Per jaar. ruim mensen met. diabetes erbij Tijd voor actie

Transcriptie

1 Per jaar ruim mensen met Tijd voor actie diabetes erbij Implementatieplan

2 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

3 Implementatieplan Programmacommissie NAD: Drs. M.J.M. van Weelden-Hulshof Prof. dr. N. de Vries Drs. M. Leers Dr. G.E.H.M. Rutten Prof. dr. H.A. Keuzenkamp Prof. dr. H.J.G. Bilo Namens projectteam NAD: Dr. I. de Weerdt Drs. M.A. Jebbink Drs. I.C. Leenders Versie 2.0 Amersfoort, oktober 2011 Nationaal Actieprogramma Diabetes p/a Nederlandse Diabetes Federatie Stationsplein 139, Amersfoort

4 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

5 Inhoudsopgave Samenvatting Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) Aanleiding Doelstelling Organisatie en werkwijze Positie implementatiefase binnen het NAD programma Leeswijzer Analyse van de huidige situatie Doelgroepen en implementatiedoelstellingen Huidige toepassing NDF Zorgstandaard Bevorderende en belemmerende factoren Aandachtspunten voor implementatie Wat kan er geïmplementeerd worden? Inleiding Overzicht van de producten Plan van aanpak Landelijke implementatieaanpak Regionale proefimplementaties Evaluatie Evaluatie op landelijk niveau Evaluatie implementaties in de proefregio s Organisatie en planning Organisatie Planning Bijlage 1 Theoretische overwegingen Implementatietheorie Fasen in het veranderingsproces Factoren die de implementatie beïnvloeden Strategieën kiezen Samenvattend Bijlage 2 Geïnterviewde stakeholders Bijlage 3 Implementatie- en communicatie-activiteiten per doelgroep Bijlage 4 Uitgangspunten projectgerelateerde communicatie Bijlage 5 Best Practices Bijlage 6 NAD projecten die niet worden meegenomen in de implementatiefase

6 Samenvatting Inleiding In 2010 hadden wereldwijd 285 miljoen mensen diabetes. In 2030 is dit naar verwachting toegenomen tot 438 miljoen. Veel mensen met diabetes krijgen op termijn complicaties. Daardoor ontstaat meer ziekte en invaliditeit en de levensverwachting is 5 tot 10 jaar korter. De diagnose diabetes heeft dus enerzijds vergaande gevolgen voor het individu en zijn kwaliteit van leven en anderzijds voor zijn sociale omgeving en de maatschappij. Kwalitatief goede diabeteszorg en -preventie is dus van groot belang. Met subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) wordt in de periode van 2009 t/m 2013, onder leiding van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF), het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) uitgevoerd. Het kerndoel van het NAD is het realiseren van een brede toepassing van kwalitatief goede diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard. De zorgstandaard omschrijft waaraan kwalitatief goede diabeteszorg inhoudelijk en organisatorisch in Nederland moet voldoen. Rond zes thema s worden activiteiten ontplooid om de knelpunten in het veld rondom de toepassing van de zorgstandaard aan te pakken en een adequaat ondersteuningsaanbod voor zowel zorgprofessionals als patiënten te ontwikkelen. Voor elk thema is beschreven welke doelen worden nagestreefd en welke activiteiten en projecten daartoe ontplooid worden. De zes thema s zijn: Kernthema Zorgstandaard Thema 1 Preventie Thema 2 Positie van de patiënt en cliënt Thema 3 Kwaliteit, organisatie en kennis Thema 4 Regelgeving & bekostiging Thema 5 E-communicatie & ICT voorzieningen Gedurende de eerste twee jaren van het NAD heeft het accent gelegen op het opzetten van het programma (voorbereiding) en op de themagerichte activiteiten (ontwikkeling). Dit rapport beschrijft het plan van aanpak voor de volgende fase van het NAD programma, de implementatie. In deze fase wordt, voortbouwend op de resultaten en producten van de verschillende projecten, het bijbehorende ondersteuningsaanbod ontwikkeld en de producten geïmplementeerd. Dit rapport moet gelezen worden als een flexibel plan, dat ruimte geeft voor wijzigingen indien toekomstige ontwikkelingen hierom vragen. Het rapport is een verdere uitwerking van het Voorstel voor de ontwikkeling van een uitvoeringsplan implementatie-activiteiten NAD dat in november 2010 door de Stuurgroep NAD werd goedgekeurd. Algemene analyse van de huidige situatie Om zicht te krijgen op de mate waarin de NDF Zorgstandaard en Zorgwijzer (de patiëntenversie van de NDF Zorgstandaard) reeds worden toegepast en wat hierbij bevorderende en belemmerende factoren zijn, is in 2010 een monitor uitgezet onder zorgverleners en mensen met diabetes. Deze NAD monitor bestond uit een kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Tevens zijn er in de periode februari t/m mei 2011 interviews afgenomen bij de belangrijkste partijen voor het NAD die met het programma en de resultaten van het programma te maken hebben. 4 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

7 Op basis van beide analyses zijn belemmerende en bevorderende factoren voor het verder implementeren van de NDF Zorgstandaard beschreven, belangrijke punten die de uitgangpunten vormen voor het implementatieplan en de verdere uitwerking. De producten Binnen het NAD zijn rond de verschillende thema s een groot aantal projecten gestart. Deze projecten leveren t/m december verschillende producten op. In dit implementatieplan worden de verschillende producten van het NAD nader omschreven en wordt een clustering aangebracht naar producten die specifiek gericht zijn op de zorgverleners, patiënten of overige relevante stakeholders zoals de overheid en verzekeraars. Plan van aanpak Zaken die regio overstijgend of generiek zijn, kunnen het beste op landelijke schaal aangepakt worden. De NDF lidorganisaties (koepels) spelen een belangrijke randvoorwaardelijk rol bij de landelijk implementatie. De implementatie op landelijk niveau bestaat uit landelijke communicatie-activiteiten, het laagdrempelig beschikbaar maken van de NDF Zorgstandaard, de Zorgwijzer inclusief de NAD producten en het ondersteuningsaanbod en het voeren van lobbyactiviteiten. Daarnaast wordt de implementatie vorm gegeven door de ontwikkelde NAD producten in zogenaamde proefregio s te implementeren. Door het testen en evalueren in deze proefregio s en de ervaringen die hier worden opgedaan kunnen lessen worden geleerd voor de implementatie in overige regio s in het land en kan een landelijke implementatiestrategie worden uitgewerkt. De ambitie is om in het najaar van 2011 te starten met de implementatie in drie proefregio s. Bij de selectie van deze regio s staat diversiteit hoog in het vaandel. De implementaties in de proefregio s worden ondersteund door communicatie-activiteiten in de regio alsmede het geven van landelijke bekendheid aan de producten en de ervaringen die in de regio s worden opgedaan. De activiteiten die in het kader van de implementatiefase worden ondernomen, worden zowel op landelijk als op regionaal niveau geëvalueerd. Begroting In de huidige NAD begroting is een bedrag van euro opgenomen voor implementatieactiviteiten. Om alle implementatie-activiteiten uit te voeren, zoals omschreven in het onderhavige rapport, is een bedrag van bijna 1,6 miljoen euro begroot. Dit betekent dat er een aanvullend bedrag van bijna euro door middel van aanvullende financiering gezocht moet worden. In de komende periode zullen hiertoe onder andere de NDF bedrijfsleden benaderd worden, om te zien of en zo ja welke bijdrage zij kunnen leveren. 5

