VLAAMSE INTERUNIVERSITAIRE RAAD DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

Transcriptie

1 VLAAMSE INTERUNIVERSITAIRE RAAD DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN Een onderzoek naar de kwaliteit van de opleidingen economische wetenschappen aan de Vlaamse universiteiten Brussel, december 1997

2 Voorwoord In dit rapport brengt de visitatiecommissie economische wetenschappen verslag uit over haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen naar aanleiding van het onderzoek dat zij in de periode april-mei 1997 heeft verricht naar de kwaliteit van de academische opleidingen economische wetenschappen aan twee Vlaamse universiteiten. Dit initiatief kadert in de werkzaamheden van de universiteiten en van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VL.I.R.) met betrekking tot de kwaliteitszorg van het academisch onderwijs. Hoewel de visitatie afzonderlijk in Vlaanderen plaatsvond, moet ze tevens gesitueerd worden in de bestaande samenwerking tussen de VL.I.R. en haar Nederlandse tegenhanger, de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU). Dit komt onder meer tot uiting in de gehanteerde procedure. Het rapport is in de eerste plaats bedoeld voor de betrokken faculteiten en is in het bijzonder gericht op kwaliteitshandhaving en -verbetering. Belangrijk hierbij is de opmerking van de commissie dat het in eerste instantie de bedoeling is dat haar rapport binnen elke faculteit aanleiding geeft tot discussie over op welke punten de faculteit zelf verbetering nodig acht binnen de gegeven randvoorwaarden. Daarnaast kan ook gehoopt worden dat het rapport voor de opleidingen aanleiding is om, waar mogelijk en zinvol, in onderling overleg te werken aan de verdere optimalisering van de positief beoordeelde kwaliteit. Naast het leveren van een bijdrage tot kwaliteitshandhaving en -verbetering moet het rapport tevens de bredere samenleving inlichten over de verschillende aspecten van het academisch onderwijs in de economische wetenschappen in Vlaanderen, en informatie verschaffen over de wijze waarop de betrokken opleidingen omgaan met de kwaliteit van het onderwijs. Aan deze opdracht wordt ruimschoots voldaan, niet alleen in de opleidingsrapporten, maar ook in dat gedeelte van het rapport waarin een aantal algemene aandachtspunten worden geformuleerd die de commissie bij de beoordeling van de kwaliteit van beide gevisiteerde opleidingen het meest in het oog zijn gesprongen of die zij belangrijk acht. De lezer moet zich echter terdege realiseren dat de rapportering van de visitatiecommissie slechts één fase is in het proces van kwaliteitszorg en dat het voorliggende rapport slechts een momentopname biedt van het academisch onderwijs in de economische wetenschappen. De commissie dankt in haar inleiding al diegenen die binnen de universiteiten bij de voorbereiding en uitvoering van deze visitatie waren betrokken. Ik sluit mij graag bij deze dank aan. Daarenboven is de VL.I.R. in het bijzonder veel dank verschuldigd aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor de deskundigheid en de inzet waarmee zij hun opdracht hebben uitgevoerd. A. Oosterlinck Voorzitter VL.I.R. 12/ DE OPLEIDINGEN RECHTEN EN NOTARIAAT IN VERGELIJKEND PERSPECTIEF

3 Inhoud Voorwoord 2 Deel 1: Algemeen deel 5 I. De onderwijsvisitatie economische wetenschappen 7 1. Inleiding 7 2. De betrokken opleidingen 7 3. De visitatiecommissie Samenstelling Taakomschrijving Werkwijze 8 4. Korte terugblik op de visitatie 9 5. Opzet en indeling van het rapport 10 II. Het referentiekader Inleiding Doelstellingen van de opleiding economische wetenschappen Minimumeisen ten aanzien van de opleiding economische wetenschappen Algemene didactische uitgangspunten 12 III. Algemene aandachtspunten Onderwijsfilosofie Instroom en totaal aantal studenten Taalvaardigheid en internationalisering Interne kwaliteitszorg 17 Deel 2: Opleidingsrapporten Katholieke Universiteit Leuven Universiteit Gent 35 Bijlagen Bijlage 1: Personalia van de leden van de visitatiecommissie 49 Bijlage 2: Bezoekschema visitatiecommissie economische wetenschappen 51 DE OPLEIDINGEN RECHTEN EN NOTARIAAT IN VERGELIJKEND PERSPECTIEF 3 12/1997

