DIGITALE BEWARING Aanvulling Nr 4 Juli 2006 Document opgesteld door ELENA PHALET

Transcriptie

1 FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID DWTI DIENST VOOR WETENSCHAPPELIJKE EN TECHNISCHE INFORMATIE REF: polisti\spidoc\doc\digi preserv\update4_n INFORMATIENOTA DIGITALE BEWARING Aanvulling Nr 4 Juli 2006 Document opgesteld door ELENA PHALET Om te garanderen dat de informatienota over Digitale Bewaring de recente ontwikkelingen en initiatieven op de voet volgt, zorgt de DWTI voor regelmatige aanvullingen. Deel I. Digitale bewaring: een overzicht Digitale bewaringsstrategieën Modulaire emulatie De Koninklijke Bibliotheek van Nederland stelt een nieuw model voor emulatie voor, voortbouwend op het concept van de Universal Virtual Computer. Specifieke hardware componenten worden geëmuleerd in afzonderlijke software modules, die dan op verschillende manieren met elkaar gecombineerd kunnen worden om verschillende configuraties te emuleren in een Universal Virtual Machine 1. Projecten Het LOCKSS (Lots of Copies Keep Stuff Safe) programma 2, een community-based archiveringsmodel dat authenticiteit en integriteit van de gearchiveerde records garandeert door multipele originelen te bewaren in afzonderlijke LOCKSS-caches, is in januari 2006 gestart met een project dat CLOCKSS heet (Controlled LOCKSS) 3 en twee jaar zal lopen. De LOCKSS technologie zal gebruikt worden bij het opbouwen van een betrouwbaar, geografisch gespreid dark archive een archief dat voor niemand (of hoogstens enkelen) toegankelijk is en waarop men kan terugvallen in geval van nood. Het InterPARES 2 4 project, waarover we al eerder berichtten in onze Aanvulling nr 2, loopt einde van dit jaar af en een artikel met de titel InterPARES 2: Progress Report is recent gepubliceerd 5. Het Expertisecentrum David (edavid) startte in mei 2006 met het project Digitaal Depot 6, dat de zorg voor en het ontsluiten van digitaal ( digital born ) cultureel erfgoed onderzoekt, zoals weblogs, s, wiki s, mash-ups en podcasts. Partners zijn het Interdisciplinary Centre for Law and IT (ICRI) en de Australische Nationale Bibliotheek. Er zijn al 2 publicaties beschikbaar: Basisprocessen voor een digitaal archiefdepot 7 en Digitale containers voor het digitaal archiefdepot 8 (opgesteld in aansluiting op het DAVID-project, en gepubliceerd met de bijbehorende XML-schema s voor de inkapseling van digitaal materiaal in een XML-container of Archive Information Package (AIP). Deze laatste publicatie vermeldden we al in Aanvulling nr 3 onder zijn Engelse titel Digital containers for shipment into the future.) KEIZERSLAAN 4 - B-1000 BRUSSEL - TEL. +32 (0) FAX +32 (0) STIS@STIS.FGOV.BE - WEBSITE

