De onderwijsvisitatie Tandheelkunde. Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen Tandheelkunde aan de Vlaamse universiteiten

Transcriptie

1 De onderwijsvisitatie Tandheelkunde Een evaluatie van de kwaliteit van de opleidingen Tandheelkunde aan de Vlaamse universiteiten

2 De onderwijsvisitatie Tandheelkunde Exemplaren van dit rapport kunnen tegen betaling verkregen worden op het VLIR-secretariaat Egmontstraat Brussel Tel Fax secretariaat@vlir.be Wettelijk depot: D/2003/2939/6

3 Voorwoord In dit rapport brengt de visitatiecommissie Tandheelkunde verslag uit over haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen die resulteren uit het onderzoek dat zij in de maanden november en december 2002 heeft verricht naar de kwaliteit van de academische opleiding Tandheelkunde in Vlaanderen. Dit initiatief kadert in de werkzaamheden van de universiteiten en van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) met betrekking tot de kwaliteitszorg van het academisch onderwijs. De opleidingen Tandheelkunde zijn voor de tweede maal gevisiteerd. Tijdens dit proces werd de nieuwe procedure voor de onderwijsvisitaties van de tweede ronde gevolgd. De meest in het oog springende vernieuwing binnen deze procedure is het kwantificeren en het opnemen van vergelijkende tabellen in de visitatierapporten. Vanaf de tweede ronde beoordeelt de visitatiecommissie de opleidingen op 17 kwaliteitsaspecten en drukt ze dit oordeel ook uit in de vorm van een letterscore. Daaraan gekoppeld is in het rapport, naast de beschrijvende vergelijking, een tabel opgenomen waarin de opleidingen onderling worden vergeleken. De VLIR meent op die wijze onder meer de transparantie van de rapporten te vergroten. In deze lijn werd tevens beslist om de publieke toegankelijkheid van de visitatierapporten te bevorderen door ze integraal op de webstek van de VLIR te plaatsen. Verder wordt de onderzoeksgebondenheid van het onderwijs nadrukkelijker in de evaluatie betrokken en wordt aan de visitatiecommissie gevraagd expliciet aandacht te besteden aan een aantal extra aandachtpunten omtrent de onderzoeksgebonden component van het onderwijs. In de nieuwe procedure is verder vastgelegd dat de visitatiecommissie haar referentiekader waarin de kwaliteitsaspecten zijn uitgewerkt, vooraf aan de opleidingen voorlegt en met hen bediscussieert. Een nieuw element in het visitatieproces is dat de visitatiecommissie nagaat wat er met de aanbevelingen van haar collega s uit de eerste visitatieronde werd gedaan binnen de opleidingen. Met de vernieuwde procedure heeft de VLIR ook willen anticiperen op de invoering van de bachelor-master structuur, in het bijzonder op de veralgemening van (internationale) systemen van kwaliteitszorg en accreditatie. Het rapport is in de eerste plaats bedoeld voor de betrokken opleidingen en faculteiten, en is in het bijzonder gericht op kwaliteitshandhaving en -verbetering. Daarnaast wil het rapport ook de bredere samenleving inlichten over de wijze 3

4 waarop de betrokken faculteiten omgaat met de kwaliteit van hun onderwijs. Aan deze opdracht wordt ruimschoots voldaan, niet alleen in de afzonderlijke opleidingsrapporten, maar ook in dat gedeelte van het rapport waarin de situatie aan de verschillende universiteiten op een aantal kwaliteitsaspecten wordt vergeleken. De lezer moet zich echter terdege realiseren dat het rapport slechts een momentopname biedt van het academisch onderwijs in de Tandheelkunde in Vlaanderen en dat de rapportering van de visitatiecommissie slechts één fase is in het proces van kwaliteitszorg. De visitatie Tandheelkunde was niet mogelijk zonder de inzet van al diegenen die binnen de universiteiten betrokken waren bij de voorbereiding en uitvoering ervan. Ik dank dan ook allen die hebben bijgedragen aan het goede verloop van deze visitatie. Daarnaast echter is de VLIR in het bijzonder veel dank verschuldigd aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor de grote mate van deskundige inzet waarmee zij hun opdracht hebben uitgevoerd. Als voorzitter van de VLIR hoop en verwacht ik ten slotte dat dit rapport door de vele behartenswaardige bemerkingen die het bevat, zal bijdragen, en dit zowel op korte als op lange termijn, tot een verdere bloei van het academisch onderwijs in de Tandheelkunde in Vlaanderen. F. Van Loon Voorzitter VLIR 4

5 Inhoud Voorwoord 3 Deel 1: Algemeen deel 7 I. De onderwijsvisitatie Tandheelkunde 9 1. Inleiding 9 2. De betrokken opleidingen 9 3. De visitatiecommissie Samenstelling Taakomschrijving Werkwijze Korte teugblik op de visitatie Opzet en indeling van het rapport 12 II. Het referentiekader Tandheelkunde 13 III. De opleidingen in vergelijkend perspectief Onderwijsprofiel, doelstellingen en eindtermen Programma Opbouw en inhoud van het programma Onderwijsleersituatie Toetsing en evaluatie Afstudeerwerk/Eindverhandeling/Scriptie en Stage Afstudeerwerk/Eindverhandeling/Scriptie Stage 24 5

6 4. Studenten Studentenprofiel en studentenaantallen Slaagcijfers en rendementen Studeerbaarheid Studietijd Studievoorlichting en begeleiding Afgestudeerden Opleiding als organisatie Gebouwen en infrastructuur Personeel en personeelsbeleid Internationalisering Onderzoekscomponent van het onderwijs Interne kwaliteitszorg Zelfevaluatierapport Interne kwaliteitszorg Bama 37 IV. Vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten 39 Deel 2: Opleidingsrapporten Vrije Universiteit Brussel Katholieke Universiteit Leuven Universiteit Gent 85 Bijlagen 105 Bijlage 1: Personalia van de leden van de visitatiecommissie 107 Bijlage 2: Voorbeelden van bezoekschema s 111 Bijlage 3: Reactie vanwege de opleiding Tandheelkunde K.U.Leuven 117 6

