GEZONDHEIDSENQUETE 2013

Transcriptie

1 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN

2 Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat 14 B-1050 Brussel sabine.drieskens@wiv-isp.be Depotnummer: D/2015/2505/01 Intern referentienummer PHS Report

3 8. Contacten met beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen AUTEUR Sabine DRIESKENS

4 Gelieve bij het verwijzen naar resultaten van dit hoofdstuk de volgende referentie te gebruiken: Drieskens S. Contacten met beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen. In: Drieskens S, Gisle L (ed.). Gezondheidsenquête Rapport 3: Gebruik van gezondheids- en welzijnsdiensten. WIV-ISP, Brussel, 2015

5 INHOUDSTAFEL Samenvatting Inleiding Vragen Indicatoren Resultaten Raadplegen van beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen en de belangrijkste typen Bespreking Bibliografie Tabellen NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN Inhoudstafel 385

6

7 SAMENVATTING Dit hoofdstuk geeft een schatting van het raadplegen van een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze, en meer specifiek van de vier typen bepaald in de wet Colla : homeopathie, acupunctuur, chiropraxie en osteopathie. In 2014 werden bepaalde aspecten van deze wet bekrachtigd. Alleen artsen, tandartsen en vroedvrouwen kunnen de complementaire titel van homeopaat dragen. De beoefening van andere niet-conventionele geneeswijzen door een niet-arts komt neer op de onwettige uitoefening van de geneeskunde. In 2013 heeft 8% van de bevolking in België in de 12 maanden voorafgaand aan het interview een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze geraadpleegd. Het gaat hierbij, in volgorde van belang, om een osteopaat (6%), een homeopaat (2%), een chiropractor of kraker (1%) en een acupuncturist (1%). Een deel van de bevolking heeft dus verschillende beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen geraadpleegd. Vrouwen doen vaker (9%) beroep op een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze dan mannen (7%). Een dergelijk verschil kan worden teruggevonden voor de vier typen van niet-conventionele geneeswijzen besproken in dit rapport. Niet-conventionele geneeswijzen zijn populairder op middelbare leeftijd (13% van de mensen tussen 35 en 54 jaar hebben hierop in de afgelopen 12 maanden beroep gedaan); ze worden daarentegen weinig gebruikt in de jongste en de oudste leeftijdsgroep (4% van de kinderen van 0-14 jaar en 3% van de 75-plussers). Daarnaast zijn niet-conventionele geneeswijzen veel populairder bij de hoogst opgeleiden (12% doet er beroep op tegenover 1% à 6% van de lager opgeleiden). Het percentage personen dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd, is stabiel gebleven tussen 2001 (10%) en 2008 (11%), om vervolgens te dalen in 2013 (8%). Voor homeopathie (van 6% in 2001 tot 2% in 2013), acupunctuur en chiropraxie stellen we een daling (beide van 2% in 2001 tot 1% in 2013) over de tijd vast; voor osteopathie een stijging (van 4% in 2001 tot 6% in 2013) over de tijd. Wat het raadplegen van een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze (algemeen) betreft, zijn er geen verschillen tussen de gewesten, maar wel per type geneeswijze: het percentage mensen dat in de afgelopen 12 maanden een homeopaat of acupuncturist heeft geraadpleegd is hoger in het Brussels Gewest (respectievelijk 3% en 2%), voor een chiropractor is dit percentage hoger in het Vlaams Gewest (2%) en tot slot voor een osteopaat hoger in het Waals Gewest (7% t.o.v. 5% in het Vlaams Gewest). NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN Samenvatting 387

8

9 1. INLEIDING Een niet-conventionele geneeswijze, vaak ook alternatieve geneeswijze 1 genoemd, is een behandel- of onderzoeksmethode waarvoor, in tegenstelling tot de conventionele geneeskunde, geen algemeen aanvaard wetenschappelijk bewijs van geneeskundige effectiviteit geleverd is. Niet conventionele geneeswijzen worden bestempeld als complementair wanneer ze samen met conventionele behandelingen worden gebruikt, dus als aanvulling of ondersteuning, en als alternatief wanneer ze in de plaats van een conventionele behandeling worden gebruikt (1). In antwoord op een Europese vraag en om de patiënten te beschermen werd in 1999 de wet Colla uitgevaardigd, met als doel het erkennen van vier niet-conventionele geneeswijzen: homeopathie, acupunctuur, chiropraxie en osteopathie. Deze wet beoogt dat elke patiënt steeds kan rekenen op kwaliteitsvolle zorgen. Dit moet voornamelijk worden gegarandeerd door een wettelijk kader voor nietconventionele geneeswijzen teneinde deze praktijken te definiëren, hun beoefenaars te registreren en zowel hun praktijk als de geregistreerde beoefenaars te machtigen. In 2014 werden bepaalde aspecten van de wet Colla bekrachtigd. Alleen artsen, tandartsen en vroedvrouwen kunnen de complementaire titel van homeopaat dragen. De beoefening van andere niet-conventionele geneeswijzen door een nietarts komt tot op de dag van vandaag nog steeds neer op de onwettige uitoefening van de geneeskunde (1). Dit hoofdstuk spits zich toe op deze vier niet-conventionele geneeswijzen die als volgt worden gedefinieerd2: homeopathie, het doel van deze behandeling is het verkrijgen van een therapeutisch effect op de symptomen én een verhoging van het algemene gezondheidsniveau, door de toediening van een gelijkend, gedynamiseerd en eventueel verdund geneesmiddel om zodoende nevenwerkingen zo klein mogelijk te houden; acupunctuur is oorspronkelijk een onderdeel van de traditionele Chinese geneeskunde. Hierbij worden roestvrije staalnaalden op zogenaamde acupunctuurpunten in het lichaam gestoken. Bij moderne toepassing kunnen eventueel andere stimuli op punten van keuze worden toegepast, zoals bestraling met laser, een laagfrequente wisselstroom op de geplaatste naalden of zelfs toediening van kleine injecties in acupunctuurpunten; chiropraxie is gericht op stoornissen aan de wervelkolom en het zenuwstelsel. De nadruk ligt op de manuele technieken (met de hand) inclusief mobilisatie en manipulatie van gewrichten, met bijzondere aandacht voor verplaatsingen (subluxaties). De bedoeling is om hiermee ook het functioneren van het zenuwstelsel en de algemene gezondheid te verbeteren; osteopathie is een therapeutische en diagnostische manuele benadering van de pathologieën die zich uitsluitend richt op het niet normaal bewegen van het bewegingssysteem (locomotorisch stelsel) en het perifere zenuwstelsel. Niet-conventionele geneeswijzen worden vooral gewaardeerd door mensen die op zoek zijn naar een aanpak waarbij de patiënt als een geheel wordt beschouwd (dus zowel op lichamelijk, psychologisch als sociaal vlak), waar aandacht is voor persoonlijke kenmerken, de ziekte van de patiënt en zijn voorgeschiedenis worden geëvalueerd en er betrokkenheid is in de keuze van behandeling (holistische beschouwing van een persoon). Voor anderen is het dan weer een cultureel fenomeen, waarbij op een nieuwe manier gekeken wordt naar ziekte en genezing (2). NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 1. Inleiding 389 De verplichte ziekteverzekering voorziet geen terugbetaling voor deze niet-conventionele geneeswijzen 3. Een aantal van die geneeswijzen wordt in het kader van de aanvullende verzekering wel gedeeltelijk terugbetaald door de ziekenfondsen. Wat, hoeveel en onder welke voorwaarden wordt terugbetaald, verschilt van ziekenfonds tot ziekenfonds section=83&fodnlang=nl 3