8 6 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

9 1. Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) Met subsidie van het ministerie van VWS wordt in de periode van maart 2009 t/m juni 2013, onder leiding van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF), het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) uitgevoerd door een groot aantal partijen. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de aanleiding, het doel en de opzet van het NAD. Als laatste wordt ingegaan op de huidige fase waarin het NAD zich bevindt, de implementatiefase. 1.1 Aanleiding In 2010 hadden wereldwijd 285 miljoen mensen diabetes. In 2030 is dit naar verwachting toegenomen tot 438 miljoen 1. In Nederland hadden in 2007 ruim mensen diabetes. Jaarlijks wordt bij meer dan mensen de diagnose diabetes gesteld. Naar schatting hebben nog eens mensen diabetes zonder het zelf te weten 2. Bij ongewijzigd beleid neemt het aantal mensen met gediagnosticeerde diabetes in ons land naar verwachting toe tot ruim 1,3 miljoen in Veel mensen met diabetes krijgen op termijn complicaties. Daardoor ontstaan meer ziekte en invaliditeit en de levensverwachting is 5 tot 10 jaar korter. De diagnose diabetes heeft dus vergaande gevolgen voor het individu en zijn kwaliteit van leven, voor zijn sociale omgeving en voor de maatschappij. Kwalitatief goede diabeteszorg en -preventie is dus van groot belang. 1.2 Doelstelling Het kerndoel van het NAD is het realiseren van een brede toepassing van kwalitatief goede diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard. De NDF Zorgstandaard omschrijft waaraan kwalitatief goede diabeteszorg inhoudelijk en organisatorisch in ons land moet voldoen. Daarin past een belangrijke taak voor de federatie, namelijk het faciliteren van zorgprofessionals en mensen met diabetes om zorg en preventie conform de NDF Zorgstandaard te leveren en te vragen. Kerndoel Een brede toepassing 3 (90%) van een actuele en complete NDF Zorgstandaard. Rond 6 thema s worden activiteiten ontplooid om de knelpunten in het veld rondom de toepassing van de zorgstandaard aan te pakken en een adequaat aanbod voor zowel zorgprofessionals als patiënten te ontwikkelen. In het NAD werkprogramma, dat medio 2009 is verschenen, wordt per thema beschreven welke doelen worden nagestreefd en welke activiteiten en projecten daartoe ontplooid worden. De 6 thema s worden hierna kort toegelicht. Kernthema Zorgstandaard Het completeren en actualiseren van de NDF Zorgstandaard, inclusief onderliggende richtlijnen, als leidraad voor goede diabeteszorg en preventie met hierbij een (ondersteunings)aanbod om de NDF Zorgstandaard in de praktijk te kunnen passen (bijvoorbeeld het ter beschikking stellen van best practices van zorgprogramma s). 1 International Diabetes Federation Diabetes Atlas (fourth edition) IDF. 2 Baan CA,Schoemaker CG,Jacobs-van der Bruggen MAM,Hamberg-van Reenen HH,Verkleij H,Heus S, Melse JM. Diabetes tot Preventie en zorg in samenhang. RIVM, Bilthoven, Onder een brede toepassing van de NDF Zorgstandaard wordt een toepassing onder zowel zorgverleners als patiënten verstaan 7

10 Thema 1 Preventie Het ontwikkelen van een programmatisch aanbod van preventieve interventies ter ondersteuning van professionals bij de begeleiding en zorg van mensen met (een hoog risico op) diabetes ter preventie van (complicaties van) diabetes. Dit thema draagt er onder andere aan bij dat zorgprofessionals toegang hebben tot een overzicht van kwalitatief goede (leefstijl)interventies, inclusief een bijbehorend ondersteuningsaanbod (zoals scholing met betrekking tot vaardigheden, opstellen van handleidingen, materialen voor patiënten, etc.). Thema 2 Positie van de patiënt & cliënt Het ontwikkelen van een (ondersteunings)aanbod om patiënten te stimuleren tot een proactieve houding in de eigen behandeling om hun positie als patiënt/cliënt te versterken. Een belangrijk instrument daarbij is de Zorgwijzer, de patiëntenversie van de NDF Zorgstandaard, waarin wordt aangegeven op welke zorg elke patiënt recht heeft. Voor aanvang van het NAD was reeds de Zorgwijzer voor mensen met diabetes type 2 gereed. Binnen de looptijd van het NAD worden voor de verschillende addenda van de NDF Zorgstandaard nog een aantal themagerichte Zorgwijzers ontwikkeld. Inclusief een bijbehorende implementatiestrategie, een individueel zorgplan en een kennisplatform waar mensen met diabetes alle, voor hen relevante informatie, kunnen vinden. Thema 3 Kwaliteit, organisatie en kennis Het ontwikkelen van een (ondersteunings)aanbod voor zorgprofessionals op het gebied van multidisciplinaire samenwerking, organisatie, kwaliteitsverbetering en kennis. Binnen dit thema wordt onder andere gewerkt aan het verbeteren van de samenhang tussen eerstelijns en openbare gezondheidszorg rond het thema preventie, het bevorderen van kennis en vaardigheden van zorgprofessionals en het bevorderen van kwaliteitsverbetering binnen zorggroepen en diabetespoliklinieken. Thema 4 Regelgeving & bekostiging Het verminderen van knelpunten op het gebied van financiering bij het verlenen van zorg en preventie volgens de NDF Zorgstandaard. Thema 5 E-communicatie & ICT voorzieningen Het stimuleren van een gestandaardiseerde manier voor registratie en uitwisseling van gegevens met betrekking tot de zorg rondom mensen met diabetes met als doel het bevorderen van kwaliteit. Implementatie & verbreding Om de producten die binnen de themagerichte activiteiten worden ontwikkeld naar het veld te brengen, worden er binnen het NAD ook activiteiten ondernomen die gericht zijn op (een brede) implementatie. In voorliggend plan worden deze activiteiten beschreven en verder uitgewerkt. Zorgstandaarden zijn de basis voor integrale zorg voor chronisch zieken. De ervaringen en lessons learned die binnen het NAD kunnen als input dienen ten aanzien van andere chronisch zieken. Ook ten aanzien van de implementatiefase geldt het streven van specifiek naar generiek. Waar mogelijk worden verbanden gelegd en wordt voorgesorteerd op 8 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

