SelfMED. Medicatie in eigen beheer van de patiënt gedurende de ziekenhuisopname Maken de voordelen de organisatorische uitdaging zinvol?

Transcriptie

1 SelfMED Medicatie in eigen beheer van de patiënt gedurende de ziekenhuisopname Maken de voordelen de organisatorische uitdaging zinvol? Prof dr. Tinne Dilles drs. Toke Vanwesemael 1

2 Aanleiding SelfMED project Wat is gezondheid? the ability to adapt and self-manage in the face of social, physical, and emotional changes (Huber et al., 2011) self-management = sleutelelement (WHO, 2015, Trappenburg et al. 2013) Wat is self-management? the behaviours that persons use to manage the disease and its associated effects (Lorig, 2003) waaronder medicatie 2

3 Aanleiding SelfMED project Tijdens opname self-management minder vanzelfsprekend? Shift van passieve naar actieve patiënt (Trappenburg et al., 2013) Taak verpleegkundige gedurende ziekenhuisopname evalueren en (mee) beslissen in hoeverre een patiënt nood heeft aan hulp en welke acties de patiënt in self-management kan blijven uitvoeren gedurende de ziekenhuisopname (Orem, 2001) 3

4 Medicatie in eigen beheer van de patiënt Kennis vanuit bestaande literatuur Mogelijke voordelen voor patiënt (Wright et al. 2006, Tran et al. 2011, Barnason et al. 2010, Richardson et al. 2014) Toename patiënttevredenheid Betere therapietrouw na ontslag Toename van de zelf-zorgcompetenties Invloed voor zorgverleners Onvoldoende onderzocht Beperkt onderzoek naar dit topic, bestaande literatuur van onvoldoende kwaliteit 4

5 Medicatie in eigen beheer van de patiënt Hypothese SelfMED, een programma voor medicatie in eigen beheer van gehospitaliseerde patiënten met chronische medicatie, kan self-management, therapietrouw en patiëntentevredenheid verhogen, dit zonder de werkdruk significant te verhogen. 5

6 Medicatie in eigen beheer van de patiënt Voortraject Diverse onderzoeken 1. Prevalentiemeting van medicatie in eigen beheer van de patiënt gedurende de ziekenhuisopname 2. Interviews (artsen, verpleegkundigen, ziekenhuisapothekers, patiënten) 3. Mening van (niet) gehospitaliseerde patiënten ten aanzien van medicatie in eigen beheer van de patiënt gedurende de ziekenhuisopname 4. Mening van artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers ten aanzien van medicatie in eigen beheer van de patiënt gedurende de ziekenhuisopname 5. Piloot: interventiestudie Medicatie in eigen beheer van de patiënt 6

7 Prevalentiemeting van medicatie in eigen beheer van de patiënt gedurende de ziekenhuisopname Methode Cross-sectioneel onderzoek 3 universitaire ziekenhuizen, 7 algemene ziekenhuizen, 2 psychiatrische ziekenhuizen Wegens specifiek medicatiemanagement exclusie van: pediatrie, spoed, OK, ICU en daghospitaal Gestructureerde bevraging met hoofdverpleegkundige of dagverantwoordelijke Niveau van de dienst Niveau van de patiënt 7

8 Prevalentiemeting Resultaten Tabel: Kenmerken van de onderzochte patiënten Kenmerken gehospitaliseerde patiënten (n= 1269) Man (%) 48,8 Leeftijd (mean [range]) 64,4 [18-98] Woonsituatie voor opname (%) Thuis 76,1 Andere 23,9 Woonsituatie na opname(%) Thuis 69,1 Andere 30,9 Zorgafhankelijkheid (%) Onafhankelijk 25,3 Licht afhankelijk 38,6 Afhankelijk 17,7 Sterk afhankelijk 18,4 Gezondheidsstatus (%) Goed 21,6 Eerder goed 42,6 Eerder slecht 28,2 Slecht 7,5 8