2 De Digital Preservation Coalition (DPC) is begonnen met de reeks Featured Projects 9 : elke 6 tot 8 weken wordt een project van één van de DPC-leden toegelicht aan de hand van een interview. Een goede bron voor practische informatie zoals gebruikte technologieën, subsidiëring, samenwerken met partners, hoe de resultaten ook voor andere organisaties en projecten nuttig kunnen zijn, Op dit moment is er over 3 projecten meer informatie beschikbaar: LIFE, UKWAC en SHERPA DP. Aan welke voorwaarden moet een databank of opslagplaats van digitaal materiaal voldoen om op betrouwbare wijze informatie te kunnen opslaan, migreren en beschikbaar stellen voor publiek? RLG heeft over certificatie van digitale respositories een project 10 lopen in samenwerking met de National Records and Archives Administration (NARA), en wijdde in oktober 2005 een volledige RLG DigiNews 11 aan dit onderwerp. In onze Aanvulling nr 3 kwam het werbarchiveringsproject PANDORA al ter sprake. Twee andere interessante webarchiveringsprojecten, het UK Web Archiving Consortium (UKWAC) 12 en het Digital Archiving for Web Publications (DAMP) project in Kroatië 13, delen hun methodologieën, problemen, plannen voor toekomstige ontwikkelingen, Geïnteresseerden kunnnen voor verdere informatie ook terecht op de Web Archiving Resources 14 webpagina van de Harvard University Library. Publicaties De PADI-website is begonnen met het Safekeeping Project 15 : van de vele publicaties over alle aspecten van digitalisering en digitale bewaring, worden diegenen die van blijvend belang zijn (omwille van het behandelde thema, het besproken project, het bieden van een overzicht, ), aangeduid met het symbooltje safekept. Zo kan de lezer in een oogopslag de cruciale documenten i.v.m. zijn interessedomein identificeren. In maart werd in de VS een forum georganiseerd over digitale bewaring, de Best Practices Exchange De deelnemers besloten dat voor een succesvol digitaal bewaringsproject de volgende elementen aanwezig moeten zijn: het engagement van alle betrokken actoren, samenwerking en partnerschappen, en informatie over procedures, standaarden en best practices (of good enough practices oplossingen die werken, tot ze door andere en betere vervangen worden). De Nederlandse Koninklijke Bibliotheek voerde in opdracht van de International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA) een enquête uit bij 15 nationale bibliotheken waarbij naar 3 aspecten gepeild werd: het gebruik van standaarden, digitale bewarings- en ontsluitingsstrategieën en een overzicht van lopende nationale en internationale O&O projecten waar de bibliotheek in kwestie aan deelneemt 17. In Excuse me: some digital preservation fallacies worden een aantal vooronderstellingen in verband met digitale bewaring besproken: digitale bewaring is duur, het onderhoud van de records is intensief, technologie veroudert zeer snel, de bewaarde copie moet exact hetzelfde zijn als het origineel 18. In onze Aanvulling nr 3 vermeldden we al dat de Digital Preservation Coalition (DPC) een overzicht aan het opstellen was van de huidige digitaliseringspraktijken en -noden in het Verenigd Koninkrijk. Dit rapport, met de titel Mind the gap: assessing digital preservation needs in the UK 19, brengt een analyse van de huidige toestand, zodat een omvattende, strategische aanpak van digitale bewaring van het erfgoed mogelijk wordt. Er worden dan ook aanbevelingen geformuleerd, zowel voor organisaties die zelf digitale bewaringsstrategieën willen toepassen als voor de overheid en subsidiërende instellingen. DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 2

3 Het Testbed Digitale Duurzaamheid publiceerde een beslissingsmodel 20 voor het bepalen van de juiste bewaarstrategie een overzicht van 1 pagina, met informatie voor s, tekstdocumenten, spreadsheets en databanken. Dit beslissingsmodel werd al eens gepubliceerd als Annex B van Van digitale vluchtigheid naar digitaal houvast: bewaren van databases 21, maar is nu dus gemakkelijk te raadplegen als apart document. In verband met het bewaren van s verwijzen we ook naar de edavid publicatie s: hoe klasseren en archiveren? 22 en naar Curating s 23, een briefing paper van het Digital Curation Center (DCC). Het DCC heeft ook een overzicht van Digital Curation Tools opgesteld: niet-commerciële, technische hulpmiddelen, methodologieën en handleidingen staan gerangschikt volgens de verschillende processen van digitale curatie waarvoor ze van nut zijn. Organisaties en projecten die met digitale curatie bezig zijn, worden uitgenodigd om hun ervaringen te delen om zo het overzicht kwaliteitsvol en actueel te houden. In het kader van het cdavid-project publiceerde het Stadsarchief Antwerpen Digitaal Beeldarchief. Aanbevelingen voor het opzetten van beeldbanken aan de hand van lessons learnt en best practices 24. De Technical Advisory Service for Images (TASI) publiceerde een overzicht van voor- en nadelen van het outsourcen van digitaliseringsprojecten, en aandachtspunten in de werkrelatie met een extern bedrijf 25. Vermeldenswaard is ook dat de publicatie Project Management for Digitisation Projects werd herzien in juli Het Collaborative Digitisation Programme (CDP) verzamelt best practices in verband met 3 aspecten van digitaliseren: Dublin Core Metadata, Digital Imaging en Digital Audio. De Digital Audio Working Group publiceerde einde 2005 versie 2.0 van Digital Audio Best Practices 27. Belangrijke thema s Standaarden De Harvard University wordt vanaf januari 2006 financieel gesteund door de Andrew W. Mellon Foundation om het Global Digital Format Registry (GDFR) 28 verder te ontwikkelen. Voor alle activiteiten die met digitalisering of digitale bewaring te maken hebben, is het belangrijk het juiste file formaat van een record te kunnen identificeren. Er bestonden al verschillende beperkte registers, bijvoorbeeld van softwarebedrijven over de eigen producten, maar de laatste jaren zijn er inspanningen om overkoepelende registers 29 op te stellen. GDFR is er één van, PRONOM 30 een ander. De publicatie Digital Lifecycles and File Types: Final Report bespreekt de voor- en nadelen van verschillende file formaten voor beeld en tekst (Word, HTML, PDF, GIF, JPEG en BMP), digitale levenscycli, standaarden en specificaties, referentiemodellen, 31 In de Informatienota Digitale Bewaring stelde we het Open Archival information System (OAIS) voor. In 2003 werd het OAIS erkend als een ISO standaard. Na 5 jaar wordt een standaard telkens opnieuw geëvalueerd. Commentaren in verband met het OAIS kunnen voor 30 oktober ingediend worden 32. Een recente publicatie over het OAIS dateert van begin juli, en bespreekt het potentiële gebruik van het OAIS referentiemodel voor verschillende types van digitale repositories 33. DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 3

