DIGITALE BEWARING Aanvulling Nr 3 December 2005 Document opgesteld door ELENA PHALET

Transcriptie

1 FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID DWTI DIENST VOOR WETENSCHAPPELIJKE EN TECHNISCHE INFORMATIE REF: polisti\spidoc\doc\digi preserv\update3_n INFORMATIENOTA DIGITALE BEWARING Aanvulling Nr 3 December 2005 Document opgesteld door ELENA PHALET Om te garanderen dat de informatienota over Digitale Bewaring de recente ontwikkelingen en initiatieven op de voet volgt, zorgt de DWTI voor regelmatige aanvullingen. Deze worden onder dezelfde thema s gerangschikt als in de oorspronkelijke tekst. Deel I. Digitale bewaring: een overzicht Digitale bewaringsstrategieën Projecten Onder het Amerikaanse National Digital Information Infrastructure and Preservation Program (NDIIP) werd een interessant experiment uitgevoerd: de Archive Ingest and Handling Test (AIHT) 1. Naast de Library of Congress namen ook Harvard University, John Hopkins University, Old Dominion University en Stanford University deel. Deze instellingen pasten verschillende bewaringsstrategieën toe op hetzelfde archief, met de bedoeling na te gaan welke problemen rijzen als een grote hoeveelheid complex digitaal materiaal (tekst, beelden, audio, video) wordt uitgewisseld tussen verschillende technologische infrastructuren. De eindrapporten van de betrokken instellingen zijn beschikbaar op de NDIIPP website 2, en D-Lib Magazine geeft er in 5 kortere artikelen een overzicht van 3. In de informatienota over Digitale Bewaring vermeldden we al het Australische webarchiveringsproject PANDORA 4. De selectie van het materiaal dat in het PANDORA-archief wordt opgeslagen, gebeurt op basis van nauwkeurig gedefinieerde criteria, zodat het archief kwalitatief hoogstaand en toegankelijk is. Deze benadering is echter arbeidsintensief en kan nooit meer dan een gedeelte van de digitale inhoud van het Australische internetdomein bestuderen. PANDORA besloot dan ook in juni en juli 2005 een bijkomende, grootschaligere aanpak van webarchivering uit te proberen: een web crawl van het volledige.au-domein met behulp van Heritrix, een robot ontworpen door het Internet Archive 5. Het eindrapport 6 van dit initiatief geeft meer informatie over het algemene projectmanagement, de projectkosten en de technische beschrijving van het proces, een analyse van de resultaten, en een besluit i.v.m. de mogelijkheden en problemen rond webarchivering 7. Het Digital Curation Centre (DCC) wil een Digital Curation Handbook 8 samenstellen over het kwaliteitsvol onderhouden van en toegang verzekeren tot digitale bestanden. Op dit moment is de volledige tekst van een eerste thema, Open Source for Digital Curation, beschikbaar na een peer review. Voor 45 andere thema s zijn voorlopig enkel samenvattingen beschikbaar 9. Een artikel in RLG DigiNews identificeert in 10 lopende digitaliseringsprojecten veelbelovende onderzoekstrends waarvan de resultaten ruim toegepast zullen kunnen worden: een methodologie voor webarchivering, een systeem voor de analyse van bewaringsnoden (o.a.. financieel) van een KEIZERSLAAN 4 - B-1000 BRUSSEL - TEL. +32 (0) FAX +32 (0) STIS@STIS.FGOV.BE - WEBSITE

