DIGITALE BEWARING Aanvulling Nr 6 Mei 2007 Document opgesteld door ELENA PHALET

Transcriptie

1 FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID DIENST VOOR WETENSCHAPPELIJKE EN TECHNISCHE INFORMATIE REF: polisti\spidoc\doc\digi preserv\update6_n INFORMATIENOTA DIGITALE BEWARING Aanvulling Nr 6 Mei 2007 Document opgesteld door ELENA PHALET Om te garanderen dat de informatienota over Digitale Bewaring de recente ontwikkelingen en initiatieven op de voet volgt, zorgt de voor regelmatige aanvullingen. In Deel IV van deze aanvulling vindt men een actuele lijst bronnenmateriaal terug: recent afgeronde of nog lopende projecten, actoren en netwerken die op dit moment actief zijn, en een overzicht van de interessantste nieuwsbrieven i.v.m. digitale bewaring. De lijst bronnenmateriaal uit de oorpronkelijke informatienota geeft, 3 jaar na datum, geen representatief overzicht meer van de op dit moment toonaangevende en vernieuwende bronnen. Deel I. Digitale bewaring: een overzicht Digitale bewaringsstrategieën Projecten In de reeks Featured projects (zie Aanvullingen 4 en 5) vinden we op de DPC website een interview terug over het DARP-project (East of England Digital Preservation Regional Pilot Project) 1. edavid publiceerde 2 folders die archivering van s en van websites beschrijven, telkens in 4 stappen 2. Een recente ontwikkeling op vlak van webarchivering is de open source software Web Curator Tool 3. Europeana, een initiatief van de Bibliothèque nationale de France, is een prototype van een digitale bibliotheek dat ontwikkeld werd in het kader van het Europese Digital Libraries-project (zie Aanvullingen 4 en 5, en deel II van deze Aanvulling) 4. CASPAR (Cultural, Artistic and Scientific knowledge for Preservation, Access and Retrieval) publiceerde een eerste deel van de User requirements and scenario specifications for CASPAR components 5. Deze gebruikersvereisten zijn ingedeeld in drie domeinen: wetenschappen, kunsten, en cultureel erfgoed. Er worden ook een aantal horizontale vereisten geïdentificeerd die voor alle 3 de domeinen gelden. Publicaties Een Modellastenboek Digitalisering is nu beschikbaar op de cdavid website. Erfgoedbeheerders die een lastenboek willen opstellen, met zowel technische specificaties als practische afspraken, KEIZERSLAAN 4 - B-1000 BRUSSEL - TEL. +32 (0) FAX +32 (0) STIS@STIS.FGOV.BE - WEBSITE

2 kunnen er een gebruiksklaar invulformulier, een handleiding en een ingevuld voorbeeld downloaden 6. Het RIN (Research Information Network) publiceerde een proefversie van Stewardship of digital research data principles and guidelines, waarop online commentaar kan worden gegeven. Onderzoeksinstellingen produceren namelijk een steeds grotere hoeveelheid digitale data van heel gevarieerde aard, waarvoor de meest geschikte methoden van bewaren en toegankelijk maken moeten worden gevonden 7. JISC (Joint Information Systems Committee) publiceerde in de reeks Briefing Papers E-journals: Archiving and Preservation. Behandelde onderwerpen zijn o.m. permanente toegang, bewaring op lange termijn, open access, institutionele repositoria en wettelijk depot. Ook worden een aantal methoden voor het bewaren van e-journals besproken, zoals LOCKSS en CLOCKSS (zie de informatienota Digitale Bewaring en Aanvulling 4), Portico 8 en PubMed Central. Een nieuw algemeen handboek voor digitale bewaring werd gepubliceerd door H.M. Gladney, de auteur van de Digital Document Quarterly 9. In een laatste publicatie van RLG DigiNews onder de huidige vorm (omwille van de recente merger met OCLC), wordt in 2 hoofdartikelen de afgelopen 10 jaar van evolutie in digitalisering en digitale bewaring geschetst: Digital imaging technologies and standards, en A Digital Decade: where have we been and where are we going in digital preservation? 10 Op de edavid website vindt men ook via nieuwsbrief nr 3 een korte, kritische nota terug over de uibreiding van het wettelijk depot van de Koninklijke Bibliotheek tot microfilm en numerieke dragers 11. Belangrijke thema s Standaarden Het DCC (Digital Curation Centre) publiceerde 2 nieuwe Standards Watch rapporten: Using metadata standards en PREMIS Data Dictionary (Voor meer informatie over PREMIS, zie Aanvulling 3) 12. Metadata Een nieuwe publicatie van ECPA en CERL, Implementing persistent identifiers, bespreekt concepten als Handles, Digital Object Identifiers (DOIs), Archival Resource Keys (ARKs), Persistent Uniform Resource Locators (PURLs), Uniform Resource Names (URNs), National Bibliography Numbers (NBNs), en Open URL allemaal meer betrouwbare methoden om digitaal materiaal op internet terug te vinden dan URL s, die nbruikbaar worden wanneer een digitaal object wordt verplaatst. In het kader van een DCC onderzoeksproject werd een paper gepubliceerd over geautomatiseerde extractie van metadata uit PDF-documenten (zie aanvulling 3: automatische exractie van metadata werd in 2005 door RLG DigiNews geïdentificeerd als een veelbelovende onderzoekstrend) 13. Kosten Het eindrapport van DARP (zie ook Deel 1 van deze Aanvulling, onder Projecten ) analyseerde

3 digitale bewaringsprocessen voor archieven en de kosten die eraan verbonden zijn, en ontwikkelde 2 kostenmodellen 14. Auteursrechten edavid publiceerde Digitale archivering: auteursrecht, technische beschermingsmaatregelen en digitaal depot 15, een bespreking van de gevolgen van de nieuwe Belgische auteurswet voor het digitaal archiveren. Het Handbook on Copyright and Related Issues for libraries van elfl (electronic Information for Libraries) bespreekt typische juridische problemen die bibliotheken in de VS zowel als in Europa hebben met werken waarvan de auteur of rechthebbenden onbekend zijn, reproductierechten, creative commons, 16 Selectiecriteria voor digitale bewaring In het Digital Curation Manual (zie Aanvullingen 3, 4 en 5) werd in januari een nieuw hoofdstuk gepubliceerd, Appraisal and selection, over selectiecriteria voor bewaring 17. Op de Tsjechische Culture 2000 website zijn documenten gepubliceerd van een webarchiveringsproject, dat een analyse maakt van de selectiecriteria voor webarchivering in verschillende landen en van de software die wordt gebruikt om deze toe te passen. Op basis van deze analyse worden nieuwe selectiecriteria voorgesteld 18. Samenwerking tussen verschillende actoren Omdat er te weinig uitwisseling is tussen onderzoek naar en practische toepassingen van digitalisering en digitale bewaring, zette DPE (Digital Preservation Europe) het DPEX (Research and Industrial Exchange)-programma op. De eerste deadline voor inschrijving voor de 25 plaatsen van dit programma wass 1 juni DPE wil ook een roadmap voor onderzoek op vlak van digitale bewaring opstellen, en vraagt hulp aan iedereen die professioneel met digitale bewaring bezig is om via een online Delphi enquête onderzoeksprioriteiten op korte en middellange termijn te bepalen 20. Certificatie van repositoria Het DCC publiceerde in maart DRAMBORA, de Digital Repository Audit Method Based on Risk Assessment. Deze toolkit kadert in onderzoek naar de betrouwbaarheid van verschillende soorten institutionele repositoria en kan gebruikt worden door beheerders om deze concreet in te schatten 21. Het Duitse nestor publiceerde een Engelse vertaling van de proefversie van hun Catalogue of criteria for trusted repositories 22. nestor is voorstander van een internationaal erkende certificatie van betrouwbare repositoria. Commentaar op de proefversie kan op de website worden gegeven. Het Amerikaanse NARA (National Archives and Records Administration) bracht een tweede versie uit van de Trustworthy Repositories Audit and Certification Checklist, gebaseerd op uitgebreide testen van de eerste versie, zowel bij Amerikaanse als bij Europese organisaties 23. Ook hier is de bedoeling bij te dragen tot een internationaal aanvaarde certificatie. Deel II. Activiteiten en initiatieven van de Europese Unie

4 Minerva EC Het werk van de National Representatives Group (zie de informatienota Digitale Bewaring), en meer in het bijzonder de implementatie van de Aanbeveling van de Commissie over digitalisering en digitale bewaring van cultureel materiaal 24, wordt overgenomen door de Member States Expert Group on Digitisation and Digital Preservation. Deze werd opgericht door een beslissing van de Commissie in maart Digital Preservation Europe (DPE) publiceerde, op basis van een enquête bij instellingen die zich met digitalisering en digitale bewaring bezighouden, het rapport: Competence Centers: State of the Art Review. Report on the design, impact and value of competence centers 26. Wie geïnteresseerd is, kan nog steeds de enquête online invullen 27. i2010 Digital Libraries De High Level Expert Group on Digital Libraries presenteerde in april het rapport Digital Preservation, Orphan Works and Out-of-Print Works. Selected Implementation Issues 28. Een annex met een modelovereenkomst voor de auteursrechten van een werk dat niet meer gedrukt wordt, is ook beschikbaar. EDL Project (European Digital Library Project), de opvolger van TEL-ME-MOR, heeft nu naast een projectwebsite 29 ook een blog 30 voor het uitwisselen van ideeën tussen Europese bibliothecarissen over de creatie van een Europese digitale bibliotheek. Op deze blog is ook de mini searchbox beschikbaar voor alle EDL Projectpartners die, door deze searchbox op hun eigen website te zetten, een directe toegang creëren tot de Europese nationale bibliotheken en hun online beschikbare collecties 31. (We vermelden hier ook kort dat de Amerikaanse Library of Congress in 2005 het initiatief nam om een World Digital Library te creëren. Ondertussen zijn er 8 projectpartners en verschillende werkgroepen actief 32.) Deel III. Activiteiten en initiatieven in België In het kader van de deelname van België aan Minerva EC werd in april een nationale workshop georganiseerd van en voor Belgische experts op vlak van digitalisering van cultureel en wetenschappelijk erfgoed. Digitaliserings- en digitale bewaringsprojecten uit de drie Gemeenschappen werden gepresenteerd: Short Title Catalogus Vlaanderen (STCV) 33, digitalisering in het Koninklijk Museum van Mariemont 34, digitalisering van kranten en persknipsels in de Nationale Bibliotheek, digitalisering van de kunstencollecties en portaalsite voor het cultureel erfgoed van de Duitstalige Gemeenschap, Erfgoedsite.be, AICIM 35, Plurio.net 36, de gemeenschappelijke catalogus voor de bibliotheken van de FWI s en van de federale overheidsdiensten, PALLAS, FABRITIUS 37, digitalisering in het filmarchierf van de Franse Gemeenschap, digitalisering van audiovisueel materiaal in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika 38, PACKED 39 en edavid. De verschillende presentaties zijn beschikbaar op de Digipat website. 40 Van de lopende digitaliseringsprojecten van de Federale Wetenschappelijke Instellingen worden einde juni 2007 activiteitenverslagen verwacht. Een recente bijeenkomst van de projectcoördinatoren toonde nogmaals aan dat, hoewel voor bijna alle projecten verschillende FWI s samenwerken en er wel degelijk vooruitgangen worden geboekt, deze samenwerking in praktijk bemoeilijkt wordt door de uiteenlopende aard van de collecties en de verschillende stadia van informatisering en digitalisering waarin deze zich al bevinden. Inmiddels werd door de federale overheid het consultatiebureau Altran onder de arm genomen om, door middel van de creatie van een nieuw lastenboek, een impuls te geven aan een volgende fase

5 van de digitalisering van de collecties van de FWI s. In de Vlaamse Beleidsbrief voor Wetenschap en Innovatie wordt het initiatief genomen om in 2007 een studie uit te besteden, die zal leiden tot een masterplan voor de digitalisering van de Vlaamse wetenschappelijke collecties 41. Deel IV. Bronnen I. Projecten CASPAR (Cultural, Artistic and Scientific knowledge for Preservation, Access and Retrieval): internationaal consortium met steun van de Europese Commissie, dat onderzoek doet naar digitale bewaring en onstluiting. CDAVID: onderzoeksproject over bewaring en ontsluiting van Vlaams digitaal cultureel erfgoed in archieven, bibliotheken en andere erfgoedinstellingen. DELOS: Network of excellence i.v.m. onderzoek naar digitale bibliotheken. Met steun van de Europese Commissie. Digitale Duurzaamheid: afdeling van het Nederlandse Nationaal Archief en nationaal kenniscentrum voor het bewaren en beheren van digitale overheidsinformatie. De activiteiten van het Testbad Digitale Bewaring zijn in 2006 afgerond, maar alle publicaties blijven in de kennisbank beschikbaar. DRIVER: ontwikkelen van een infrastructuur voor Europese institutionele repositoria, met steun van de Europese Commissie, en in het kader van SHERPA (Securing a Hybrid Environment for Research Preservation and Access): onderzoek naar en ontwikkelen van vrij toegankelijke institutionele repositoria voor wetenschappelijk materiaal. edavid (Expertisecentrum DAVID): onderzoeks- en kenniscentrum inzake digitaal archiveren. espida: ontwikkelen van een model voor het opstellen van business cases voor digitale bewaringsprojecten. Beëindigd in januari 2007, alle documentatie beschikbaar. LIFE project: onderzoek naar management van de digitale levenscyclus en berekening van de kosten ervan. LOCKSS (Lots Of Copies Keeps Stuff Safe) en CLOCKSS (Controlled LOCKS): open source software voor het verzamelen, opslaan, bewaren en toegankelijk maken van bibliotheekcollecties. PANDORA (Preserving and Accessing Networked Documentary Resources of Australia): Australisch webarchief.