10 In 2001 publiceerde de WGO een rapport (3) over het gebruik van niet-conventionele geneeswijzen. Uit de cijfers voor België blijkt dat 40% van de Belgische bevolking ooit een beoefenaar van niet-conventionele geneeswijzen raadpleegde. De resultaten van een enquête uitgevoerd door het Kenniscentrum (KCE) in 2009 liggen in dezelfde lijn: een derde van de respondenten heeft minstens één keer in zijn/ haar leven een alternatieve therapeut geraadpleegd (4). De niet-conventionele geneeswijzen spelen dus een niet onbelangrijke rol in de Belgische gezondheidssector. De Gezondheidsenquête biedt de mogelijkheid informatie te verzamelen op niveau van de gehele bevolking en om verschillen in verband met socio-demografische factoren en factoren gerelateerd aan de gezondheidstoestand te bestuderen. De enquête laat echter niet toe te bepalen of de aangegeven beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze gerechtigd is of niet. NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 1. Inleiding 390

11 2. VRAGEN De vraag die in de Gezondheidsenquête 2013 rond het gebruik van niet-conventionele geneeswijzen werd opgenomen, is de volgende: OH02 Hebt u de afgelopen 12 maanden, dus sinds / / de volgende gezondheidswerkers geraadpleegd? (Meerdere antwoorden mogelijk) 01. Homeopaat 02. Acupuncturist 03. Fytotherapeut of kruidengenezer 04. Chiropractor of kraker 05. Osteopaat 06. Andere beoefenaar van een alternatieve geneeswijze, omschrijf: 07. Geen beoefenaar van alternatieve geneeswijzen In de inleiding van deze module in de vragenlijst wordt vermeld dat de vragen gaan over contacten voor uzelf met deze gezondheidswerkers. Bij deze vraag ontvangt de respondent een kaart waarop de verschillende beoefenaars van alternatieve geneeswijzen staan vermeld. Het betreft hier een vraag waar meerdere antwoorden mogelijk zijn, dus meerdere beoefenaars van alternatieve geneeswijzen kunnen worden aangegeven. NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 2. Vragen 391

12

13 3. INDICATOREN Deze module omvat de volgende indicatoren: OH02_1 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden De lijst van typen van beoefenaars van niet-conventionele geneeswijze is in de loop van de verschillende gezondheidsenquêtes steeds veranderd. Om een zekere consistentie te garanderen, is de indicator OH02_1 in dit rapport 4 beperkt tot een combinatie van de vier belangrijkste typen die sinds de enquête van 2001 steeds in de lijst zijn opgenomen: homeopaat, acupuncturist, chiropractor of kraker en osteopaat. Daarnaast zal ook elk van deze vier typen van beoefenaars van een niet-conventionele geneeswijze verder worden besproken. Opgelet: de som van de percentages van deze vier typen is niet gelijk aan het percentage van de algemene indicator OH02_1, omdat het mogelijk is dat een respondent meerdere beoefenaars van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden. OH0201_1 OH0202_1 OH0204_1 OH0205_1 Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 3. Indicatoren In de vorige rapporten is deze indicator (OH02_1) vaak een combinatie van de volledige lijst van typen van beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen opgesomd in de desbetreffende enquête. Hierdoor zal in dit rapport de prevalentie van OH02_1 berekend voor voorgaande jaren verschillend zijn van de prevalentie in vorige rapporten.

14

15 4. RESULTATEN 4.1. RAADPLEGEN VAN BEOEFENAARS VAN NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN EN DE BELANGRIJKSTE TYPEN BELGIË In de 12 maanden voorafgaand aan het interview had 8,3% van de bevolking in België een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze geraadpleegd. Het gaat hierbij, in volgorde van belang, om een osteopaat (5,7%), een homeopaat (1,8%), een chiropractor of kraker (1,0%) en een acupuncturist (0,7%). Een deel van de bevolking heeft dus verschillende typen van beoefenaars van niet-conventionele geneeswijzen geraadpleegd. Analyse volgens leeftijd en geslacht Het percentage vrouwen (9,4%) dat een beroep doet op een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze is hoger dan het percentage mannen (7,1%), een significant verschil na correctie voor leeftijd. Vanaf de leeftijdsgroep van jaar neemt het percentage mensen dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze raadpleegt toe, om te pieken in de leeftijdsgroepen van jaar (12,9%) en jaar (13,1%), om daarna vanaf de leeftijd van 55 jaar terug af te nemen. Vooral in de leeftijdsgroep van jaar doen er meer vrouwen (12,3%) dan mannen (6,5%) een beroep op een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze (Figuur 1). Figuur 1 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 395

16 Elk type van beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze wordt steeds meer geraadpleegd door vrouwen dan mannen. Wat de verdeling volgens leeftijd betreft, wordt een homeopaat het vaakst geraadpleegd in de leeftijdsgroep van jaar (3,2% - Figuur 2), een acupuncturist in de leeftijdsgroep van jaar (1,2% - Figuur 3), een chiropractor of kraker in de leeftijdsgroep van jaar (2,4% - Figuur 4) en een osteopaat in de leeftijdsgroep van jaar (9,2% - Figuur 5). Figuur 2 Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten Figuur 3 Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België,

17 Figuur 4 Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, Figuur 5 Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 397 Analyse volgens socio-economische achtergrondkenmerken Het raadplegen van een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze hangt samen met het opleidingsniveau. Het percentage personen dat er gebruik van maakte in de 12 maanden voorafgaand aan het interview stijgt van 1,2% bij personen met hoogstens een diploma lager onderwijs tot 5,3% à 6,3% bij personen met een diploma lager of hoger secundair, om 12,0% te bereiken bij personen met een diploma hoger onderwijs. Het percentage van de laagst opgeleiden is significant lager dan dat van de hogere opleidingsniveaus na correctie voor leeftijd en geslacht.