11 een bredere aanpak. Dit zal vooral gebeuren vanuit de samenwerking die gestart is binnen de Werkgroep Implementatie Zorgstandaarden. Om de implementatie van de verschillende zorgstandaarden bijvoorbeeld goed op elkaar af te stemmen is in 2010 gestart met deze werkgroep waarin de eigenaren/ontwikkelaars 4 van alle relevante zorgstandaarden verenigd zijn. Daarnaast zijn de eerste contacten gelegd met collega-organisaties als het Platform Vitale Vaten en het Partnerschap Overgewicht Nederland. Omdat deze organisaties en de NDF deels activiteiten ondernemen rondom dezelfde doelgroepen en zich alle richten op een programmatische aanpak van zorg voor mensen met (een hoog risico op) cardiometabole problemen, hebben de NDF, het Platform Vitale Vaten en het Partnerschap Overgewicht Nederland de intentie uitgesproken om een allianties te creëren waarin op cardiometabool terrein in gemeenschappelijkheid activiteiten worden opgepakt. 1.3 Organisatie en werkwijze Figuur 1.1 illustreert hoe het NAD is georganiseerd. Voor de uitvoering van het NAD is een projectteam en een kernteam ingesteld. Het kernteam coördineert de dagelijkse uitvoering van het programma. Figuur 1.1: Organisatie en inrichting NAD 4 Nederlandse Diabetes Federatie, Long Alliantie Nederland, Platform Vitale Vaten, STIVORO, Partnerschap Overgewicht Nederland, Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen en Trimbos-instituut 9

12 Het implementatietraject wordt gecoördineerd door een team van de NDF en DVN samen, ondersteund door een communicatieadviseur. De uitvoering vindt plaats door de NDF lidorganisaties in samenwerking met overige relevante samenwerkingspartners (zoals bijvoorbeeld GGD Nederland, VNG, KNGF) van het NAD. De werkwijze binnen het NAD kent de volgende aspecten: Planmatige aanpak: gedegen kennis over de huidige stand van zaken in het zorgveld vormt het vertrekpunt voor de inrichting van het NAD. Het NAD wordt begeleid door evaluatieonderzoek onder relevante zorgprofessionals en -organisaties. Verkennen, bundelen, signaleren en aanjagen: uitgangspunt is dat er zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van bestaande initiatieven en samenhang wordt bevorderd. Waar nodig worden aanvullende acties gericht ingezet. Samenwerking met andere organisaties, programma s en projecten staat derhalve hoog genoteerd. Draagvlak vanuit het veld: draagvlak voor de activiteiten die vanuit het NAD ondernomen worden is van groot belang. De organisatie van het NAD is hierop ingericht (zie figuur 1.1). Per thema is een commissie ingesteld waarin relevante (veld)organisaties zijn vertegenwoordigd. 1.4 Positie implementatiefase binnen het NAD programma In figuur 1.2 worden de verschillende fases van het programma weergeven. Gedurende de eerste twee jaren van het NAD heeft het accent gelegen op het opzetten van het programma (voorbereiding) en op de themagerichte activiteiten (ontwikkeling). Binnen het NAD zijn rond de verschillende thema s diverse projecten gestart, die een grote variëteit aan producten 5 op gaan leveren (zie hoofdstuk 3). Deze producten zullen niet altijd zonder verdere ondersteuning in de praktijk toepasbaar zijn. Dit betekent dat geïnventariseerd moet worden welk ondersteuningsaanbod ontwikkeld moet worden om de toepassing van deze producten in de praktijk zo veel mogelijk te faciliteren. Daarbij kan gedacht worden aan aanvullende scholingen, organisatie van lokale bijeenkomsten, handleidingen, digitale ondersteuning, etc. De ontwikkeling van dit ondersteuningsaanbod en de implementatie van de verschillende ontwikkelde producten worden vanaf september 2011 opgepakt. Figuur 1.2: Verschillende fasen in het NAD programma gezien in de tijd 5 De NAD projecten leveren een zeer gevarieerd aanbod aan resultaten op, variërend van fysieke producten als PDF documenten, 10 richtlijnen, een interactieve online vragenlijst, tot een afspraak over samenwerking tussen verschillende ketenpartijen. Om overzicht en eenduidigheid te behouden wordt in de rest van dit implementatieplan de term product gebruikt.