4 Metadata In het juni-nummer van D-Lib Magazine werd een tweedelig artikel gepubliceerd over Metadata Interoperability and Standardisation a Study of Methodology. Metadata-schema s worden meestal gekozen in functie van een specifiek project en concrete omstandigheden, zodat er veel verschillende schema s in gebruik zijn. Dit zorgt voor problemen wanneer een omvattende repositorie of digitale bibliotheek samengesteld wordt. Dit artikel analyseert methodes om interoperabiliteit te bekomen tussen deze verschillende systemen. Het eerste deel bestudeert interoperabiliteit op niveau van de metadata-schema s 34, het tweede op niveau van de records en repositories 35. In onze Aanvulling nr 3 vermeldden we het Digital Curation Handbook 36. Ondertussen zijn ook de teksten voor de thema s Metadata en Archival Metadata beschikbaar 37. Deze geven een overzicht van de rol van metadata in de processen van digitaliseren, digitaal bewaren en raadplegen van objecten, illustreren dit aan de hand van de projecten InterPARES 2 en VERS, en beschrijven mogelijke verdere ontwikkelingen zoals automatische extractie van metadata. Een interessante publicatie van cdavid is de kennisfiche Inkapselen van metadata door TIFF tags. cdavid raadt Tagged Image File Format of TIFF aan voor het digitaal bewaren van beeldmateriaal, omdat het TIFF formaat niet alleen een officieel erkende standaard is, platformonafhankelijk en vrij beschikbaar, maar ook toelaat van metadata op te slaan samen met de afbeelding 38. Kosten Het testbed Digitale Duurzaamheid publiceerde in mei 2006 de definitieve versie van hun kostenmodel waar we al over berichtten in Aanvulling nr 2. Costs of digital preservation 39 geeft een overzicht van de kosten die bij het op lange termijn bewaren van digitale records komen kijken; van de indicatoren die de totale kost beïnvloeden; een computermodel om deze kosten voor een concreet project te berekenen; en een vergelijking van de kosten van verschillende digitaliserings- en bewaringsmethoden. Samenwerking tussen verschillende actoren DigitalPreservationEurope (DPE), de opvolger van ERPANET, is een overkoepelend initiatief voor nationale initiatieven i.v.m. digitale bewaring in de Europese Onderzoeksruimte. De bedoeling is om het belang van digitale bewaring op de voorgrond te plaatsen; een platform te bieden voor samenwerking en uitwisseling van informatie; van over steeds meer en betrouwbaarder materiaal te beschikken (door middel van het ontwikkelen van software, certificatie, ); en om vaardigheden en hulpmiddelen voor digitale bewaringsprojecten te ontwikkelen 40. Eén van de aanbevelingen van de EU Conference on Permanent Access to Records of Science (2004) was de oprichting in 2005 van een overkoepelende infrastructuur die alle betrokken actoren samenbrengt om de problematiek op te volgen, de European Task Force for Permanent Access 41. Deze publiceerde een Strategic Action Programme Een belangrijk onderdeel van het Actieplan bestond erin een Proposal for a Research and Development Agenda 43 op te stellen, dat binnen het 7 de Kaderprogramma uitgevoerd kan worden. Het Digital Repositories Programme van de Joint Information Systems Committee (JISC) is met een wiki gestart, waar geïnteresseerden en experten ervaringen kunnen uitwisselen 44. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft een overeenkomst gesloten met de Nationale Bibliotheek van Japan om samen te werken op vlak van digitalisering en digitale bewaring 45, meer concreet i.v.m. de digitalisering van 17 e, 18 e en 19 e eeuwse brieven en afbeeldingen uit het DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 4

5 handelsverleden van beide landen. Opleidingen en trainingen Door de groeiende belangstelling voor digitale bewaringstechnieken en methodologieën, worden er ook steeds uitgebreidere trainingen georganiseerd. Naast studiedagen en korte trainingen over specifieke onderdelen van digitale bewaring, worden er nu ook hele programma s uitgebouwd: De Staatliche Akademie der Bildende Künste in Stuttgart organiseert een tweetalige postgraduaatsopleiding in Konservierung Neuer Medien und Digitaler Information/Conservation of New Media and Digital Information 46. Het University of London Computer Centre (ULCC) organiseert samen 47 met het Joint Informations System Committee (JISC) het Digital Preservation Training Programme (DPTP) 48. Deel II. Activiteiten en initiatieven van de Europese Unie NRG In het 4de Progress Report van de National Representatives Group 49 staat een overzicht van de verschillende initiatieven die de NRG recent nam. Eind 2005 werden Terms of Reference opgesteld, een belangrijke stap naar de NRG als een sterkere, permanente instelling 50. Verder wordt er ook een NRG Executive Committee samengesteld, dat zal dienen als een permanent aansprekingspunt voor een directe communicatie met de verschillende actoren en een grotere betrokkenheid bij de uitwisseling van informatie en de besluitvorming. Tenslotte richt de NRG ook 5 actiegroepen op, die zich elk op één van de domeinen van het Dynamisch Actieplan (DAP) 51 zullen concentreren: gebruikers en inhoud; digitaliseringstechnologieën; duurzaamheid van digitale inhoud; digitale bewaring; en het opvolgen van de vooruitgang die geboekt wordt op deze verschillende vlakken. Minerva Plus MINERVA Plus is in januari 2006 beëindigd. De Working Groups werken echter verder, en zullen de basis vormen van de Working Groups die onder Minerva EC (c.i.) worden opgericht: Een draft versie van de publicatie Cost Reduction in Digitisation dateert van juni 2006 en geeft een overzicht van de verschillende uitgavenposten van een digitaliseringsproject en hoe deze beperkt kunnen worden door automatisering, training, samenwerking met andere projecten, outsourcing, 52 De Minerva Plus Working Group 3 publiceerde Multilingualism and Thesaurus, een overzicht van de resultaten van een enquête in verband met taal en meertaligheid van culturele websites. Culturele instellingen vinden hier ook informatie en tools terug om een meertalige toegang tot hun digitale collecties te verwezenlijken 53. Een 1ste ontwerp van het Assessment Report on the Coordination of Digitisation in Europe werd gepubliceerd: een evaluatie van het coördineren van alle digitaliseringsactiviteit in Europa via het MINERVA en MINERVA Plus netwerk. Op pagina 16 van het document vindt men een overzicht terug van de sterke en zwakke punten, de kansen en de risico s voor de periode MICHAEL In Aanvulling nr 3 bespraken we het MICHAEL-project 55, dat snelle en eenvoudige toegang tot de gedigitaliseerde collecties van musea, bibliotheken en archieven in Europa wil realiseren. In juni 2006 ging MICHAEL Plus van start, een uitbreiding van het oorspronkelijke MICHAEL-project, waar Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk aan deelnemen, met nog 11 landen: Tsjechië, Finland, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 5

6 Duitsland, Griekenland, Hongarije, Malta, Nederland, Polen, Spanje, Portugal en Zweden. MICHAEL loop nog tot mei 2007, MICHAEL Plus een jaar langer. MICHAEL werkt ook samen met het TEL-project (the European Library), onder meer door deelname aan de TEL-ME-MOR workshops (The European Library: Modular Extensions for Mediating Online Resources) 56. Minerva EC Een nieuw voorstel voor een thematisch netwerk MINERVA EC is inmiddels ingediend en geselecteerd in maart 2006 bij de eerste oproep tot voorstellen voor het programma econtentplus 57. Vier actielijnen zullen uitgevoerd worden: een European Cultural Content Interoperability Framework dat richtlijnen zal ontwikkelen voor de creatie, het onderhoud en het gebruik van culturele records; een Quality, Usability and Accessability Service die door Europese culturele instellingen geraadpleegd kan worden om hun bijdrage tot de Europese culturele informatieruimte zo kwaliteitsvol mogelijk te maken; voorbeelden van best practices van waardevolle culturele inhoud; en een set van Coordination, Assessment, Mobilisation, Awareness and Dissemination maatregelen om de verwezenlijkingen van de bovenstaande actielijnen te optimaliseren. Het Minerva EC netwerk zal geleid worden door de nationale Ministeries voor Cultuur, in samenwerking met culturele instellingen in de 25 EU-lidstaten. i2010 Digital Libraries De online consultatie over het Digital Libraries-initiatief van de Commissie werd ondertussen afgesloten en een High Level Expert Group Digital Libraries opgericht, die de Europese Commissie zal adviseren over juridische, organisationele en technische aspecten 58. De Commissie s Recommendation on Digitsation and Digital Preservation, die op basis van de resultaten van de consultatie en het werk van de High Level Expert Group opgesteld zal worden, is voorzien voor de zomer van 2006, maar op dit moment nog niet gepubliceerd. DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 6