4 12/ DE OPLEIDINGEN RECHTEN EN NOTARIAAT IN VERGELIJKEND PERSPECTIEF

5 DEEL I ALGEMEEN DEEL DE OPLEIDINGEN RECHTEN EN NOTARIAAT IN VERGELIJKEND PERSPECTIEF 5 12/1997

6 12/ DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

7 I. De onderwijsvisitatie economische wetenschappen 1. Inleiding In dit rapport brengt de visitatiecommissie economische wetenschappen verslag uit van haar bevindingen over de academische opleidingen economische wetenschappen aan de Vlaamse universiteiten die zij in de periode april-mei 1997, in opdracht van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VL.I.R.), heeft gevisiteerd. De commissie heeft getracht om, ingevolge haar opdracht, zich een zo goed mogelijk beeld te vormen van de kwaliteit van de betrokken opleidingen en van de wijze waarop binnen het kader van deze opleidingen met de kwaliteit wordt omgegaan. Over beide door haar bezochte opleidingen heeft de visitatiecommissie een facultair rapport geschreven. In deze rapporten worden de conclusies en aanbevelingen per opleiding weergegeven. Daarnaast heeft de commissie een aantal algemene aandachtspunten geformuleerd die haar bij de beoordeling van de kwaliteit van beide gevisiteerde opleidingen het meest in het oog zijn gesprongen of die zij belangrijk acht. Het is niet de bedoeling van de commissie geweest om alle conclusies en aanbevelingen die werden geformuleerd in de deelrapporten in detail te herhalen in dit algemeen gedeelte. 2. De betrokken opleidingen De visitatiecommissie heeft de opleidingen economische wetenschappen bezocht aan de volgende universiteiten: van 23 t/m 24 april 1997: Katholieke Universiteit Leuven van 12 t/m 14 mei 1997: Universiteit Gent DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN 7 12/1997

8 3. De visitatiecommissie 3.1. Samenstelling De visitatiecommissie economische wetenschappen werd ingesteld door de VL.I.R. bij besluit van 14 maart De commissie had de volgende samenstelling: Voorzitter: Prof. Dr. L. Soete, Faculteit Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde, Universiteit Maastricht. Leden: Prof. Dr. W. Dyck, Departement Didactiek en Kritiek, Universitaire Instelling Antwerpen; Interfacultair Departement voor de Lerarenopleiding, Vrije Universiteit Brussel. Prof. Dr. F. Palm, Faculteit Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde, Universiteit Maastricht. Prof. Dr. W. Pauwels, Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen, Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius Antwerpen. Prof. Dr. P. Praet, Faculté des Sciences Economiques, Politiques et Sociales, Université Libre de Bruxelles; hoofdeconoom Generale Bank. Mevr. A. Van Linthoudt, stafmedewerker onderwijsbeleid verbonden aan het VL.I.R.-secretariaat, trad op als secretaris van de commissie. Voor een kort curriculum vitae van de leden van de visitatiecommissie wordt verwezen naar bijlage Taakomschrijving De taak van de visitatiecommissie, die in het instellingsbesluit is omschreven, was: a. op basis van de door de faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken, zich een oordeel te vormen over de kwaliteit van de opleiding (inclusief de kwaliteit van de afgestudeerden) en over de kwaliteit van het onderwijsproces (inclusief de kwaliteit van de onderwijsorganisatie), mede gelet op de eisen/verwachtingen die voortvloeien uit de facultaire taak iedere student voor te bereiden op de zelfstandige beoefening van de wetenschap of de beroepsmatige toepassing van wetenschappelijke kennis; b. het doen van aanbevelingen om te komen tot kwaliteitsverbetering Werkwijze De commissie hield haar installatievergadering op 14 april Tijdens deze vergadering heeft de commissie een referentiekader geformuleerd (zie algemeen deel, hoofdstuk II.), waarin de minimumeisen werden vastgelegd waaraan een opleiding economische wetenschappen naar haar opvatting zou moeten voldoen. Voorts werden er de zelfstudies besproken en het programma van de bezoeken opgesteld. 12/ DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