7 Deel 1 Algemeen deel 7

8 8

9 I. De onderwijsvisitatie Tandheelkunde 1. Inleiding In dit rapport brengt de visitatiecommissie Tandheelkunde verslag uit van haar bevindingen over de academische opleidingen Tandheelkunde aan de Vlaamse universiteiten, die zij in de periode november en december 2002, in opdracht van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) heeft gevisiteerd. Dit initiatief past in het kader van de werkzaamheden van de VLIR op het vlak van de externe kwaliteitszorg, waarmee de Vlaamse universiteiten gevolg geven aan de decretale verplichting terzake. 2. De betrokken opleidingen De visitatiecommissie heeft de opleidingen Tandheelkunde bezocht aan de volgende universiteiten: van 20 t.e.m 22 november 2002: Vrije Universiteit Brussel van 11 t.e.m. 13 december 2002: Katholieke Universiteit Leuven van 17 t.e.m. 19 december 2002: Universiteit Gent De volgorde van de bezoeken is veelal bepaald door overwegingen van pragmatischorganisatorische aard. De commissie is er zich van bewust dat deze volgorde, zij het impliciet, een invloed kan hebben gehad op de visitatie. Ze heeft er evenwel zorgvuldig over gewaakt dat in alle opzichten vergelijkbare beoordelingen en adviezen tot stand kwamen. 3. De visitatiecommissie 3.1. Samenstelling De visitatiecommissie Tandheelkunde werd ingesteld door de VLIR bij besluit van 8 februari De commissie had de volgende samenstelling: De onderwijsvisitatie Tandheelkunde 9

10 Voorzitter: Prof. dr. A. Plasschaert, hoogleraar cariologie en endodontologie, Katholieke Universiteit Nijmegen. Leden: Dhr. J. Dombret, tandarts met een algemene tandartspraktijk, Brugge; Prof. dr. I. Lambrichts, hoofddocent morfologie, Limburgs Universitair Centrum; Dhr. H. Wellens, voormalig voorzitter van het Nascholingsinstituut van het Verbond der Vlaamse Tandartsen; Prof. R. Zwierstra, directeur van het Onderwijsinstituut Faculteit der Medische Wetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen. Mevr. S. Verfaillie, stafmedewerkster kwaliteitszorg verbonden aan het VLIRsecretariaat, trad op als secretaris van de commissie. Mevr. M. Bronders, coördinator kwaliteitszorg, heeft haar taak in de periode maart-mei 2003 tijdelijk overgenomen. Voor een kort curriculum vitae van de leden van de visitatiecommissie wordt verwezen naar bijlage Taakomschrijving De opdracht aan de visitatiecommissie, die in het instellingsbesluit is omschreven, luidde als volgt: a. op basis van de door de faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken, zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van de opleiding (inclusief de kwaliteit van de afgestudeerden) en over de kwaliteit van het onderwijsproces (inclusief de kwaliteit van de onderwijsorganisatie), mede gelet op de eisen/verwachtingen die voortvloeien uit de facultaire taak iedere student voor te bereiden op de zelfstandige beoefening van de wetenschap of de beroepsmatige toepassing van wetenschappelijk kennis; b. het formuleren van aanbevelingen om te komen tot kwaliteitsverbetering Werkwijze Voorbereiding De visitatiecommissie hield haar installatievergadering op 19 september Tijdens deze vergadering werden de commissieleden verder ingelicht over het visitatieproces en hebben zij zich voorbereid op de af te leggen bezoeken. Verder heeft de commissie een referentiekader geformuleerd (hoofdstuk II.), waarin de minimumeisen werden vastgelegd waaraan het te visiteren onderwijs naar haar opvatting zou moeten voldoen. Daarnaast werd het programma van de bezoeken opgesteld en werd een eerste bespreking gehouden van de zelfevaluatierapporten. 10 De onderwijsvisitatie Tandheelkunde

11 Bezoek aan de instellingen De tweede bron van informatie wordt gevormd door de gesprekken die de commissie tijdens haar bezoek aan de betreffende faculteiten heeft gevoerd met alle geledingen die zijn betrokken bij het Tandheelkunde-onderwijs. De gesprekken zijn voor de commissie een goede aanvulling geweest op de zelfevaluatierapporten. Tijdens elk bezoek werd ook de mogelijkheid tot aanvullende/extra gesprekken voorzien. Deze konden plaatsvinden op verzoek van de visitatiecommissie zelf of op verzoek van betrokken personen uit de bezochte universiteit. Verder heeft de commissie kennis genomen van aanvullende informatie, zoals verslagen, voorbeelden van examenvragen, schriftelijk studiemateriaal, tijdschriften en handboeken, die door de opleidingen ter beschikking werden gesteld. Ook werden door de visitatiecommissie nog vóór de bezoeken eindverhandelingen opgevraagd en bekeken. Tevens werden onderwijsruimten, practicumruimten, pre-klinikieken, klinieken computerfaciliteiten en bibliotheken bezocht. Deze hebben de commissie een goed beeld gegeven van de omgeving waarin het onderwijs plaatsvindt. Aan het einde van elk bezoek werden, na intern beraad van de visitatiecommissie, de voorlopige bevindingen mondeling gepresenteerd aan de gevisiteerde opleidingen Rapportering Als laatste stap in het visitatieproces heeft de commissie haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in voorliggend rapport vastgelegd. Bovendien heeft zij, overeenkomstig de bepalingen voor de visitaties in de tweede ronde, een letterscore toegekend aan 17 kwaliteitsaspecten. De faculteiten werden in de gelegenheid gesteld om op de concepten van het rapport te reageren. De commissie heeft de reacties van de faculteiten in de mate dat zij zich hierin kon vinden in het rapport verwerkt. De bezoekschema s van de visitatiecommissie zijn toegevoegd als bijlage Korte terugblik op de visitatie De commissie heeft de haar toegekende opdracht met veel belangstelling uitgevoerd. De visitatie heeft de leden van de commissie niet alleen de kans geboden om het academisch onderwijs in de Tandheelkunde in Vlaanderen van naderbij te bekijken, maar het was voor haar tevens een unieke gelegenheid om onder vakgenoten veelvuldig te reflecteren en te debatteren over de aard en de toekomst van dit onderwijs. De commissie heeft tijdens deze discussies steeds getracht om, vanuit een kritische ingesteldheid, een constructieve bijdrage te leveren aan de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs in de Tandheelkunde. De onderwijsvisitatie Tandheelkunde 11

12 Ook met het voorliggend rapport hoopt de commissie een bijdrage te leveren tot de verdere positieve ontwikkeling van het onderwijs in de Tandheelkunde in Vlaanderen. Zij wenst met het rapport in de eerste plaats een discussie op gang te brengen binnen de betrokken faculteiten met de bedoeling na te gaan op welke punten verbetering nodig is en in welke mate dit binnen de gegeven randvoorwaarden te verwezenlijken is. Verder hoopt de visitatiecommissie dat voorliggend rapport in zijn geheel ook aan de buitenwereld nuttige informatie verschaft en een goed inzicht geeft in de kwaliteit van de gevisiteerde opleidingen. Tot slot wenst de visitatiecommissie haar dank te betuigen aan al diegenen die binnen de universiteiten betrokken zijn geweest bij de voorbereiding en de uitvoering van de visitatie. 5. Opzet en indeling van het rapport Het voorliggend rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel van het rapport beschrijft de visitatiecommissie het referentiekader van waaruit zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld (hoofdstuk II.) en worden de belangrijkste conclusies en aanbevelingen van de commissie in vergelijkend perspectief weergegeven (hoofdstukken III. en IV.). In het tweede deel van het rapport brengt de commissie verslag uit over de verschillende opleidingen die zij heeft gevisiteerd. De deelrapporten werden geordend naar de chronologische volgorde van de bezoeken. 12 De onderwijsvisitatie Tandheelkunde

