informatiekaart terp hogebeintum
|
|
- Kurt Timmermans
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 informatiekaart terp hogebeintum In het landschap langs de Friese kust zijn veel terpen. Terpen zijn heuvels door mensen gemaakt. Deze heuvels moesten de bewoners beschermen tegen het opkomende zeewater. De terpen werden regelmatig opgehoogd met klei, mest en huishoudelijk afval. De meeste terpen bereikten hierdoor een hoogte van 2 tot 7 meter boven de zeespiegel. Met 8.80 meter boven NAP is de terp in Hogebeintum de hoogste van Nederland en Duitsland. De terp van Hogebeintum werd bewoond vanaf ongeveer 600 jaar voor Christus. De eerste bewoners leefden van jagen, vissen, veehouderij en akkerbouw en woonden in eenvoudige woningen en hutten. Omstreeks het jaar 1000 begonnen mensen met de aanleg van zeedijken. Hierdoor verloor de terp Hogebeintum geleidelijk zijn betekenis als vluchtplaats voor het hoge water. Na 1840 zijn veel terpen geheel of gedeeltelijk afgegraven, omdat de terpaarde zeer vruchtbare grond bleek. Zo is de terp van Hogebeintum aan de zuidkant helemaal afgegraven. Het lijkt nu alsof de middeleeuwse kerk op te terp aan de rand van een ravijn staat.
3 foto: Fotobureau Hoge Noorden
4 informatiekaart gouden halsband en slachtedyk De ringdijk de Gouden Halsband en de Slachtedyk zijn beide binnendijken die na de stormramp van 1825 minder belangrijk werden. Na deze ramp zag men namelijk de noodzaak in om de zeedijken te gaan versterken. Voor 1825 beschermde de Gouden Halsband het dorp Pingjum. De 42 kilometer lange Slachtedyk beschermde een groot deel van het noordwesten van Friesland. Aan de Gouden Halsband is men in de elfde eeuw begonnen. In de dertiende eeuw was de dijk klaar. Vanaf die tijd werd het gebied achter de dijk beschermd tegen overstromingen. Ook tijdens de zware stormramp in 1825, toen de Friese zeedijken doorbraken, werd het dorp Pingjum gespaard voor een overstroming. De Slachtedyk is niet in één keer aangelegd, maar is ontstaan door het aan elkaar verbinden van verschillende dijken. De eerste melding van de Slachtedyk is in De anderhalve meter hoge dijk baant zich slingerend een weg door de weilanden tussen Oosterbierum en Rauwerd. Beide dijken zijn nog herkenbaar in het Friese landschap, hoewel van de Gouden Halsband na 1892 verschillende stukken zijn afgegraven.
5
6 informatiekaart afsluitdijk en standbeeld ir. lely Afsluitdijk Door de vele dijkdoorbraken en de verzilting van de landbouwgrond bestonden er in de zeventiende eeuw al plannen om de Zuiderzee af te sluiten. In 1891 maakte ingenieur Cornelis Lely een plan om de Zuiderzee af te sluiten en in te polderen. Pas na een grote stormvloed in 1916 kwam het plan van Cornelis Lely weer in de belangstelling. In 1927 startte de aanleg van de Afsluitdijk en in 1932 was de dijk klaar. Standbeeld ir. Lely Het standbeeld op de Afsluitdijk is van Cornelis Lely. Hij werd geboren in Lely was ingenieur, volksvertegenwoordiger, gouverneur van Suriname en drie keer minister van Waterstaat. Hij leidde het onderzoek naar het afsluiten en inpolderen van de Zuiderzee. Cornelis Lely overleed in De daadwerkelijke afsluiting van de Zuiderzee heeft hij dus niet meer meegemaakt. De Afsluitdijk is 32 kilometer lang en beschermt de kustgebieden van het IJsselmeer bij storm tegen het zeewater.
7
8 informatiekaart lorentzsluizen bij kornwerderzand De Lorentzsluizen zijn een sluizencomplex in de Afsluitdijk bij Kornwerderzand. De sluizen zijn belangrijk voor het juiste waterpeil op het IJsselmeer en voor de scheepvaart. Ze voeren het overtollige water af uit het IJsselmeer naar de Waddenzee en helpen schepen om het hoogteverschil tussen de Waddenzee en het IJsselmeer te overwinnen. De sluizen zijn genoemd naar de natuurkundige en Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz. Hij berekende dat de Afsluitdijk beter bij het dorp Zurich dan bij Piaam kon beginnen om het overstromingsgevaar bij storm te verminderen. Vooraf was bedacht dat het sluizencomplex klaar moest zijn voor de afsluiting van de Zuiderzee. Tijdens de werkzaamheden aan de Afsluitdijk zouden de stromingen door de steeds kleiner wordende openingen zo sterk worden, dat er geen veilige scheepvaart meer mogelijk was. In 1928 werd daarom begonnen met de aanleg van de sluizen en vanaf 1931 konden de schepen door de sluizen varen.