18 Na correctie voor leeftijd en geslacht worden er geen verschillen in het raadplegen van een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze tussen de verschillende urbanisatieniveaus vastgesteld. Evolutie over de tijd Het percentage mensen dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd, is na correctie voor leeftijd en geslacht, tussen 2001 (10,4%) en 2008 (10,8%) zo goed als stabiel gebleven, maar is in 2013 (8,3%) significant gedaald. Figuur 6 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 398

19 Het percentage mensen dat een homeopaat heeft geraadpleegd, evolueert als volgt (Figuur 7): stabiel tussen 2001 (5,9%) en 2004 (5,8%), om daarna significant af te nemen tot 4,0% in 2008 en tot slechts 1,8% in De verschillen tussen 2013 en de voorgaande jaren zijn significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 7 Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, Het percentage mensen dat beroep deed op een acupuncturist is stabiel gebleven tussen 2001 (1,5%) en 2008 (1,6%), om daarna sterk af te nemen tot 0,7% in 2013 (Figuur 8). De verschillen tussen 2013 en de voorgaande jaren zijn significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Figuur 8 Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 399

20 Het percentage mensen dat beroep deed op een chiropractor of kraker is constant gebleven tussen 2001 (1,6%) en 2008 (1,8%), maar is in 2013 gedaald (1,0%), een significant verschil na correctie voor leeftijd en geslacht (Figuur 9). Figuur 9 Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België, NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten Het percentage mensen dat beroep deed op een osteopaat is, na correctie voor leeftijd en geslacht, stabiel gebleven tussen 2001 (3,9%) en 2004 (4,3%), gestegen tot 6,4% in 2008, om daarna terug te stabiliseren (5,7%). Figuur 10 Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens gewest en jaar, Gezondheidsenquête, België,

21 GEWESTEN In het Vlaams Gewest heeft 7,7% van de bevolking een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze geraadpleegd, in het Brussels Gewest gaat het om 9,5% en in het Waals Gewest om 8,8%. De verschillen tussen de gewesten zijn niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Het percentage mensen dat een homeopaat raadpleegt, is hoger in het Brussels Gewest (3,0%) dan in het Vlaams (1,5%) en het Waals Gewest (1,7%). Dit is ook zo voor wat het raadplegen van een acupuncturist betreft: 1,7% in het Brussels Gewest tegenover 0,4% in het Vlaams en 0,8% in het Waals Gewest. Het percentage mensen dat een chiropractor raadpleegt, is dan weer hoger in het Vlaams Gewest( 1,5%) dan in het Brussels (0,2%) en het Waals Gewest (0,4%). Tot slot is het percentage mensen dat een osteopaat raadpleegt hoger in het Waals Gewest (6,6%) dan in het Vlaams Gewest (5,0%). Al deze verschillen zijn significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Vlaams Gewest In het Vlaams Gewest heeft 7,7% van de bevolking in de 12 maanden voorafgaand aan het interview een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze geraadpleegd. De verdeling volgens geslacht en leeftijd komt overeen met die voor het ganse land: het percentage is significant hoger bij vrouwen (8,7%) dan bij mannen (6,8%) en neemt toe met de leeftijd om 14,5% te bereiken in de leeftijdsgroep van jaar, om daarna terug af te nemen (Figuur 11). Figuur 11 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 401 Zoals voor het ganse land zijn er verschillen volgens opleiding: personen met een diploma hoger onderwijs (10,4%) raadplegen vaker een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze dan de lager opgeleiden; significante verschillen na correctie voor leeftijd en geslacht. Zoals voor het ganse land zijn er geen verschillen op niveau van de urbanisatiegraad. De evolutie over de tijd van het percentage mensen dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze raadpleegt, is in het Vlaams Gewest anders dan die voor het ganse land (na correctie voor leeftijd en geslacht): geen significante verandering van de prevalentie over de jaren (Figuur 6).

22 Brussels Gewest In het Brussels Gewest heeft 9,5% van de bevolking in de 12 maanden voorafgaand aan het interview een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze geraadpleegd. Zowel de verdeling volgens geslacht als leeftijd is anders dan die voor het ganse land: geen significante verschillen tussen mannen en vrouwen en het percentage neemt ook wel toe met de leeftijd (behalve een daling in de leeftijdsgroep van jaar), maar piekt op latere leeftijd, nl. in de leeftijdsgroep van jaar (14%) (Figuur 12). Figuur 12 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Brussels Gewest NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 402 Zoals voor het ganse land zijn er verschillen volgens opleiding: personen met een diploma hoger onderwijs (15,6%) raadplegen vaker een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze dan de lager opgeleiden; significante verschillen na correctie voor leeftijd en geslacht. De evolutie over de tijd van het percentage mensen dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze raadpleegt, is in het Brussels Gewest anders dan die voor het ganse land (na correctie voor leeftijd en geslacht): geen significante verandering van de prevalentie over de tijd (Figuur 6). Waals Gewest In het Waals Gewest heeft 8,8% van de bevolking in de 12 maanden voorafgaand aan het interview een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze geraadpleegd. De verdeling volgens geslacht en leeftijd komt overeen met die voor het ganse land: percentage is significant hoger bij vrouwen (10,3%) dan bij mannen (7,1%) en neemt toe met de leeftijd om reeds 14,1% te bereiken in de leeftijdsgroep van jaar, om daarna terug af te nemen (Figuur 13).