13 II. Het Referentiekader Tandheelkunde De visitatiecommissie heeft voorafgaand aan de bezoeken een referentiekader opgesteld. Zij heeft daarbij, net als de Nederlandse visitatiecommissie Tandheelkunde dit in 1999 deed, aansluiting gezocht bij het referentiekader van de vorige (gezamenlijke) Vlaams-Nederlandse visitatie Tandheelkunde (1994), om zo de continuïteit in het proces van kwaliteitsbewaking te benadrukken. Verder kadert het referentiekader binnen de decretale verplichtingen die voor de universiteiten van kracht zijn (universiteitsdecreet 1991 en uitvoeringsbesluiten) en de richtlijnen in de Handleiding voor de onderwijsvisitaties in de tweede ronde (VLIR, 2001). In de tweede visitatieronde is voorzien dat het referentiekader na het indienen van de zelfevaluatierapporten door de betrokken opleidingen en vóór het visitatiebezoek wordt voorgelegd aan de opleidingen. Bij aanvang van elk visitatiebezoek is ook een moment voorzien waarop het referentiekader wordt besproken met de opleidingsverantwoordelijken. Alle opleidingen hebben zich akkoord verklaard met de inhoud van het referentiekader. Het onderstaand referentiekader wordt door de voltallige visitatiecommissie gedragen. In het referentiekader worden twee delen, die niet los van elkaar kunnen beschouwd worden, onderscheiden: een eerste deel, dat vooral betrekking heeft op het product van onderwijs en studie, en een tweede deel, dat vooral betrekking heeft op de processen van onderwijs en studie. Het product van onderwijs en studie Het product van de studie Tandheelkunde is de tandarts. Het kandidaatsdiploma Tandarts heeft volgens de visitatiecommissie slechts een gering civiel effect: zij beschouwt dit als tussenstation in de opleiding tot tandarts. Zij vindt het essentieel dat de opleiding Tandheelkunde als één geheel wordt beschouwd. De visitatiecommissie heeft kennis genomen van de hervorming van de structuur van het hoger onderwijs, i.c. de invoering van de bachelor/master-structuur. Het Referentiekader 13

14 gegeven dat de visitatiecommissie over de voorbereidingen op deze vernieuwing geen kwantitatieve uitspraken doet, sluit niet uit dat plannen in dit verband tijdens de gesprekken in de universiteiten kunnen betrokken worden. De visitatiecommissie heeft het volgende referentiekader voor de afstuderende tandarts vastgesteld: De afstuderende tandarts is in staat om te functioneren in zijn beroep (hetzij in een solo-, hetzij in een groepspraktijk); Hij is in staat om aan personen, die zich melden voor de professionele verzorging van het oro-faciale systeem, zorg te verlenen volgens eigentijdse kennis, kunde en opvattingen door anamnese, analyse, diagnose, voorlichting, instructie, therapie en rehabilitatie, dan wel zorg te dragen voor adequate verwijzing naar een specialist of collega. Daarbij dient hij rekening te houden met de objectieve noden, de wensen en de mogelijkheden van de patiënt. Hij heeft zich de bekwaamheden van medisch expert (op oro-faciaal vlak) en preventiedeskundige eigen gemaakt. Hij heeft noties van management en is ertoe opgeleid om in een open en constructieve sfeer met mensen te communiceren en samen te werken. De afstuderende tandarts dient zich bewust te zijn van de snelle kennisvermeerdering, hij dient een attitude te hebben ontwikkeld om hiermee om te gaan en de kennis bij te houden en te actualiseren door gerichte literatuurstudie en het volgen van post-academische cursussen. De afstuderende tandarts dient te beschikken over de attitude en de vaardigheden die noodzakelijk zijn om deel te nemen aan de activiteiten van het wetenschappelijk forum van zijn discipline. In concreto betekent dit onder meer dat hij in staat is om kritisch de op hem gerichte literatuur te lezen, cursussen te volgen, en aan discussies deel te nemen. De afstuderende tandarts dient hierbij wetenschappelijke criteria te kunnen hanteren. De afstuderende tandarts dient een attitude te hebben ontwikkeld om eigen werk kritisch te evalueren. Hij handelt op deontologisch correcte wijze. Processen van onderwijs en studie De visitatiecommissie hanteert de volgende algemeen-onderwijskundige uitgangspunten: 1. Onderscheiden wordt: a. een opleidingsprogramma: het onderwijs dat de opleiding biedt; b. een studieprogramma: hetgeen van de student verwacht wordt en op welke resultaten hij wordt getoetst. 2. De opleiding is verantwoordelijk voor de wetenschappelijke en de beroepsvoorbereidende kwaliteit, de effectiviteit, de efficiëntie en de actualiteit van het opleidingsprogramma. Dit programma is afgeleid uit de hiervoor genoemde 14 Referentiekader