9
10 informatiekaart woudagemaal in lemmer Het Woudagemaal in Lemmer is gebouwd aan het einde van het stoomtijdperk. In de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw stonden s winters grote delen van Friesland onder water. Om wateroverlast in Friesland tegen te gaan, is in 1913 besloten een stoomgemaal bij Lemmer te bouwen. Het gemaal is vernoemd naar ir. Wouda. Hij was hoofdingenieur van Provinciale Waterstaat. Ir. Wouda was verantwoordelijk voor het ontwerp en uitvoering van het gebouw in de Amsterdamse Stijl. Stavoren in 1966 werd het stoomgemaal gebruikt om het peil van het Friese oppervlaktewater te beheersen. Nu zet het Friese waterschap het Woudagemaal alleen nog in als het water heel hoog staat. Het gemaal is zo bijzonder dat het sinds 1998 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO staat. Koningin Wilhelmina opende het Woudagemaal in Het is het grootste, nog werkende stoomgemaal ter wereld en wordt nog steeds ingezet door Wetterskip Fryslân. Tot de bouw van een elektrisch gemaal in
11
12 informatiekaart beeld de slikwerker (de slykwurker) bij zwarte haan Met het standbeeld de Slikwerker, geplaatst in 1983, worden de mannen geëerd die in de periode het gebied van Het Bildt hebben drooggelegd. In 1505 riep hertog George van Saksen mannen uit Holland op om in Het Bildt te komen werken. Het gebied waar de slikwerkers kwamen te werken, lag in de monding van de vroegere Middelsee. Het werken in de modder was zwaar en de leefomstandigheden waren slecht. De slikwerkers legden het gebied droog met schoppen en kruiwagens zonder wiel. In plaats van een wiel zaten er onder de kruiwagen twee liggers. Zo kon de kruiwagen over het zand en de modder worden gesleept. In 1505 werd eerst de Oude Bildtdijk aangelegd en in 1600 ten noorden daarvan de Nieuwe Bildtdijk. In 1715 werd het westelijk gelegen Oude Bildtpollen van dijken voorzien en in 1754 de oostelijk gelegen Nieuwe Bildtpollen. Het beeld de Slikwerker herinnert ook aan de slikwerkers die voor en na de Tweede Wereldoorlog werkten aan landwinning in het gebied ten noorden van de Poldijk, de huidige zeedijk. Vanaf de vijftiger jaren nam het aantal slikwerkers sterk af. Ze werden vervangen door machines, zoals de hydraulische grijperskraan.
13
14 informatiekaart paalschermen bij molkwerum In de vroege Middeleeuwen is men begonnen met de aanleg van dijken. Dit waren eerst rechthoekige wallen van vette klei, zeewier en graszoden. Later werden de dijken verstevigd door de plaatsing van palen met daartussen stenen. Rond de veertiende eeuw was de Zuiderzeekust in Zuidwest-Friesland bedijkt. Vanaf zee gezien, leek de dijk op een soort muur. Mensen voelden zich veilig. Maar in 1731 bleek het houtwerk op verschillende plaatsen geheel of gedeeltelijk verwoest te zijn. Zuiderzee in 1932 had het paalwerk van Makkum tot de Overijsselse grens geen nut meer. Vrijwel alle houten palen langs de kust zijn nu verdwenen. De oorzaak was de paalworm, een schelpdiertje met een soort boor aan zijn kop. Er moest naar andere materialen gezocht worden om de dijken goed te beschermen. Zoals keien. Pas na de afsluiting van de
15
16 informatiekaart casper de robles en standbeeld de stenen man bij harlingen Caspar de Robles, een Portugese kolonel in Spaanse dienst, stond vanaf 1569 aan het hoofd van de Spaanse troepen in de stad Groningen. Hij maakte daar de alles verwoestende Allerheiligenvloed van 1 november 1570 mee. Als stadhouder van Friesland vanaf 1573 kreeg hij de taak om de dijken te herstellen. De Friezen konden het namelijk niet eens worden over wie het herstel van de buitendijken ging betalen. Caspar bepaalde dat de binnendijkers -de mensen die woonden binnen de Slachtedijk- voortaan financieel verantwoordelijk waren voor het herstel en onderhoud van de zeedijk van Het Bildt tot Harlingen. De buitendijkers -die woonden tussen de Slachtedijk en de zeedijk- droegen voortaan de kosten voor de zeedijk van Harlingen tot Makkum. Toen het werk in 1575 klaar was, plaatsten de binnendijkers op de dijk bij Harlingen een standbeeld ter ere van De Robles. In de volksmond heette het beeld al gauw de Stiennen Man (stenen man). De Stiennen Man is het oudste standbeeld van Nederland, de originele Januskop (een hoofd met zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde een gezicht) staat nu in het Fries Museum. De Januskop werd in 1774 vervangen door nieuwe gezichten. In 2013 is het standbeeld gerestaureerd en daarna overgedragen aan de Stichting Waterschapserfgoed.
17
18 informatiekaart keermuur van harlingen Een waterkering is een dam, dijk, stormvloedkering of keermuur die ons beschermt tegen het hoge water. Volgens de wet moet zo n kering voldoende hoog en sterk zijn, ook onder extreme omstandigheden. Langs de Waddenzee zijn de hoogte en sterkte van de waterkeringen zo berekend dat ze bestand zijn tegen hoge waterstanden die eens in de vierduizend jaar voorkomen. Harlingen ligt vlak aan de Waddenzee. Een stevige keermuur beschermt de Harlingers tegen extreem hoge waterstanden en golven. In de keermuur zit een doorgang voor fietsers en voetgangers. Dit noemen we ook wel een coupure. Onder extreme omstandigheden wordt de coupure afgesloten met een stalen roldeur. Wetterskip Fryslân begon in 2008 met de bouw van de keermuur. De oude keermuur is gesloopt en vervangen door een nieuwe, hogere keermuur. Doordat de nieuwe keermuur richting de zee is verplaatst, liggen de spoorlijn en het nieuwe treinstation nu binnendijks. Dit geeft een veilig gevoel. Met de aanleg van de keermuur in Harlingen is het laatste onderdeel van de Friese kustbescherming op deltahoogte gebracht. Dat betekent dat de hele provincie Friesland nu beschermd is tegen extreem hoge waterstanden.