2 digitale holding, het automatisch genereren van metadata, een audit- en certificatieproces voor digitale archieven, 10. Het National Archive of Australia publiceerde twee ontwerpen van teksten: Digital Recordkeeping: Guidelines for Creating, Managing and Preserving Digital Records 11, en Digital Recordkeeping Self-Assessment Checklist 12. De eerste tekst adviseert over het creëren en beheren van digitale bestanden, en de tweede is een hulpmiddel om te evalueren of de richtlijnen uit de eerste tekst juist toegepast worden in een organisatie. Het Archief publiceerde ook twee gevalsstudies van organisaties die de richtlijnen en de checklist toepasten 13. Publicaties JORUM is een online opslagplaats voor e-learning materiaal voor het hoger onderwijs in het Verenigd Koninkrijk. Het JORUM team zoekt naar mogelijkheden om deze inhoud langdurig digitaal te bewaren, en publiceerde naar aanleiding hiervan het Digital Preservation Report 14. Dit rapport geeft een overzicht van recente digitale bewaringsstrategieën en thema s, steeds met het accent op blijvende toegang creëren tot het bewaarde materiaal. De National Library of Australia publiceerde een interessant rapport dat een overzicht en evaluatie biedt van de belangrijkste bronnen van advies en richtlijnen in verband met digitale bewaring 15. De National Council on Archives (NCA) in het Verenigd Koninkrijk publiceerde een document met de titel Your data at risk. Why you should be worried about preserving electronic records 16. De tekst richt zich tot bestuurders van organisaties, en wil duidelijk maken wat digitale bewaring juist is en waarom er aandacht aan moet worden besteed. In dezelfde lijn is er een interessante enquête van de Cornell University Library in verband met de bereidheid van instellingen om een digitaliseringsprogramma op te starten en te onderhouden 17. Het artikel maakt ook een vergelijking met de resultaten van een gelijkaardig onderzoek van de Research Libraries Group (RLG) uit Een algemene vaststelling is dat culturele instellingen het probleem van digitalisering en digitale bewaring steeds ernstiger nemen: er wordt steeds meer en intensiever strategieën ontwikkeld, fondsen gezocht, technologische infrastructuur ontworpen en ervaringen uitgewisseld. Een belangrijke verschuiving is echter die van technologische bezorgdheid naar organisatorische kwesties: terwijl in 1998 het verouderen van technologieën gezien werd als de grootste bedreiging voor digitale bewaring, is dat nu een gebrek aan planning en strategie, aan financiële middelen en aan steun van hoger management. In het kader van het DAVID-project werd als digitale bewaringsstrategie inkapseling getest, waarbij het object en de metadata in een XML container opgeborgen worden 19. Belangrijke thema s Standaarden De International Standardization Organisation (ISO) publiceerde een nieuwe standaard, ISO 19005, die van PDF een internationaal erkende standaard voor digitale bewaring maakt 20. Metadata In onze Aanvulling van augustus 2005 vermeldden we al het eindrapport van de PREMIS Working Group, Data Dictionary for Preservation Metadata 21. Deze publicatie heeft inmiddels de prestigieuze Digital Preservation Award 2005 gekregen 22. PREMIS zal de Data Dictionary en de XML-schema s verder ontwikkelen op een nieuwe maintenance website 23. DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 2