23 Figuur 13 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Waals Gewest Zoals voor het ganse land zijn er verschillen volgens opleiding: personen met een diploma hoger onderwijs (13,9%) raadplegen vaker een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze dan de lager opgeleiden; significante verschillen na correctie voor leeftijd en geslacht. Zoals voor het ganse land zijn er geen verschillen op niveau van de urbanisatiegraad. De evolutie over de tijd van het percentage mensen dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze raadpleegt, is in het Waals Gewest anders dan die voor het ganse land (na correctie voor leeftijd en geslacht): geen significante verandering van de prevalentie over de jaren (Figuur 6). NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 4. Resultaten 403

24

25 5. BESPREKING In 2013 deed 8% van de bevolking in België een beroep op een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze in de 12 maanden voorafgaand aan het interview. Dit percentage is gedaald ten opzichte van 2001 (10%), toen dit onderwerp voor de eerste keer in de enquête werd opgenomen. Osteopathie (6%) is de populairste niet-conventionele geneeswijze in vergelijking met homeopathie (2%), chiropraxie (1%) en accupunctuur (1%). In 2009 heeft ook het Kenniscentrum (KCE) een enquête uitgevoerd bij een representatieve steekproef van Belgische volwassenen. Zij stelden vast dat in de 12 maanden voorafgaand aan het interview 7% een osteopaat had bezocht, 6% een homeopaat, 2% een chiropractor en 3% een acupuncturist (4). Deze percentages liggen iets hoger (vooral wat homeopathie betreft) dan die van de Gezondheidsenquête 2013, maar zijn wel in lijn met die van de Gezondheidsenquête Het is waarschijnlijk dat de mensen niet altijd het onderscheid kennen tussen de verschillende therapieën, waar de behandeling erg gelijkaardig is, zoals bij osteopathie en chiropraxie, of tussen behandelingen die dezelfde remedies gebruiken die, hoewel ze zeer verschillend zijn qua concentratie van actieve bestanddelen, vaak als gemeenschappelijk kenmerk hebben dat ze gebaseerd zijn op planten. Het is ook waarschijnlijk dat het feit dat meer beroep gedaan wordt op een osteopaat dan op een chiropractor beïnvloed wordt door het aanbod. Op basis van de ledenlijsten van de verschillende door de FOD Volksgezondheid erkende verenigingen van osteopaten en chiropractors, kan worden vastgesteld dat het aantal osteopaten in België aanzienlijk hoger is dan het aantal chiropractors. Hierbij worden uiteraard de praktiserende osteopaten en chiropractors die in België actief zijn zonder te zijn aangesloten bij een beroepsvereniging niet mee in rekening genomen (5). De groepen die relatief meer beroep doen op een beoefenaar van een non-conventionele geneeswijze zijn vrouwen (9%), mensen van middelbare leeftijd (13% van de personen van 35 tot 54 jaar) en hoger opgeleiden (14%). Dit werd ook in een andere studie aangetoond 5 (6). De socio-economische verschillen kunnen deels verklaard worden door het feit dat, hoewel voor sommige consultaties voorzien wordt in een (gedeeltelijke) terugbetaling door sommige ziekenfondsen, de terugbetaling minder goed is dan bij een consultatie bij een conventionele arts (5). Een andere verklaring zou kunnen zijn dat hoger opgeleiden beter geïnformeerd zijn over ziekten en gezondheidsaspecten 6, 7. Daarnaast gaat het beroep doen op niet-conventionele geneeswijzen vaak samen met een gezonde leefstijl 7, welke vaker voorkomt bij hoger opgeleiden. Volgens het KCE wijzen patiënten die al een alternatieve therapeut hebben geraadpleegd de conventionele geneeskunde niet af, maar spreken deze eerder over een aanvulling, vaak voor dezelfde medische reden. Toch lijken ze op de hoogte te zijn van de kloof tussen conventionele artsen en alternatieve therapeuten. Regelmatige gebruikers aarzelen vaak om hun conventionele arts te informeren over het feit dat ze ook beroep doen op niet-conventionele geneeswijzen. Bijgevolg zijn de artsen en de therapeuten vaak niet op de hoogte van de behandelingen die hun patiënten elders krijgen. Het gebrek aan dit algemeen overzicht van de behandelingen die de patiënten krijgen, komt de kwaliteit van gezondheidszorg niet ten goede. Bovendien weten de patiënten momenteel niet of de gecontacteerde beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze wettelijk bevoegd is, waardoor de patiënten geen enkele garantie van de kwaliteit hebben tot ze met de behandeling beginnen. Door gebrek aan erkenning van de therapeut en bescherming van de titel van osteopaat of chiropractor, heeft de patiënt geen enkele objectieve gids die hem/haar kan ondersteunen bij zijn/haar keuze van een bepaalde therapie of therapeut. Zodoende kunnen ze alleen rekenen op hun subjectieve ervaring en op het advies van kennissen. Daarnaast zijn de praktijken van therapeuten uitsluitend privé, waardoor het niet mogelijk is te vertrouwen op een instelling (medisch centrum, ziekenhuis, ) waar de praktijk gevestigd zou kunnen zijn (1). NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 5. Bespreking 405 Ook toont onderzoek van het KCE duidelijk de vele problemen waarvoor homeopaten worden geraadpleegd en hun verwante therapeutische effecten aan, maar er is geen wetenschappelijk bewijs van de

26 gunstige effecten van een homeopathische behandeling. Het gegeven dat homeopathie complementair wordt gebruikt met een conventionele behandeling, of als alternatief ervan, versterkt de noodzaak de medische kennis over diagnose en conventionele behandelingen te hebben. Bovendien weten patiënten vaak niet of de homeopaat die ze raadplegen een medische arts is of niet. In geval homeopaten geen diploma van medisch arts hebben, dan is de vereiste competentie absoluut niet gegarandeerd, noch door hun opleiding als homeopaat noch door hun algemene opleiding. Dit brengt risico s voor de patiënt met zich mee. Daarnaast zijn deze opleidingen momenteel niet onderschreven door een officiële externe inspectie. Bij homeopaten die een medische arts zijn, stelt zich nog een ander probleem. Het blijkt namelijk dat een groot aantal van hen extra opleidingen over homeopathie blijft volgen, maar niet over de conventionele geneeskunde, waardoor hun kennis niet langer actueel blijft (4). NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 5. Bespreking Bijna drie kwart (73%) van de Belgische artsen is van mening dat homeopathie geen plaats heeft in de officiële gezondheidszorg. Ook tegenover andere alternatieve geneeswijzen staan de artsen eerder afkerig. Dat blijkt uit een onderzoek dat werd uitgevoerd door de Artsenkrant en Le Journal du Médecin. De toekomst voor de niet-conventionele geneeswijzen in België ziet er niet rooskleurig uit. In de vorige regeerperiode ondervond de toenmalige minister van Volksgezondheid, mevr. Onkelinx, veel tegenstand toen ze werkte aan de erkenning van homeopathie, acupunctuur, chiropraxie en osteopathie. Door de huidige minister van Volksgezondheid, mevr. De Block, zal die houding zeker niet versoepeld worden. Zij wil namelijk van de wetenschappelijkheid het keurmerk van haar gezondheidsbeleid maken, wat erop neerkomt dat elke beleidsmaatregel op evidence op wetenschap en op bewijzen moet stoelen 8. Gezien het feit dat een aanzienlijk deel van de bevolking beroep doet op niet-conventionele geneeswijzen is de studie en de regelmatige opvolging ervan essentieel. Het is bovendien belangrijk deze praktijken goed te omkaderen om te kunnen garanderen dat deze niet schadelijk zijn, maar uitgevoerd worden door professionelen die een erkende vorming achter de rug hebben