19
20 informatiekaart waddendijk van terschelling Op Terschelling loopt aan de kant van de Waddenzee over de hele lengte van het eiland een dijk. Deze dijk is ongeveer 14 kilometer lang. Het is niet bekend wanneer de eerste waddendijk op Terschelling is aangelegd. Sommigen denken dat dit is gebeurd aan het begin van de zestiende eeuw, onder leiding van Cornelis van Bergen. Anderen zijn ervan overtuigd dat de waddendijk er toen al lag. De dijk is door de eeuwen heen vaak aangevallen door de zee. In 1825 waren er verschillende doorbraken in de waddendijk. aangelegd als inspectieweg. De dijkbewakers kunnen zo bij hoogwater de dijk goed onder controle houden. Ook veel fietsers maken gebruik van deze inspectieweg. Tussen 1997 en 2002 heeft Wetterskip Fryslân de hele dijk verbeterd. In 2010 is een gedeelte van de dijkbekleding aangepast; de granietblokken werden vervangen door basaltonzuilen. De weg over de dijk is
21
22 informatiekaart hooglandgemaal bij stavoren Het Hooglandgemaal is een elektrisch gemaal in Stavoren dat in 1967 in gebruik is genomen. In de hal van het gemaal staan vier schroefpompen. Het gemaal loost het water vanuit de Friese boezem (een aaneengesloten stelsel van meren, kanalen en vaarten tussen IJsselmeer, Waddenzee en Lauwersmeer) in het IJsselmeer. Het nieuwe gemaal nam de taak over van het Woudagemaal. Het Woudagemaal hoeft nu alleen nog bij zeer hoge waterstanden bij te springen. Het Hooglandgemaal pompt anderhalf keer sneller het water vanuit Friesland in het IJsselmeer. het klimaat verandert en er vaker in korte tijd veel regenwater weggepompt moet worden. Het Hooglandgemaal is ook visvriendelijk. Vissen kunnen zonder problemen door het stelsel van het gemaal heen zwemmen. Naast het Hooglandgemaal ligt de Johan Frisosluis. De sluis met brug vormt de verbinding tussen het Johan Frisokanaal en het IJsselmeer. In 2009 heeft Wetterskip Fryslân de capaciteit van het gemaal met twintig procent uitgebreid en alle vier pompen geautomatiseerd. Dit alles is nodig, omdat
Een wal van zand, klei of steen die mensen beschermt tegen hoog water. De plek waar het rivierwater in de zee uitkomt.
Meander Samenvatting groep 5 Thema 3 Waterland Samenvatting Langs de kust Nederland ligt voor de helft onder de zeespiegel. Heel vroeger woonden mensen dicht bij zee op terpen. Langs de kust beschermen
Nadere informatieLEZEN. Terpentijd - 1500
1 LEZEN Terpentijd - 1500 Friesland bestaat eigenlijk uit drie delen: de klei, het veen en het zand. De eerste boeren woonden op het zand (De Wouden en Gaasterland). Hun aardewerk in de vorm van trechters
Nadere informatieLesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING. Inleiding
DOCENTENHANDLEIDING Inleiding Wat leuk dat u met uw klas het Woudagemaal gaat bezoeken! Dit prachtige monument speelt nog altijd een belangrijke rol in de waterbeheersing van Friesland. Dit lesmateriaal
Nadere informatieDOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs
DOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs 1 Inleiding Welkom bij het lesmateriaal over het ir. D.F. Woudagemaal! Wat leuk dat u binnenkort met uw groep het ir. D.F. Woudagemaal gaat bezoeken. Dit lesmateriaal
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4.1 t/m 4.4
Aardrijkskunde Hoofdstuk 4.1 t/m 4.4 door D. 1279 woorden 6 juli 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Aardrijkskunde 1hv 4.1 Het gevaar van water Terp: heuvel die beschermt tegen
Nadere informatieTHIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 3 - WERKBLAD 1
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 3 - WERKBLAD 1 Naam: Groep: INDUSTRIALISATIE (1801 TOT 1940) DE INPOLDERING VAN HET HAARLEMMERMEER Bekijk de video Industriële Revolutie nogmaals. 1 Waarom kreeg het Haarlemmermeer
Nadere informatieWerken aan een waterveilig Nederland. Project Afsluitdijk
Werken aan een waterveilig Nederland Project Afsluitdijk 80 jaar De Afsluitdijk beschermt Nederland al meer dan tachtig jaar tegen de zee. De dijk voldoet niet meer aan de huidige normen voor waterveiligheid.
Nadere informatieWerken aan een waterveilig Nederland. Project Afsluitdijk
Werken aan een waterveilig Nederland Project Afsluitdijk 80 jaar De Afsluitdijk beschermt Nederland al meer dan tachtig jaar tegen de zee. De dijk voldoet niet meer aan de huidige normen voor waterveiligheid.