9 De bezoeken zijn aan beide universiteiten volgens een analoog stramien verlopen 1. Tijdens de eerste dag van het bezoek vond een voorbereidende vergadering van de visitatiecommissie plaats, gevolgd door gesprekken met het faculteitsbestuur en de opstellers van de zelfstudie, afzonderlijk met studenten en AP-leden uit de opleidings- of onderwijscommissie, de kandidatuurstudenten, de licentiestudenten, de AAP-leden en bursalen, de ZAP-leden eerste en tweede cyclus, de verantwoordelijken voor studieadvies en -begeleiding, de ombudspersoon en de verantwoordelijken voor internationalisering, en de afgestudeerden. s Avonds volgde een kennismaking met vertegenwoordigers van de academische overheid, van de faculteit en met de opleidingsverantwoordelijken. De tweede dag van het bezoek vond het intern beraad van de commissie plaats. Tevens werd de mogelijkheid tot bijkomende gesprekken voorzien. Deze konden plaatsvinden op verzoek van de visitatiecommissie zelf of op verzoek van betrokken personen uit de bezochte universiteit. Verder heeft de commissie kennis genomen van bijkomende informatie die door de opleidingen werd ter beschikking gesteld, zoals eindverhandelingen/scripties, verslagen, schriftelijk studiemateriaal, tijdschriften en handboeken. Tevens werden onderwijsruimten, computerfaciliteiten en bibliotheek bezocht. Elk bezoek werd afgesloten met een mondelinge rapportering waarin de voorlopige bevindingen van de commissie werden gepresenteerd aan de gevisiteerde opleiding. Als laatste stap in het visitatieproces heeft de commissie haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen in voorliggend rapport vastgelegd. 4. Korte terugblik op de visitatie De commissie hoopt met dit rapport een constructieve bijdrage te hebben geleverd tot de kwaliteit van de opleidingen economische wetenschappen in Vlaanderen. Zij is er zich van bewust dat haar opvattingen op een aantal punten afwijken van deze van de instellingen zelf en dat zij wellicht aanbevelingen heeft geformuleerd waar de faculteiten het niet mee eens zijn. Volgens de commissie moet het in eerste instantie de bedoeling zijn dat dit rapport binnen elke faculteit aanleiding geeft tot discussie en dat wordt nagegaan op welke punten de faculteit zelf verbetering nodig acht, en in welke mate dit binnen de gegeven randvoorwaarden te verwezenlijken is. Het is belangrijk voor ogen te houden dat het voorliggende rapport slechts de weergave kan zijn van een momentopname en dat het op een aantal punten reeds voorbijgestreefd zal zijn op het moment van publicatie. De visitatiecommissie heeft haar opdracht met genoegen uitgevoerd. Zij wenst haar dank uit te spreken ten aanzien van al diegenen die binnen de universiteiten bij de voorbereiding en uitvoering van deze visitatie waren betrokken. De commissie heeft de gastvrijheid waarmee zij door de verschillende instellingen werd ontvangen ten zeerste op prijs gesteld. In het bijzonder heeft zij waardering voor de grote openheid waarmee de gesprekken werden gevoerd. 1. Het bezoekschema van de visitatiecommissie is toegevoegd als bijlage 2. DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN 9 12/1997