27 6. BIBLIOGRAFIE (1) De Gendt T, Desomer A, Goossens M, Hanquet G, Leonard C, Melard F, et al. Stand van zaken voor de ostheopatie en de chiropraxie in België. Brussel; Report No.: KCE rapporten 148A. (2) Tognetti Bordogna M. Regional Health Systems and non-conventional medicine: the situation in Italy. EPMA Journal 2011;2: (3) Legal Status of Traditional Medicine and Complementary/Alternative Medicine: A Worldwide Review: A Worlwide Review. Geneva, Switzerland; (4) De Gendt T, Desomer A, Goossens M, Hanquet G, Leonard C, Mertens R, et al. Stand van zaken van de homeopathie in België. Brussel; Report No.: KCE reports 154A. (5) Drieskens S, Van der Heyden J, Hesse E, Gisle L, Demarest S, Tafforeau J. Gezondheidsenquête België 2008, Rapport III - Medische consumptie. Brussel: Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance, Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid; Report No.: ISSN Depotnummer D/2010/2505/22 - IPH/EPI REPORTS N 2010/019. (6) Aldridge D. Unconventional medicine in Europe. The Journal of Mind/Body Health 1994;10(2):1-12. NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 6. Bibliografie 407

28

29 7. TABELLEN Tabel 1 Tabel 2 Tabel 3 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een nietconventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België Tabel 4 Tabel 5 Tabel 6 Tabel 7 Tabel 8 Tabel 9 Tabel 10 Tabel 11 Tabel 12 Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een nietconventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een nietconventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen Tabel 13 Tabel 14 Tabel 15 Tabel 16 Tabel 17 Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een nietconventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Waals Gewest Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Waals Gewest

30 Tabel 18 Tabel 19 Tabel 20 Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Waals Gewest Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Waals Gewest Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Waals Gewest NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen 410

31 Tabel 1 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België OH02_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 7,1 (6,0-8,1) 6,3 (5,4-7,3) 5231 Vrouwen 9,4 (8,3-10,6) 8,6 (7,6-9,8) 5598 LEEFTIJDSGROEP ,0 (2,5-5,4) 3,9 (2,7-5,6) ,7 (3,9-7,5) 5,7 (4,1-7,8) ,4 (6,2-10,5) 8,3 (6,4-10,6) ,9 (10,5-15,3) 12,8 (10,7-15,4) ,1 (10,3-15,9) 13,0 (10,4-16,0) ,4 (7,3-11,5) 9,3 (7,5-11,6) ,2 (5,9-10,5) 8,1 (6,1-10,7) ,3 (2,0-4,6) 3,1 (2,1-4,6) 994 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 1,2 (0,5-1,9) 1,1 (0,6-2,1) 1130 Lager secundair 5,3 (3,4-7,2) 4,7 (3,3-6,8) 1490 Hoger secundair 6,3 (5,0-7,5) 5,6 (4,5-6,8) 3403 Hoger onderwijs 12,0 (10,5-13,6) 11,0 (9,6-12,7) 4681 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 7,3 (6,3-8,4) 6,6 (5,6-7,8) 5573 Halfstedelijk gebied 9,5 (7,4-11,5) 8,4 (6,7-10,5) 2299 Landelijk gebied 8,5 (7,0-10,0) 7,6 (6,3-9,0) 2957 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 7,7 (6,4-9,0) 6,9 (5,8-8,2) 3512 Brussels Gewest 9,5 (8,0-11,1) 8,6 (7,2-10,2) 3103 Waals Gewest 8,8 (7,5-10,0) 7,9 (6,7-9,2) 4214 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen JAAR ,3 (9,4-11,2) 9,4 (8,6-10,3) ,5 (9,5-11,5) 9,6 (8,7-10,6) ,8 (9,9-11,8) 10,0 (9,1-10,9) ,3 (7,4-9,1) 7,7 (6,9-8,5) Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

32 Tabel 2 Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België OH0201_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 1,3 (0,8-1,7) 1,2 (0,8-1,7) 5230 Vrouwen 2,2 (1,6-2,8) 2,1 (1,6-2,8) 5597 LEEFTIJDSGROEP ,4 (0,5-2,4) 1,4 (0,7-2,8) ,8 (0,7-2,8) 1,7 (0,9-3,2) ,2 (0,4-1,9) 1,1 (0,6-2,1) 1406 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,2 (1,9-4,4) 3,1 (2,0-4,6) ,1 (0,7-3,5) 2,0 (1,1-3,9) ,4 (0,6-2,2) 1,3 (0,7-2,4) ,6 (0,6-2,6) 1,5 (0,8-2,9) ,1 (0,3-1,9) 1,0 (0,5-2,0) 993 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,1 (0,0-0,3) 0,1 (0,0-0,6) 1130 Lager secundair 0,4 (0,0-0,9) 0,4 (0,2-1,1) 1490 Hoger secundair 1,2 (0,7-1,6) 1,1 (0,7-1,6) 3402 Hoger onderwijs 2,8 (1,8-3,7) 2,6 (1,8-3,7) 4681 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 1,6 (1,2-2,1) 1,5 (1,1-2,0) 5571 Halfstedelijk gebied 2,7 (1,3-4,0) 2,4 (1,4-4,0) 2299 Landelijk gebied 1,0 (0,5-1,6) 0,9 (0,5-1,6) 2957 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 1,5 (0,8-2,3) 1,4 (0,9-2,2) 3512 Brussels Gewest 3,0 (1,9-4,2) 2,8 (1,9-4,1) 3102 Waals Gewest 1,7 (1,1-2,3) 1,5 (1,1-2,2) JAAR ,9 (5,2-6,6) 5,5 (4,8-6,2) ,8 (5,0-6,7) 5,4 (4,7-6,3) ,0 (3,3-4,7) 3,7 (3,2-4,4) ,8 (1,3-2,2) 1,6 (1,3-2,1) Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