Nadere informatieLeven onder water Pompen of verzuipen Project voor MBO
Voor: Studenten van de MBO opleidingen op het gebied van: watermanagement, landbouw, veeteelt, tuinbouw, groene ruimte, loonwerk en verwante opleidingen. Door: Wetterskip Fryslân, Stichting Ir. D.F. Woudagemaal
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis theoretische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis theoretische opdracht, 2VMBO Naam: Klas: Theoretische Opdracht De geschiedenis van Flevoland en Waterschap Zuiderzeeland begint duizenden jaren geleden.
Nadere informatieNaar veilige Markermeerdijken
Naar veilige Markermeerdijken Naar veilige Markermeerdijken Hoogheemraadschap Hollands Noorder kwartier versterkt 33 kilometer afgekeurde dijk tussen Hoorn en Amsterdam. Tijdens de toetsronde in 2006 zijn
Nadere informatie2.2.1 Noordelijke kust
In opdracht van Rijkswaterstaat RIZA is onderzoek gedaan naar de ergst denkbare overstroming voor verschillende regio s. Dit onderzoek is uitgevoerd door adviesbureau HKV in juli en augustus 2007. Hierbij
Nadere informatieNederland, waterland
Nederland, waterland inhoud. Nederland, waterland 3 2. Hoe Nederland veranderde. 4 3. Het Deltagebied 7 4. Grote overstromingen 9 5. De polder 6. De grond daalt 3 7. De strijd tegen het water 4 8. Modern
Nadere informatieWEIDSE POLDERS, VIKINGEN EN DE WADDENZEE
Wandelnetwerk Noord-Holland WEIDSE POLDERS, VIKINGEN EN DE WADDENZEE De suikerbieten worden binnengehaald. Tekst en foto s Joop Duijs onderd jaar geleden bestond de Wieringmeerpolder nog niet eens. En
Nadere informatieSCENARIO 1 Extreme regenval teistert Friesland
De werknemers van het waterschap kennen het gebied door en door en zijn op allerlei calamiteiten voorbereid. En dat moet ook! Kies een scenario en maak de bijbehorende opdrachten. Woudagemaal SCENARIO
Nadere informatieZoekopdrachten bij Het water komt. **
Module 1 De geschiedenis van de Delta. 1 Strijd tussen land en water 2 Overstromingen door de eeuwen heen 3 Oorzaken van overstromingen: de mens zelf 4 Waterbeheer. Blz. 4 Achter de duinen had je veengronden
Nadere informatieTHIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 4 - WERKBLAD 1
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / LES 4 - WERKBLAD 1 Naam: Groep: NU EN DE TOEKOMST (1941 TOT NU) DE RAMP VAN 1953 Bekijk de video Kustbescherming. 1 A. Welke natuurlijke oorzaken zorgden ervoor dat de watersnoodramp
Nadere informatie4. BELEVING & BEREIKBAARHEID
4. BELEVING & BEREIKBAARHEID De Afsluitdijk met het terpenlandschap en merengebied en de Wadden- en IJsselmeerkust biedt ultieme mogelijkheden voor recreatieve routes. Fietsen en wandelen langs en over
Nadere informatieExtra: Terpen hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/79565
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 oktober 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/79565 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieOnderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden
opdrachtvel naam Onderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden Ben je eerder klaar met de vragen? Dan mag je beginnen met de woordzoeker op de laatste pagina. 1. Welk antwoord is goed?
Nadere informatieEen gedeelte van een stad of een groter dorp. Een wijk bestaat uit meerdere buurten.
Meander groep 5 Thema 1 Onderweg Aardrijkskunde Waarom is een nieuwe wijk hier gebouwd en niet daar? Wat voor gebouwen staan er? Waarom staan ze juist op die plek? Huizen, boerderijen, fabrieken en kantoren
Nadere informatieGemaal A.F. Stroink 100 jaar. Open de rondleiding in Acrobat Reader of ibooks START PLATTEGROND
Gemaal A.F. Stroink 100 jaar Open de rondleiding in Acrobat Reader of ibooks Startpagina Plattegrond Inleiding 1. Dijkgraaf Albertus Francois Stroink 2. Historie - tijdlijn 3. Ingebruikname gemaal 4. Van
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis theoretische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis theoretische opdracht, 4vmbo Naam: Klas: Theoretische Opdracht De geschiedenis van Flevoland en Waterschap Zuiderzeeland begint duizenden jaren geleden.
Nadere informatieAardrijkskunde Toets. Leontine Helmer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/67408
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Leontine Helmer 15 October 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/67408 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieLESBLAD WATERKRINGLOOP GROEP 5-6
1 NAAM GROEP De reis van een waterdruppel Het water op aarde maakt verre reizen. De reizen van het water verlopen altijd in een rondje: de waterkringloop. Het begint met de zon De zon verwarmt het zeewater
Nadere informatiecentrum voor onderzoek waterkeringen i > \J^> «5,7 - "2- C
centrum voor onderzoek waterkeringen i > \J^> «5,7 - "2- C3 80.12 Dijkdoorbraak Tholen december 1894 S-80.056 Centrum voor Onderzoek Waterkeringen Opgesteld door F.M. Waarsenburg en P. van Dam (praktikanten)
Nadere informatieSchokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs
Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom
Nadere informatieLes 3 - Het waterschap
Les 3 - Het waterschap Inleiding Weet jij wat een waterschap is? Het is eigenlijk best een vreemd woord. Dat het over water gaat is wel duidelijk, maar wat is dan een schap Denk eens aan het woord maatschappij.