13 In de vierde en laatste fase in het programma, de evaluatiefase, worden de eindresultaten gemeten op basis van vooraf gedefinieerde eindtermen (indicatoren). Dit rapport beschrijft het plan van aanpak voor de derde fase van het NAD-programma, de implementatie. Dé fase waarin voortbouwend op de resultaten en producten van de verschillende projecten, het bijbehorende ondersteuningsaanbod wordt ontwikkeld en de producten worden geïmplementeerd. De beschreven aanpak bestaat uit zowel landelijke implementatie als implementaties in proefregio s, beide ondersteund door communicatie-activiteiten. In bijlage 1 wordt het theoretisch kader van implementatie gedetailleerd toegelicht. Dit implementatieplan is een verdere uitwerking van het Voorstel voor de ontwikkeling van een uitvoeringsplan implementatie-activiteiten NAD dat in november 2010 door de Stuurgroep NAD werd vastgesteld. In dit voorstel zijn de kaders en uitgangspunten (beknopt weergegeven in figuur 1.3) van het implementatieplan gepresenteerd. Het onderhavige rapport is gebaseerd op deze kaders en uitgangspunten en is de verdere uitwerking van dit voorstel. Figuur 1.3: Uitgangspunten voor de implementatie uit het Voorstel voor de ontwikkeling van een uitvoeringsplan implementatie-activiteiten NAD, november Landelijke aansturing, lokale uitvoering Implementatie wordt gefaciliteerd op landelijk niveau, daadwerkelijke implementatie wordt regionaal vormgegeven binnen (zoveel mogelijk) huidige structuren. 2. Leden van de federatie voeren (zo veel mogelijk zelf) uit Vanuit een gedeelde visie op goede diabeteszorg, ondernemen de leden van de federatie ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid activiteiten richting hun eigen achterban. In samenwerking en in afstemming met elkaar, gecoördineerd en gefaciliteerd door een ondersteuningsteam bij de NDF. 3. Inzet van een mix van strategieën en activiteiten Voor succesvolle implementatie is een geïntegreerde aanpak met verschillende implementatiestrategieën op verschillende aangrijpingspunten het beste. 4. Activiteiten dienen aan te sluiten bij behoefte van de doelgroep Activiteiten dienen afgestemd zijn op de behoefte van de doelgroep en aan te sluiten bij al bestaande werkwijzen (ook ICT-ondersteuning). 5. Activiteiten dienen het multidisciplinaire karakter en de samenwerking in de keten te ondersteunen Een belangrijk knelpunt blijkt de samenwerking tussen de verschillende disciplines in de keten te zijn (zowel tussen de verschillende lijnen als binnen een lijn). Het is juist deze samenwerking en multidisciplinaire aanpak die de basis vormt van goede diabeteszorg conform de NDF Zorgstandaard. Het tot stand brengen van een samenwerkingsketen is een belangrijk speerpunt in het NAD en daarmee ook een belangrijk onderdeel van het implementatietraject. 6. Zo veel mogelijk voortbouwen op wat er al is Daar waar mogelijk wordt aangesloten bij bestaande implementatietrajecten, zoals rond de BeweegKuur, het preventieconsult, maar ook activiteiten in het kader van de implementatie van andere zorgstandaarden. Daarnaast dient zorgvuldig bekeken te worden of en waar bij de samenstelling van het ondersteuningsaanbod voortgebouwd/gebruik gemaakt kan worden van activiteiten en producten van anderen. 7. Waar mogelijk worden de doelgroepen ondersteund door ICT bij de toepassing van de zorgstandaard Bestaande en in ontwikkeling zijnde digitale informatie wordt ingezet om de implementatie van de NDF Zorgstandaard te faciliteren. Waar mogelijk en haalbaar, zal het bestaande en in ontwikkeling zijnde digitale aanbod worden uitgebreid. 11

14 1.5 Leeswijzer Dit rapport beschrijft het plan van aanpak voor de implementatiefase van het NAD programma. Dit plan van aanpak beschrijft de aanpak op hoofdlijnen en wordt in een volgende stap samen met de samenwerkingspartners verder uitgewerkt en geconcretiseerd. Een goede voorbereiding van een implementatietraject bevat een analyse van de huidige situatie. In hoofdstuk 2 is deze analyse beschreven. Er wordt ingegaan op de verschillende doelgroepen die onderscheiden kunnen worden bij de implementatie van diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard, de resultaten van de NAD monitor die inzicht geven in de huidige stand van zaken voor wat betreft de toepassing van de NDF Zorgstandaard en de Zorgwijzer plus de resultaten uit de interviewronde met stakeholders die een bepalende rol spelen bij het (al dan niet) succesvol implementeren van de NDF Zorgstandaard. Het hoofdstuk eindigt met een set van aandachtspunten, welke van belang zijn bij de keuze van de implementatieactiviteiten. Hoofdstuk 3 gaat in op de vraag wat er geïmplementeerd kan worden. In dit hoofdstuk worden de binnen het NAD ontwikkelde producten nader omschreven. In hoofdstuk 4 wordt vervolgens nader ingegaan op de wijze waarop de implementatie van de verschillende producten zal plaatsvinden. In dit hoofdstuk worden de landelijke en regionale aanpak beschreven en wordt de communicatiestrategie nader uitgewerkt. Hoofdstuk 5 gaat in op de evaluatie van de implementatiefase. Een tijdsplanning van het implementatietraject is opgenomen in hoofdstuk De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

15 2. Analyse van de huidige situatie Alvorens over te gaan tot een beschrijving van de activiteiten gericht op implementatie van diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard is het belangrijk dat er zicht is op de huidige situatie: in hoeverre wordt de diabeteszorg op dit moment geleverd conform de NDF Zorgstandaard? Waar liggen de belangrijkste afwijkingen? En wat zijn belemmerende en bevorderende factoren die zorgverleners en patiënten hierbij ervaren? In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de doelgroepen die onderscheiden kunnen worden bij de implementatie van de NDF Zorgstandaard, de resultaten van de NAD monitor en de DVN Diabeteszorgmonitor die inzicht geven in de mate waarin de NDF Zorgstandaard en de Zorgwijzer in de huidige situatie worden toegepast (nulmeting) en de resultaten uit de interviewronde met belangrijke stakeholders van het NAD die een bepalende rol spelen bij het (al dan niet) succesvol implementeren van de NDF Zorgstandaard. Voordat met de regionale proefimplementaties wordt gestart, wordt met behulp van een quick scan, een meting van de huidige situatie specifiek gericht op de betreffende proefregio, worden uitgevoerd. De resultaten uit deze quick moeten inzicht geven in de mate waarin de NDF Zorgstandaard en de Zorgwijzer in de proefregio worden toegepast. In paragraaf Fasering van activiteiten in de regio wordt de quick scan nader toegelicht. Het hoofdstuk eindigt met een set van aandachtspunten welke van belang zijn bij de keuze van de implementatieactiviteiten. Deze aandachtspunten worden geïntegreerd in de gekozen implementatieaanpak zoals beschreven in hoofdstuk Doelgroepen en implementatiedoelstellingen Algemeen Bij het in kaart brengen van mogelijke implementatieactiviteiten is het zaak eerst goed zicht te krijgen op de verschillende doelgroepen die direct of indirect te maken hebben met de NDF Zorgstandaard en de Zorgwijzer. Dus wie gebruiken de NDF Zorgstandaard en Zorgwijzer, wie zijn betrokken bij de implementatie daarvan en wat verwachten we van deze doelgroepen? Binnen het NAD worden de volgende doelgroepen onderscheiden: 1 Mensen met (een hoog risico op) diabetes en ouders/verzorgers van kinderen met diabetes; 2 Zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor mensen met (een hoog risico op) diabetes. Hieronder worden alle zorgprofessionals en organisaties verstaan die volgens de NDF Zorgstandaard betrokken kunnen zijn bij de zorg van mensen met (een hoog risico op) diabetes. Dat zijn professionals uit de 0e t/m de 3e lijn, zoals de huisarts/ praktijkondersteuner/ praktijkverpleegkundige/ diabetesverpleegkundige/ praktijkassistent/ diëtist/ tweedelijns specialisten/ apotheker/ fysiotherapeut/ podotherapeut/ pedicure en ggd-en; 3 Relevante stakeholders als: overheid, zorgverzekeraars, werkgevers, CVZ Implementatiedoelstellingen per doelgroep Op basis van het algemene doel van het implementatietraject, het implementeren van kwalitatief goede diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard en de bijbehorende producten, kunnen voor elk van de genoemde doelgroepen specifieke doelstellingen worden geformuleerd. Deze doelstellingen zijn te specificeren naar kennis, houding en gedrag. Op al deze gebieden kunnen verschillende instrumenten/strategieën helpen om hierin een verandering teweeg te brengen. 13