33 Tabel 3 Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België OH0202_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 0,5 (0,3-0,7) 0,5 (0,3-0,8) 5230 Vrouwen 0,9 (0,6-1,2) 0,8 (0,5-1,2) 5597 LEEFTIJDSGROEP ,0 (0,0-0,1) 0,2 (0,0-0,9) ,3 (0,0-0,6) 0,4 (0,1-0,9) ,2 (0,5-1,9) 1,2 (0,6-2,1) ,1 (0,5-1,7) 1,1 (0,6-1,9) ,9 (0,4-1,5) 0,9 (0,5-1,6) ,9 (0,4-1,5) 0,9 (0,5-1,6) ,5 (0,0-1,0) 0,5 (0,2-1,3) ,7 (0,1-1,3) 1,0 (0,4-2,5) 993 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,1 (0,0-0,3) 0,1 (0,0-0,3) 1130 Lager secundair 0,3 (0,0-0,6) 0,3 (0,1-0,6) 1490 Hoger secundair 0,5 (0,3-0,8) 0,4 (0,3-0,7) 3402 Hoger onderwijs 1,1 (0,7-1,4) 1,0 (0,7-1,6) 4681 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 0,8 (0,6-1,1) 0,8 (0,5-1,2) 5571 Halfstedelijk gebied 0,8 (0,3-1,2) 0,6 (0,3-1,1) 2299 Landelijk gebied 0,5 (0,2-0,7) 0,4 (0,2-0,7) 2957 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 0,4 (0,2-0,7) 0,3 (0,1-0,5) 3512 Brussels Gewest 1,7 (1,1-2,3) 1,0 (0,6-1,6) 3102 Waals Gewest 0,8 (0,5-1,1) 0,5 (0,3-0,8) 4213 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen JAAR ,5 (1,1-1,8) 1,3 (1,0-1,6) ,6 (1,3-1,9) 1,4 (1,1-1,7) ,6 (1,3-2,0) 1,4 (1,2-1,8) ,7 (0,5-0,9) 0,7 (0,5-0,9) Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

34 Tabel 4 Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België OH0204_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 1,2 (0,7-1,6) 0,9 (0,6-1,4) 5230 Vrouwen 0,9 (0,4-1,3) 0,7 (0,4-1,2) 5597 LEEFTIJDSGROEP ,0 (0,0-0,0) 0,2 (0,1-1,0) ,6 (0,0-1,1) 0,6 (0,2-1,5) ,4 (0,0-0,9) 0,4 (0,2-1,2) 1406 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,6 (0,6-2,6) 1,7 (0,9-3,0) ,4 (0,9-3,9) 2,4 (1,3-4,5) ,9 (0,7-3,1) 1,9 (1,0-3,6) ,6 (0,0-1,3) 0,6 (0,2-1,9) ,2 (0,0-0,6) 0,6 (0,2-2,4) 993 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,3 (0,0-0,6) 0,2 (0,1-0,9) 1130 Lager secundair 1,8 (0,5-3,0) 1,3 (0,6-2,7) 1490 Hoger secundair 0,8 (0,4-1,3) 0,6 (0,3-1,0) 3402 Hoger onderwijs 1,1 (0,5-1,7) 0,9 (0,5-1,7) 4681 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 0,9 (0,5-1,3) 0,8 (0,5-1,4) 5571 Halfstedelijk gebied 1,2 (0,3-2,1) 0,9 (0,4-1,8) 2299 Landelijk gebied 0,9 (0,4-1,5) 0,7 (0,4-1,3) 2957 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 1,5 (0,9-2,1) 0,1 (0,1-0,1) 3512 Brussels Gewest 0,2 (0,1-0,4) 0,0 (0,0-0,0) 3102 Waals Gewest 0,4 (0,1-0,7) 0,0 (0,0-0,1) JAAR ,6 (1,2-1,9) 1,2 (1,0-1,5) ,5 (1,2-1,9) 1,2 (0,9-1,5) ,8 (1,4-2,2) 1,4 (1,1-1,8) ,0 (0,7-1,4) 0,9 (0,6-1,2) Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

35 Tabel 5 Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, België OH0205_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 4,7 (3,8-5,6) 4,0 (3,3-4,9) 5230 Vrouwen 6,7 (5,7-7,6) 5,9 (5,1-6,9) 5597 LEEFTIJDSGROEP ,9 (1,7-4,1) 2,9 (1,9-4,4) ,2 (1,8-4,6) 3,2 (2,0-4,9) ,5 (4,6-8,4) 6,4 (4,7-8,5) ,7 (6,8-10,6) 8,6 (6,9-10,7) ,2 (6,8-11,6) 9,1 (7,0-11,7) ,3 (4,8-7,9) 6,3 (4,9-8,0) ,3 (4,2-8,3) 6,1 (4,4-8,5) ,5 (0,7-2,3) 1,4 (0,8-2,4) 993 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,6 (0,1-1,2) 0,6 (0,3-1,5) 1130 Lager secundair 2,8 (1,5-4,2) 2,5 (1,6-4,0) 1490 Hoger secundair 4,4 (3,3-5,4) 3,8 (3,0-4,8) 3402 Hoger onderwijs 8,6 (7,2-9,9) 7,6 (6,4-9,0) 4681 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 4,9 (4,0-5,8) 4,2 (3,4-5,2) 5571 Halfstedelijk gebied 6,0 (4,4-7,7) 5,1 (3,8-6,8) 2299 Landelijk gebied 6,7 (5,4-8,0) 5,8 (4,7-7,1) 2957 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 5,0 (4,0-6,1) 4,3 (3,4-5,4) 3512 Brussels Gewest 6,5 (5,3-7,7) 5,6 (4,5-6,9) 3102 Waals Gewest 6,6 (5,5-7,7) 5,7 (4,8-6,8) 4213 JAAR ,9 (3,4-4,4) 3,4 (2,9-3,9) NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,3 (3,7-4,8) 3,7 (3,2-4,2) ,4 (5,7-7,2) 5,7 (5,0-6,4) ,7 (5,0-6,4) 5,1 (4,4-5,8) Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

36 Tabel 6 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest OH02_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 6,8 (5,2-8,3) 5,4 (4,2-7,1) 1686 Vrouwen 8,7 (7,0-10,4) 7,3 (5,8-9,1) 1826 LEEFTIJDSGROEP ,2 (1,3-5,2) 3,2 (1,7-5,8) ,8 (2,9-8,6) 5,7 (3,4-9,5) ,6 (4,3-10,8) 7,5 (4,8-11,4) 396 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,4 (9,0-15,9) 12,4 (9,3-16,2) ,5 (10,2-18,9) 14,4 (10,6-19,3) ,2 (5,2-11,2) 8,2 (5,6-11,7) ,8 (3,7-9,9) 6,7 (4,2-10,5) ,2 (0,0-2,3) 1,1 (0,4-3,0) 377 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 1,2 (0,0-2,4) 1,5 (0,6-3,8) 307 Lager secundair 6,0 (2,7-9,3) 5,3 (3,1-9,0) 423 Hoger secundair 6,4 (4,6-8,2) 5,1 (3,6-7,0) 1233 Hoger onderwijs 10,4 (8,1-12,7) 8,6 (6,6-10,9) 1533 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 6,7 (4,6-8,7) 5,6 (4,0-7,9) 1119 Halfstedelijk gebied 9,3 (7,0-11,7) 7,6 (5,8-9,9) 1537 Landelijk gebied 6,4 (4,3-8,4) 5,1 (3,6-7,1) 856 JAAR ,5 (9,2-11,9) 9,4 (8,2-10,7) ,9 (8,5-11,4) 8,9 (7,6-10,4) ,2 (8,8-11,5) 9,2 (8,0-10,6) ,7 (6,4-9,0) 7,1 (6,0-8,4) 3512 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

37 Tabel 7 Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest OH0201_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 1,1 (0,5-1,7) 0,9 (0,5-1,6) 1686 Vrouwen 1,9 (1,0-2,9) 1,6 (0,9-2,6) 1826 LEEFTIJDSGROEP ,1 (0,0-2,3) 1,0 (0,3-3,3) ,8 (0,0-3,5) 1,7 (0,6-4,6) ,4 (0,0-0,8) 0,3 (0,1-1,1) ,6 (1,5-5,7) 3,5 (1,9-6,2) ,3 (0,0-4,6) 2,2 (0,8-5,7) ,0 (0,0-2,3) 1,0 (0,3-3,4) ,0 (0,0-2,4) 1,0 (0,3-3,7) ,6 (0,0-1,6) 0,6 (0,1-2,7) 377 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,0 (0,0-0,0) 0,0 (0,0-0,0) 307 Lager secundair 0,2 (0,0-0,6) 0,2 (0,0-1,1) 423 Hoger secundair 1,2 (0,5-1,9) 0,9 (0,5-1,7) 1233 Hoger onderwijs 2,4 (1,0-3,9) 1,9 (1,1-3,5) 1533 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 0,8 (0,3-1,4) 0,6 (0,3-1,4) 1119 Halfstedelijk gebied 2,7 (1,1-4,2) 2,0 (1,1-3,6) 1537 Landelijk gebied 0,6 (0,0-1,2) 0,4 (0,1-1,3) 856 JAAR ,0 (4,9-7,0) 5,4 (4,5-6,5) ,6 (4,3-6,9) 5,1 (4,0-6,4) ,3 (2,4-4,3) 3,1 (2,3-4,0) 3878 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,5 (0,8-2,3) 1,4 (0,9-2,2) 3512 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie) 417

38 Tabel 8 Percentage van de bevolking dat een acupuncturist heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest OH0202_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 0,3 (0,1-0,5) 0,3 (0,2-0,8) 1686 Vrouwen 0,6 (0,2-1,0) 0,6 (0,3-1,2) 1826 LEEFTIJDSGROEP ,0 (0,0-0,0) 0,3 (0,0-1,9) ,2 (0,0-0,5) 0,2 (0,0-1,2) ,8 (0,0-1,8) 0,7 (0,2-2,7) 396 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,0 (0,2-1,9) 1,0 (0,4-2,3) ,7 (0,0-1,4) 0,7 (0,2-1,9) ,5 (0,0-1,1) 0,5 (0,1-1,6) ,3 (0,0-0,9) 0,3 (0,0-2,0) ,0 (0,0-0,0) 0,6 (0,1-4,6) 377 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,0 (0,0-0,0) 0,0 (0,0-0,0) 307 Lager secundair 0,0 (0,0-0,0) 0,0 (0,0-0,0) 423 Hoger secundair 0,3 (0,0-0,6) 0,2 (0,1-0,7) 1233 Hoger onderwijs 0,7 (0,3-1,2) 0,9 (0,4-1,7) 1533 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 0,1 (0,0-0,2) 0,4 (0,1-1,2) 1119 Halfstedelijk gebied 0,7 (0,2-1,2) 0,6 (0,3-1,2) 1537 Landelijk gebied 0,4 (0,0-0,8) 0,3 (0,1-0,8) 856 JAAR ,5 (1,0-2,0) 1,3 (0,9-1,9) ,4 (1,0-1,9) 1,3 (0,9-1,8) ,4 (1,0-1,9) 1,3 (0,9-1,8) ,4 (0,2-0,7) 0,5 (0,3-0,8) 3512 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