Nadere informatieRenovatie Heinellensluisje Eemnes
Renovatie Heinellensluisje Eemnes Door: R.J.S. SIERAT Kort geleden werd het Heinellensluisje in de zomerdijk bij Eemnes gerenoveerd. Het project is uitgevoerd in opdracht van waterschap Vallei & Eem, en
Nadere informatieKustlijn van de Noordzee
International Wadden Sea School www.iwss.org 150.000 jaar geleden - 150.000 jaar geleden was het hele Noordzeebekken bedekt met een dikke ijslaag: dit was de Saale ijstijd. - Alle zeewater was in gletsjers
Nadere informatieLesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief watersnoodramp 1 februari 1953 www.wshd.nl/1953 Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta 1 februari 1953 Op zaterdagmiddag 31 januari 1953 stak een hevige wind op. Die wind groeide s nachts
Nadere informatieThema water. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Anne Hermens 07 december 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/69835 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieBESCHERMD(E) MONUMENT(EN) opgenomen in het register ingevolge artikel 3 van de Erfgoedverordening gemeente Súdwest-Fryslân. Gemeente Súdwest-Fryslân
Datum: 11 april 2017 BESCHERMD(E) MONUMENT(EN) opgenomen in het register ingevolge artikel 3 van de Erfgoedverordening gemeente Súdwest-Fryslân Gemeente Súdwest-Fryslân Monumentnummer:SWF001 PLAATSELIJKE
Nadere informatieOnderdeel 1, basale vragen
Introductietekst De risicokaart is een kaart op internet (www.risicokaart.nl) met informatie over risico s in uw omgeving. Denk bijvoorbeeld aan transporten met gevaarlijke stoffen, bedrijven die met gevaarlijke
Nadere informatie1 Het gevaar van water
1 Het gevaar van water 1 a 1 Dordrecht 2 Enschede 3 Tiel 4 Eindhoven b Dordrecht Tiel 2 a 60% b Antwoord verschilt per leerling. 3 a Een door dijken omringd gebied waarbinnen de waterstand geregeld kan
Nadere informatieWerkboekje bij de digibordles Noord-Holland werkt aan water
Werkboekje bij de digibordles Noord-Holland werkt aan water Naam: Opdracht 1 De strijd tegen het water in Noord-Holland Je hebt in de klas net de digibordles Noord-Holland werkt aan water gedaan. Wat heb
Nadere informatieB1 Hoofddorp pagina 1
B1 Hoofddorp pagina 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Geschiedenis 3. Ontwikkeling 4. Bezienswaardigheden 1. Inleiding Hoofddorp is een stad in de provincie Noord-Holland en de hoofdplaats van de gemeente Haarlemmermeer.
Nadere informatieGROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat
Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46
Nadere informatieI N H O U D 1. INLEIDING 3 2. HET WADDENPARK AFSLUITDIJK 5 3. TOERISTISCHE AMBITIE 7 4. BELEVING & BEREIKBAARHEID 9 5. GEBIEDSGERICHTE AANPAK 11
H E T W A D D E N PA R K A F S L U I T D I J K I N H O U D 1. INLEIDING 3 2. HET WADDENPARK AFSLUITDIJK 5 3. TOERISTISCHE AMBITIE 7 4. BELEVING & BEREIKBAARHEID 9 5. GEBIEDSGERICHTE AANPAK 11 6. TOEKOMSTPERSPECTIEF
Nadere informatieVraag 1b. Wat was de oorzaak van deze ramp? Vraag 1a. In welke provincie was de Watersnoodramp van 1953? ...
Naam: DE WATERSNOOD- RAMP Het is 31 januari 1953. Het stormde vreselijk In Zeeland. Toch waren de meeste mensen gewoon rustig naar bed gegaan. Zij werden in hun slaap overvallen door een zware stormvloed.