10 De commissie hoopt dat realisaties en werkwijzen van de ene universiteit de andere zullen inspireren en motiveren, en dat haar rapport binnen de universiteiten een bijdrage zal leveren tot de verdere optimalisering van het academisch onderwijs in de economische wetenschappen. Ten slotte hoopt de visitatiecommissie dat voorliggend rapport in zijn geheel ook nuttige informatie verschaft aan de buitenwereld over de verschillende aspecten van het academisch onderwijs in de economische wetenschappen in Vlaanderen en een goed inzicht geeft in de kwaliteit van de gevisiteerde opleidingen. 5. Opzet en indeling van het rapport Voorliggend rapport bestaat uit twee delen. In een eerste deel beschrijft de commissie in hoofdstuk II het referentiekader waarvan zij is uitgegaan bij de beoordeling van de gevisiteerde opleidingen. Tevens worden in dit deel in hoofdstuk III de belangrijkste algemene aanbevelingen en conclusies weergegeven. In het tweede deel van het rapport brengt de commissie verslag uit over beide opleidingen die zij heeft gevisiteerd. 12/ DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

11 II. Het referentiekader 1. Inleiding Bij de beoordeling van de opleidingen economische wetenschappen is de visitatiecommissie uitgegaan van de doelstellingen die de verschillende opleidingen zichzelf hebben gesteld. Respect voor de eigenheid van een opleiding en voor de diversiteit van dezelfde opleiding over de verschillende universiteiten heen veronderstelt immers dat in de eerste plaats wordt nagegaan of elke opleiding erin slaagt de eigen doelstellingen te realiseren. Dit neemt echter niet weg dat van de opleidingen mag worden verwacht dat zij een aantal minimumeisen verwezenlijken. Daarom heeft de commissie de door de opleidingen gestelde doelstellingen en de manier waarop deze worden ingevuld ook getoetst aan de door haar geformuleerde minimumeisen, welke in onderstaand referentiekader worden weergegeven. Het referentiekader omvat de doelstellingen van de opleiding economische wetenschappen, de minimumeisen ten aanzien van de opleidingen en een aantal algemeen didactische uitgangspunten. Tot slot moet worden opgemerkt dat de commissie dit referentiekader noch vóór, noch tijdens de bezoeken expliciet heeft bekend gemaakt, om de instellingen toe te laten onbevangen met de commissie van gedachten te wisselen over het eigen functioneren. Uiteraard is het referentiekader wel impliciet gebleken uit vragen en suggesties tijdens de gesprekken en uit de voorlopige conclusies en aanbevelingen tijdens de mondelinge rapportering. 2. Doelstellingen van de opleiding economische wetenschappen De opleidingen economische wetenschappen moeten bekwame economisten vormen, met een kritische geest, die zelfstandig economische en andere maatschappelijke verschijnselen kunnen duiden en probleemsituaties vanuit een algemeen economische invalshoek kunnen ontleden en tot een oplossing brengen, en daarom analytisch maar ook synthetisch kunnen redeneren. Om deze algemene doelstellingen te realiseren, moeten de opleidingen minimaal aan onderstaande minimumeisen voldoen. HET REFERENTIEKADER DE ONDERWIJSVISITATIE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN 11 12/1997