3 De Digital Preservation Commission (DPC) publiceerde een interessant en overzichtelijk Technology Watch Report over de recentste ontwikkelingen in verband met metadata voor digitale bewaring 24. Kosten Het verslag van een workshop, georganiseerd door het Digital Curation Centre (DCC) en de Digital Preservation Coalition (DPC) over kostenmodellen voor digitale bewaring is nu beschikbaar, met links naar de volledige teksten van de presentaties 25. Samenwerking tussen verschillende actoren Een opmerkelijk, grootschalig initiatief is het Australasian Digital Recordkeeping Initiative (ADRI) 26, waar alle archieven en overheidsinstellingen van Australië en Nieuw-Zeeland aan deelnemen. De bedoeling is expertise en financiële middelen te bundelen om tot één gezamenlijke aanpak van digitale bewaring en ontsluiting van bestuursdocumenten te komen. Het Joint Information Systems Committee (JISC) and het Consortium of Research Libraries in the British Isles (CURL) brachten een rapport uit over digitale bewaringsactiviteiten in het Verenigd Koninkrijk. Daarin wordt vastgesteld dat er de afgelopen 10 jaar 130m overheidsgelden aan digitaliseringsprojecten werd besteed, waarmee aanzienlijke resultaten geboekt zijn. Er is evenwel een gebrek aan coördinatie: er is geen omvattende visie ontwikkeld op wat bewaard dient te worden, volgens welke standaarden, met welke financiële middelen, hoe toegang verzekerd kan blijven, Het rapport pleit dan ook voor een nationale, gecoördineerde aanpak van verdere digitale bewaringsinitiatieven 27. (De Digital Preservation Coalition (DPC) kondigde ondertussen een uitgebreid onderzoek aan om bedreigd digitaal erfgoed in de publieke en private sector in het Verenigd Koninkrijk te identificeren 28. Van zodra de resultaten bekend zijn, zullen we hierover berichten.) Eén van de vormen van de toenemende samenwerking tussen verschillende actoren en geïnteresseerden in digitale bewaring is de stijgende hoeveelheid communicatiemogelijkheden, zowel formeel (bijv. via online consultaties) als informeel: de cdavid website 29 bijvoorbeeld wil een virtueel kenniscentrum rond digitalisering en digitale ontsluiting zijn waar iedereen actief kan bijdragen, en heeft de vorm gekregen van een wiki een website die iedereen kan editen 30. Sinds enkele maanden bestaat ook DigiWik 31, de Digitization Wiki, waar iedereen die bezig is met digitale bewaring informatie, artikelen, vragen, kan plaatsen. Ook op de website van Preserving Access to Digital Information (PADI) is nu een discussieforum, padiforum-l, geopend 32. Deel II. Activiteiten en initiatieven van de Europese Unie Digicult DigiCULT.Info nr 10 is beschikbaar en bespreekt een aantal interessante ontwikkelingen en projecten (LIFEPLUS, InterPARES 2, DOMEA, ) op vlak van digitaal cultureel erfgoed 33. Minerva Omdat het Lund Actieplan in 2005 eindigt, heeft de Raad op 14 november 2005 een werkplan voor aangenomen, dat de Lund principes herbevestigt en erop voortbouwt. In dit Dynamisch Actieplan voor de Coördinatie van het Digitaliseren van Cultureel en Wetenschappelijk Erfgoed 34 wordt een Europese Ruimte voor Culturele Informatie voorgesteld, die aan de hand van 6 doelen bereikt moet worden: de EU moet strategisch leiderschap bieden in een snel evoluerende technologische en economische omgeving; de coördinatie en verbanden tussen digitaliseringsinitiatieven van de lidstaten en Europese projecten moet opgevoerd worden, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 3

4 fragmentatie en duplicatie moet worden tegengegaan terwijl synergieën gemaximaliseerd moeten worden; strategieën en financiële middelen voor digitale bewaring op lange termijn moeten actief opgespoord worden, culturele en linguïstieke diversiteit in digitale inhoud moet worden gepromoot, en het Europese culturele digitale erfgoed moet steeds toegankelijker worden voor alle burgers. Het Dynamisch actieplan (DAP) vertaalt deze algemene doelstellingen verder in voorstellen voor concrete acties. Net als bij het Lund Actieplan, zal de National Representatives Group (NRG) instaan voor de implementatie van het Dynamisch Actieplan in de lidstaten. Een interessante, recente publicatie op de Minerva-website is de Guide to Intellectual Property Rights and Other legal Issues 35. De tekst wil een inleiding zijn tot de belangrijkste principes en thema s in verband met auteursrechten in een digitale context, en gaat dan ook niet in op de uiteenlopende nationale wetgevingen over dit onderwerp in de Europese lidstaten. De Europese Commissie ontwierp een strategie, i2010 Digitale Bibliotheken, die het Europese geschreven en audiovisueel erfgoed digitaal wil ontsluiten op het internet 36. Deel III. Activiteiten en initiatieven in België Voor de eerste fase van het digitaliseringsplan van de FWI s en het KBF ( ) zijn 9 prioritaire projecten voorgelegd door de instellingen: 1. Geïnformatiseerde catalogi van de bibliotheken van de FWI's en het KBF 1a. Centrale catalogus van de FWI's en het KBF 1b. Retroconversie van catalogi 2. Digitalisering van kranten en persknipsels (KB-SOMA-KBF) 3. Digitale copies van documenten 3a. Digitale copies van archiefdocumenten (ARA) 3b. Digitalisering van monografieën (KBIN) 3c. Beschrijving en digitale copies van de archieven Von Falkenhausen en Canaris (SOMA) 4. Databanken van objecten uit kunst- en historische collecties 4a. Finalisering van de gegevensbank FABRITIUS (KMSKB) 4b. Geïnformatiseerde catalogi van objecten uit verschillende collecties (KMKG) 5. Catalogi en databank van wetenschappelijke collecties 5a. Cataloog van het type-materiaal van de zoölogische collecties (KBIN) 5b. Cataloog van de Belgische collecties (KBIN)) 5c. Ringgegevens Belgische ringwerk (KBIN) 6. Databank van geschreven climatologische observaties (KMI-BIRA) 7. Digitalisering van fotografische platen 7a. Scanning van foto's en andere objecten (KMMA) 7b. Digitalisering van fotografische platen van de verschillende collecties (KIK) 7c. Digitalisering van fotografische platen (KSB-BIRA) 8. Scanning van foto's en andere objecten 8a. Scannen van objecten: beeld en tekst (KMMA) 8b. Geïnformatiseerde catalogus en scanning van historische foto's (KMKG) 8c. Foto s Cauvin (SOMA) 9. Scanning van audiovisueel materiaal (KMMA) DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 4