Nadere informatieDe ramp in 1953 waarbij grote stukken van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid- Holland overstroomden.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieMeten in de Waddenzee
Meten in de Waddenzee Bestand tegen superstorm De waterkeringen langs de Waddenzee moeten bestand zijn tegen een superstorm die gemiddeld eens in de 4000 jaar kan optreden. Om de sterkte van de waterkering
Nadere informatieGemaal Eemnes. Door RICHARD SIERAT
Gemaal Eemnes Door RICHARD SIERAT Sinds jaar en dag staat aan het einde van de Eemnesservaart het gemaal. Dit gemaal met naastgelegen sluis vormt een rijksmonument, maar het is vooral een belangrijke plek
Nadere informatieJA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN
JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN INLEIDING Foto: Timo Tijhof, Creative Commons OP PEIL BRENGEN Voor iedereen is het belangrijk dat er genoeg schoon water
Nadere informatieWERKBLAD - GROEP 7/8 DIJKEN DIJKEN IN FRYSLÂN
WERKBLAD - GROEP 7/8 DIJKEN Je woont veilig in Nederland. Dat lijkt heel normaal. Maar zo gewoon is dat niet. Een groot deel van Nederland ligt namelijk onder zeeniveau. Het gevaar van een overstroming
Nadere informatieDe vergeten slenk. Living lab Marneslenk 2.0
De vergeten slenk Living lab Marneslenk 2.0 2 Living lab Marneslenk 2.0 28-31 augustus 2017 Pingjum en omgeving 3 Organisatie: Bureau Peter de Ruyter, landschapsarchitectuur Kenniscentrum Landschap, Rijksuniversiteit
Nadere informatie- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s)
Samenvatting door Saskia 1046 woorden 8 april 2014 7,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 2.4 Files oplossen Files 29 mei 1955 was er in Nederland de eerste file. Duizenden inwoners van
Nadere informatieOVERZICHT CULTUURHISTORISCHE WAARDEN GROTE WAAL
OVERZICHT CULTUURHISTORISCHE WAARDEN GROTE WAAL Cultuurhistorie De aanwezige cultuurhistorische waarden binnen het plangebied van bestemmingsplan Grote Waal zijn weergegeven in afbeelding 1. Afbeelding
Nadere informatieNaar een Duurzaam en Veilig Meppelerdiep. Naar een Duurzaam en Veilig Meppelerdiep. Inhoudsopgave
74OF86 RWD rapporten.indd 1 23-10-2007 14:23:15 74OF86 RWD rapporten.indd 2 23-10-2007 14:23:21 Naar een Duurzaam en Veilig Meppelerdiep Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 Het watersysteem...
Nadere informatieMest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van
Mest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van sloten, beken en rivieren. Het waterschap meet hoeveel meststoffen
Nadere informatieDe Geo. 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden hoofdstuk 4. 1ste druk
De Geo 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 4 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van th - Docentenhandleiding 1 TH 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,
Nadere informatieDe plek waar de zee als een brede rivier het land instroomt. Al het werk dat gedaan is om het Deltaplan uit te voeren.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieLesbrief. watersnoodramp. 1 februari 1953. www.wshd.nl/1953. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief watersnoodramp 1 februari 1953 www.wshd.nl/1953 Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta 1 februari 1953 Op zaterdagmiddag 31 januari 1953 stak een hevige wind op. Die wind groeide s nachts
Nadere informatieNederland Waterland Basisonderwijs
Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.
Nadere informatieWater op het schoolplein?
Water op het schoolplein? Module Overstromingen Regio Friesland Tekstboek Naam: Klas: 1 Inhoud 1 Introductie... 4 Overstromingen... 4 Wateroverlast... 6 2. Een overstroming in mijn omgeving, kan dat echt?...
Nadere informatieSTICHTING WERELDERFGOED.NL
STICHTING WERELDERFGOED.NL Antwerpen, 18 mei 2015 Inhoud Presentatie Stichting Werelderfgoed.nl Wat doet de Stichting Werelderfgoed.nl? Wat betekent de Stichting voor de afzonderlijke werelderfgoederen?
Nadere informatieLesbrief De Meerpolder 400 jaar:
Lesbrief De Meerpolder 400 jaar: 1616-2016 Het doel van deze lesbrief is, dat je leert: 1. hoe het landschap rondom Zoetermeer is ontstaan. 2. dat turf eeuwenlang een erg belangrijke brandstof was. 3.
Nadere informatieWERKBLAD - ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS DIJKEN
WERKBLAD - ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS DIJKEN Je woont veilig in Nederland. Dat lijkt heel normaal, maar zo gewoon is dat niet. Een groot deel van Nederland ligt namelijk onder zeeniveau. Dus het gevaar
Nadere informatieSamenvatting Nederland ABC
Samenvatting Nederland ABC Week 1ABC: Nederland Info: Nederland Het noorden van een windroos wijst naar boven. Het zuiden wijst naar beneden. Het oosten naar rechts. Het westen naar links. Nederland ligt
Nadere informatieIt Gulden Halsbânrûntsje. Kleasterrûntsje op zaterdag 21 juli 2018 vanuit Pingjum. (wandelroute ongeveer 16 km.)
