Inleiding Opvang bij KiKeBOO Uitgangspunten Groepen Opvang in andere stamgroep Personele bezetting...

Transcriptie

1 Pedagogisch beleid

2 INHOUDSOPGAVE Inleiding Opvang bij KiKeBOO Uitgangspunten Groepen Opvang in andere stamgroep Personele bezetting Dagritme Wennen Vier ogen beleid Pedagogisch Beleid Veiligheid Ontwikkelingsgebieden Persoonlijke ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Lichamelijke ontwikkeling Creatieve ontwikkeling Communicatieve ontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Morele ontwikkeling Pedagogisch Werkplan Algemeen Verzorging Eten en drinken Verschonen en zindelijkheid Aan- en uitkleden Slapen Begroeten en afscheid nemen Spelen Samen spelen Motorisch en zintuiglijk Muziek, liedjes en Dans Natuur en omgeving Fantasiespel Taal ontwikkeling Activiteiten Babygebaren Slot woord

3 INLEIDING Voor u ligt het pedagogisch beleidsplan van kinderdagverblijf KiKeBOO. In dit pedagogisch beleid willen wij laten zien welke uitgangspunten en doelen ten grondslag liggen aan het pedagogisch handelen van onze medewerkers. We verwoorden onze werkwijze zo concreet mogelijk en richten onze visie op de praktijk. Dit pedagogisch beleid is opgesteld door Anjuli Stellwag, eigenaar van KiKeBOO en ontwikkelingspsychologe, en Eline Grooten-Bom, assistent leidinggevende en orthopedagoge. Aangezien de pedagogisch medewerkers in de praktijk werken, is dit beleid ook met hun besproken. Door hun inzichten vanuit de praktijk hebben zij hun steentje bijgedragen aan het tot stand komen van dit pedagogisch beleid. Samen met onze pedagogisch medewerkers willen wij de kinderen, die bij ons naar het kinderdagverblijf komen, in een vroeg stadium van hun leven verschillende vaardigheden meegeven. Wij zorgen er bovendien voor dat kinderen op ons kinderdagverblijf de mogelijkheid krijgen om zich te ontwikkelen in een optimale en stimulerende omgeving. Een omgeving waarin kinderen zich veilig en vertrouwd voelen. In ons beleid wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende ontwikkelingsgebieden waarin bepaalde vaardigheden kunnen worden verworven. Het doel van dit pedagogisch beleid is om de kinderen op de juiste wijze te stimuleren en om alle vaardigheden, van de betreffende ontwikkelingsgebieden, eigen te maken. Drs. Anjuli Stellwag Directeur KiKeBOO Utrecht, januari