12 3. Minimumeisen ten aanzien van de opleiding economische wetenschappen a. In eerste instantie moeten de opleidingen economische wetenschappen het institutioneel kader waarbinnen zij gesitueerd zijn op een heldere wijze omschrijven. Dit is noodzakelijk om zowel naar de studenten als naar de arbeidsmarkt toe enige transparantie te scheppen in de onduidelijke situatie waarin zij zich momenteel binnen het universitaire en niet-universitaire economie-onderwijs in Vlaanderen bevinden. b. De visitatiecommissie is van mening dat de opleidingen economische wetenschappen verder minimaal aan volgende eisen dienen te voldoen: in de eerste plaats gericht zijn op een algemene economische vorming die stoelt op een brede basis, zowel binnen een juridisch/sociaal/politiek/historisch kader als binnen een methodologisch kader; studenten opleiden die in staat zijn tot autonoom en effectief onderkennen, structureren en oplossen van economische problemen, steunend op een degelijke theoretische en methodologische onderbouw en creatief en innovatief gebruik makend van de wetenschappelijke kennis; hiertoe moeten de opleidingen in de eerste plaats gericht zijn op het aanleren van beginselen, en minder op het nastreven van encyclopedische volledigheid; de studenten, via seminaries, practica en dergelijke voldoende in contact brengen met wetenschappelijk onderzoek, met het oog op het ontwikkelen van de vaardigheden en attitudes die vereist zijn om actief deel te nemen aan wetenschappelijke activiteiten van de discipline; onder de nodige begeleiding zelfstudie aanleren en aanmoedigen, dit onder meer in het kader van het onontbeerlijke levenslang leren; naast het bijbrengen van economische vaardigheden ook voldoende mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid bijbrengen, zowel in de moedertaal als in het Frans en het Engels, evenals voldoende relevante computervaardigheden; de nodige aandacht besteden aan de persoonlijkheidsvorming van de student, waarbij ook sociale vaardigheden niet over het hoofd mogen worden gezien; door middel van een voldoende contact met de praktijk de studenten een zicht bieden op de samenhang tussen de opleiding en de latere beroepsuitoefening; de afgestudeerden moeten in staat zijn tot het zelfstandig beoefenen van de wetenschap, het beroepsmatig toepassen van de opgedane wetenschappelijke kennis of een combinatie van beide. 4. Algemene didactische uitgangspunten a. De opleidingen zijn verantwoordelijk voor de wetenschappelijke en de beroepsvoorbereidende relevantie, de effectiviteit en de efficiëntie van het opleidingsprogramma. Het opleidingsprogramma moet aansluiten bij de doelstellingen en minimumeisen zoals hierboven geformuleerd, het moet een goede samenhang vertonen, waarbij de grondige opleiding van de eerste cyclus de nodige basisvaardigheden bijbrengt die een zekere differentiatie en specialisatie tijdens de tweede cyclus mogelijk maken, zonder evenwel het zicht op de totaliteit van het vakgebied te verliezen. 12/ HET REFERENTIEKADER