9 Prevalentiemeting Resultaten Medicatiemanagement op niveau van de dienst (n= 56) Aanwezigheid van een procedure voor MEB* (%) 17,9 Aanwezigheid van een screeningtool voor MEB* (%) 7,1 Gebruik van medicatie meegebracht van thuis gedurende de ziekenhuisopname (%) 74,0 Opslag van medicatie in de patiëntenkamer (%) Geen opslag 8,9 < 20% van de patiënten 55, % van de patiënten 16, % van de patiënten 10,7 > 81% van de patiënten 8,9 Wijze van opslag van medicatie in de patiëntenkamer (%) ** In de kast van de patiënt 64,3 In de geneesmiddelenverpakking 62,5 In een medicatiedoos 44,6 In een kluis op de kamer van de patiënt 7,1 *Medicatie in eigen beheer, ** Meerdere antwoorden mogelijk Tabel: Medicatiemanagement op de dienst 9

10 Prevalentiemeting Resultaten Als medicatie in eigen beheer is toegestaan: Shared decision making process 28,3% behandelende arts + verpleegkundige + patiënt 26,3% verpleegkundige + patiënt 14% behandelende arts + patiënt 9% behandelende arts + verpleegkundige + patiënt + familie van de patiënt 6% behandelende arts + verpleegkundige 10

11 Prevalentiemeting Samenvatting Medicatie in eigen beheer is aanwezig 22% van de patiënten neemt effectief medicatie in eigen beheer MAAR volgens verpleegkundigen zijn dubbel zoveel patiënten in staat Huidige werkwijze van medicatie in eigen beheer verloopt ongestructureerd Ontbreken assessment voor het bepalen van competenties m.b.t. medicatiebeheer Ontbreken van een gedragen procedure 11

12 Interviews Methodologie Artsen (6), verpleegkundigen (11), ziekenhuisapothekers (6), patiënten (7) Exclusie: materniteit, pediatrie, spoed, OK, INZO, medisch-technische diensten, daghospitaal Voorwaarden: >18j, IC, NL Semigestructureerd interview Voordelen Nadelen Kansen Obstakels 12

13 Interviews Samenvatting resultaten Vele voordelen! Belangrijke bezorgdheden Grote bereidheid onder bevraagden Resultaten van de interviews zijn verwerkt in kwantitatieve, cross-sectionele bevraging van de mening van de patiënten en zorgverleners Nood aan Afhankelijk van ziekenhuis aanpassing van medicatielevering/proces logistiek Assessment voor bepalen wie kan/niet kan Duidelijkheid wettelijk kader 13

14 Mening van patiënten Methode Inpatients Cross-sectioneel onderzoek 2 universitaire en 1 algemeen ziekenhuis Ad random selectie van 14 diensten Exclusie: pediatrie, spoed, OK, ICU en daghospitaal Informed Consent Outpatients Cross-sectioneel onderzoek Gelegenheids- en sneeuwbalsteekproef Meerderjarig Chronisch medicatiegebruik Informed Consent Gelijklopende resultaten 14

15 Mening van patiënten Resultaten Algemene stellingen m.b.t. medicatie in eigen beheer Als de patiënt dit wenst en in staat is mag hij medicatie in eigen beheer nemen tijdens de opname (80,3%) Patiënten moeten tijdens de opname gestimuleerd worden om medicatie zelf te beheren opdat ze medicatie correct kunnen leren innemen (72,6%) Patiënten kunnen enkel medicatie in eigen beheer nemen als dit gecontroleerd wordt door zorgverleners (55,7%) Belangrijke voorwaarden voor medicatie in eigen beheer De patiënt moet gemotiveerd zijn om medicatie correct te nemen (95,1%) De patiënt moet na opname terugkeren naar huis (75,0%) Belangrijke effecten van medicatie in eigen beheer Zal de veiligheid van anderen niet in gedrang brengen (75,0%) Zal de eigen veiligheid verhogen (65,5%) De patiënt zal zich autonomer en zelfstandiger voelen tijdens de opname (74,8%) Kennis zal toenemen door begeleiding en ondersteuning van zorgverleners (72,8%) Meer therapietrouw zijn na ontslag (67,9%) 15

16 Mening van patiënten Resultaten n= 124 Figuur: Bereidheid tot het nemen van medicatie in eigen beheer gedurende een ziekenhuisopname 16