16 De keuze om de doelstellingen naar kennis, houding en gedrag te specificeren, is reeds in het rapport Voorstel voor de ontwikkeling van een uitvoeringsplan implementatie-activiteiten NAD nader omschreven. De achterliggende theorie wordt ook in bijlage 1 gedetailleerd beschreven. Mensen met (een hoog risico op) diabetes en ouders/verzorgers van kinderen met diabetes Voor de doelgroep mensen met (een hoog risico op) diabetes en ouders/verzorgers van kinderen met diabetes kunnen de volgende doelstellingen geformuleerd worden. Mensen met (een hoog risico op) diabetes en ouders/verzorgers van kinderen met diabetes: Gericht op kennis: 1. Zijn op de hoogte van het bestaan en de inhoud van de voor hen relevante Zorgwijzers en bijbehorende producten zoals het individueel zorgplan en de DiabetesKenniswijzer; Gericht op houding: 2. Beschouwen de Zorgwijzer als betrouwbaar instrument om te toetsen of zij de zorg krijgen die zij behoren te krijgen; 3. Zijn overtuigd van de voordelen van het gebruik van de Zorgwijzer en bijbehorend (ondersteunings)aanbod; Gericht op gedrag: 4. Hebben laagdrempelig toegang tot de Zorgwijzer en bijbehorende producten en zijn bereid de informatie uit de Zorgwijzer toe te passen in de behandeling van hun diabetes en zijn daardoor in staat hun eigen positie (blijvend) te versterken. Zorgverleners Voor de doelgroep zorgverleners kunnen de volgende doelstellingen geformuleerd worden. Relevante zorgverleners: Gericht op kennis: 1. Zijn op de hoogte van het bestaan en de inhoud van de NDF Zorgstandaard, hun rol in de multidisciplinaire behandeling van (preventie van) diabetes 6 en de bijbehorende producten; Gericht op houding: 2. Beschouwen de NDF Zorgstandaard als norm voor goede diabeteszorg; 3. Zijn overtuigd van de haalbaarheid en voordelen van de toepassing van kwalitatief goede diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard, inclusief de bijbehorende producten en het ondersteuningsaanbod; 6 Voor het uitoefenen van goede diabeteszorg en preventie is voor de zorgprofessional niet zozeer de volledige bekendheid met de inhoud van de NDF Zorgstandaard van belang, maar wel dat de zorg en preventie daadwerkelijk wordt uitgeoefend volgens de inhoud van de zorgstandaard. Wel is het van groot belang dat bijvoorbeeld de coördinator die bij een zorggroep verantwoordelijk is voor de praktische uitwerking van richtlijnen en protocollen bekend is met de NDF Zorgstandaard en deze als uitgangspunt kiest. Zo hoeft de individuele zorgprofessional die werkt volgens de juiste richtlijnen en protocollen in de zorggroep theoretisch niet perse op de hoogte te zijn van de volledige inhoud van de zorgstandaard terwijl hij of zij wel werkt volgens de zorgstandaard. Uiteraard is het wel van belang dat deze zorgverlener op de hoogte is van het bestaan van de NDF Zorgstandaard en onbelemmerd de mogelijkheid heeft deze desgewenst te bekijken. 14 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

17 Gericht op gedrag: 4. Hebben laagdrempelig toegang tot voor hen bruikbare activiteiten en middelen om toepassing van kwalitatief goede diabeteszorg in de eigen situatie vorm te kunnen geven en zijn bereid deze werkwijze(n) in de eigen praktijk toe te passen; 5. Integreren de nieuwe werkwijze(n) in de eigen routines en organisatie. Overheid, zorgverzekeraars en werkgevers De overheid, zorgverzekeraars en werkgevers: Gericht op kennis: 1. Zijn op de hoogte van het bestaan en de inhoud van de NDF Zorgstandaard en de voor hen relevante bijbehorende producten; Gericht op houding: 2. Beschouwen de NDF Zorgstandaard als norm voor goede diabeteszorg; Gericht op gedrag: 3. Zorgverzekeraars: kopen zorg volgens de NDF Zorgstandaard adequaat in en borgen daarmee de kwaliteit van zorg; 4. Werkgevers: stimuleren participatie van mensen met diabetes in het arbeidsproces; 5. Overheid en CVZ: borgen de financiering van de complete NDF Zorgstandaard als leidraad voor goede diabeteszorg en -preventie. Omdat de NAD doelgroepen uit een mix van koplopers, een middengroep en achterblijvers bestaan (zie bijlage 1) is het van belang om vanaf het begin zowel kennis-, houding-, als gedragsinterventies uit te voeren, zodat alle NAD doelgroepen parallel bediend worden Huidige toepassing NDF Zorgstandaard NAD monitor Om zicht krijgen in hoeverre de NDF Zorgstandaard en Zorgwijzer reeds toegepast worden en wat hierbij bevorderende en belemmerende factoren zijn, is in 2010 een monitor uitgezet onder zorgverleners en mensen met diabetes. Deze NAD monitor bestond uit een kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Het kwantitatieve deel bestond uit een vragenlijst welke is ingevuld door zorgprofessionals (N=1726) en mensen met diabetes (N= 571). In het kwalitatieve deel zijn ter verdieping een aantal diepte-interviews (n=33) uitgevoerd bij beide doelgroepen. Dit onderzoek leverde de volgende aanknopingspunten op. Bekendheid NDF Zorgstandaard De NDF Zorgstandaard en bijbehorende addenda zijn niet in bezit van iedere zorgprofessional. Van alle zorgprofessionals (N=1432) 7 had 37.6% de zorgstandaard voor diabetes type 2 in bezit. Daarnaast had 34.5% het addendum type 1 voor volwassenen in bezit en 34.8% rapporteerde het addendum type 1 voor kinderen en adolescenten in bezit te hebben. Het is voor een succesvolle implementatie zaak dat zorgprofessionals werken volgens 7 De N verwijst naar het aantal zorgprofessionals of patiënten dat de vraag heeft ingevuld en komt niet voor alle vraagstellingen overeen. 15