15 eisen die aan de afstuderende tandarts zijn te stellen. Het opleidingsprogramma wordt gekenmerkt door verschillende vakgebieden, waarbij zowel differentiatie als integratie van deze vakgebieden van belang zijn. 3. De student is mede verantwoordelijk voor de kwaliteit en de voortgang van zijn studie. 4. Om deze verantwoordelijkheid te kunnen dragen dient het opleidingsprogramma haalbaar te zijn en moet het voltooid kunnen worden in de ervoor gestelde tijd. Het opleidingsprogramma dient ruimte te laten voor keuzen door de student. Daarbij wordt onder meer gedacht aan keuzen in verband met de inhoud van het programma, het les/leermateriaal, de leermethode, stagemogelijkheden en internationale ervaringen. Voorts dient de opleiding voor ieder opleidingsonderdeel helder geformuleerde schriftelijke informatie (in druk of elektronisch) te verstrekken over toelatingseisen, doelstellingen, onderwijsaanbod, studiepunten, evaluatiemethode en -moment(en). De opleiding dient de doelstellingen van een opleidingsonderdeel voor de student duidelijk te relateren aan andere opleidingsonderdelen en aan het einddoel van de opleiding. 5. Het opleidingsprogramma werpt geen belemmeringen op aan een efficiënt tijdgebruik door de student. Over het programma is duidelijke en schriftelijke informatie voorhanden. De opleiding zorgt voor een gunstig leerklimaat voor professionele ontwikkeling en persoonlijke groei. 6. Voor zover de wetgeving dit toelaat, zouden studenten die, al of niet tijdelijk, een hoger studietempo hebben dan de mediane student (de student waarop het opleidingsprogramma is afgestemd) de gelegenheid moeten krijgen dit hogere tempo aan hun studievoortgang ten goede te laten komen. Studenten die, al of niet tijdelijk, een lager tempo hebben, moet de mogelijkheid geboden worden om door herkansing hun achterstand in te lopen. 7. Aan de omvang en samenstelling van het opleidingsprogramma liggen metingen of verantwoorde schattingen van de studielast/studietijd (de aan studie en het volgen van onderwijs bestede tijd) ten grondslag. Deze waarden zijn bij zowel studenten als docenten bekend. Er dienen op regelmatige basis docenten- en programmaevaluaties plaats te vinden in de opleiding. De resultaten hiervan dienen zichtbaar in het onderwijs te worden ingebracht. 8. De opleiding heeft een systeem van studie- en studentenbegeleiding dat tot doel heeft het voorkomen en tijdig signaleren van studieproblemen, alsmede het doen van suggesties voor oplossingen. Het omvat daartoe onder meer een registratie- en terugkoppelingssysteem voor de studievoortgang. Studiebegeleiding werkt zowel in het algemeen als voor de individuele student en is voor elke student beschikbaar. 9. Het academisch personeel is in de gelegenheid om zich zowel op de universiteit als daarbuiten te professionaliseren via een gestructureerd vormingsaanbod, waarin zowel didactiek als inhoudelijke tandheelkundige aspecten aan bod komen. Referentiekader 15

16 16

17 III. De opleidingen in vergelijkend perspectief In dit hoofdstuk geeft de visitatiecommissie in vergelijkend perspectief een overzicht van haar bevindingen over de opleidingen Tandheelkunde. Zij besteedt daarbij voornamelijk aandacht aan elementen die haar het meest in het oog zijn gesprongen of die zij belangrijk acht, en aan vaststellingen die zij in meerdere opleidingen heeft gedaan. De lezer dient er zich derhalve bewust van te zijn dat het niet de bedoeling van de commissie is, de deelrapporten in dit hoofdstuk in detail te herhalen. 1. Onderwijsprofiel, doelstellingen en eindtermen De doelstellingen en eindtermen zijn in de zelfevaluatierapporten van de opleidingen Tandheelkunde aan de K.U.Leuven en de UGent duidelijk omschreven. De vertaling van de doelstellingen naar de eindtermen is bovendien helder en gedetailleerd weergegeven. Volledigheidshalve dient in de doelstellingen en eindtermen aan de UGent nog in een aantal aanvullingen (o.a. inzake de actieve betrokkenheid van studenten bij wetenschappelijk onderzoek en het doen van verslaggeving over onderzoek) te worden voorzien om in overeenstemming te zijn met de door de visitatiecommissie geformuleerde minimumeisen. In het zelfevaluatierapport van de opleiding Tandheelkunde aan de VUB is het onderscheid tussen de doelstellingen en eindtermen niet altijd even duidelijk te maken. Om zowel de doelstellingen als de eindtermen meer in overeenstemming te brengen met de door de commissie geformuleerde minimumeisen, is onder meer een sterkere accentuering nodig van wetenschappelijke vorming, psychosociale en communicatieve vaardigheden, competentieontwikkeling en life-longlearning. De vertaling van de doelstellingen en eindtermen naar de programma s is transparant voor wat de K.U.Leuven en de UGent betreft. In het Brusselse zelfevaluatierapport werd deze vertaling niet geëxpliciteerd. Studenten worden in geen van de gevisiteerde opleidingen structureel betrokken bij het formuleren van de doelstellingen en eindtermen. De opleidingen in vergelijkend perspectief 17

18 Het onderwijsprofiel van de Gentse tandheelkunde-opleiding is conceptueel goed ontwikkeld en werd in het zelfevaluatierapport goed beschreven. Hoewel nog niet helemaal operationeel heeft het onderwijsconcept in grote mate ingang gevonden in het onderwijs. Om het onderwijsprofiel van de Leuvense opleiding te vervolledigen, dient nog een duidelijke onderwijskundige filosofie te worden uitgetekend. Het onderwijsprofiel van de opleiding Tandheelkunde te Brussel is nog in zeer beperkte mate uitgewerkt en vraagt om meer collectieve reflectie. De visitatiecommissie concludeert op basis van het ter beschikking gestelde materiaal en de gesprekken tijdens haar bezoeken dat de doelstellingen van de Gentse en Leuvense opleidingen Tandheelkunde binnen o.a. de gegeven juridische en financiële randvoorwaarden haalbaar zijn. Met betrekking tot de Brusselse tandheelkunde-opleiding vindt zij dat met name de financiële randvoorwaarden ongunstig zijn. 2. Programma 2.1. Opbouw en inhoud van het programma Studenten leggen (sinds het academiejaar 97-98) een proef af alvorens toegelaten te worden tot de opleiding Tandheelkunde. De opleiding zelf omvat vijf studiejaren, gespreid over twee cycli. De eerste cyclus van de opleiding (kandidaturen) neemt decretaal twee jaar in beslag, de tweede cyclus (tandartsjaren of proefjaren) drie jaar. De Brusselse opleiding maakt sinds het academiejaar gebruik van een nieuw programma, dat over de jaren progressief is ingevoerd. In het academiejaar zijn de eerste studenten van het nieuwe programma afgestudeerd. Te Gent en Leuven zijn sinds het academiejaar in de tandheelkunde-opleidingen nieuwe programma s in gebruik. In het academiejaar zullen de eerste studenten van deze nieuwe programma s afstuderen. Aan de VUB is het programma in de vijf studiejaren voor alle studenten hetzelfde. De UGent voorziet in het derde proefjaar in één keuzevak. Aan de K.U.Leuven vullen de studenten in het tweede en derde tandartsjaar het verplichte programmagedeelte aan met keuzevakken en Capita Selecta. Alle opleidingen voorzien eveneens in aangepaste programma s voor studenten Biomedische Wetenschappen en Arts of buitenlandse studenten die later in de opleiding instromen. (Met name aan de UGent ligt later instappen in de opleiding Tandheelkunde niet voor de hand, gezien de specifiek tandheelkundige oriëntatie van het kandidatuursprogramma.) In de Brusselse kandidaturen Tandheelkunde ligt de nadruk hoofdzakelijk op basiswetenschappelijke en biomedisch gerichte opleidingsonderdelen. Daarnaast zijn er een beperkt aantal opleidingsonderdelen die de tandheelkunde tot onderwerp hebben. Het Leuvense programma van de eerste cyclus bestaat hoofdzakelijk uit basiswetenschappen (eerste semester van de eerste kandidatuur), basisbiologische en 18 De opleidingen in vergelijkend perspectief