It Gulden Halsbânrûntsje Kleasterrûntsje op zaterdag 21 juli 2018 vanuit Pingjum (wandelroute ongeveer 16 km.) Pingjum ligt in het noordelijk deel van de voormalige gemeente Wonseradeel. In Fryslân zijn
Nadere informatieInformatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk
Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet
Nadere informatieblad 1 Afsluitende toetsvragen bij de tentoonstelling over het NAP
blad 1 Afsluitende toetsvragen bij de tentoonstelling over het NAP docentenmateriaal: 3 niveaus, incl. antwoorden Afsluitende toetsvragen bij de tentoonstelling over het NAP De toetsvragen staan gerangschikt
Nadere informatieROTZOOIEN. MET WATER Opdrachtbladen
Opdrachtbladen Naam Groep Datum Opdrachtblad Water in de polder Opdracht 1 De Nieuwe Hollandse Waterlinie moest de vijand tegen houden. Dit gebeurde door een brede strook land onder water te zetten. Dat
Nadere informatieKORTE GESCHIEDENIS VAN HET GELDERS RIVIERENGEBIED
KORTE GESCHIEDENIS VAN HET GELDERS RIVIERENGEBIED Toen de mens zich permanent vestigde in het Rivierengebied, was dat in principe alleen mogelijk op de oeverwallen en sporadisch voorkomende plaatselijke
Nadere informatieDE CACHE MEER POLDER. De volgende attributen zul je zeker nodig hebben: - natuurlijk een GPS (al dan niet in de vorm van een smartphone),
Met de cache Meer Polder beleef je het heden en verleden van de Meerpolder. Het is een prachtige tocht van ca. 9 km die je lopend of met de fiets kunt doen. Bij Zoetermeer ligt een polder die is heel bijzonder
Nadere informatieHANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING
HANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING Het Wetterskip Fryslân is gestart met versterkingen en verhogingen van verschillende dijken in het beheersgebied. De werkzaamheden maken deel uit van
Nadere informatieDe Eemnesservaart GERI VAN ITTERSUM
De Eemnesservaart GERI VAN ITTERSUM In Eemland, het polderlandschap ten oosten van het Gooi, ligt de Eemnesservaart. Die verbindt Eemnes met de Eem. In de 425-jarige geschiedenis van de vaart ligt de nadruk
Nadere informatieKaart 13: Afwateringsgebieden. Afwateringsgebieden. Legenda. IJsselmeer IJsselmeer bij bijzondere omstandigheden
28 Watersysteem en ondergrond Het IJsselmeergebied is het grootste zoetwaterbekken van Nederland en zal in de toekomst steeds belangrijker worden voor de strategische zoetwatervoorziening. Daarnaast vormt
Nadere informatieUitgelicht: Uitleg over de versterking van de dijk langs het Zwarte Meer
Uitgelicht: Uitleg over de versterking van de dijk langs het Zwarte Meer Onlangs hebt u een nieuwsbrief ontvangen met informatie over de projecten op de Kampereilanden om de waterveiligheid te verbeteren.
Nadere informatieMet stoom en water. Project voor MBO Techniek
Met stoom en water Voor: Studenten van de MBO opleidingen op het gebied van Middenkader Engineering en Procestechniek / Operationele techniek en verwante opleidingen. Door: Wetterskip Fryslân, Stichting
Nadere informatieZonder DIJKEN Zwemmen hier VISSEN. Kom kijken bij de Texelse dijk in uitvoering
Zonder DIJKEN Zwemmen hier VISSEN Kom kijken bij de Texelse dijk in uitvoering Aan het werk voor droge voeten Misschien zag je het al meteen toen je op Texel aankwam met de boot: hier wordt gewerkt aan
Nadere informatieLesbrief DIJKEN BOUWEN OPDRACHT 1 - EEN DIJK VAN EEN GESCHIEDENIS. Van ijs tot water
Lesbrief Primair onderwijs - BOVENBOUW DIJKEN BOUWEN OPDRACHT 1 - EEN DIJK VAN EEN GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen, zoals China.
Nadere informatiewerelderfgoed Opdracht 1
Naam: Klas: Datum: Welkom in één van de Schatkamers van de wereld. In deze lessen leer je meer over Werelderfgoed Kinderdijk. Welke sporen van duizend jaar waterbeheer kun jij hier nog terugvinden? Definitie
Nadere informatieExtra CaseQuest 1 Blijft Nederland ook in de verre toekomst veilig?
Extra CaseQuest 1 Blijft Nederland ook in de verre toekomst veilig? 1/5 Inleiding Nederland bereidt zich voor op een warmer wordend klimaat met in de winter meer neerslag. In deze eeuw wordt een zeespiegelstijging
Nadere informatieHANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING
HANDLEIDING LESMATERIAAL KIJK OP DE DIJK INLEIDING Wetterskip Fryslân is gestart met versterkingen en verhogingen van verschillende dijken in haar beheergebied. De werkzaamheden maken deel uit van het
Nadere informatieKNAG-excursie Aardkundige monumenten in Noord-Holland
KNAG-excursie Aardkundige monumenten in Noord-Holland 15 september 2012 i.s.m. Provincie Noord-Holland o.l.v. Pim Beukenkamp (KNAG) Rob Adriaens (KNAG) Eric Khodabux (Provincie Noord-Holland) Deon Slagter
Nadere informatieFriese historicus blikt met unieke foto's terug op 75 jaar Noordoostpolder. 9/10/2017 Bron: Leeuwarder Courant /Robert Jan Speerstra
Friese historicus blikt met unieke foto's terug op 75 jaar Noordoostpolder 9/10/2017 Bron: Leeuwarder Courant /Robert Jan Speerstra VorigeVolgende 1/7 De Noordoostpolder is vandaag officieel 75 jaar droog.
Nadere informatieKLIMAAT, STORMEN EN HOOG WATER
KLIMAAT, STORMEN EN HOOG WATER Versie 27-6-2011 Onderstaand overzicht behoort tot het project Waddenarchieven, dat wordt gefaciliteerd door de Waddenacademie (www.waddenacademie.knaw.nl). Het overzicht
Nadere informatieComplexnummer:
Complexnummer: 516526 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam Lorentzsluizen Aantal
Nadere informatieNegentien windmolens van rond 1740
Wandelroute Kinderdijk Lengte: 11 en 20 kilometer Landschap: veenweidegebied, soms zacht en drassig Routebeschrijving: zie pagina 70 Markering: geen Plattegrond: beschikbaar (zie: www.klikprintenwandel.nl)
Nadere informatieVeilig achter duin en dijk Hoogwaterbeschermingsprogramma
Veilig achter duin en dijk Hoogwaterbeschermingsprogramma Veiligheid van bewoners voorop Bescherming tegen overstromingen is voor Nederland van levensbelang. Een groot deel van de inwoners woont beneden
Nadere informatieDebietmeting maken. Aan de hand van metingen aan de sloten en werken met natuurkundige formules een debietmeting leren maken.