5 Op 6 en 7 december werden in de Senaat 2 studiedagen georganiseerd over het thema De Digitale Revolutie: Auteursrechten in een Geglobaliseerde Wereld, met de wetenschappelijke medewerking van de UCL, de ULB en de UG. De eerste dag kwam de digitalisering van werken aan bod, de tweede dag de toekomst van het auteursrecht. Samenvattingen en slides van de presentaties zijn beschikbaar 37. REFERENTIES 1 Library of Congress announces joint digital preservation project with four universities, persbericht, 8 juni 2004, 2 Archive Ingest and Handling Test (AIHT) : Reports and Appendices, 3 Five views of the Archive Ingest and Handling Test, D-Lib Magazine, december 2005, Report on the crawl and harvest of the whole Australian web domain undertaken during June and July 2005, P. Koerbin, National Library of Australia, oktober 2005, 7 Zie bijv. ook: Archiveren van websites: een kwestie van waardering en capture, F. Boudrez, Expertisecentrum David vzw, 2005, Watch this space: 10 promising digital preservation initiatives, RLG DigiNews, 15 augustus 2005, 11 Digital Recordkeeping: Guidelines for Creating, Managing and Preserving Digital Records, Exposure Draft, National Archives of Australia, 2004, 12 Digital Recordkeeping Self-Assessment Checklist, Exposure Draft, National Archives of Australia, 2004, 13 Digital Recordkeeping Guidelines Case Studies, National Archives of Australia, 2004, 14 Digital preservation report, J. Stevenson, augustus 2005, PDF 507 Kb, 15 Report to ICABS on guidance for digital preservation : report on a survey of sources, C. Webb, National Library of Australia, juli 2005, 16 Your data at risk. Why you should be worried about preserving electronic records, the National Council on Archives, september 2005, 17 Developing Digital Preservation Programs: the Cornell Survey of Institutional Readiness, , A. Kenney & E. Buckley, in RLG DigiNews, 15 augustus 2005, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 5

6 18 Digital preservation needs and requirements in RLG member institutions, M. Hedstromm, december 1998, 19 Digital containers for shipment into the future, F. Boudrez, 2005, 20 New ISO standard will ensure long life for PDF documents, persbericht, 7 oktober 2005, International team wins 2005 Digital Preservation Award, persbericht, 22 november 2005, Preservation metadata. DPC Technology Watch Report, B. Lavoie & R. Gartner, september 2005, 25 Report for the DCC/DPC Workshop on Cost Models for Preserving Digital Assets (26 July 2005), Digitisation in the UK: The case for a UK Framework - A report based on the Loughborough University study, JISC & CURL, november 2005, final.pdf 28 State of the nation survey to reveal threat to the UK s digital heritage, persbericht, DPC, 25 juli 2005, DigiCULT.Info, a newsletter on digital culture, issue 10, oktober 2005, 34 Dynamisch Actieplan voor de Coördinatie van het Digitaliseren van Cultureel en Wetenschappelijk Erfgoed, 35 Guide to Intellectual property Rights and Other Legal Issues, Draft version 1.0, N. Korn, november 2005, 36 Mededeling van de Commissie : i2010 Digitale Bibliotheken, COM(2005)465, 30 september 2005, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 6