19 medische opleidingsonderdelen. Daarnaast krijgen de studenten handvaardigheidstraining en worden de studenten ingeleid in een aantal specifiek tandheelkundige opleidingsonderdelen. Het Gentse programma, dat conceptueel is opgevat als een geheel van blokken en lijnen, laat moeilijk toe een inhoudelijke scheiding te maken tussen de kandidaturen en de proeven. Vanaf de eerste kandidatuur worden de studenten vertrouwd gemaakt met specifiek tandheelkundig georiënteerde thema s en praktische vaardigheden. De tweede cyclus bestaat in alle opleidingen uit klinisch gerichte opleidingsonderdelen, die in het bijzonder de tandheelkunde behandelen. Vrijwel alle klinische aspecten, zoals conserverende tandheelkunde, prothetische tandheelkunde, parodontologie, endodontologie, stomatologie, orthodontie en dento-maxillo-faciale orthopedie, en kindertandheelkunde komen in de betrokken opleidingen vroeger of later in de tweede cyclus aan bod. De visitatiecommissie heeft waardering voor de programmahervormingen, die recent in de opleidingen werden doorgevoerd. Zij beoordeelt de opbouw van de programma s als voldoende voor de VUB, als voldoende tot goed voor de K.U.Leuven en als goed voor de UGent. De inhoud van de programma s is naar mening van de commissie voldoende (VUB) tot goed (K.U.Leuven, UGent). De drie programma s in beschouwing nemend, merkt de visitatiecommissie het volgende op: De veranderingen in de programma s hebben geleid tot een meer tandheelkundige oriëntatie bij de aanvang van de opleidingen. De wetenschappelijke aanpak is weliswaar versterkt, maar dat zou nog kunnen worden geïntensifieerd. De integratie in de tandheelkundige kliniek en de integrale behandelingsplanning dient in alle opleidingen verder versterkt te worden. Om de opleidingen te helpen de kwaliteit van hun programma s te handhaven heeft de visitatiecommissie ook per opleiding een aantal opmerkingen geformuleerd over elementen die nog verbetering behoeven. Hiervoor wordt verwezen naar de deelrapporten. Tot slot heeft de visitatiecommissie met betrekking tot het programma ook nagegaan in welke mate er aandacht wordt geschonken aan het ontwikkelen van vaardigheden bij de studenten. Wat de communicatievaardigheden van de Gentse en Leuvense tandheelkundestudenten betreft, worden in de opleiding zowel de mondelinge als schriftelijke vaardigheden goed gestimuleerd. In de Brusselse opleiding lijken de mondelinge vaardigheden meer gehanteerd te worden dan de schriftelijke. Studenten lijken in geen van de betrokken opleidingen warm te lopen voor het gebruik van informatie- en communicatietechnologie tijdens hun studies. Hun computervaardigheden kunnen tijdens de opleidingen nog worden verbeterd. In de programma s wordt onvoldoende aandacht besteed aan praktijkbeheer en voorbereiding op mogelijke samenwerkingsvormen. Er is te Brussel meer aandacht gewenst voor levenslang leren. In Gent neemt de aandacht hiervoor in de tandheel- De opleidingen in vergelijkend perspectief 19

20 kunde-opleiding toe. Aan de K.U.Leuven is er binnen de opleiding aandacht voor levenslang leren vastgesteld. Het zelfstandig werken (VUB) en het kritisch denken (K.U.Leuven, UGent, VUB) kunnen nog versterkt worden Onderwijsleersituatie De visitatiecommissie heeft in de opleiding Tandheelkunde aan de VUB geen onderwijskundige filosofie kunnen onderscheiden en zij heeft moeite gehad om de onderwijskundige filosofie in de opleiding aan de K.U.Leuven éénduidig te definiëren. De ontwikkeling van het onderwijsprofiel in de Tandheelkunde aan de UGent is gepaard gegaan met de opbouw van de onderwijsleeromgeving. Hoewel nog niet helemaal operationeel heeft het onderwijsconcept in grote mate ingang gevonden in het onderwijs. De opleidingen maken gebruik van uiteenlopende werkvormen. De theoretische opleidingsonderdelen worden doorgaans via hoorcolleges aan de studenten overgedragen. Als praktijk zijn er werkcolleges en praktische oefeningen. Concreet gaat het daarbij over de natuurwetenschappelijke practica en de praktijkgerichte opleidingsonderdelen (zoals de kijkstages, de prekliniek en de kliniek). Zowel aan de K.U.Leuven als de VUB wordt een (externe) klinische stage ingericht. Aan de K.U.Leuven worden de bovenvermelde werkvormen ook aangevuld met begeleide zelfstudie. In het tandheelkunde-onderwijs van de UGent wordt gebruik gemaakt van problem-based tutorials en gestuurde zelfstudie. Zowel aan de K.U.Leuven als de UGent wordt in de opleidingen Tandheelkunde onderwezen vanuit een perspectief van evidence-based onderwijs. Gelet op het belang van de oriëntatie op de toekomstige beroepsuitoefening wordt geadviseerd groepsgewijs leren en werken met name aan de K.U.Leuven en de VUB verder te stimuleren. De toepassing van meer actieve werkvormen wordt aanbevolen ten aanzien van alle gevisiteerde opleidingen. De begeleide zelfstudie aan de K.U.Leuven dient verder bevorderd te worden. Vanwege de Brusselse opleidingsverantwoordelijken is er terughoudendheid ten aanzien van de introductie van onderwijsvernieuwende projecten vastgesteld. Informatie- en communicatietechnologie vinden in toenemende mate ingang in de opleidingen Tandheelkunde aan de K.U.Leuven en de UGent. Met betrekking tot het digitale leerplatform Blackboard (dat in gebruik is aan de K.U.Leuven) beveelt de visitatiecommissie aan om het actiever ten bate van het leerproces van de studenten aan te wenden. De geplande introductie van een digitaal leerplatform in de Gentse opleiding ervaart de visitatiecommissie als wenselijk en noodzakelijk. Ondanks de goede uitwerking van elektronisch studiemateriaal door enkele personen is in de opleiding Tandheelkunde aan de VUB van een veralgemeende digitale leeromgeving nog geen sprake. De Leuvense opleiding heeft recent twee preklinische DENTSIM-units aangekocht, teneinde studenten in de gelegenheid te stellen autonoom in een virtuele praktijk- 20 De opleidingen in vergelijkend perspectief