Debietmeting maken Doel: Aan de hand van metingen aan de sloten en werken met natuurkundige formules een debietmeting leren maken. Benodigdheden: Groot meetlint / rolmeter Stok / lat om sloot op te meten
Nadere informatiekaart 1 Friese waterplannen november 2009 Plangebieden Toelichting:
Plangebieden Toelichting: Het plangebied van het WHP3 omvat de hele provincie Fryslân, uitgezonderd de Rijkswateren; dit zijn de Waddenzee, het IJsselmeer en de zijwateren daarvan, zoals havenmonden. Het
Nadere informatieDaarnaast wordt er ook nog onderscheid gemaakt in de soort rivieren. Ook hier zijn er drie van:
Samenvatting door Cas 1576 woorden 22 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 4.1 Rivieren Het gebied van een rivier met al zijn zijtakken noem je het stroomstelsel. Een stroomstelsel bestaat uit
Nadere informatieWateroverlast. A anleiding
Ka d eve r h o g i n g A anleiding Aanleiding voor de kadeverbetering is de wateroverlast van 1998. Toen werd duidelijk dat het boezemwatersysteem niet veilig genoeg meer was en dat veel kaden in het gebied
Nadere informatieInformatiecentrum en bedieningsgebouw Johan Frisosluis Stavoren Design & Build Stavoren m2. Ballast Nedam Bouw Noord
Titel Project Plaats Bouwjaar BVO Bouwkosten Opdrachtgever Informatiecentrum en bedieningsgebouw Johan Frisosluis Stavoren Design & Build Stavoren 2014 350m2 Ballast Nedam Bouw Noord Het nieuwe sluiscomplex
Nadere informatiePingoruïnes. Strandheem
Pingoruïnes Op dit punt liggen drie zogenaamde pingoruïnes bij elkaar. Tijdens het ontwikkelen van bedrijventerrein Azeven Noord zijn deze pingoruïnes ontdekt en gerestaureerd. Nu vormen ze een uniek stukje
Nadere informatieLesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge
Nadere informatieLesbrief DIJKEN BOUWEN OPDRACHT 1 - EEN DIJK VAN EEN GESCHIEDENIS. Van ijs tot water
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO DIJKEN BOUWEN OPDRACHT 1 - EEN DIJK VAN EEN GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen,
Nadere informatieBiografie van het IJsselmeer
Biografie van het IJsselmeer Ontstaan Zuiderzee Historisch gebruik, ontwikkeling land & stad Ruimtelijke weerslag: karakterisbeken Jan Nee'es, Hans Bleumink, Overland Historische karakteris6eken van het
Nadere informatieOnderdeel invloed van de mens of sporen van mensen
Onderdeel invloed van de mens of sporen van mensen Onderbouw: Voetsporen Mensen lopen meestal over straten en paden die hard zijn. Ze maken dan geen voetafdrukken. Als je door het zand loopt, gebeurt dat
Nadere informatieHydraulische randvoorwaarden voor categorie c-keringen
Opdrachtgever: Ministerie van Verkeer en Waterstaat Hydraulische randvoorwaarden voor categorie c-keringen Achtergrondrapport Vollenhove-Noordoostpolder (dijkring 7) en Vollenhove-Friesland/Groningen (dijkring
Nadere informatieOverzicht projecten Programma De Nieuwe Afsluitdijk
Overzicht projecten Programma De Nieuwe Afsluitdijk Exclusief de projecten die meegenomen worden in het Rijkscontract (deze zijn apart hiervan uitgebreider toegelicht) Volgnum Mobiliteit 1 Verruiming sluis
Nadere informatieWerken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er?
Werken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er? Werken aan Alle medewerkers bij het waterschap.. (of ze nu binnen òf buiten aan het werk zijn)...werken aan: veilig Sterke en veilige dijken
Nadere informatieDeltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem
Deltaprogramma 2013 Bijlage A Samenhang in het watersysteem 2 Deltaprogramma 2013 Bijlage A Bijlage A Samenhang in het watersysteem Het hoofdwatersysteem van Eijsden en Lobith tot aan zee Het rivierwater
Nadere informatieLeven met de natuur van de Westerschelde, een ander natuur beleid
Leven met de natuur van de Westerschelde, een ander natuur beleid O P W E G N A A R E E N N A T U U R L I J K E S T A A T V A N O N T W I K K E L I N G V A N D E W E S T E R S C H E L D E N O O D Z A K
Nadere informatieintroductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor?
Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water, gezuiverd afvalwater en stevige dijken. De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water,
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? Natuurkunde, theoretische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde theoretische opdracht kernmodule, 4vmbo Naam: Klas: Pompen of verzuipen Zoals je aan de titel al kunt zien is het onderwerp van deze module het afvoeren van overtollig
Nadere informatieModule 5 Geschiedenis en geografie
Module 5 Geschiedenis en geografie 5.1 De geschiedenis van Nederland Tekst 1: De gouden eeuw Handel In de zeventiende eeuw gingen Nederlanders steeds meer handelen. Nederland ligt aan zee en er zijn veel
Nadere informatie