18 de NDF Zorgstandaard en op zijn minst weten waar zij relevante informatie over de NDF Zorgstandaard, de Zorgwijzer en de ondersteunende producten kunnen vinden. Kennis en inhoud NDF Zorgstandaard Zorgprofessionals weten beperkt wat werken volgens de NDF Zorgstandaard inhoudt. Er moet inzichtelijk worden gemaakt welke elementen een behandeling volgens de NDF Zorgstandaard moet bevatten en er dienen instrumenten beschikbaar te worden gesteld waaraan zorggroepen/zorgprofessionals zich kunnen toetsen. Toegevoegde waarde NDF Zorgstandaard Het algemene beeld is dat er bij de zorgprofessionals een matig positieve houding bestaat ten opzichte van de NDF Zorgstandaard. De standaarden/richtlijnen vanuit de beroepsgroep worden als norm voor goede diabeteszorg beschouwd. Er moet in de communicatiestrategie aandacht worden besteed aan wat de NDF Zorgstandaard betekent voor de werkwijze van de individuele zorgverlener en hoe de standaard zich verhoudt ten opzichte van de standaarden/ richtlijnen vanuit de eigen beroepsgroep. De haalbaarheid van het werken conform de zorgstandaard werd overwegend positief beoordeeld. Ondersteuningsbehoefte zorgprofessionals Zorgprofessionals ervaren rond veel thema s belemmeringen. Van alle zorgprofessionals (N=1113) gaf 71.6% aan belemmeringen te ervaren. De ondersteunende producten die ontwikkeld worden, moeten daar goed op aansluiten. De belangrijkste gepercipieerde belemmeringen zijn: 1. Toegang tot effectieve leefstijlprogramma s voor de begeleiding van mensen met (een verhoogd risico op) diabetes (28.8%); 2. De zorg aan moeilijk bereikbare groepen, zoals allochtonen en mensen met een lage SES (25.8%); 3. Financiering, wet- en regelgeving bij verlening van zorg en preventie volgens de NDF Zorgstandaard (24.0%); 4. Gestandaardiseerd registeren en uitwisselen van gegevens (17.2%); 5. (Samen)werken in multidisciplinaire teams (14.6%). Werken conform NDF Zorgstandaard Iets meer dan de helft van de zorgprofessionals (56.8%) gaf aan grotendeels volgens de zorgstandaard te werken en 19.3% rapporteerde volledig volgens de zorgstandaard te werken. 12.3% werkte in beperkte mate of helemaal niet volgens de zorgstandaard. In het onderzoek is tevens getracht in kaart te brengen in hoeverre zorgprofessionals de onderdelen van de behandeling zoals beschreven in de zorgstandaard uitvoeren. Er kan geconcludeerd worden dat zorgprofessionals nog niet volledig conform de zorgstandaard werken. Het opstellen van een individueel zorgplan en de samenwerking binnen en tussen de lijnen in de praktijk gebeuren met name nog niet voldoende conform de beschrijving in de zorgstandaard. Naar aanleiding van de vergelijking betreffende de uitvoering van de onderdelen van de zorgstandaard bleek dat het uitvoeren van de jaarlijkse controle en bijbehorende onderzoeken en het betrekken van patiënten in de behandeling in grote mate volgens de zorgstandaard worden verricht. De meerderheid van de zorgprofessionals rapporteerde alle relevante onderzoeken uit te voeren tijdens de jaarlijkse controle. Het uitvoeren van de bloedglucosebepaling, een gesprek over kwaliteit van leven en het bespreken van zelfcontrole werden minder frequent gerapporteerd. Individueel zorgplan Bijna de helft van de zorgprofessionals (44.6%) gaf aan een individueel zorgplan op te stellen. Kijkend naar de resultaten per beroepsgroep kwam naar voren dat de meerderheid van de deelnemende diëtisten, fysiotherapeuten en 16 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

19 diabetesverpleegkundigen aangaf een individueel zorgplan met de patiënt op te stellen. De meerderheid van huisartsen stelde echter geen individueel zorgplan op voor diabetespatiënten. Omdat er in het veld echter nog onduidelijkheid is over wat een zorgplan is en hoe dat ingezet kan worden bij de behandeling van diabetespatiënten, moeten deze resultaten met enige voorzichtigheid beschouwd worden. Er dient een model voor een individueel zorgplan te worden aangeboden aan de praktijk aangevuld met een handleiding over hoe dit individueel zorgplan in de praktijk kan worden ingezet. Diabetes Zorgwijzer De Zorgwijzer, als instrument om de positie van de patiënt te versterken, is nog slechts mondjesmaat geïmplementeerd in de praktijk. Een kleine minderheid (16.7%) van de onderzoekspopulatie bleek de Zorgwijzer in bezit te hebben, terwijl ongeveer de helft van de patiënten niet bekend was met de Zorgwijzer. Patiënten stonden overwegend neutraal tegenover de Zorgwijzer als handig hulpmiddel. Het is zaak dat patiënten in bezit komen van de Zorgwijzer en dat er aandacht wordt besteed aan het juist gebruik van de Zorgwijzer door patiënten. Tevens dient via een communicatiestrategie de toegevoegde waarde van de Zorgwijzer te worden overgebracht naar zorgprofessionals. Samenwerking binnen de keten Structurele samenwerking tussen en binnen lijnen is in de diabeteszorg nog zeker geen vanzelfsprekendheid. Binnen de lijnen werd door ongeveer 60% van de zorgprofessionals gesproken van structurele samenwerking en tussen lijnen was dit voor slechts 30% van de zorgprofessionals het geval. De samenwerking tussen verschillende lijnen werd door zorgprofessionals vanuit deze verschillende lijnen bovendien ook verschillend beoordeeld. Waar de tweede lijn bijvoorbeeld aangaf in 61.5% van de gevallen structureel of projectmatig samen te werken met de eerste lijn, werd dit door slechts 46.3% van de zorgprofessionals in de eerste lijn zo ervaren. Daarnaast gaven twee keer zoveel zorgprofessionals werkzaam in de tweede lijn (25.0%) ten opzichte van zorgprofessionals werkzaam in de eerste lijn (12.5%) aan niet samen te werken. Het is zaak de praktijk handvaten aan te bieden waarmee zij de samenwerking binnen en tussen de lijnen kunnen intensiveren DVN Diabeteszorgmonitor De Diabeteszorgmonitor onderzocht de verschillen in de ervaren diabeteszorg onder ruim 5000 mensen met diabetes typen 1 en 2. Alle deelnemers zijn lid van de DVN. Uit de resultaten van de Diabeteszorgmonitor 2010 blijkt onder andere: Ongeveer 60% van de respondenten heeft nog steeds geen zorgplan; Onderzoek naar complicaties is bij 25.3% van de deelnemers niet gedaan; Bij 24.6% van de respondenten krijgt geen toelichting waarom een controle nooit wordt uitgevoerd; De Diabetes Zorgwijzer, handleiding bij kennis over persoonlijke diabeteszorg, is bij ongeveer de helft van de mensen nog onbekend. Tevens blijkt ook dat: Bloedonderzoek en het onderzoek naar de ogen en nieren wordt in bijna alle gevallen in ieder geval jaarlijks of vaker gedaan; Respondenten zijn goed op de hoogte van de persoonlijke streefwaarden en hebben een goede algemene kennis; zij weten bijvoorbeeld goed hoe vaak en door wie ze gecontroleerd moeten worden. De resultaten van de diabeteszorgmonitor komen grotendeels overeen met de resultaten uit de NAD monitor. Waar mogelijk worden bovenstaande punten meegenomen in het implementatietraject. 17