21 omgeving verschillende tandpreparatietechnieken te leren. De opleiding heeft daarmee een belangrijk nieuw eigentijds leermiddel in huis gehaald, dat in de eerste twee studiejaren van de opleiding is geïntroduceerd. Het academisch tandheelkundepersoneel aan de K.U.Leuven doceert doorgaans op basis van eigen cursusmateriaal, dat van uitstekende kwaliteit is. De visitatiecommissie heeft vastgesteld dat in de tandheelkunde-opleidingen aan de UGent en de VUB soms (gedeeltelijk) verouderd cursusmateriaal in gebruik is. Ook blijkt dat in overeenstemming met het onderwijskundige blok-principe aan de UGent nog een aantal cursussen beter geïntegreerd kunnen worden. Zowel de Gentse als de Leuvense opleiding worden door de visitatiecommissie aangemoedigd om meer (nationale en internationale) kernboeken in het onderwijs te introduceren. De studenten zijn over het algemeen tevreden over het aangeboden onderwijs. De contacten tussen het personeel en de studenten zijn overal goed Toetsing en evaluatie Aan de UGent is de eerste cyclus Tandheelkunde georganiseerd volgens een semestersysteem en de tweede cyclus volgens een jaarsysteem. Aan de K.U.Leuven en de VUB wordt in de opleidingen een semestersysteem gevolgd. Theoretische opleidingsonderdelen worden in de Tandheelkunde aan de K.U. Leuven doorgaans schriftelijk, schriftelijk met mondelinge toelichting of mondeling met schriftelijke voorbereiding geëxamineerd. Aan de UGent worden theoretische opleidingsonderdelen in de eerste cyclus voornamelijk schriftelijk geëvalueerd en in de tweede cyclus meestal mondeling, al dan niet voorafgegaan door een schriftelijke voorbereiding. Het niveau en de relatieve moeilijkheidsgraad van de Gentse en de Leuvense examens beoordeelt de visitatiecommissie als goed. Inzicht en vaardigheden komen hierin in goede mate aan bod. Aan de VUB wordt het merendeel van de theoretische opleidingsonderdelen mondeling geëxamineerd, wat de inschatting van het niveau en de relatieve moeilijkheidsgraad van de examens door de commissie bemoeilijkte. Zij heeft op basis van de informatie in het zelfevaluatierapport en tijdens de gesprekken de indruk opgedaan dat het evenwicht tussen het toetsen van kennis en inzicht tijdens de examens varieert per opleidingsonderdeel. Met betrekking tot de VUB merkt de visitatiecommissie op dat de kleinschaligheid van de opleiding Tandheelkunde tot een snelle en persoonlijke terugkoppeling leidt. Deze informele gewoonten lijken echter tegelijkertijd onduidelijke evaluatiecriteria en toetsingsregelingen in de hand te werken. De evaluatiecriteria van individuele docenten zijn niet éénduidig. De visitatiecommissie spreekt dan ook haar bezorgdheid uit over het grote aandeel mondelinge examens in de beoordeling van de studenten. Ook wat de opleidingen Tandheelkunde aan de K.U.Leuven en de UGent betreft is er sprake van een groot mondeling aandeel in de examens bij de beoordeling van studenten. De commissie is van mening dat bij het afleggen van De opleidingen in vergelijkend perspectief 21

22 theoretische examens bij voorkeur van verschillende toetsmethodes wordt gebruik gemaakt, welke leiden tot afzonderlijke scores. Voor de evaluatie van praktijkgerichte opleidingsonderdelen is doorgaans permanente evaluatie voorzien. Voor de klinische activiteiten moeten de studenten een minimum aantal basisverrichtingen uitgevoerd hebben alvorens deel te kunnen nemen aan de bijhorende examens. Uit de gesprekken met de studenten is gebleken dat de kwaliteitscriteria voor de evaluatie van de praktijkgerichte opleidingsonderdelen zoals gehanteerd door het assisterend academisch personeel voor de (pre)kliniek aan de VUB variëren. Van kalibrering tussen beoordelaars in de klinische fase zijn binnen de Gentse opleiding een paar voorbeelden aanwezig, die best meer structureel doorgevoerd kunnen worden. Het zou goed zijn met betrekking tot de permanente evaluatieprocedures van de Gentse klinische activiteiten meer onderling overleg te voorzien, ten einde de terugkoppelings- en beoordelingsmogelijkheden in het klinisch onderwijs beter uit te werken. Aan de K.U.Leuven wordt met een Visueel Analoge Score (VAS) aangegeven waar de student zich precies in zijn klinisch leerproces bevindt. De visitatiecommissie is terughoudend ten aanzien van het gebruik van deze score. Zij heeft de indruk dat de studenten hiermee vrij uniforme beoordelingen bekomen, die hen te weinig gedetailleerde terugkoppeling geven over hun vorderingen. Ook de mondelinge toelichtingen die hierbij worden voorzien, blijken naar het oordeel van de studenten soms te beperkt. Daarom adviseert de visitatiecommissie om de beoordeling van de kliniek te herbekijken. De visitatiecommissie evalueert in het bijzonder de eindwerkpatiënt (K.U.Leuven), de multidisciplinaire patiënt (UGent) en de patiëntcasus (VUB) als goede toetsingsinstrumenten voor het probleemoplossend vermogen. De visitatiecommissie is er voorstander van dat de Brusselse opleiding Tandheelkunde een toetsbeleid ontwikkelt. Zowel met betrekking tot de theoretische als de praktische opleidingsonderdelen concludeert de visitatiecommissie dat de tandheelkunde-opleidingen aan de K.U.Leuven en de UGent verder dienen na te denken over hun toetsfilosofie en -methodieken. De visitatiecommissie adviseert dat de opleidingsverantwoordelijken zich hiervoor internationaal heroriënteren. 3. Afstudeerwerk/Eindverhandeling/Scriptie en Stage 3.1. Afstudeerwerk/Eindverhandeling/Scriptie In de opleiding Tandheelkunde aan de VUB staat het afstudeerwerk geprogrammeerd in het derde tandartsjaar, waar het 5 studiepunten (op een totaal van 60) vertegenwoordigt. Aan de K.U.Leuven staat de eindverhandeling met een waarde 22 De opleidingen in vergelijkend perspectief