13 b. Studenten dienen verantwoordelijk te zijn voor de studiekeuze, het leerproces, de effectiviteit en de voortgang van hun studie. c. De opleidingen dienen aan de studenten de gelegenheid te geven deze verantwoordelijkheid op te nemen, door een naar vorm en inhoud kwalitatief hoogstaand aanbod. Een dergelijk aanbod dient zowel te beantwoorden aan de eisen die aan een universitair opleidingsprogramma in het algemeen kunnen worden gesteld, met name eisen betreffende de te realiseren doelstellingen, de vormgeving en de invulling van het feitelijke leer- en vormingsproces en van de evaluatie, als aan de specifieke eisen die met betrekking tot het vakgebied vooropstaan, zoals wetenschappelijk gehalte, actualiteit, beroepsgerichtheid enzovoort. De kwaliteit van het aanbod moet regelmatig worden geëvalueerd, bijvoorbeeld door de organisatie van onderwijsenquêtes bij studenten en afgestudeerden. d. Wat de doelstellingen betreft, staat de relevantie voorop. Deze relevantie kan worden afgewogen aan het wetenschappelijk actualiteitsgehalte en de beroepsvoorbereidende kwaliteit van de doelstellingen. Een opleiding dient bovendien van meet af aan de eind- en intermediaire doelstellingen van de opleiding en van de afzonderlijke opleidingsonderdelen aan de student bekend te maken. e. Wat het feitelijke leer- en vormingsproces betreft, zijn overwegend drie aspecten beslissend. De inhoudelijke invulling ervan genereert eisen naar de kwaliteit van het beschikbare studiemateriaal en de bredere documentaire ondersteuning van het proces, evenals naar de coherentie waarmee het feitelijk proces de vooropgestelde doelstellingen dekt. Er kunnen eisen worden gesteld in verband met de gebruikte werkvormen, de ondersteuning ervan met gepaste communicatie- en informatietechnologieën, de beschikbare materiële infrastructuur, enzovoort. Het leerproces dient met name ondersteund te worden door een moderne didactische uitrusting en door goed aansluitend studie- en onderwijsmateriaal, dat in voldoende mate voor de studenten beschikbaar is. Een gevarieerd gebruik van aangepaste didactische werkvormen en een efficiënte begeleiding ervan met relevante technologieën zijn van belang. De gehanteerde werkvormen dienen gericht te zijn op het aanleren van het zelfstandig, actief verwerken van de leerstof. Belangrijk hierbij is dat voldoende aandacht wordt besteed aan de didactische vaardigheden van de docenten. In hoofde van de student dient te worden gekeken naar zijn belasting, zijn mogelijkheden voor efficiënt gebruik van de studietijd, enzovoort. Bovendien is van belang of in de mate van het mogelijke rekening wordt gehouden met individuele verschillen, onder meer in studietempo. Dit laatste kan bijvoorbeeld blijken uit differentiatievoorzieningen binnen het programma, uit de dosering tussen contactonderwijs en zelfstudie, enzovoort. f. De belangrijkste eis ten aanzien van de examinering is dat de vorm en inhoud hiervan moeten overeenstemmen met de vooropgestelde doelstellingen en de wijze waarop deze vertaald worden in het leer- en vormingsproces. De exameneisen en -vormen dienen vooraf aan de studenten duidelijk bekend te worden gemaakt. Voorts dient ook aandacht te worden besteed aan aspecten als de billijkheid van de evaluatie, de betrouwbaarheid van de toetsing en de kwaliteit van de geleverde feedback. g. De opleiding dient te voorzien in een systeem van studievoorlichting en -begeleiding dat gericht is op het voorzien in de benodigde informatie en het voorkomen en tijdig signaleren van studieproblemen, alsmede op het doen van suggesties voor oplossingen. HET REFERENTIEKADER 13 12/1997

14 14 12/1997 ALGEMENE ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN

15 II. Algemene aandachtspunten In dit hoofdstuk geeft de visitatiecommissie een overzicht van de situatie met betrekking tot een aantal kwaliteitsaspecten inzake onderwijs, onderwijsorganisatie en randvoorwaarden van de opleiding economische wetenschappen. De commissie besteedt hier voornamelijk aandacht aan de elementen die haar het meest in het oog zijn gesprongen of die zij belangrijk acht, en aan vaststellingen die zij in beide faculteiten heeft gedaan. De lezer dient er zich derhalve bewust van te zijn dat het niet de bedoeling van de commissie is om alle conclusies en aanbevelingen die werden geformuleerd in de deelrapporten in detail te herhalen in dit hoofdstuk. 1. Onderwijsfilosofie Volgens de commissie is voor een academische opleiding economische wetenschappen de universitas -gedachte van uitermate groot belang. Met name dient voldoende aandacht te worden besteed aan het algemeen vormend karakter en de breedheid van de geboden opleiding. Daarnaast dient een opleiding economische wetenschappen ook toe te laten te specialiseren in verscheidene economische disciplines. Deze koppeling van algemeenheid met specialisatie, die tevens gepaard dient te gaan met een degelijke kwantitatieve scholing, komt tot uiting in de doelstellingen van beide gevisiteerde opleidingen. In de huidige programma-opbouw van de opleidingen economische wetenschappen in Vlaanderen kan worden vastgesteld dat de kandidaturen vooral algemeen vormend zijn, terwijl de licenties specialisatie mogelijk maken. Binnen deze structuur kunnen verschillende varianten worden vastgesteld, zoals bijvoorbeeld het al dan niet aanbieden van een gemeenschappelijke eerste cyclus economische wetenschappen - toegepaste economische wetenschappen, het inrichten van de opleiding economische wetenschappen als aparte opleiding of als specialisatie binnen de opleiding toegepaste economische wetenschappen,... Los van de vorm waaronder een opleiding economische wetenschappen wordt aangeboden, is het belangrijk voor ogen te houden dat ze een eigen finaliteit heeft en binnen het geheel van economie-opleidingen een aparte plaats inneemt. De commissie is van mening dat ook binnen de specialisatie, die momenteel vooral in de tweede cyclus aan bod komt, de algemeen vormende component meer tot uiting zou moeten komen. De opleidingen zouden kunnen overwegen binnen de waaier aan keuzes die wordt aangeboden een ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN 15 12/1997