20 2.3 Bevorderende en belemmerende factoren Er zijn factoren te benoemen die de implementatie van de NDF Zorgstandaard kunnen bevorderen of die het succes van de implementatie in de weg kunnen staan. Met deze informatie kan worden gekeken wat er nodig is om succesvol te implementeren. In de periode februari t/m medio mei 2011 is er een interviewronde uitgevoerd met de belangrijkste partijen die met het NAD en de resultaten hiervan te maken hebben. Zo zijn er gesprekken geweest met de bestuurders/vertegenwoordigers van de lidorganisaties van de NDF, maar ook andere partijen zoals ZN, ZonMw, verzekeraars, LVG en GGD Nederland. Bijlage 2 bevat een overzicht van alle organisaties die zijn geïnterviewd. De interviews zijn uitgevoerd om een goed beeld te krijgen van wat er bij deze stakeholders leeft, welke mogelijke valkuilen of aandachtspunten men ziet als het gaat om de implementatie van de NDF Zorgstandaard en welke rol zij in het implementatietraject op zich willen nemen. Stakeholders hebben een toelichting ontvangen over de implementatieaanpak ( voortbouwen op wat er al is, een landelijke en een gefaseerde regionale aanpak, gefaciliteerd door een communicatiestrategie per doelgroep). In hoofdstuk 4 wordt deze aanpak nader toegelicht. In deze paragraaf wordt een samenvatting gegeven van de door de stakeholders benoemde belemmerde factoren gericht op de implementatie van de NDF Zorgstandaard en van de bevorderende factoren gericht op enerzijds de proefimplementatie in de regio s en anderzijds de afzonderlijke producten Belemmerende factoren Stakeholders geven de volgende belemmerende factoren mee. Voor iedere belemmerende factor is in de tabel beschreven welke oplossingsrichting stakeholders aan het NAD meegeven. Dit zijn oplossingen die op het pad van het NAD liggen. In paragraaf 2.4 wordt op basis van deze oplossingsrichting een vertaalslag gemaakt naar aandachtspunten per type doelgroep. Belemmering Algemeen: Werken volgens de NDF Zorgstandaard wordt bemoeilijkt omdat nog niet aan alle randvoorwaarden is voldaan (financiering, techniek, samenwerking binnen de keten). Financiering: Nog niet alle onderdelen van de werkwijze zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard vallen onder verzekerde zorg. Samenwerking: Samenwerking tussen en binnen de 1e, 2e en 3e lijn wordt gezien als belangrijke belemmering in het werken volgens de NDF Zorgstandaard, evenals het ontbreken van inzicht in elkaars werkzaamheden. Een knelpunt wat o.a. naar voren komt, is onduidelijkheid over de invulling van de beschreven rollen in de zorgstandaard. Er worden te weinig afspraken gemaakt over de rolverdeling in de keten waardoor men in elkaars vaarwater komt. Oplossing Breng prioritering aan in welke onderdelen van de NDF Zorgstandaard reeds implementeerbaar zijn, en wat eerst nog doorontwikkeld moet worden of waar randvoorwaarden noodzakelijk zijn. Geef zorgverzekeraars handvatten voor het inkopen van zorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard. Geef hierbij met name aandacht aan zaken als preventie en zelfmanagement. Breng partijen op regionaal niveau samen en zorg voor sleutelfiguren die in staat zijn een brug te bouwen tussen de verschillende lijnen in de keten. Laat zien wat de meerwaarde is van samenwerking tussen de verschillende disciplines. Bied instrumenten aan om de knelpunten in de samenwerking op te lossen. 18 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

21 Belemmering Beperkte dataregistratie en uitwisseling: Het ontbreekt aan goede ICT-systemen die met elkaar kunnen communiceren en randvoorwaardelijk zijn voor het multidisciplinair aanbieden van goede diabeteszorg. Het uitwisselen van gegevens zorgt voor betere communicatie tussen zorgverleners onderling en met patiënten. Het goed vastleggen van gegevens draagt bij aan effectieve bewaking en bevordering van de kwaliteit van zorg. Eigenaarschap: Het werken volgens de NDF Zorgstandaard is voor veel professionals momenteel nog nietszeggend. Het is voor professionals onduidelijk wat de meerwaarde is van de zorgstandaard en hoe deze standaard aansluit bij de dagelijkse praktijk. Oplossing Zorg voor technische randvoorwaarden welke de dataregistratie en -uitwisseling faciliteren. Er dient bij de implementatie van de NAD producten rekening te worden gehouden dat de producten te incorporeren zijn in de informatiesystemen. Zorg voor eigenaarschap van de NDF Zorgstandaard. Maak helder wat de toegevoegde waarde is van de NDF Zorgstandaard voor de individuele zorgverlener en laat deze als norm voor goede diabeteszorg beklijven. Maak hiervoor gebruik van reeds bekende communicatiekanalen binnen de beroepsgroepen en beperk je hierbij niet tot de koepelorganisaties. Zorg ervoor dat er al in de beroepsopleidingen aandacht wordt besteed aan het werken volgens de NDF Zorgstandaard. Tevens draagt eigenaarschap bij aan continuïteit en mogelijkheden voor doorontwikkeling van NDF Zorgstandaard Bevorderende factoren gericht op de implementatie in proefregio s De stakeholders geven de volgende bevorderende factoren mee voor wat betreft het implementeren in proefregio s: Houd rekening met de grote verscheidenheid tussen regio s. Zo is er een groot verschil tussen de inrichting van zorg tussen stedelijk en landelijk gebied. Tevens bestaan er ook grote verschillen in de mate waarin regio s reeds werken volgens de NDF Zorgstandaard. Een implementatieplan voor alle regio s in Nederland werkt niet. Zorg voor een generiek plan en specificeer deze per regio; Geef zorggroepen een sleutelrol, omdat hier de nodige samenwerkingsafspraken reeds zijn gerealiseerd. Afhankelijk van wat je wilt implementeren zijn er zorggroepen te selecteren. Hierbij moet men goed bedenken welke doelen men nastreeft; Een nul- en nameting zijn hierbij een absolute randvoorwaarde. Het NAD dient de meerwaarde van de producten aan te tonen en inzichtelijk te maken wat de investeringen en opbrengsten zijn voor het toepassen van de NAD ondersteuningsproducten. Het is belangrijk dat zorggroepen informatie terugkrijgen over waar zij staan als zorggroep als het gaat om het werken volgens de NDF Zorgstandaard. Via spiegelinformatie kunnen leemtes in kaart worden gebracht en kan een passend ondersteuningsaanbod worden gecreëerd; In het geval dat er wordt gekozen om zorgverzekeraars te betrekken bij de regio- implementatie, zorg er dan voor dat deze vanaf het begin zijn betrokken bij de planvorming. Zorgverzekeraars zijn mogelijk bereid om voor een afgebakende periode een investering te doen in de ondersteuningsmodule, maar willen hier wel iets voor terug in de vorm van betere kwaliteit van zorg en betere organisatie van de zorggroepen; Neem zoveel mogelijk resultaten mee uit andere programma s met pilotervaringen, zoals Landelijke Actieprogramma Zelfmanagement, Diabetes Ketenzorg, Op één lijn, Disease manangement Chronisch Zieken, het ZekereZorg programma. 19