23 van 3 studiepunten onder de noemer van Capita Selecta geprogrammeerd in het tweede en derde tandartsjaar. In beide opleidingen kiezen de studenten tussen het maken van een literatuurstudie of deelname aan een onderzoeksproject. Zowel aan de K.U.Leuven als de VUB zijn de instructies en criteria voor de eindverhandelingen duidelijk geformuleerd. De gestelde eisen voor een literatuurstudie zijn goed. Op basis van de steekproef van afstudeerwerken en eindverhandelingen die de commissie heeft bestudeerd, acht zij het niveau ervan voldoende aan de VUB en goed aan de K.U.Leuven. De bibliografieën van de Brusselse studenten zijn soms beperkt en bevatten vooral verwijzingen naar oudere literatuur. Om het actualiteitsgehalte van de werken te garanderen, wordt daarom vaak voor aanvullingen via het internet gekozen. Het actualiteitsgehalte van de Leuvense eindverhandelingen en de uitgebreide bibliografieën zijn goed. Een kritische analyse van de bestudeerde literatuur lijkt in de Brusselse eindwerken vaak en in de Leuvense eindwerken in sommige gevallen te ontbreken. De afstudeerwerken en eindverhandelingen zijn overwegend literatuurstudies, zonder inbreng van eigen onderzoeksresultaten en -methoden. De visitatiecommissie is van oordeel dat de meerwaarde hiervan voor de studenten dan ook beperkt is. Zij pleit er voor het afstudeerwerk en de eindverhandeling uit te breiden tot de participatie in onderzoek of het uitvoeren van een eigen onderzoek, gekoppeld aan meer wetenschappelijke reflectie over het betreffende onderzoek. Hiervoor dient in een uitbreiding van het aantal studiepunten te worden voorzien. Omtrent de begeleiding van de afstudeerwerken en eindverhandelingen werden geen problemen vastgesteld. De beoordelingsprocedures lijken vlot te verlopen. De mondelinge presentatie en beoordeling van de afstudeerwerken/eindverhandelingen naast schriftelijke rapportage wordt gewaardeerd. De opleiding aan de UGent is de mening toegedaan dat, gelet op de studielast van de preklinische en klinische activiteiten in het programma en de tijd nodig om van een volwaardige scriptie te kunnen spreken, het programmeren van een scriptie in de opleiding niet haalbaar is. Als klinische en praktijkgerichte opleiding verkiest zij dan ook doorheen de opleiding een kritisch wetenschappelijke reflectie gespreid over verschillende opdrachten, die telkens uitmonden in een persoonlijk werk. Niettemin meent de visitatiecommissie dat het een vereiste is van een academische opleiding om een scriptie te programmeren. De literatuurstudie, die in de tweede kandidatuur door de studenten wordt uitgevoerd, acht de visitatiecommissie een goede voorbereiding op het maken van een scriptie. Het onderzoeksproject dat in het nieuwe curriculum is ingeschreven in het tweede en derde proefjaar is conceptueel goed uitgewerkt, maar hiervoor dient in het programma ook nog effectief tijd te worden voorzien. De opleidingen in vergelijkend perspectief 23

24 3.2. Stage Onder de stages verstaat de visitatiecommissie de praktijkgerichte onderdelen van de opleidingen, zoals de kijkstages, de prekliniek, de kliniek en de externe (klinische) stages. Aan de VUB (eerste kandidatuur) en aan de K.U.Leuven (tweede kandidatuur) zijn kijkstages voorzien. De preklinische en klinische activiteiten zijn in alle gevisiteerde opleidingen goed georganiseerd en degelijk onderbouwd. De prekliniek vangt in de K.U.Leuven en de UGent aan in de eerste kandidatuur en loopt respectievelijk door tot in het derde tandartsjaar en tweede proefjaar. Het zelfstandig klinisch werken staat in beide opleidingen geprogrammeerd vanaf het eerste tandartsjaar/ proefjaar. De visitatiecommissie is er voorstander van om in alle opleidingen, en in het bijzonder in de VUB, het aanbod van prekliniek en kliniek te vervroegen en tevens in omvang uit te breiden. De visitatiecommissie spreekt in het bijzonder haar waardering uit over de externe stage te Brugge die de Leuvense studenten in het derde tandartsjaar uitvoeren. Ook de stage in het Brugman Ziekenhuis voor tandheelkundestudenten aan de VUB wordt door de visitatiecommissie positief beoordeeld. De visitatiecommissie geeft aan de opleiding te Gent in overweging om naast een interne stage ook een stage extra muros in te richten. Het bezoeken van rusthuizen is hiertoe bijvoorbeeld een goede aanzet, al geeft de visitatiecommissie er de voorkeur aan dat de externe stage een langere periode in beslag zou nemen. De studenten hebben zich in de drie opleidingen positief uitgelaten over deze praktijkgerichte activiteiten. Ook de assisterende academische personeelsleden zijn zeer tevreden over hun aandeel in dit tandheelkunde-onderwijs. Met name aan de UGent en de VUB is vastgesteld dat de combinatie van het werk in een privé-praktijk met het werk in de opleiding zowel voor hen als voor de studenten een verrijking vormt. De begeleiding tijdens de verschillende praktijkgerichte momenten verloopt in alle gevisiteerde opleidingen vlot. Zoals hoger vermeld, dient nog wel in de drie opleidingen het beoordelingsbeleid aangepast te worden. Verder merkt de visitatiecommissie op dat de studenten tijdens hun praktische opleiding nergens tekort aan patiënten hebben. Het dient bewaakt te worden dat studenten ook voldoende bijzondere patiëntencategorieën behandelen, zoals ouderen, personen met een handicap en medisch gecompromitteerde patiënten (vooral UGent en VUB). De visitatiecommissie beveelt aan om tijdens de praktijkgerichte onderwijssituaties in alle opleidingen op systematische wijze aandacht te besteden aan praktijkbeheer en samenwerkingsvormen, EHBO/reanimatie, sociale en medische aspecten. Teamwork en ergonomie verdienen met name aan de K.U.Leuven en de VUB een verhoogde aandacht. Met betrekking tot de K.U.Leuven merkt de visitatiecommissie op dat dient bewaakt te worden dat studenten actief betrokken worden bij complexe behandelingen. Preventieve tandheelkunde wordt in het theoretische gedeelte van de opleidingen 24 De opleidingen in vergelijkend perspectief

25 behandeld, maar de vertaling ervan naar de praktijk dient in alle betrokken opleidingen nog meer geëxpliciteerd te worden. 4. Studenten 4.1. Studentenprofiel en studentenaantallen 1 Aan de VUB stromen ongeveer een gelijk aantal mannen als vrouwen in de opleiding in. Aan de K.U.Leuven en de UGent zijn de vrouwelijke studenten in de meerderheid. Er is over de periode t.e.m in de drie opleidingen een constante instroom van (een klein aantal) buitenlandse studenten vastgesteld. Het studentenprofiel is overal goed. Tabel 1A biedt een overzicht van het aantal generatiestudenten in de opleidingen Tandheelkunde in Vlaanderen in de periode t.e.m Tabel 1B en 1C bieden een overzicht van respectievelijk het totaal aantal eerstecyclusstudenten en tweedecyclusstudenten in de opleidingen Tandheelkunde in Vlaanderen in de periode t.e.m Voor de cijfers met betrekking tot de aantallen studenten in de afzonderlijke studiejaren wordt verwezen naar de deelrapporten. Tabel 1A Generatiestudenten Tandheelkunde voor de periode t.e.m Acad. j. VUB K.U.Leuven UGent De gegevens voor de academiejaren t.e.m zijn afkomstig uit de VLIR-databank Studentenstatistieken. De gegevens voor de academiejaren en werden door de opleidingen zelf verstrekt. De opleidingen in vergelijkend perspectief 25