16 band met andere disciplines tot stand te brengen, onder meer via dwarsverbanden tussen enerzijds de economie en anderzijds disciplines als wijsbegeerte, ethiek, psychologie, sociologie, geschiedenis en recht. Dit gebeurt nu vrij weinig, waardoor de kloof tussen de algemeen vormende eerste cyclus en de tot specialisatie leidende tweede cyclus op dit punt vrij groot is. 2. Instroom en totaal aantal studenten De visitatiecommissie is van mening dat, omwille van het beperkt aantal studenten dat de opleidingen economische wetenschappen in Vlaanderen tellen, het voortbestaan van deze opleidingen als aparte studierichtingen in het gedrang dreigt te komen. In beide gevisiteerde opleidingen ligt de instroom zowel als het totaal aantal studenten onder het optimale niveau. De vraag, die in de verschillende geledingen van de maatschappij bestaat, naar afgestudeerden met het diploma economische wetenschappen is momenteel hoger dan het aantal studenten economische wetenschappen dat jaarlijks afstudeert. De goede positie op de arbeidsmarkt is vooral te danken aan de algemene, analytische competentie waarover een licentiaat in de economische wetenschappen beschikt. In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van het aantal uitgereikte diploma s economische wetenschappen aan beide gevisiteerde instellingen, voor de periode tot en met Tabel 1: Aantal uitgereikte diploma s economische wetenschappen aan de K.U.Leuven en de RUG in de periode t.e.m Acad.jaar KULv RUG Naast het feit dat het aantal studenten economische wetenschappen te laag ligt, dient tevens te worden opgemerkt dat de opleidingen niet steeds de studenten met de juiste capaciteiten schijnen aan te trekken. De opleidingen economische wetenschappen hebben niet op de eerste plaats studenten nodig die in het secundair onderwijs de studierichting economie hebben gevolgd doch eerder studenten die voldoende aanleg en interesse hebben voor wiskunde, en daarenboven geïnteresseerd zijn in economie. Aan de K.U.Leuven kiezen deze studenten doorgaans voor de opleiding handelsingenieur. Aan de RUG dreigt zich in de toekomst hetzelfde probleem voor te doen, met de oprichting van de nieuwe optie technische bedrijfskunde binnen de toegepaste economische wetenschappen. De instroomproblematiek is volgens de commissie op de eerste plaats het gevolg van een imagoprobleem van de opleidingen economische wetenschappen bij abituriënten en hun ouders, 12/ ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN

17 dat onder meer ontstaat omwille van de begripsverwarring waarmee het ganse economie-onderwijs in Vlaanderen momenteel te kampen heeft. Aan dit imagoprobleem zou op een aantal manieren kunnen worden tegemoet gekomen. Op de eerste plaats denkt de commissie aan een terugkeer naar de vroegere benamingen algemene economie versus bedrijfseconomie, waarbij beide opleidingen zouden worden aangeboden binnen faculteiten economische wetenschappen. Omwille van het begrip toegepaste in de benaming toegepaste economische wetenschappen ontstaat de indruk dat deze opleiding direct toepasbaar zou zijn in de praktijk, waar dit niet het geval zou zijn voor de opleidingen economische wetenschappen. Daardoor heerst de indruk dat een diploma van licentiaat in de economische wetenschappen minder uitwegen biedt op de arbeidsmarkt, wat in werkelijkheid helemaal niet het geval is. Daarnaast zou een formulering van de begintermen, namelijk de minimumeisen waaraan een student zou moeten voldoen vooraleer de opleiding economische wetenschappen aan te vatten, er kunnen voor zorgen dat juister wordt gerekruteerd. Een grote duidelijkheid in de studievoorlichting aan abituriënten is in dit opzicht zeer belangrijk. 3. Taalvaardigheid en internationalisering De commissie is van mening dat voor een economist die moet functioneren in een steeds meer internationaal wordende omgeving, een goede kennis van vreemde talen van uitermate groot belang is. In dit kader ervaart zij de door het universiteitsdecreet opgelegde regel dat, enkel voor de tweede cyclus, aan de studenten de toelating kan worden verleend hun programma voor slechts ten hoogste 20% samen te stellen met anderstalige onderwijsactiviteiten, als zeer beperkend. Ze beveelt de opleidingen aan om maximaal gebruik te maken van deze beperkte decretale mogelijkheden tot het aanbieden van onderwijs in een vreemde taal. Positief voor wat betreft het bijbrengen van vreemde talen, is de op stapel staande overeenkomst van de K.U.Leuven met de Université Catholique de Louvain, die de studenten de gelegenheid zal geven een aantal opleidingsonderdelen te volgen in het Frans, evenals de regeling die zal worden ingevoerd vanaf het academiejaar 97-98, volgens dewelke in de licenties in elke keuzerichting één opleidingsonderdeel in het Engels zal worden gedoceerd. Aan de RUG waardeert de commissie dat het taalonderwijs op economische basis stoelt. Omwille van de toenemende internationalisering is ook de deelname van studenten en docenten aan internationale uitwisselingsprogramma s van zeer groot belang. Dit dient een blijvende bekommernis van de opleidingen te zijn. Aan de K.U.Leuven is de deelname aan deze programma s zeer goed. Aan de RUG is nog enige verbetering mogelijk, doch is men op de goede weg. 4. Interne kwaliteitszorg Binnen de opleidingen wordt getracht de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, onder meer door het functioneren van de Permanente Onderwijscommissies (K.U.Leuven) en de Opleidingscommissie (RUG). De werking van deze organen zou nog enigszins kunnen worden verbeterd. Aan de K.U.Leuven zou naast de bestaande facultaire POC-kandidaturen ook een departementale POC ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN 17 12/1997

18 kunnen worden opgericht; aan de RUG stelt de commissie zich de vraag of één Opleidingscommissie voor de ganse faculteit wel voldoende is. Verder organiseren beide opleidingen onderwijsevaluaties met als doel een beoordeling van de kwaliteit van het geleverde onderwijs door de studenten. De commissie heeft vastgesteld dat in het algemeen nog weinig gebruik wordt gemaakt van de inbreng van studenten bij het gevoerde onderwijsbeleid. Zij worden nog al te vaak beschouwd als lastposten, eerder dan als klanten. Hun belang als informatieverschaffers over het onderwijs mag niet worden onderschat. Als afnemers zijn zij de best geplaatste partij om een aantal aspecten van het programma te beoordelen en te wijzen op eventuele overlappingen en tekorten. Hun vertegenwoordiging in de organen die verantwoordelijk zijn voor het onderwijsbeleid dient dan ook serieus te worden genomen. Ook de inbreng van de afgestudeerden, die zeer nuttige feedback kunnen leveren over eventuele tekorten van de opleiding die zij ervaren bij het intreden op de arbeidsmarkt, wordt doorgaans nog vrij weinig benut met het oog op het verhogen van de kwaliteit van het geleverde onderwijs. 12/ ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN

19 DEEL II OPLEIDINGSRAPPORTEN ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN 19 12/1997

20 12/ KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN