Onderzoeksprogramma ROMCKAP
|
|
- Christian Bauwens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderzoeksprogramma ROMCKAP Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina I. Inleiding 1 Doel 1 Generieke ROM als basis 1 Kennis bij complexe klinische groepen nodig 2 De rol van de patiënt 2 De onderzoekslijnen 2 II. Kernthema s onderzoekslijnen 3 1) Evaluatie van effectiviteit van behandeling 3 2) Evaluatie van het effect van feedback en ontwikkeling 4 van clinical decision tools 3) Ontwikkeling van meetinstrumenten 5 4) Evaluatie van doelmatigheid van interventies 6 5) Detectie van risicofactoren voor persistentie van 7 stoornissen III. Specifieke thema s 8 Medisch ethische aspecten 8 Interculturele aspecten 8 Samenwerking met aanpalende sectoren 9 Referenties 9 I. Inleiding Doel Het opstellen van een praktijkgericht omvattend onderzoeksprogramma dat aansluit bij Routine Outcome Monitoring (ROM), gericht op het vergroten van kennis wat betreft diagnostiek, beloop en behandeling van kinderen en jongeren met een psychiatrische stoornis die hiervoor professionele hulp zoeken. Deze onderzoeksagenda heeft een sterk maatschappelijke oriëntatie, omdat de kennis direct moet leiden tot verbetering van de kwaliteit van de behandeling, het bieden van inzicht in de effectiviteit van de geleverde zorg (o.a. transparantie door benchmarking) en in de doelmatigheid ervan. Dit onderzoeksprogramma is tot stand gekomen vanuit de Wetenschappelijke Raad van ROMCKAP, hierin ondersteund door een ad hoc werkgroep (zie bijlage voor de leden). Generieke ROM als basis ROM is het herhaald meten van relevante variabelen doorheen het proces van diagnostiek en behandeling. Er wordt mee beoogd de behandeling meer succesvol te maken door terugkoppeling naar patiënt en omgeving, behandelaars en leidinggevenden. De inzet van ROM, in het bijzonder bij kinderen, is een ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 1
2 relatief recent fenomeen, wat maakt dat er (inter)nationaal nog weinig kennis en ervaring is wat betreft het gebruiken van de verkregen gegevens. Dit betekent dat kennis ontwikkeld moet worden, en daarvoor is dit onderzoeksprogramma bedoeld. Dit onderzoeksprogramma beoogt in de eerste plaats een stimulans te zijn voor het uitvoeren van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek van hoge kwaliteit. ROM is dus een faciliterende factor in het realiseren van de onderzoekslijnen in dit programma. Daarnaast creëert ROM ook ongekende mogelijkheden om basaal wetenschappelijk onderzoek te versterken. Doordat (her)meting al op geijkte momenten binnen de behandeling plaatsvindt, zal het voor de onderzoeker gemakkelijker worden om onderzoek uit te voeren, daar men enkel additionele informatie moet vergaren. Door dergelijk onderzoek direct te koppelen aan ROM zal de generaliseerbaarheid groter zijn, en de onderzoeker goed zicht hebben op de onderzochte populatie, en de selectie die heeft plaatsgevonden. Kennis bij complexe klinische groepen nodig Het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek is een noodzaak. Onze kennis is immers voornamelijk afkomstig uit bevolkingsonderzoek of uit populaties met relatief enkelvoudige problemen. Onderzoek is tot op heden vooral gericht op geselecteerde academische populaties. Hierdoor weten we onvoldoende over de kenmerken en de behandelmogelijkheden bij de veel grotere groep die hulp zoekt in de jeugd ggz. ROM introduceert in de praktijk een systematiek van meten en hermeten, wat de organisatorische basis vormt voor praktijkgericht onderzoek. Doordat (nagenoeg) alle patiënten in aanmerking komen voor ROM, en een erg grote groep eraan meedoet, kan op systematische wijze informatie worden verkregen over omvangrijke populaties. ROM biedt aldus de mogelijkheid onderzoek te doen in complexe klinische groepen. De rol van de patiënt Het succes van dit onderzoekprogramma valt of staat met de medewerking van de patiënt. In de internationale literatuur wordt deze ook wel gebruiker ( consumer ) genoemd. Daar is in dit stuk niet voor gekozen, omdat de patiënt niet enkel gebruikt, maar ook levert, en omwille van zijn problemen in een bijzondere relatie zit met de aanbieder. Voor het woord klant hebben we ook niet willen kiezen, omwille van dezelfde bezwaren als voor het woord gebruiker. In het geval van de kinder en jeugdpsychiatrie is er niet alleen een patiënt, maar is er een systeem met een patiënt. Voor het gemak wordt verder enkel het woord patiënt gebruikt, doch steeds met de gedachte dat dit het gehele systeem omvat. Het aantal in dit onderzoeksprogramma beschreven onderwerpen is uitgebreid, en steunt in belangrijke mate op de bereidheid tot medewerking van de patiënt. Dit mogen we niet als evident beschouwen, want de patiënt komt in de eerste plaats om hulp te zoeken voor problemen die leiden tot problemen in het algemene functioneren. Daarom pleiten we ervoor om in de verdere uitwerking van dit programma de patiënten in belangrijke mate te betrekken. De onderzoekslijnen Vijf kernthema s worden onderscheiden. 1. Evaluatie van effectiviteit van behandeling. 2. Evaluatie van het effect van feedback en ontwikkeling van clinical decision tools. 3. Ontwikkeling van meetinstrumenten. 4. Evaluatie van doelmatigheid en kosteneffectiviteit van interventies. 5. Detectie van risicofactoren voor persistentie van stoornissen. Volgende specifieke thema s dienen aandacht te krijgen. 1. Medisch ethische aspecten van ROM en gebruik van gegevens voor onderzoek. ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 2
3 2. Interculturele aspecten. 3. Samenwerking met aanpalende sectoren. II. Kernthema s onderzoekslijnen 1. Evaluatie van effectiviteit van behandeling Het doel van deze onderzoekslijn is een impuls te geven aan zowel gerandomiseerd als niet gerandomiseerd onderzoek, daar beide complementaire informatie geven en bijdragen aan het objectiveren van de effectiviteit van behandelingen. Niet gerandomiseerd zal verder aandacht krijgen in functie van het vergelijken van behandelresultaten van afdelingen en instellingen, en dus de mogelijkheid te benchmarken. De laatste decennia is het aantal evidence based behandelingen voor kinderpsychiatrische stoornissen enorm toegenomen (Kazdin & Nock, 2003). Vele ervan kunnen worden teruggevonden op de website van het Landelijke Kenniscentrum Kinder en Jeugdpsychiatrie (LKC KJP; kjp.nl) en het Nederlands Jeugdinstituut (NJI; Echter, meerdere behandelingen zijn nog onvoldoende op hun waarde onderzocht, en het blijft bijvoorbeeld onduidelijk welke componenten van de behandeling het best werkzaam zijn. En als ze al onderzocht zijn, dan is dit vaak gebeurd onder specifieke gecontroleerde en gerandomiseerde onderzoeksomstandigheden (Randomized Controlled Trials RCT). In dergelijk onderzoek worden kandidaten voorafgaand aan deelname goed geselecteerd, expliciet schriftelijk toestemming gevraagd, om vervolgens volgens toeval toegewezen te worden aan een behandelconditie (interventie versus controle, wat zowel basiszorg als een andere specifieke interventie kan zijn). De werkwijze van de RCT garandeert dat eventuele verschillen in uitkomst tussen onderzoeksgroepen te verklaren zijn door de interventie. In de somatische geneeskunde is echter aangetoond (Rothwell 2005) dat bevindingen uit dergelijk gecontroleerd onderzoek desondanks vertekend kunnen zijn, omdat deelnemers vaak niet representatief zijn voor de populatie waar ze uit afkomstig zijn. Het is dus van belang na te gaan in welke mate deelnemers representatief zijn voor de populatie waar ze uit afkomstig zijn, en voor de populatie die in de gewone praktijk gezien wordt. Verder is het wenselijk interventies ook te onderzoeken in effectiviteitsonderzoek dat onder minder geselecteerde en gecontroleerde omstandigheden is uitgevoerd. ROM kan de betekenis van RCTs verhogen, en het uitvoeren ervan stimuleren. De betekenis kan worden verhoogd omdat dankzij ROM inzicht zal worden verkregen in de kenmerken van de populatie waaruit deelnemers zijn geselecteerd en de ruimere populatie van personen die hulp zoeken (bv. in de gehele regio). Er kan worden nagegaan op welke kenmerken de RCT deelnemers verschillen van de gehele ggz populatie. Daarenboven zal de infrastructuur die ROM biedt het makkelijker maken om dergelijk onderzoek uit te voeren, omdat in de praktijk al geregeld metingen worden uitgevoerd. Dit voordeel begint al vanaf de selectie, omdat dankzij ROM snel en efficiënt een goede selectie kan worden gemaakt van de mogelijke deelnemers. De beperkingen van de RCTs tonen dat ook niet gerandomiseerd onderzoek een belangrijke plaats verdient. Niet gerandomiseerd onderzoek is doorgaans aanvullend aan RCT onderzoek nodig. Soms is niet gerandomiseerd onderzoek zelfs de enige optie, omdat RCTs praktisch of medisch ethisch niet aangewezen zijn. Dergelijk onderzoek wordt wetenschappelijk echter vaak als dermate minder waardevol beschouwd, dat onderzoekers geneigd zijn het te vermijden. De uitkomsten worden immers sterk bepaald door selectiefactoren. Bij goed uitgevoerde RCTs is men er relatief zeker van dat een verschil in verandering tussen groepen het gevolg is van de behandeling. Bij niet gerandomiseerd onderzoek is dit niet zo. Deelnemers zullen een bepaalde behandeling krijgen omdat die aangeboden wordt waar men hulp ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 3
4 zoekt of omdat de hulpzoekende expliciet voorkeur heeft voor die behandeling (patient preference). De patiëntpopulatie verschilt in belangrijke mate tussen behandelcentra, zowel wat betreft persoons als omgevingskenmerken, en in de aard en de ernst van de aandoening. Het is bekend dat deze selectiefactoren het resultaat bepalen en onderzoek naar effectiviteit verstoren. Om deze reden zal niet gerandomiseerd onderzoek zich in belangrijke mate moeten richten op het detecteren van factoren die van belang zijn bij effectmeting, zodat de effectiviteit in de praktijk kan worden onderzocht. Doordat ROM ondersteund niet gerandomiseerd onderzoek het toelaat een grotere steekproef te includeren, wordt het mogelijk om het samenspel van factoren die samenhangen met verbetering te onderzoeken. Omdat RCTs tijds en kostenintensief zijn, worden daarin doorgaans kleinere groepen onderzocht. Systematisch uitgevoerd niet gerandomiseerd onderzoek zal toelaten na te gaan welke combinatie van mediërende en modererende factoren samenhangt met behandeluitkomst. Met uitkomst wordt niet enkel het wel of niet verbeteren bedoeld, maar ook deelname aan de behandeling en uitval. Ook zal het mogelijk zijn om binnen behandeling te monitoren en na te gaan welke behandelonderdelen mogelijk het meest effectief zijn. Dit zal toelaten om beter zicht te krijgen op belang van diversiteit, aspecten zoals etniciteit en het effect van intelligentie. Uiteindelijk zal niet gerandomiseerd onderzoek ook bijdragen aan de mogelijkheid om in het kader van transparantie afdelingen en instellingen onderling te vergelijken. Verantwoord vergelijken kan immers pas als we goed zicht hebben op alle factoren die het resultaat mede bepalen. Deze onderzoekslijn draagt daarmee bij aan het uitvoeren van een kwalitatief goede benchmark. Deze onderzoekslijn draagt bij aan: het vaststellen van de effectiviteit van interventies, middels onderzoek zowel op gerandomiseerde als niet gerandomiseerde wijze uitgevoerd; het detecteren van niet behandelgerelateerde factoren die samenhangen met verandering, mediatoren en moderatoren, en het belang van diversiteit; inzicht krijgen in de werkzame componenten van behandeling; het inzicht in de generaliseerbaarheid van de resultaten uit effectiviteitsonderzoek; de mogelijkheid om op basis van met ROM verzamelde gegevens zorgaanbieders te vergelijken en betekenis te verlenen aan verschillen in behandeluitkomst. 2. Evaluatie van het effect van feedback en ontwikkeling van clinical decision tools Het doel van deze onderzoekslijn is het nagaan van de effectiviteit van feedback van ROM gegevens aan de patiënt, diens omgeving en de behandelaar, en het bepalen van de stoornisspecifieke condities waaronder dergelijk effect het best tot zijn recht komt. Tevens zal deze onderzoekslijn bijdragen aan het detecteren van de beslissingsmatrix die toelaat Clinical Decision Tools te ontwikkelen, zodat ROM kan uitgroeien tot een optimaal behandelondersteunende methodiek. Een gebied dat binnen de geestelijke gezondheidszorg in relatie tot ROM specifiek aandacht krijgt, betreft de impact van terugkoppeling van meetresultaten aan patiënt, omgeving en behandelaren. Het is intussen aangetoond dat directe feedback tijdens de behandeling een werkzame component is binnen de behandeling, zowel om de behandeluitkomst te verbeteren als voor het vermijden van therapiefalen (Knaup et al., 2009; Shimokawa et al., 2010; Bickman, L. et al., 2011). Alhoewel de Effect Size (ES) klein is (0,1), is het toch opmerkelijk omdat deze verbetering met een makkelijk in te zetten interventie bereikt kan worden. In het review van Knaup et al. (2009) is aangetoond dat onderzoek naar het effect van feedback schaars is, en de resultaten erg wisselend per studie zijn. Hieruit kan worden opgemaakt dat de condities waaronder feedback werkzaam is, stoornis specifiek zou kunnen zijn. Recent lieten Carlier et al (2011) in een literatuurreview zien dat feedback vooral nuttig is in behandeltrajecten die ongunstig ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 4
5 verlopen. Doordat hierop zicht wordt verkregen, kan behandeling eerder worden bijgestuurd. In het algemeen richt onderzoek op dit vlak zich bijna enkel op volwassen populaties en een beperkt aantal stoornissen. In het verlengde hiervan ligt het ontwikkelen van Clinical Decision Tools (CDT), ICT ondersteunde beslismethodieken die helpen om de behandeling te sturen. Het sturende kan zowel voorafgaand aan de behandeling plaatsvinden als tijdens de behandeling. In het laatste geval helpt de CDT om de behandeling bij te sturen, wat zowel beëindiging kan zijn als het toevoegen of aanpassen van geboden modules. Het gebruik van ROM informatie als sturend in een Clinical Decision Tools wordt thans nog maar weinig toegepast in de kinder en jeugdpsychiatrie. We kunnen hier immers pas toe komen als ROM voldoende systematisch wordt uitgevoerd en er op gestandaardiseerde wijze informatie wordt verkregen bij grote groepen patiënten. Deze onderzoekslijn draagt bij aan: het vaststellen van het effect bereikt door het gebruik van ROM informatie als feedback tijdens de behandeling, en de mate waarin dit verschilt naar stoornis, leeftijd, en setting; het ontwikkelen van Clinical Decision Tools; het detecteren van factoren die van invloed zijn op klinische beslissingen ten behoeve van de ontwikkeling van Clinical Decision Tools. 3. Ontwikkeling van meetinstrumenten In de kinder en jeugdpsychiatrie zijn meerdere generieke en stoornis specifieke instrumenten voor handen. Vele ervan kunnen worden teruggevonden op de websites van het Kenniscentrum Kinder en Jeugdpsychiatrie ( kjp.nl) en het Nederlands Jeugd Instituut ( De psychometrische kenmerken van bestaande instrumenten zijn vaak echter beperkt onderzocht. Tot recent waren er echter nauwelijks criteria om systematisch de kwaliteit van meetinstrumenten na te gaan. Om die reden hebben Mokkink et al. (2010) de COSMIN criteria opgesteld die het mogelijk maken de kwaliteit van onderzoek naar instrumenten te evalueren. Aan de hand van een gestandaardiseerde checklist worden validiteit, betrouwbaarheid en responsiviteit gescoord. Dit kan sturing geven aan toekomstig onderzoek naar vragenlijsten, door na te gaan hoe goed de thans gebruikte instrumenten onderzocht zijn en op welke vlakken verbetering nodig is. Er is een aantal specifieke redenen dat verder onderzoek naar instrumenten noodzakelijk maakt: Ten eerste zijn de meeste instrumenten in de kinder en jeugdpsychiatrie ontwikkeld voor diagnostiek. Er wordt nagegaan of er sprake is van een stoornis en de aard en de ernst van de symptomen worden in kaart gebracht. Het is echter de vraag of deze instrumenten ook geschikt zijn voor het meten van veranderingen. Daarbij geldt dat voor sommige stoornissen verandering van symptomen niet bereikt kan worden. Bij deze stoornissen dient te worden nagegaan welke kenmerken wel geschikt zijn om behandelresultaat, responsiviteit, te meten. Ten tweede staan instrumenten onafhankelijk van elkaar, terwijl we eerder gebaat zouden zijn met een afgestemd systeem van getrapte diagnostiek. Dit zou het mogelijk maken dat het generiek screenen van meerdere stoornissen (o.a. in kader van comorbiditeit) kan leiden tot specifieke nadere diagnostiek. In dat licht is de diagnostische PROMIS Clinical Appraisal Tool (CAT) methodiek zoals ontwikkeld door de NIH erg interessant. Het is een intelligente ICT ondersteunde methodiek van diagnosticeren waarin het aantal vragen dat de informant moet invullen samenhangt met de ernst van de problematiek. Na elke vraag maakt de computer applicatie op basis van het antwoord een inschatting, die bepaalt of er nog verder nagevraagd moet worden en wat de meest geschikte vervolgvraag is. De afweging die wordt gemaakt is gebaseerd op alle antwoorden gedaan door eerdere respondenten. Dit maakt dat dit systeem ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 5
6 pas werkt als er veel vragenlijsten zijn ingevuld. Deze methodiek is niet enkel patiëntvriendelijk maar vermindert ook de meetfout. Ten derde is het onduidelijk in welke mate instrumenten te gebruiken zijn in subpopulaties. De meeste meetinstrumenten zijn sterk op taal gebaseerd, en vaak worden ze in de vorm van een zelfinvulvragenlijst gepresenteerd. Taal en leesvaardigheid zijn dus een voorwaarde om ze goed te kunnen invullen. Taalbegrip wisselt echter sterk met de leeftijd en is niet optimaal in bepaalde subgroepen. Het is dus allereerst van belang om na te gaan vanaf welke leeftijd de gebruikte instrumenten geschikt zijn, of eerder, vanaf welk ontwikkelingsniveau. Uiteraard is de relatie met de cognitieve ontwikkeling hierin belangrijk, en de mate waarin vragenlijsten geschikt zijn voor kinderen in de LVB groep (Licht Verstandelijke Beperking). Jongeren uit minderheidsgroepen verdienen met betrekking tot taal ook bijzondere aandacht. Allochtone jongeren zijn vaak opgegroeid in gezinnen die een andere taal spreken, vaak zelfs met ouders die de Nederlandse taal niet machtig zijn. Dit kan betekenen dat ze niet alleen minder vertrouwd zijn met de Nederlandse taal zelf, maar ook met begrippen die eigen zijn aan onze taal. Het is daarom van belang om instrumenten specifiek voor deze groepen geschikt te maken. ROM kan instrument onderzoek een belangrijke impuls geven, omdat het toelaat op een eenvoudige wijze bij grote aantallen patiënten het te onderzoeken instrument af te nemen. Hierdoor kunnen bestaande instrumenten op een veel efficiëntere wijze psychometrisch onderzocht worden. Omdat ROM inhoudt dat voor en nametingen systematisch gebeuren, zal er bovendien goed zicht op responsiviteit worden verkregen. Het ontwikkelen van CAT methodieken kan er eveneens sterk door in de hand gewerkt worden, daar de computergestuurde beslissingsmatrix vereist dat gegevens over grote aantallen personen beschikbaar zijn. Deze onderzoekslijn zal dus bijdragen aan: het psychometrisch onderzoeken en evalueren conform COSMIN criteria van in de kinder en jeugdpsychiatrie gebruikte vragenlijsten, zowel bestaande als nieuw te ontwikkelen; het kunnen vaststellen van de leeftijds en ontwikkelingsspecificiteit van meetinstrumenten; het nagaan van responsiviteit en het identificeren van instrumenten die het best geschikt zijn om verandering te meten; het ontwikkelen van meetinstrumenten die gebaseerd zijn op de Critical Appraisal Tool methodiek; het vergroten van het inzicht in de geschiktheid dan wel het geschikt maken van meetinstrumenten voor subgroepen. 4. Evaluatie van doelmatigheid van interventies Doel van deze onderzoekslijn is het nagaan van de doelmatigheid van interventies, zodat de kosten (zowel interventiekosten als kosten van de ziekte) kunnen worden afgewogen ten opzichte van de baten (zowel de direct ziektegerelateerde als de indirecte zoals arbeidsproductiviteit). In aanvulling op het evalueren van de effectiviteit van behandelingen is het evenzeer van belang de doelmatigheid ervan te onderzoeken. Middelen om behandeling te bieden zijn niet onbegrensd, en daarom moeten de beschikbare middelen optimaal worden ingezet. Derhalve is het van belang de kosten baten analyse te kennen. Onderzoek naar doelmatigheid vergt specifieke expertise. Dit omdat het niet enkel van belang is om de kosten van een interventie te relateren aan de directe uitkomst. Andere baten dienen eveneens te worden meegewogen, zoals vermeden kosten door opname of baten zoals bereikte scholing en toekomstige arbeidsproductiviteit. In de kinder en jeugdpsychiatrie kunnen kosten en baten ook te maken hebben met de ouders, die omwille van de zorg van hun kind directe kosten maken en indirect getroffen kunnen worden, bijvoorbeeld door minder te kunnen werken of als gevolg van de problemen zelf zorgbehoeftig worden. ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 6
7 Deze onderzoekslijn zal bijdragen aan: een beter inzicht in de kosten en baten van interventies; de discussie wat betreft het belang van direct financiële kosten en baten ten opzichte van het subjectieve lijden. 5. Detectie van risicofactoren voor persistentie van stoornissen Doel van deze onderzoekslijn is het nagaan van (het samenspel van) risicofactoren voor het beloop van stoornissen, zowel bij het vaststellen van de stoornissen als over de tijd. In het bijzonder zal deze onderzoekslijn zich richten op factoren die nog niet standaard in de zorg gemeten worden, zoals neurobiologische factoren, wat maakt dat deze onderzoekslijn meer basaal van karakter is. Het onderzoek naar risicofactoren voor het ontstaan en de persistentie van psychiatrische stoornissen krijgt de laatste jaren toenemend aandacht (Lavigne et al., 2009). In de kinder en jeugdpsychiatrie is dit in het bijzonder nodig, ondermeer vanwege de volgende redenen. Ten eerste omdat de fenomenologie van stoornissen sterk wisselt met de leeftijd (Rutter & Taylor, 2002), en dus alleen al omwille van de normale ontwikkeling verandering te verwachten valt. Kenmerken die normaal zijn op bepaalde leeftijd, kunnen abnormaal zijn op andere leeftijden. Zo zijn bijvoorbeeld bepaalde vormen van angst gewoon op kleuter en kinderleeftijd, doch niet tijdens de adolescentie. Het is dus van belang om onderzoek in klinische populaties te relateren aan bevolkingsonderzoek, en de additionele waarde van behandeling na te gaan. Ten tweede is comorbiditeit eerder regel dan uitzondering in de klinische praktijk. Omdat comorbiditeit erg wisselend is wat samenstelling van stoornissen betreft en de prevalentie niet hoog is, is multi center onderzoek nodig om groepen van voldoende omvang te volgen. En tot slot is het belangrijk de wisselende omgevingsbepaalde presentatie van problemen doorheen de tijd te noemen. Probleemgedrag is daardoor vaak een tijdelijk fenomeen. Bij de gedragsstoornis (conduct disorder) onderscheidt men om die reden de early onset van de adolescent onset vorm (Moffit, 1993). De laatste categorie heeft een veel gunstiger verloop, omdat het ontstaan voornamelijk omgevingsbepaald is. Om deze redenen is het nodig om klinische cohort studies op te zetten. ROM kan hier zeer aan bijdragen, omdat het de selectie van kandidaten voor dergelijke cohortstudies faciliteert en het mogelijk maakt op een gedegen wijze initieel diagnostisch onderzoek te verrichten. In Nederland bestaat gedegen expertise wat betreft het uitvoeren van cohortstudies, met name in de gewone bevolking. Bij kinderen kennen we bijvoorbeeld de thans nog lopende Generation R (Jaddoe et al., 2006) and TRAILS (Huisman et al., 2008) onderzoeken. Deze onderzoeken zijn belangrijk met betrekking tot het onderzoeken van factoren die het ontstaan van stoornissen bepalen. Hun bijdrage aan kennis over beloop hangt uiteraard af van de prevalentie van de stoornissen in de onderzochte groep. Kennis over zeldzaam voorkomende stoornissen en comorbiditeit kan verrijkt worden door parallel aan deze onderzoeken klinische populaties te volgen, gebruik makend van dezelfde methodologie. Ook met betrekking tot klinisch cohortonderzoek is grote ervaring in Nederland, en dan vooral in de volwassenenpsychiatrie (bv. NESDA voor depressie / angst en GROUP voor psychose). Op kleinere schaal is er al gestart met het combineren van bevolkingsonderzoek met klinisch onderzoek. Een voorbeeld hiervan betreft vergelijking van kinderen uit het TRAILS onderzoek met een populatie jonge kinderen met een politiecontact en jeugdige zedendelinquenten met betrekking tot autistiforme symptomen ( t Hart Kerkhoffs et al., 2009). Het meer systematisch samenbrengen van onderzoek in de gewone bevolking en klinisch cohortonderzoek zal niet enkel toelaten zicht te krijgen op risicofactoren zelf maar ook op de interactie van verschillende kenmerken. De laatste jaren wordt er toenemend nadruk gelegd op het belang van dergelijke interactie, het fenomeen dat risicofactoren elkanders effect katalyseren als ze samen voorkomen. Dit soort onderzoek vergt groepen met een voldoende groeps ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 7
8 grootte, waarin personen worden opgenomen die in wisselende mate de onderzochte risicofactoren vertonen. Deze onderzoekslijn draagt bij aan: het detecteren van risicofactoren in het beloop van stoornissen, zowel standaard in de zorg gemeten factoren als innovatieve markers; het verwerven van inzicht in de interactie tussen factoren; door koppeling met bevolkingsonderzoek de specifieke beloopskenmerken van klinische populaties nagaan, en de differentiële relatie met risicofactoren; het inzicht verwerven in specifieke determinanten en daardoor de mogelijkheid behandeling daarop af te stemmen. III. Specifieke thema s Medisch ethische aspecten Binnen de beschreven onderzoekslijnen worden gegevens samengebracht 1) die worden gebruikt voor de klinische praktijk en 2) die enkel voor onderzoek worden verzameld. Het is van groot belang om met betrekking tot medisch ethische toetsing en toestemming heldere procedures op te stellen. De scheidingslijn tussen beide is echter niet steeds zo helder. Het laten invullen van een extra vragenlijst naar aanleiding van het implementeren van een bepaald behandelprogramma dient niet per definitie enkel het onderzoeksbelang. De gegevens ervan kunnen veelal ook gebruikt worden om de individuele behandeling te evalueren. Bovendien hebben zorgaanbieders de taak hun eigen behandeling bij te sturen, en ook daarvoor kan het gewenst zijn gegevens te verzamelen. Het toevoegen van bijvoorbeeld neurobiologisch onderzoek, valt uiteraard onder de noemer enkel het onderzoek dienend. Daarom is het nodig: vast te leggen wanneer medisch ethische toetsing nodig is; te beschrijven hoe de procedures binnen de instelling ingepast worden in het primaire proces; duidelijk te hebben of, en zoja hoe de procedure van toestemming door de patiënt gebeurt. Interculturele aspecten Diversiteit is een belangrijk onderwerp doorheen de verschillende onderzoekslijnen. Thans weten we nog maar weinig over de specifieke aspecten waar rekening mee moet worden gehouden bij culturele subgroepen. In het huidige onderzoek worden deze groepen slechts beperkt betrokken. Omwille van socio economische en taalgerelateerde factoren worden ze vaak geweerd. Nochtans weten we dat het patiënten betreft met bijzondere problemen en vereisten. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat deze groepen minder dan anderen de zorg bereiken, en als dat wel het geval is, dan doen zich problemen voor op diagnostisch vlak en in de behandeling. De uitval tijdens de behandeling is daarom groot. Daarom is het nodig: dat binnen de eerder geschetste onderzoekslijnen expliciet aandacht wordt besteed aan interculturele aspecten; in het bijzonder aandacht wordt besteed aan factoren die diagnostiek bemoeilijken en die zorguitval veroorzaken. ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 8
9 Samenwerking met aanpalende sectoren De kinder en jeugdpsychiatrie staat niet op zichzelf maar vervult zijn functie in relatie tot meerdere gebieden. Te noemen zijn de jeugdzorg, de eerstlijnszorg zoals de huisarts en de centra voor jeugd en gezin (CJG), de kindergeneeskunde en de volwassenenpsychiatrie. Daarom is het van belang dat met deze sectoren afstemming wordt gezocht. Routine outcome monitoring en benchmarking zijn onderwerpen die in meerdere sectoren spelen, waarbij onderlinge afstemming noodzakelijk is. Doorheen het opgroeien is de relatie met de jeugdzorg er één van bijzonder belang. Kinderen en jongeren gaan immers vaak over van de ene naar de andere sector. En in beide sectoren wordt ROM uitgewerkt. Het is daarom van belang complementariteit in het oog te houden, en uitwisseling van gegevens zo nodig mogelijk te maken (mits uiteraard toestemming en/of met garantie voor vertrouwelijkheid). Met de volwassenenpsychiatrie speelt continuïteit doorheen de leeftijd. Vele van onze patiënten vertonen chronische problemen en zullen na hun 18e in de volwassenenpsychiatrie hulp ontvangen. Het kunnen volgen doorheen de tijd is daarom belangrijk. Op dit moment is ons diagnostisch instrumentarium daar onvoldoende op afgestemd, na het 18e levensjaar zullen doorgaans andere vragenlijsten gebruikt worden. Ook de behandeling krijgt een andere wending, veel meer gericht op het individu dan het systeem. En tot slot dient genoemd dat er oog moet zijn voor de kinderen van volwassenen met een psychiatrisch probleem, en voor de ouders van kinderen met een stoornis. Familiale samenhang is immers groot. Om die redenen is afstemming met de volwassenenpsychiatrie vereist. Samenwerking met eerstelijnsinstellingen is belangrijk vanuit het oogpunt van goede selectie en doorverwijzing. Door inzage te hebben in gegevens voor en na verwijzing kan nagegaan worden hoe doorverwijzing geoptimaliseerd kan worden. Gezien de druk op de financiering van de zorg is dit een belangrijk onderwerp. Daarom is het nodig: dat afstemming met jeugdzorg goed geregeld wordt, zodat ROM trajecten in beide sectoren afgestemd worden op elkaar, zowel inhoudelijk als organisatorisch; dat met de volwassenenpsychiatrie gewerkt wordt aan een optimalisering van de continuïteit in de ROM, en de afstemming van ROM bij ouders en kinderen met psychiatrische problemen; dat ROM ook ingezet wordt om de selectie vanuit de eerstelijn te optimaliseren. Referenties Bickman, L. et al. (2011). Effects of Routine Feedback to Clinicians on Mental Health Outcomes of Youths: Results of a Randomized Trial Psychiatric Services 62: Carlier, IVE, et al (2011). Routine outcome monitoring and feedback on physical or mental health status: Evidence and theory Journal of Evaluation in Clinical Practice,10, 't Hart Kerkhoffs, LA et al (2009). Autism spectrum disorder symptoms in juvenile suspects of sex offenses Journal of Clinical Psychiatry,70, Huisman, M, et al (2008). Cohort profile: The Dutch tracking adolescents individual lives survey; trails International Journal Of Epidemiology,37(6), Jaddoe, VWV, et al (2006). The Generation R Study: Design and cohort profile European Journal of Epidemiology, Kazdin, AE, et al (2003). Delineating mechanisms of change in child and adolescent therapy: Methodological issues and research recommendations Journal of Child Psychology and Psychiatry,44, ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 9
10 Knaup, C, et al (2009). Effect of feedback of treatment outcome in specialist mental healthcare:metaanalysis The British Journal of Psychiatry,195,15 22 Lavigne, JV, et al (2009). The child and adolescent symptom inventory progress monitor: A brief diagnostic and statistical manual of mental disorders, 4(th) edition, Referenced parent report scale for children and adolescents Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology,19, Moffitt, T. E. (1993). Adolescence limited and life course persistent antisocial behavior: A developmental taxonomy. Psychological Review, 100 (4), Mokkink, L.B., et al. (2010). The COSMIN study reached international consensus on taxonomy, terminology, and definitions of measurement properties for health related patient reported outcomes. Journal of Clinical Epidemiology, 63, Rothwell, PM (2005). External validity of randomised controlled trials:"to whom do the results of this trial apply?" Lancet,365,82 93 Rutter, M, et al (2002). Child and adolescent psychiatry (4 th ed.) Oxford, UK: Blackwell Publishing Shadish, WR (2011). Randomized controlled studies and alternative designs in outcome studies: Challenges and opportunities Research on Social Work Practice, In press Shimokawa, K, et al (2010). Enhancing treatment outcome of patients at risk of treatment failure: Metaanalytic and mega analytic review of a psychotherapy quality assurance system Journal of Consulting and Clinical Psychology,78, ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 10
11 Bijlage Genodigden Bijeenkomst Onderzoeksprogramma ROMCKAP, Leden Wetenschappelijke Raad ROMCKAP o Em. prof. dr. F. Boer o Prof. dr. Th. A.H. Doreleijers o Dr. M. Th. Markus o Prof. dr. R.B. Minderaa o Dr. N. Tromp o Prof. dr. F.C. Verhulst o Prof. dr. R.R. J.M. Vermeiren Genodigden ROMCKAP o Drs. C.M. Disse Externe Genodigden o Dr. K. de Jong o Dr. R. Lindauer o Drs. C. Nas o Dr. M. J. Noom o Prof. S.A. Reijneveld o Prof.dr. A.P. Verhoeff Genodigden ROMCKAP lid instellingen o Dr. A. Boon o Dr. N. Frieswijk o Dr. C.A. Hartman o Dr. W.A. J. Klip o Dr. A. Maras o Dr. Y. Nijssen o Drs. E. Smulders o Drs. M.F. Zeyl ROMCKAP: Onderzoeksprogramma ROMCKAP 11
Nederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg
Nederlandse samenvatting Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Dit proefschrift richt zich op adolescenten met type 1 diabetes
Nadere informatieROM in de ouderenpsychiatrie
Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie
Nadere informatieOnderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis
Onderzoeksdesigns Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Inhoud Inleiding Wetenschappelijk bewijs Opdracht Verschillende onderzoekdesigns De drie componenten van evidence-based practice Wetenschappelijk
Nadere informatieClinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Clinical Staging en Vroege Interventie voor Borderline Persoonlijkheidsstoornis Christel Hessels Symposium, 16 maart 2017 Persoonlijkheidsstoornissen gedurende de levensloop Borderline persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatieObservationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Nadere informatieComparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Nadere informatieVerbeteren van effectiviteit en efficiëntie van cognitieve gedragstherapie middels cliëntfeedback VGCt najaarsconferentie 2015
Verbeteren van effectiviteit en efficiëntie van cognitieve gedragstherapie middels cliëntfeedback VGCt najaarsconferentie 2015 Prof. dr. Marc Verbraak, klinisch psycholoog / cognitief-gedragstherapeut
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten?
Samenvatting 403 Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten? Lage rugpijn (LRP) is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van beperkingen. Dit blijkt uit studies naar ziektelast
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieBijlage 1: Programma van Eisen
Bijlage 1: Programma van Eisen Functie: Stichting Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid afdeling Jeugd < 18 jaar Toegangscriteria 1. Karakteristieken van het kind: De algemene karakteristieken
Nadere informatieIk zorg dus ik Phamous. Meten en verbeteren. Achtergronden: Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie 2012 (1)
Implementatie van shared decision making in het behandelproces door invoering van FUR (Follow Up Rom) gesprekken 31 januari 2013 Marga van Leersum Verpleegkundig Specialist (MANP) UMCG, UCP Ik zorg dus
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit
Nadere informatiePROMIS Een integraal systeem voor het meten van patientgeraporteerde
PROMIS Een integraal systeem voor het meten van patientgeraporteerde uitkomsten in de zorg Dr. Caroline Terwee Dutch-Flemish PROMIS group VU University Medical Center Department of Epidemiology and Biostatistics
Nadere informatieInleiding Methodologie Master MBRT Hogeschool INHOLLAND 27 november Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp
Inleiding Methodologie Master Hogeschool INHOLLAND 27 november 2003 Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp WAT GAAN WE DOEN? Inleiding op Evidence-based Practice (EBP) Diagnostisch onderzoek onderzoek Interventieonderzoek
Nadere informatieScreening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies. Walter Matthys
Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies Walter Matthys Preventie en behandeling Wezenlijk verschillend? Voorbeeld: Coping Power (Minder boos en opstandig) bij
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19052 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Manti, Eirini Title: From Categories to dimensions to evaluations : assessment
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatieToegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting
Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Psychische stoornissen komen geregeld voor bij ouderen (65-plus).
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieDutch summary (Samenvatting van hoofdstukken)
Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken) 101 102 Hoofdstuk 1. Algemene introductie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van de Interactieve Tekentest (IDT), een nieuwe test
Nadere informatieHelpt het hulpmiddel?
Helpt het hulpmiddel? Het belang van meten Zuyd, Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Dr. Ruth Dalemans, Prof. Sandra Beurskens 08-10-13 Doelstellingen van deze presentatie Inzicht
Nadere informatiePeer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine
Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,
Nadere informatieGGz in de huisartsenpraktijk. Christina Van der Feltz-Cornelis Symposium: Huisarts en POH GGz: samen sterker! Nieuwegein 22 januari 2015
GGz in de huisartsenpraktijk Christina Van der Feltz-Cornelis Symposium: Huisarts en POH GGz: samen sterker! Nieuwegein 22 januari 2015 MODEL BASISGGZ Model BasisGGz-Generalistische GGz-Specialistische
Nadere informatiePROMIS Een integraal systeem voor het meten van patientgeraporteerde
PROMIS Een integraal systeem voor het meten van patientgeraporteerde uitkomsten in de zorg Dr. Caroline Terwee Dutch-Flemish PROMIS group VU University Medical Center Department of Epidemiology and Biostatistics
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende
Nadere informatieGebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet
Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau Riekie de Vet Klinimetrie: meten in de geneeskunde Het meten van symptomen, diagnostiek, uitkomsten van behandelingen, gezondheidsstatus en bijvoorbeeld
Nadere informatieDOORBRAAKPROJECT ROM. Het begin van het einde. Williams,
DOORBRAAKPROJECT ROM Het begin van het einde Williams, 151124 Doorbraakproject ROM Project Trimbos-instituut in opdracht van het Landelijk Platform GGZ, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, het
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatieOmdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals
Gedragsproblemen komen veel voor onder kinderen en adolescenten. Als deze problemen ernstig zijn en zich herhaaldelijk voordoen, kunnen ze een negatieve invloed hebben op het dagelijks functioneren van
Nadere informatiegegeven met informatie over risico, complexiteit, duur, ernst en een doorverwijzingsadvies.
Geachte, Pearson start een onderzoek naar Innerview. Innerview is een beslissingsondersteunend instrument (BOI) voor doorverwijzing in de geestelijke gezondheidszorg en is uniek in zijn soort als het gaat
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieVerzekeringsgeneeskunde en Wetenschap
Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap hoop voor de toekomst! Em. Prof. Dr. Haije Wind, verzekeringsarts Amsterdam, 14 maart 2019 Amsterdam UMC locatie AMC, Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid,
Nadere informatieAutisme spectrum stoornissen en delinquentie
Autisme spectrum stoornissen en delinquentie Lucres Nauta-Jansen onderzoeker kinder- en jeugdpsychiatrie VUmc Casus Ronnie jongen van 14, goed en wel in de puberteit onzedelijke handelingen bij 5-jarig
Nadere informatieZicht op kwaliteit van de jeugdzorg Een wetenschappelijk perspectief
Zicht op kwaliteit van de jeugdzorg Een wetenschappelijk perspectief Jan Willem Veerman Jeugd in Onderzoek Nieuwegein, 11-03-2013 Opbouw 1. Waar gaat het over? 2. Hoe ziet het eruit? 3. Hoe wordt het gebruikt?
Nadere informatiePROMs en PROMIS. Colloqium NIVEL 27 jan 2014
PROMs en PROMIS Colloqium NIVEL 27 jan 2014 Dr. Caroline Terwee Dutch-Flemish PROMIS group VU University Medical Center Department of Epidemiology and Biostatistics Inhoud 1. PROs 2. PROMs 3. PROMIS 2
Nadere informatiePROM-toolbox. Wat weten we uit de literatuur over de toepassing van PROMs?
https://www.zorginzicht.nl/kennisbank/paginas/prom-toolbox.aspx PROM-toolbox Tools voor de selectie en toepassing van PROMs in de gezondheidszorg Wat weten we uit de literatuur over de toepassing van PROMs?
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieROM en verder Over de waarde van ons werk
ROM en verder Over de waarde van ons werk SYNQUEST symposium Utrecht 6 maart 2018 Aartjan TF Beekman Afdeling Psychiatrie VUmc en GGZinGeest Amsterdam Verschil maken: waarde van ons werk groter maken
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40073 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schat, A. Title: Clinical epidemiology of commonly occurring anxiety disorders
Nadere informatieHOE METEN KAN LEIDEN TOT WETEN. Coleta van Dam Jeugdzo! 7 nov 2012
HOE METEN KAN LEIDEN TOT WETEN Coleta van Dam Jeugdzo! 7 nov 2012 INVENTARISATIE Beleid, financier, wetenschap Managers, bestuurders zorginstellingen Medewerkers primair proces WAAR HEBBEN WE HET OVER?
Nadere informatieVerschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen
Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Zelf echo s uitvoeren bij IVF Hoe betrouwbaar zijn de beelden? Hoe vaak worden vrouwen zwanger? Hoe voelende koppelszicherbij? Watkosthet? 1 Hoe betrouwbaar
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatieEvidence Based Practise versus Practice Based Evidence
Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatiePsychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct
Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieLeren verbeteren met gegevens over voorgeschreven medicijnen. Bram Plouvier Predictive analytics consultant
Leren verbeteren met gegevens over voorgeschreven medicijnen Bram Plouvier Predictive analytics consultant BI Podium Advanced Analytics 23 mei 2017 Advanced Analytics in de gezondheidszorg Santeon en de
Nadere informatieDia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1
Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands
Nadere informatieWerkbladen. Wat werkt in de pleegzorg?
Werkbladen www.nji.nl/watwerkt Wat werkt in de pleegzorg? Wat werkt in de pleegzorg? Het Nederlands Jeugdinstituut beschrijft in de publicatie Wat werkt in de pleegzorg? wat er uit wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieKWALITEITSONTWIKKELING GGZ
KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Kwalitatief goede zorg tegen aanvaardbare kosten Door Sebastiaan Baan Korte uitleg animatie: https://youtu.be/dl6n5hix2d Y 2 NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Landelijk Platform
Nadere informatieInleiding in de Jeugd-GGZ
Inleiding in de Jeugd-GGZ Werkbijeenkomst Jeugd-GGZ Bertine Lahuis, voorzitter BOJOG Ede, 31 mei 2013 Wat is kinder- en jeugdpsychiatrie? Onderdeel van de reguliere gezondheidszorg (ZvW en klein deel AWBZ).
Nadere informatie23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie
Raymond Ostelo, PhD Professor of Evidence-Based Physiotherapy Dept. Health Sciences EMGO+ Institute for Health and Care Research VU University Amsterdam, the Netherlands r.ostelo@vumc.nl 1 Classificeren
Nadere informatieMental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o.
Mental Health in Ethnic Minority Youth Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Het onderzoek Fase 1: Screening 1563 kinderen en jongeren Fase 2: Diagnostiek
Nadere informatieEvidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatieVan Wijk tot Wetenschap 2016 Workshop kosteneffectiviteit. Peter Dijkshoorn, GGZ Nederland, NJi, Accare Hermien Dijk, Rijksuniversiteit Groningen
Van Wijk tot Wetenschap 2016 Workshop kosteneffectiviteit Peter Dijkshoorn, GGZ Nederland, NJi, Accare Hermien Dijk, Rijksuniversiteit Groningen AANLEIDING: TRANSITIE JEUGDZORG Hoge kosten Complex systeem
Nadere informatieTherapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen
Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen In de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) staat: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieSamenvatting. Adviesaanvraag
Samenvatting Adviesaanvraag De afgelopen decennia is de omvang en het maatschappelijk belang van toezicht op de gezondheidszorg gegroeid. De introductie van marktwerking, de privatisering en de toenemende
Nadere informatieWHITEPAPER ONDERZOEK GGZ RIVIERDUINEN. rivierduinen.nl
WHITEPAPER ONDERZOEK GGZ RIVIERDUINEN rivierduinen.nl ONDERZOEK BIJ GGZ RIVIERDUINEN Wetenschappelijk onderzoek draagt bij aan de ontwikkeling van diagnostiek en behandeling. Jaarlijks stelt GGZ Rivierduinen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieSturen op resultaten. Zijn gestandaardiseerde vragenlijsten bruikbaar?
Sturen op resultaten Zijn gestandaardiseerde vragenlijsten bruikbaar? Anna van Spanje (Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie) Jan Willem Veerman (Radboud Universiteit, NJi / SEJN) Congres Transformeren
Nadere informatieMeten van lichaamsbeleving
Meten van lichaamsbeleving ALV NVPMT 31 maart 2016 Mia Scheffers wjscheffers@gmail.com 1 Twee delen Deel 1 Waarom belangrijk; resultaten tot nu toe Deel 2 Obstakels en valkuilen, aandachtspunten 2 Waarom?