7 REFERENTIES 1 Modular emulation as a long-term preservation strategy for digital objects, Van der Hoeven, J., Van Wijngarden, H., 2005, Zie bijvoorbeeld ook : A social model for archiving digital serials : LOCKSS, Seadle, M., Serials Review 2006, InterPARES 2: Progress Report, DigiCULT.Info nr 10, 2005, Basisprocessen voor een digitaal archiefdepot, Boudrez, F., Expertisecentrum David vzw, 2006, 8 Digitale containers voor het digitaal archiefdepot, Boudrez, F., Expertisecentrum DAVID vzw, 2005, Digital Repository Certification, 11 RLG DigiNews, oktober 2005, Zie bijvoorbeeld ook: UKWAC : Building the UK s first public web archive, Bailey, S., Thompson, D., D-Lib Magazine, januari 2006, en een interview i.v.m. UKWAC bij de DPC s featured projects, 13 Architecture of DAMP: a system for harvesting and archiving web publications, Milinovic, M., Topolscak, N., Widwisawn, 2005, Foundations for a Successful Digital Preservation Program: Discussions from Digital Preservation in State Government: Best Practices Exchange 2006, Allen C. E., RLG DigiNews, juni 2006, 17 Networking for digital preservation: Current practices in 15 national libraries, Verheul, I., KB en IFLA, december 2005, 18 Excuse me: some digital preservation fallacies, Rusbridge, C., 2006, 19 Mind the gap: assessing digital preservation needs in the UK, DPC, 2006, 20 Beslissingsmodel, Testbed Digitale Duurzaamheid, april 2006, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 7

8 21 Zoals bericht in onze Aanvulling nr 1 van januari s: hoe klasseren en goed archiveren?, Boudrez F., Technisch Rapport Stadsarchief Antwerpen, 2006, 23 Curating s, Pennock, M., 2006, 24 Digitaal Beeldarchief. Aanbevelingen voor het opzetten van beeldbanken aan de hand van lessons learnt en best practices, Vandermaesen, M., 2005, Digital Audio Best Practices, Digital Audio Working Group, CDP, 2005, Voor meer informatie over format registries: Digital Lifecycles and File Types: Final Report, Bates, M; e.a., 2006, 32 Announcement of a comment period for the 5 year review of the OAIS standard, 33 OAIS as a reference model for digital repositories. An evaluation, Allinson, J., UKOLN, JISC Digital Repositories Support, 2006, pdf 34 Metadata Interoperability and Standardisation a Study of Methodology, Part I: Achieving interoperability at schema level, Chan L. M., Zeng, M. L., 2006, 35 Metadata Interoperability and Standardisation a Study of Methodology, Part II: Achieving interoperability at record and repository levels, Zeng, M. L., Chan, L. M., 2006, Archival metadata, Duff, W., Van Ballegooie, M., Digital Curation Manual, 2006, 38 Inkapselen van metadata door TIFF tags, cdavid, 2006, 39 Costs of digital preservation, Testbed Digitale Duurzaamheid, mei 2006, Strategic Action Programme , TFPA, 2005, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 8

9 43 Proposal for a Research and Development Agenda, TFPA, 2005, De Digital Preservation Committee (DPC) en Cornell University zijn, als partners van ULCC, ook bij het project betrokken. Ook bij de organisatie van opleidingen zien we dus het samenwerken tussen verschillende actoren terugkomen om de beschikbare expertise maximaal te benutten Coordinating Digitisation in Europe: Progress report of the National Representatives Group: coordination mechanisms for digitisation policies and programmes 2005, Zie Aanvulling nr 3 52 Cost Reduction in Digitisation, Tanner, S., juni 2006, 53 Final Plan for using and disseminating knowledge and raise public participation and awareness. Report on inventories and multilingualism issues: Multilingualism and Thesaurus, MINERVA Plus Working Group 3, februari 2006, 54 Assessment Report on the Coordination of Digitisation in Europe (2005), MINERVA Plus, DWTI INFORMATIENOTA: DIGITALE BEWARING 9