39 Tabel 9 Percentage van de bevolking dat een chiropractor of kraker heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest OH0204_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 1,7 (1,1-2,4) 1,3 (0,8-2,1) 1686 Vrouwen 1,3 (0,5-2,1) 1,0 (0,5-1,9) 1826 LEEFTIJDSGROEP ,0 (0,0-0,0) 0,3 (0,0-2,0) ,9 (0,0-1,9) 0,9 (0,3-2,7) ,7 (0,0-1,5) 0,7 (0,2-2,2) ,4 (0,9-3,8) 2,3 (1,2-4,3) ,6 (1,1-6,1) 3,6 (1,8-7,2) ,9 (0,8-5,0) 2,9 (1,3-5,9) ,9 (0,0-2,1) 0,9 (0,3-3,1) ,0 (0,0-0,0) 0,6 (0,1-4,4) 377 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,5 (0,0-1,3) 0,5 (0,1-2,2) 307 Lager secundair 2,8 (0,6-5,1) 1,9 (0,8-4,6) 423 Hoger secundair 1,1 (0,5-1,8) 0,7 (0,4-1,4) 1233 Hoger onderwijs 1,7 (0,6-2,7) 1,4 (0,7-2,7) 1533 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 1,8 (0,9-2,8) 1,6 (0,9-2,9) 1119 Halfstedelijk gebied 1,4 (0,3-2,4) 0,9 (0,4-2,0) 1537 Landelijk gebied 1,4 (0,4-2,4) 0,9 (0,4-1,9) 856 JAAR ,2 (1,7-2,8) 1,6 (1,2-2,2) ,3 (1,7-2,8) 1,7 (1,2-2,2) ,5 (1,8-3,1) 1,9 (1,4-2,5) 3878 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,5 (0,9-2,1) 1,2 (0,8-1,8) 3512 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie) 419

40 Tabel 10 Percentage van de bevolking dat een osteopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Vlaams Gewest OH0205_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 4,2 (2,9-5,5) 3,3 (2,4-4,7) 1686 Vrouwen 5,9 (4,5-7,2) 4,9 (3,7-6,3) 1826 LEEFTIJDSGROEP ,8 (0,9-4,7) 2,8 (1,4-5,4) ,0 (0,8-5,2) 3,0 (1,4-6,2) ,0 (3,0-9,0) 5,9 (3,5-9,7) 396 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,2 (4,6-9,7) 7,1 (4,9-10,1) ,8 (6,2-13,5) 9,7 (6,6-13,9) ,5 (2,5-6,5) 4,4 (2,8-6,9) ,8 (2,2-7,4) 4,7 (2,7-8,1) ,5 (0,0-1,2) 0,5 (0,2-1,7) 377 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,7 (0,0-1,7) 0,9 (0,2-3,3) 307 Lager secundair 3,0 (0,6-5,5) 2,7 (1,2-5,8) 423 Hoger secundair 4,3 (2,8-5,9) 3,4 (2,3-5,1) 1233 Hoger onderwijs 6,9 (4,9-8,8) 5,5 (4,0-7,5) 1533 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 4,3 (2,6-6,0) 3,5 (2,3-5,5) 1119 Halfstedelijk gebied 5,8 (4,0-7,7) 4,6 (3,3-6,5) 1537 Landelijk gebied 4,7 (2,8-6,5) 3,7 (2,4-5,6) 856 JAAR ,5 (2,8-4,2) 3,0 (2,4-3,7) ,4 (2,7-4,1) 2,9 (2,3-3,5) ,8 (4,8-6,9) 5,1 (4,2-6,2) ,0 (4,0-6,1) 4,4 (3,5-5,5) 3512 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie)

41 Tabel 11 Percentage van de bevolking dat een beoefenaar van een niet-conventionele geneeswijze heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest OH02_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 8,4 (6,4-10,4) 8,0 (6,2-10,4) 1483 Vrouwen 10,7 (8,6-12,7) 10,1 (8,3-12,3) 1620 LEEFTIJDSGROEP ,1 (2,1-6,0) 4,0 (2,5-6,5) ,2 (2,5-11,9) 7,2 (3,7-13,5) ,2 (7,2-15,3) 11,1 (7,8-15,8) ,9 (7,9-15,9) 12,0 (8,5-16,5) ,9 (6,4-13,4) 9,9 (6,9-14,0) ,9 (9,6-18,2) 13,8 (10,1-18,6) ,0 (7,3-20,7) 13,8 (8,4-21,9) ,6 (3,4-13,8) 8,3 (4,4-15,0) 220 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,9 (0,0-2,0) 0,9 (0,3-2,7) 348 Lager secundair 2,8 (1,2-4,4) 2,8 (1,5-5,0) 441 Hoger secundair 5,7 (3,5-7,8) 5,6 (3,8-8,2) 857 Hoger onderwijs 15,6 (12,6-18,5) 15,2 (12,2-18,7) 1391 JAAR ,4 (10,9-13,9) 11,6 (10,2-13,1) ,3 (9,7-12,9) 10,6 (9,1-12,2) ,2 (9,8-12,6) 10,4 (9,2-11,9) ,5 (8,0-11,1) 8,9 (7,5-10,6) 3103 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie) NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen 421

42 Tabel 12 Percentage van de bevolking dat een homeopaat heeft geraadpleegd in de afgelopen 12 maanden, Brussels Gewest OH0201_1 % (Ruw) 95% BI ruw % (Corr*) 95% BI stand N GESLACHT Mannen 2,3 (1,0-3,6) 2,1 (1,1-3,7) 1483 Vrouwen 3,7 (2,2-5,3) 3,4 (2,2-5,2) 1619 LEEFTIJDSGROEP ,6 (0,5-2,7) 1,5 (0,7-3,1) ,9 (0,4-9,3) 4,7 (1,8-12,1) ,3 (0,0-6,6) 3,2 (1,2-8,1) 510 NIET-CONVENTIONELE GENEESWIJZEN 7. Tabellen ,8 (1,3-6,3) 3,7 (1,9-7,2) ,6 (0,0-3,7) 1,6 (0,4-5,8) ,8 (2,0-7,5) 4,6 (2,6-8,1) ,0 (0,0-6,2) 2,9 (1,0-8,2) ,8 (0,0-3,6) 1,7 (0,6-4,4) 220 OPLEIDINGSNIVEAU Lager/geen diploma 0,3 (0,0-0,8) 0,2 (0,0-1,6) 348 Lager secundair 0,7 (0,0-1,4) 0,6 (0,2-1,7) 441 Hoger secundair 2,1 (0,4-3,8) 1,8 (0,7-4,1) 856 Hoger onderwijs 4,7 (2,5-6,9) 4,3 (2,6-7,1) 1391 JAAR ,3 (6,0-8,5) 6,8 (5,7-8,1) ,2 (4,9-7,5) 5,8 (4,6-7,1) ,0 (4,1-6,0) 4,7 (3,8-5,7) ,0 (1,9-4,2) 2,8 (1,9-4,1) 3102 Bron: Gezondheidsenquête, België, 2013 *Correctie voor leeftijd en/of geslacht op basis van logistisch regressiemodel (Belgische bevolking van 2013 als referentie) 422