4 1. OPVANG BIJ KIKEBOO 1.1 UITGANGSPUNTEN KiKeBOO is niet bedoeld als parkeerplaats voor baby's en peuters van werkende ouders, maar als een partner in de opvoeding. Het kinderdagverblijf deelt de verantwoordelijkheid in de opvoeding en de ontwikkeling van de kinderen. Dat zie je bij ons niet alleen terug op het kinderdagverblijf zelf, maar ook door het Bureau Opvoed-Ondersteuning, hiermee bieden wij ouders laagdrempelige en deskundige ondersteuning bij de opvoeding. De eerste levensjaren van kinderen zijn van groot belang voor hun verdere ontwikkeling. In deze jaren wordt de basis gelegd voor de rest van hun leven. Daarom vinden wij het van groot belang om kinderen te stimuleren in hun ontwikkeling en ze de vrijheid te geven om te spelen, te ontdekken en te beleven. Goede kinderopvang biedt kinderen de mogelijkheid om vaardigheden te leren, zoals cognitieve, motorische, emotionele en sociale vaardigheden. Kinderen verkeren op een kinderdagverblijf in een groep en hebben hierdoor vanzelfsprekend de gelegenheid om van elkaar te leren, samen te spelen, op hun beurt te wachten, ruzie te maken, zich in te leven in de ander en om vriendjes te maken. Ook prikkelt de aanwezigheid van andere, eventueel oudere, kinderen het imiteren van elkaar. Kinderen leren dit alles niet alleen door het spel met andere kinderen, maar ook door het daadwerkelijke samenzijn in een groep. Ze werken samen met andere kinderen, ze leren verantwoordelijkheid te nemen, ze zien wat de consequenties van bepaalde gedragingen zijn voor anderen en ze leren andere kinderen te troosten. Door alle bovenstaande redenen draagt een goed kinderdagverblijf hierdoor iets extra s bij aan de ontwikkeling van kinderen. De contacten tussen de ouders en de pedagogisch medewerkers zijn voor ons van groot belang. Om kinderen op de juiste manier te verzorgen en te stimuleren in hun ontwikkeling is het noodzakelijk dat er informatie over het kind wordt uitgewisseld. Op deze manier kunnen zowel de ouders als de groepsleiding het kind optimaal begeleiden en verzorgen. Verder is het van belang dat ouders vertrouwen in ons hebben. Op het moment dat ouders vertrouwen hebben in het kinderdagverblijf en de medewerkers, zal het kind hetzelfde gevoel ervaren. Dit gevoel van veiligheid en geborgenheid is natuurlijk van groot belang voor kinderen en hun ontwikkeling. Zelfvertrouwen en veiligheid is voor kinderen zeer belangrijk om zich optimaal te kunnen ontwikkelen. Wij willen kinderen zelfvertrouwen geven door ze de mogelijkheid te bieden om fouten te maken en om daarvan te leren. Dit doen we door ze hulp en ondersteuning aan te bieden bij moeilijke opgaven en door ze steeds meer zelfstandig te laten doen, bijvoorbeeld aan- en uitkleden of brood smeren, maar ook conflicten en problemen oplossen. Kinderen krijgen hierdoor inzicht in wat ze wel en niet zelfstandig kunnen. Bij wat ze niet zelfstandig kunnen, bieden de pedagogisch medewerkers de kinderen ondersteuning. Er zijn verschillende ontwikkelingsgebieden waarin bepaalde vaardigheden kunnen worden verworven. Wij stimuleren kinderen op de juiste wijze om ze alle vaardigheden, van de betreffende ontwikkelingsgebieden, eigen te laten maken. We stellen geen einddoelen vast die kinderen bereikt moeten hebben op een bepaalde leeftijd of op het moment dat ze naar de kleuterschool gaan. Ons streven is juist om ieder kind zo goed mogelijk voor te bereiden op de schoolperiode en ieder kind de mogelijkheid te hebben gegeven om zich optimaal bij ons te kunnen ontwikkelen. De ontwikkeling van kinderen is uiteraard per kind verschillend, elk kind ontwikkelt zich in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier en elk kind moet hier ook de ruimte voor krijgen. We vinden het echter wel belangrijk dat kinderen geobserveerd worden, actief gestimuleerd worden en waar nodig eventueel geïntervenieerd kan worden door pedagogisch medewerkers. 4

