vorming medewerkers, zonder afbreuk te doen aan professionele autonomie Plicht van zorgvuldige dossiervoering Verwittig verzekeringsmakelaar en contacteer raadgevend arts Zorgvuldige klachtenbehandeling. Rol ombudsdienst Bevordering communicatie: gesprek met cliënt en familie niet vermijden Feiten erkennen mag. Geen fout toegeven of schadevergoeding beloven Incidentmelding en registratie stimuleren

11

12 RECHTSPRAAK BEWAKING EN TOEZICHT Angst voor gevolgen onvoldoende bewaking en toezicht Tendens naar minder vrijheidsbeperking? (ongeval Zwart Goor) Arrest 15/10/2013 Slachtoffer opgenomen n.a.v. gedragsstoornissen en hallucinaties. De uren vóór de val wandelde het slachtoffer in de gangen. Op geen enkel ogenblik heeft de verpleegster met wachtdienst gecontroleerd of de patiënt in slaap was gevallen. Gezien de omstandigheden waren bijzondere toezichts- en voorzorgsmaatregelen noodzakelijk, bovenop de voorgeschreven medicijnen, wegens het sterk gedesoriënteerd gedrag en het gebrek aan veiligheidssystemen aan de ramen van de kamers van de patiënten. De fout van het ziekenhuis in persoonlijke naam en als burgerlijk aansprakelijke voor zijn personeel is bewezen.

13 RECHTSPRAAK BEWAKING EN TOEZICHT Vonnis 10/09/2013 Patiënt verlaat open psychiatrische afdeling en springt van spoorwegbrug. Bewakingsplicht is inspanningsverbintenis gelet op de onvoorzienbare reacties van patiënten en de beperkte bevoegdheid van het ziekenhuis dat afhankelijk is van de voorschriften van de arts. Reglement verhoogd toezicht toegepast, toezichtsbladen voorgebracht. Het vluchtgedrag was onvoorzienbaar. Slachtoffer faalt in bewijslast (fout in bewakingsplicht). Vonnis 27/07/2007: politie verwittigen in geval van onrustwekkende verdwijning. Arrest 14/10/2010 Verstrengde inspanningsverbintenis indien toestand patiënt bijzondere maatregelen vergt. Personeelsgebrek, zelfs te wijten aan door de overheid opgelegde normen, is geen rechtvaardigingsgrond. Gelet op de gezondheidstoestand van de patiënt, begaat verpleegkundige een fout door niet regelmatig toezicht uit te oefenen.

14 RECHTSPRAAK BEWAKING EN TOEZICHT Arrest 13/05/2013 Elke ziekenhuis is verplicht het werk van verpleging en de veiligheid zo te organiseren, dat een ongeval vermeden kan worden. Die plicht wordt versterkt wanneer het gaat om de verzorging van geesteszieken. Er kan niet verwacht worden dat het verplegend personeel permanent bij de patiënten blijft. Het feit dat de patiënt opgesloten in zijn kamer zat, vormt geen fout die in oorzakelijk verband staat met het overlijden. Arrest 08/12/2014: eigen verantwoordelijkheid patiënt. Van een normaal zorgvuldige patiënt wordt verwacht dat hij er zich van vergewist de onderzoekstafel veilig te kunnen verlaten, wanneer hij de onderzoekstafel verlaat alvorens toestemming te krijgen van de behandelende arts. De arts begaat geen beroepsfout wanneer hij de patiënt onbewaakt op de onderzoekstafel laat liggen en de patiënt op eigen houtje deze onderzoekstafel verlaat.

15 RECHTSPRAAK FIXATIE Schade door onvoldoende bewaking of toezicht? Schade door niet fixeren? Schade door fixeren? Vonnis 02/05/2005 Uit het verpleegkundig dossier blijkt dat de fixatie voor de aanvang van de nachtdienst was opgeheven en dat er geen redenen waren om de patiënte opnieuw te fixeren. Patiënten dienen enkel te worden gefixeerd wanneer en zo lang dit noodzakelijk is: het is een uitzonderingsmaatregel. De nachtverpleegster kon een nieuwe plots opkomende verwardheid niet voorzien. Er anders over oordelen zou er op neerkomen dat men alle patiënten die tijdens hun ziekenhuisopname verward of agressief zijn geweest, aanhoudend zou moeten fixeren..

16 RECHTSPRAAK FIXATIE Het ziekenhuis en de directeur kunnen m.b.t. de beslissing om niet te fixeren geen fout worden verweten aangezien deze beslissing deel uitmaakt van de medische behandeling en verzorging van de patiënt waarvoor zij niet bevoegd zijn. Het ziekenhuis en de directeur hebben wel een fout begaan door onvoldoende veiligheidsmaatregelen te nemen om te vermijden dat verwarde patiënten die hun bed verlaten onmiddellijk zouden verongelukken. Het niet slotvast gesloten zijn van de deur naar de technische koker moet als een gebrek aan voorzorg of voorzichtigheid worden beschouwd. Deze fout dient te worden beschouwd als een lichte schuld, waarvoor de directeur niet aansprakelijk kan worden gesteld (art. 18 arbeidsovereenkomstenwet)..

17 HET WELZIJN VAN DE CLIËNT VERDIENT ONZE BESTE ZORG Focus op professioneel handelen in het belang van de cliënt: laat je niet verlammen door angst voor aansprakelijkheid.