Nadere informatieConsensus based methodiek
Bijlage 9 Methode ontwikkeling Bij elke module staat aangegeven volgens welke methodiek deze is uitgewerkt: Consensus based methodiek Evidence based methodiek (EBRO) Evidence based methodiek (GRADE) Consensus
Nadere informatieEen hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren
Een hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren Aart Schene Hoogleraar Psychiatrie Radboud umc, Nijmegen Artikelen Neurowetenschappen - 1973-2012 - 2010 2000 1990 Translational Research Basic Animal Research
Nadere informatiePsychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf
Psychologische zorg voor kinderen en jongeren De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren Samen werken aan jezelf Inhoud Belang psychologische zorg voor jeugd Psychologische
Nadere informatietransistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule Projectleider headspace
transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule r.klaassen@debascule.com Projectleider headspace transitiepsychiatrie -> psychiatrie Transitional Psychiatry Child & Adolescent
Nadere informatieGezamenlijke Besluitvorming met ROM als informatiebron 11 november 2016
Gezamenlijke Besluitvorming met ROM als informatiebron 11 november 2016 drs. Margot Metz, Trimbos-instituut, GGz Breburg. dr. Marjolein Veerbeek, prof. dr. Edwin de Beurs, prof. dr. Christina van der Feltz-Cornelis,
Nadere informatieVisie op de Jeugd GGZ in de regio Groot Amsterdam 2015 2016
Visie op de Jeugd GGZ in de regio Groot Amsterdam 2015 2016 Versie 1, april 2015 SIGRA Netwerk Jeugd GGZ INHOUDSOPGAVE 1. Doelstelling 2. Psychische aandoeningen bij de jeugd in cijfers 3. Jeugd GGZ binnen
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatieOnderzoek dr. Leo Kannerhuis en Trimbos Instituut
Onderzoek dr. Leo Kannerhuis en Trimbos Instituut Autism Intervention Model (AIM), economisch rekenmodel voor kosteneffectiviteit ASS behandeling drs. Astrid van Dijk, clustermanager R&D, dr. Leo Kannerhuis
Nadere informatieDUURZAME IMPLEMENTATIE: DAT WERKT! Leonieke Boendermaker Lectoraat Implementatie in de Jeugdzorg
DUURZAME IMPLEMENTATIE: DAT WERKT! Leonieke Boendermaker Lectoraat Implementatie in de Jeugdzorg 1 Modules & zorgprogramma s Vraaggericht Kwaliteit Effectiviteit Evidence based werken Professionalisering
Nadere informatieInterculturele psychiatrie en jeugd-ggz
Interculturele psychiatrie en jeugd-ggz mr.dr. Lieke van Domburgh Onderzoeker Vumc, afd. Kinder- en Jeugdpsychiatrie Hoofd afdeling O&O Intermetzo prevalentie problemen: etniciteit en gender (Zwirs 2006)
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatiePROMIS. De nieuwe gouden standaard voor PROMs. Kenniscentrum Meetinstrumenten Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU Medisch Centrum
PROMIS De nieuwe gouden standaard voor PROMs Dr. Caroline Terwee Dutch-Flemish PROMIS group Kenniscentrum Meetinstrumenten Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU Medisch Centrum Dr. Dolf de Boer Vraaggestuurde
Nadere informatieJEUGDHULP HOLLAND RIJNLAND
JEUGDHULP HOLLAND RIJNLAND Aan: Werkgroep kostencomponenten jeugd GGZ (met aanbieders) Van: TWO jeugdhulp Holland Rijnland Datum: 12-07-2017 Onderwerp: Concept omschrijving diensten Jeugd GGZ 2018, behorende
Nadere informatieInleiding Klinimetrie Documenten 01 Inleiding Klinimetrie Nederlands Paraamedisch Instituut 2006 Pag. 2
Inleiding Klinimetrie 2006 1. Documenten 01 Inleiding Klinimetrie Nederlands Paraamedisch Instituut 2006 Pag. 2 Wanneer bij wie welk meetinstrument? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Inleiding Klinimetrie 2006
Nadere informatieCoRPS Kwaliteit van leven data verzamelen endelen met de PROFILES registratie: dikkedarmkanker als voorbeeld Center of Research on Psychology in Somatic diseases Dr. Floortje Mols - Tilburg University
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieKetenzorg voor suïcidaliteit
Ketenzorg voor suïcidaliteit Marie Van Broeckhoven Suïcidepreventiewerking DAGG Lommel marie.vanbroeckhoven@dagg-cgg.be Meer onderzoek nodig Sterke evidentie Acties gezondheidszorg Beperking toegang tot
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatieThuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde
Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar
Nadere informatiePatient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)
Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported
Nadere informatieCentrum Lichaam, Geest en Gezondheid
Centrum Lichaam, Geest en Gezondheid Onderzoek, diagnostiek en behandeling bij: onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten combinatie van psychische en lichamelijke klachten Informatie voor cliënten
Nadere informatieROM in de verslavingszorg
ROM in de verslavingszorg Seminar NETQ Healthcare: Innovatie in de Geestelijke Gezondheidszorg Utrecht, 9 juni 2009 Suzan Oudejans, Arkin Academy AIAR Proefschrift Resultaten meten Resultaten van de zorg
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatieComputer Adaptief Testen in de GGZ
Computer Adaptief Testen in de GGZ 20 april 2016 Gerard Flens Edwin de Beurs Philip Spinhoven Niels Smits Caroline Terwee Meetinstrumenten worden steeds vaker gebruikt binnen de behandeling - Routine Outcome
Nadere informatieIs cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?
Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatieAchtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ
Achtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ Specifieke groepen binnen de GGZ 1 2 Achtergronddocument bij advies Hoogspecialistische GGZ 1 Inleiding In dit achtergronddocument bespreekt de commissie
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN BIJ ADOLESCENTEN
amenvatting Dit proefschrift gaat over het diagnosticeren van persoonlijkheidsstoornissen (P) in adolescenten, de ziektelast die adolescenten en volwassenen met een (borderline) persoonlijkheidsstoornis
Nadere informatieWanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieBehandeluitkomsten: bron voor kwaliteitsbeleid in de GGZ. Gebruikersraad 16 mei 2017 Lisanne Warmerdam en Astrid van Meeuwen
Behandeluitkomsten: bron voor kwaliteitsbeleid in de GGZ Gebruikersraad 16 mei 2017 Lisanne Warmerdam en Astrid van Meeuwen Het boek.. 2 Hoofdlijnen Deel 1: achtergrond van benchmarken Deel 2: de betekenis
Nadere informatieFiguur overgenomen uit Value Based Healthcare prijsinschrijvingsdocumentatie van The Decision institute die hier ook opleidingen voor aanbieden.
De waardebepaling van nieuwe producten en services in de zorg Het beantwoorden van de vraag of nieuwe producten en services in de zorg daadwerkelijk meerwaarde brengen is niet gemakkelijk. Er is een levendige
Nadere informatie