22 Bevorderende factoren gericht op de implementatie van NAD producten Zorg voor praktische en concrete instrumenten; Geef aan hoe het product een voordeel kan opleveren; Zorg voor generieke producten die regionaal naar eigen behoefte kunnen worden vormgegeven; Geef aan welke tijdsinvestering het implementeren van het product vereist. Zorg ervoor dat dat dit niet teveel is, de zorgprofessional wil ook weer kunnen terugkeren naar de orde van de dag; Implementeer niet alle producten in een keer, maar bied duidelijke blokken van producten aan; Ontwikkel een diagnose instrument waarbij in kaart kan worden gebracht waar de behoefte aan ondersteuning in de regio zit. Begin bij waar de hoogste prioriteit zit. Sommige producten hebben voor iedere regio prioriteit, zoals instrumenten die de samenwerking bevorderen; Zorg dat je verleidt; maak de producten aantrekkelijk; Presenteer de producten niet als iets nieuws, maar als verfijning van de huidige werkzaamheden; Val professionals niet lastig met dikke papieren boekwerken, liever digitaal of compact; Maak duidelijk wat het onderscheidend verschil is tussen de producten en leg uit hoe de producten aan elkaar gelinkt zijn; Wees creatief, soms moet men van protocollen afwijken en creatief zijn om de juiste mensen mee te krijgen; Het veld heeft behoefte aan tools waarin een vertaling van standaarden en ondersteuningsmogelijkheden wordt gemaakt. 2.4 Aandachtspunten voor implementatie Op basis van de analyse van de huidige toepassing van de NDF Zorgstandaard en de belemmerende en bevorderende factoren voor het verder implementeren van de NDF Zorgstandaard worden onderstaande punten meegenomen in de uitwerking van de volgende hoofdstukken. Een aantal van de aanbevolen instrumenten wordt al door het NAD ontwikkeld en waar dit nog niet het geval is, worden de mogelijkheden verkend om dit binnen het implementatietraject op te pakken. Aandachtspunten voor zorgverleners Zorgverleners op de hoogte brengen van de werkwijze zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard en deze als norm laten beklijven; Gebruik maken van reeds bekende communicatiekanalen binnen de beroepsgroepen en niet beperken tot communicatie via de koepelorganisaties; Duidelijk maken wat de toegevoegde waarde van de diabeteszorg zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard is ten opzichte van standaarden en richtlijnen vanuit de eigen beroepsgroepen; Aangeven waar relevante informatie over de zorgstandaard en de bijbehorende ondersteunende producten te vinden is en hierbij verhelderen hoe de producten een bijdrage leveren aan de dagelijkse kwaliteit van de zorgverlening. Aandachtspunten patiënten Patiënten op de hoogte van het bestaan van de inhoud van de voor hen relevante Zorgwijzers en bijbehorende producten zoals het individueel zorgplan en de DiabetesKenniswijzer; Helder maken wat de meerwaarde is van de producten voor de zelfzorg, waar producten te verkrijgen zijn en hoe ze moeten worden gebruikt. 20 De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers

23 Aandachtspunten voor stakeholders Zorgen dat de werkwijze zoals beschreven in de NDF Zorgstandaard valt onder de verzekerde zorg; Ontwikkelen van instrumenten waarmee zorgverzekeraars worden geholpen bij inkopen van de zorg volgens de NDF Zorgstandaard. Aandachtspunten proefregio s en producten Zorgen voor voldoende diversiteit bij de keuze van proefregio s. Zorggroepen vormen geschikte regiostructuren omdat hier reeds de nodige samenwerkingsafspraken zijn gerealiseerd; Het aanbieden van een screeningsinstrument waarmee zorggroepen informatie krijgen over waar zij staan als het gaat om het werken volgens de NDF Zorgstandaard. Op basis van deze leemtes een ondersteuningsaanbod aanbieden; Het aanbieden van een aantal praktische basisproducten aan zorggroepen gericht op de belangrijkste gepercipieerde belemmeringen; Op regionaal niveau partijen samenbrengen, en hierbij zorgen voor sleutelfiguren die een brug bouwen tussen de verschillende lijnen binnen de keten; Het aanbieden van instrumenten waarmee samenwerking kan worden geïntensiveerd. Met als belangrijke voorwaarde voor samenwerking goede dataregistratie en -uitwisseling; Zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande regio initiatieven en niet opnieuw het wiel uitvinden; Het aanbieden van tools aan waarmee een vertaling van de NDF Zorgstandaard naar de zorgpraktijk kan worden gemaakt. Hierbij zorgen voor blokken van generieke tools die kunnen worden aangepast naar de behoefte van de regio; Via onderzoek op regionaal en landelijk niveau aantonen wat de investeringen en opbrengsten zijn als het gaat om het werken volgens de zorgstandaard en met de ondersteunende producten. 21