6 Paradigm (Personal Archives Accessible in Digital Media): onderzoek naar het opnemen van private documenten in digitale, institutionele repositoria volgens archivale en digitale bewaringscriteria. Afgesloten in februari 2007, einddocumenten nog niet gepubliceerd. PLANETS (Digital Preservation Research and Technology): onderzoek naar blijvende toegang tot digitaal cultureel en wetenschappelijk materiaal, met steun van de Europese Commissie. PRESERV (Preservation Eprint Services): onderzoek naar open access op lange termijn voor materiaal in institutionele repositoria. Beëindigd januari i2010 Digital Libraries: initiatief van de Europese Commissie om Europees cultureel en wetenschappelijk erfgoed online ter beschikking te stellen. II. Actoren en portaalsites CHIN (Canadian Heritage Information Network) CLIR (Council on Library and Information Resources) DCC (Digital Curation Centre) DPE (Digital Preservation Europe) DPC (Digital Preservation Coalition) ECPA (European Preservation Information Center) JISC (Joint Information Systems Committee) GRIP (Gateway to Resources and information on Preservation) MINERVA EC NDIIP (National Digital Information Infrastructure and Preservation Program) nestor (Kompetenznetzwerk Langzeitarchivierung) PADI (Preserving Access to Digital Informaton)

7 RLG (Research Libraries Group) recent opgenomen binnen OCLC (Online Computer Library Center) UKOLN TASI (Technical Advisory Service for Images) III. Nieuwsbrieven AHDS Newsletter (Arts and Humanities Data service) Ariadne Magazine CLIR Issues D-Lib Magazine DPC/PADI Quarterly Digest IJDC (International journal of Digital Curation) JISC Digest nestor Actueller Newsletter RLG DigiNews

8 REFERENTIES archiveren in 4 stappen, 2007, edavid, Websites archiveren in 4 stappen, 2007, edavid, Zie bijvoorbeeld ook het artikel Web Curator Tool, Beresford, P., in Ariadne, januari 2007, User requirements and scenario specifications for CASPAR components, CASPAR, december 2006, 6 Modellastenboek Digitalisering, cdavid, 2007, 7 Stewardship of digital research data:a framework of principles and data. Draft for consultation, RIN, april 2007, %20published%20draft%20for%20consultation.pdf Preserving digital information, Gladney, H.M., 2007, Voor de DDQ, zie 10 RLG DigiNews, april 2007, 11 Een korte nota bij de uitbreiding van het wettelijk depot, edavid, 2007, 12 Using metadata standards, Higgins, S., 2007 en PREMIS Data Dictionary, Higgins, S., 2007, 13 Automating metadata extraction: genre classification, Kim, Y., Ross, S., 2007, 14 Report of the East of England Digital Preservation Regional Pilot Project, MLA East of England Regional Archive Council, 2006, 15 Digitale archivering: auteursrecht, technische beschermingsmaatregelen en digitaal depot, Dekeyser H., 2007, 16 Handbook on Copyright and Related Issues for libraries, eifl, december 2006, 17 DCC Digital Curation Manual. Installments, DCC, 2007,

9 Catalogue of criteria for trusted repositories, nestor Working Group Trusted Repositories Certification, 2006, 23 Trustworthy Repositories Audit and Certification Checklist, NARA, 24 Aanbeveling van de Commissie van 24 augustus 2006 betreffende de digitalisering en onlinetoegankelijkheid van cultureel materiaal en digitale bewaring, 2006/585/EG, 25 Besluit van de Commissie van 22 maart 2007 tot oprichting van een groep van nationale deskundigen voor digitalisering en digitale bewaring, 2007/320/EG, 26 Competence Centers: State of the Art Review. Report on the design, impact and value of competence centers, DPE, 2007, Digital Preservation, Orphan Works and Out-of-Print Works. Selected Implementation Issues, High Level Expert group on Digital Libraries Copyright Subgroup, 2007, Beleidsbrief Economie, Ondernemen, Wetenschap, Innovatie, en Buitenlandse Handel. Beleidsprioriteiten , stuk 1001 ( ) - nr 1, p 49,