26 Tabel 1B Totaal aantal studenten in de eerste cyclus Tandheelkunde voor de periode t.e.m Acad. j. VUB K.U.Leuven UGent Met betrekking tot de instroom in de opleidingen stelt de commissie vast dat samen met de invoering van de toelatingsproef ( 97-98) een daling van het aantal generatiestudenten en kandidatuursstudenten werd ingezet. De instroom in de kandidaturen is over de periode t.e.m gedaald tot kritische aantallen in de K.U.Leuven en de UGent, en subkritische aantallen in de VUB. De commissie juicht toe dat op interuniversitair niveau gesprekken gaande zijn om dit probleem op de VUB het hoofd te bieden. Verder blijkt uit recente gegevens die de commissie ontving dat er in het academiejaar te Leuven en te Gent een toename is van het aantal studenten dat de studies tandheelkunde aanvat. In de tweede cyclus is de daling van het aantal studenten ook voelbaar, zij het nog in mindere mate. Oorzaken hiervan zijn enerzijds studenten die pas in het eerste tandartsjaar of proefjaar de opleidingen binnenkomen en anderzijds de vertraging in de doorwerking van de verminderde instroom in de eerste cyclus. Het gaat hierbij onder meer om studenten met een (kandidaats)opleiding Arts, Biomedische Wetenschappen en buitenlandse studenten. De studentenaantallen in de eerste cyclus worden door deze latere instroom in de tweede cyclus - zij het slechts gedeeltelijk - gecompenseerd. Ook voor de tweede cyclus evalueert de visitatiecommissie de studentenaantallen als kritisch (K.U.Leuven en UGent) tot subkritisch (VUB). Met name aan de VUB ontbreekt het de opleiding volgens de visitatiecommissie aan een beleid omtrent de instroom. 26 De opleidingen in vergelijkend perspectief

27 Tabel 1C Totaal aantal studenten in de tweede cyclus Tandheelkunde voor de periode t.e.m Acad. j. VUB K.U.Leuven UGent Slaagcijfers en rendementen 2 De slaagcijfers van de kandidatuursstudenten (en de generatiestudenten in het bijzonder) zijn sinds de invoering van de toelatingsproef overal verbeterd. Wat de Gentse en Leuvense tweede cyclus betreft, zijn de slaagcijfers over de gehele periode t.e.m goed tot zeer goed. De slaagpercentages in het Brusselse eerste jaar tandarts liggen, door de vele uren praktijk in combinatie met theoretische opleidingsonderdelen, nog net iets lager dan verwacht; in de twee laatste tandartsjaren zijn ze goed. Voor de cijfers met betrekking tot de slaagcijfers in de afzonderlijke studiejaren van de gevisiteerde opleidingen wordt verwezen naar de deelrapporten. Het rendement van de opleidingen is goed. 2. De gegevens voor de academiejaren t.e.m zijn afkomstig uit de VLIR-databank Studentenstatistieken. De gegevens voor de academiejaren werden door de opleidingen zelf verstrekt. De opleidingen in vergelijkend perspectief 27

28 5. Studeerbaarheid 5.1. Studietijd Aan de UGent is samen met de invoering van het nieuwe programma Tandheelkunde een studietijdmeting opgezet, waarvan de resultaten op het ogenblik van het visitatiebezoek evenwel nog niet besproken waren. De visitatiecommissie hecht er belang aan dat de opleiding niet heeft gewacht tot de volledige invoering van het programma om met deze analyse van start te gaan. De Leuvense opleiding kiest ervoor om haar nieuwe programma in alle studiejaren in te voeren alvorens er een studietijdmeting op uit te voeren. In afwachting van de studietijdmeting wordt de studeerbaarheid op andere wijzen en zowel formeel als informeel bewaakt. Aan de VUB worden in het tandheelkunde-onderwijs geen studietijdmetingen uitgevoerd en zijn deze voorlopig ook niet gepland. De schriftelijke bevraging van de Brusselse tandheelkundestudenten (die door de Dienst Onderwijszaken in het academiejaar werd gehouden en die informatie over de studeerbaarheid van de opleiding bevat) werd door een te beperkt aantal studenten beantwoord om representatieve resultaten te bekomen. Op basis van de gesprekken met de tandheelkundestudenten heeft de commissie de indruk dat aan de VUB globaal een vrij goede overeenstemming tussen de begrote en reële studietijd bestaat. De introductie van het semestersysteem vraagt van de studenten wel een aanpassing: in dat systeem is er voor hen minder tijd voorzien om dezelfde hoeveelheid leerstof te verwerken. Naar aanleiding van gesprekken met de Leuvense tandheelkundestudenten verwacht de commissie dat in de tweede kandidatuur een hoge studielast wordt vastgesteld. Ook het huidige derde tandartsjaar (oud programma) blijkt zwaar te zijn. Ondanks het feit dat de visitatiecommissie de indruk heeft gekregen dat de studeerbaarheid van de tandheelkundeopleiding aan de UGent met de invoering van het nieuwe programma verbeterd is, is deze toch soms - onder meer op basis van opmerkingen van de studenten - zorgelijk gebleken. De zwaarte van de opleidingen als geheel mag hoe dan ook in geen van de drie gevisiteerde opleidingen onderschat worden. In alle betrokken opleidingen dient ook nagegaan te worden of de spreiding van de opleidingsonderdelen over de verschillende semesters evenwichtig is. De visitatiecommissie heeft via de Brusselse tandheelkundestudenten geen signalen over studiebelemmerende factoren gekregen. Met betrekking tot de Tandheelkunde aan de K.U.Leuven heeft ze vastgesteld dat tijdens de prekliniek en de kliniek het verouderde materiaal er soms toe leidt dat studenten vertraagd of geremd worden in hun werkzaamheden. Aan de UGent ervaart ze het als een probleem dat er soms onvoldoende patiënten zijn op de dienst waar de studenten kliniek lopen, terwijl andere diensten op datzelfde ogenblik handen tekort komen. 28 De opleidingen in vergelijkend perspectief