17 Mening van artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers Methode Cross-sectioneel onderzoek Online bevraging via beroepsverenigingen Artsen/Verpleegkundigen/Ziekenhuisapothekers Online bevraging via uitnodiging E-specialist mailing en tijdschrift Nursing Artsen/Verpleegkundigen Online bevraging via ziekenhuis (1 universitair, 1 algemeen) Artsen/Verpleegkundigen/Ziekenhuisapothekers Voorwaarden Werkzaam in Vlaams ziekenhuis Als arts, verpleegkundige of ziekenhuisapotheker (geen studenten!) Toestemming verlenen 17

18 Mening van artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers Resultaten Algemene stellingen m.b.t. medicatie in eigen beheer Patiënten moeten tijdens de opname gestimuleerd worden om medicatie zelf te beheren opdat ze medicatie correct kunnen leren innemen (83,4%) Als de patiënt dit wenst en in staat is mag hij medicatie in eigen beheer nemen tijdens de opname (78,6%) Patiënten kunnen best de routine van het klaarzetten en innemen zoals thuis verder zetten tijdens de opname (79,0%) Patiënten kunnen enkel medicatie in eigen beheer nemen als dit gecontroleerd wordt door zorgverleners (64%) Belangrijke voorwaarden voor medicatie in eigen beheer Op regelmatige basis evalueren of de patiënt nog in staat is tot medicatie in eigen beheer (98,0%) De patiënt moet gemotiveerd zijn om medicatie correct te nemen (98,4%) Er moet controle zijn op interacties tussen medicatie in eigen beheer en ziekenhuismedicatie (97,2%) De patiënt beheerde thuis zijn medicatie ook reeds zelf (85,3%) 18

19 Mening van artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers Resultaten Belangrijke effecten van medicatie in eigen beheer De patiënt zal zich autonomer en zelfstandiger voelen tijdens de opname (92,7%) Kennis zal toenemen door begeleiding en ondersteuning van zorgverleners (92,2%) Meer therapietrouw zijn na ontslag (82,6%) De patiënt zal meer tevreden zijn over de opname (74,1%) Veiligheid van de medepatiënt komt niet in gedrang (55,6%) Veiligheid van de patiënt zelf zal verhogen (54,8%) 19

20 Mening van artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers Resultaten % n= 117 n= 35 n= 75 n= 36 Verpleegkundigen Hoofdverpleegkundigen Artsen Ziekenhuisapothekers Helemaal niet bereid Niet bereid Eerder niet bereid Eerder wel bereid Bereid Helemaal bereid Tabel: Bereidheid zorgverleners 20

21 Mening van patiënten, artsen, verpleegkundigen en ziekenhuisapothekers Samenvatting Patiënten zijn zéér bereid om dit tijdens een opname uit te voeren! Geen grote problemen t.a.v. medicatie in eigen beheer Vinden dat er een mogelijk moet zijn om tijdens de opname al medicatie te kunnen leren nemen Geen overtuiging voor controle medicatie door zorgverleners Als de patiënt het wil en in staat is, zou het moeten kunnen Hechten belang aan een gemotiveerde patiënt Voordelen volgens patiënten Toename van autonomie en zelfstandigheid Toename van kennis door begeleiding en ondersteuning Zonder gevolgen inzake veiligheid voor zichzelf of medepatiënten Zorgverleners hebben in grote lijnen dezelfde ideeën als patiënten, maar: Controle, evaluatie en veiligheid = belangrijk! Meer overtuigd van o.a. een grotere toename in therapietrouw na ontslag Minder overtuigd van positieve gevolgen voor de veiligheid 21

22 Ontwikkeling van de SelfMED toolbox Resultaten van bovenstaande onderzoeken + bestaande literatuur = SelfMED toolbox Face validity Momenteel pilootstudie 22

23 Discussie en conclusie Medicatie in eigen beheer komt voor in Belgische ziekenhuizen, maar weinig gestructureerd/ gecontroleerd. Bereidheid is aanwezig en voordelen worden erkend. Er is nood aan de SelfMED toolbox. MAAR DE ORGANISATORISCHE UITDAGING IS GROOT Levering (Tijdig, zelfde product als thuis, op de kamer, voor meerdere dagen, ) Bewaring op de kamer (Medicatiedoosjes, Labelen, Veilig bewaren, ) Communicatie (Meldingen in dossiers voor alle zorgverleners, interdisciplinair, ) Planning Digitalisatie van de SelfMED toolbox Effectmeting in Clinical Trial 23