5 1.2 GROEPEN Op KiKeBOO werken we met vaste stamgroepen, dat wil zeggen dat alle kindjes een eigen groep toegewezen krijgen, waar ze op hun dagen zullen worden opgevangen door de drie vaste medewerkers van die stamgroep. Dit biedt kindjes rust, veiligheid en zoveel mogelijk stabiliteit. Eventuele extra dagen of ruildagen zullen ook altijd plaatsvinden op de eigen stamgroep. Ons pand biedt ruimte aan vier verschillende horizontale stamgroepen, twee babygroepen en twee peutergroepen. Op de babygroep zitten kinderen van 2 tot ca. 22 maanden, waarna ze rond 22 maanden doorschuiven naar één van de peutergroepen, waar kinderen tot hun 4 e jaar spelen. Bij het doorschuiven naar de volgende groep kijken we naar de individuele ontwikkeling van elk kind en naar de groepssamenstelling op de peutergroepen. We beslissen in overleg met groepsleiding en ouders of een kind er aan toe is om door te schuiven. Het ene kind is er nu eenmaal eerder aan toe dan het andere kind om door te schuiven naar de volgende groep. Op horizontale groepen zitten kinderen van dezelfde leeftijdsgroep bij elkaar. Er heerst een evenwichtig dagritme, kinderen hebben de mogelijkheid om te spelen met verschillende leeftijdsgenootjes, er is meer individuele aandacht voor de kinderen, meer rust en er kunnen meer leeftijdsgerichte activiteiten worden aangeboden. Tevens is er meer aandacht voor de eigen ontwikkeling van kinderen, ze kunnen zich op hun eigen wijze en in hun eigen tempo te ontwikkelen. We hebben er daarom bewust voor gekozen om de buitenruimtes te scheiden. De baby s hebben aangrenzend aan hun groepsruimte een eigen babytuin met speciaal baby- (kunst)gras en schommeltjes. De peuters hebben aangrenzend aan hun groepsruimte een mooie buitenruimte om te spelen, met fietsjes, zandbakken en veerelementen. Tevens maken we regelmatig gebruik van de buurttuin (Het Otter-Beverpark) die aan ons terrein grenst. Wij zien echter ook de voordelen van verticale groepen en proberen deze voordelen te benutten. Daarom hebben onze horizontale groepen bijvoorbeeld een ruime leeftijdsopbouw, namelijk babygroepen van 2 tot ca. 22 maanden en peutergroepen van ca. 22 maanden tot 4 jaar. De baby s krijgen bij ons de rust van een babygroep, maar kunnen zich, als ze wat ouder worden, toch optrekken aan de dreumesen op de groep en deze kunnen zich op hun beurt ontfermen over de jongere kinderen op de groep. Dit geldt uiteraard ook voor de dreumesen en oudere peuters op de peutergroep OPVANG IN ANDERE STAMGROEP Zoals hierboven al omschreven werkt KiKeBOO met stamgroepen. In de wet- en regelgeving staat dit ook vermeld: een kind in de dagopvang moet worden opgevangen in één vaste groep kinderen. Elk kindje zit bij ons in zijn of haar eigen stamgroep met drie vaste pedagogisch medewerkers. Mochten ouders een extra dag(deel) willen afnemen dan zal dit ook op de eigen stamgroep zijn. In principe wordt er bij ons niet van de vaste stamgroepen afgeweken, enkel met hoge uitzondering. Bijvoorbeeld wanneer er meerdere medewerkers tegelijk ziek zijn of wanneer de groepen in de zomerperiode kleiner zijn en groepen kunnen worden samengevoegd of wanneer ouders zelf omhoog zitten en een extra dag nodig hebben en dit op de eigen stamgroep van het kind niet mogelijk is. De wet biedt ruimte om in dergelijke gevallen van deze regel af te wijken. Met schriftelijke toestemming van de ouders kan (extra) opvang tijdelijk in een andere groep dan de stamgroep van het kind plaatsvinden. De medewerkers van de stamgroep brengen u altijd van te voren op de hoogte van een incidentele wijziging van de stamgroep van uw kind en vragen aan u altijd schriftelijk toestemming hiervoor door middel van een formulier. 1.3 PERSONELE BEZETTING Onze vier horizontale groepen zijn ingedeeld aan de hand van de landelijke norm die gehanteerd wordt. Babygroep De Sterretjes Babygroep De Wolkjes Peutergroep De Maan Peutergroep De Zon (9 kinderen van 2 tot ca. 22 maanden en 2 vaste pm ers per dag) (9 kinderen van 2 tot ca. 22 maanden en 2 vaste pm ers per dag) (12 kinderen van ca 22 tot 48 maanden en 2 vaste pm ers per dag) (12-16 kinderen van ca 22 tot 48 maanden en 2-3 vaste pm ers per dag) 5

6 Van elke groep is s ochtends een medewerker aanwezig om de eigen groep te openen en aan het einde van de dag is er ook van elke groep een medewerker aanwezig om de eigen groep te sluiten. De buurgroepen voegen het eerste uur en het laatste uur van de dag samen. Daarnaast zijn er dagelijks één of twee leidinggevenden aanwezig op KiKeBOO. Hierdoor komt het bij ons niet voor dat er slechts één pedagogisch medewerker in het gehele pand aanwezig is. Bij overmacht, zoals ziekte, is één van de leidinggevende aanwezig om (tijdelijk) bij te springen of worden zij opgeroepen. Als het nodig is, wordt uiteraard voor die dag een vaste invaller uit ons team ingezet om ervoor te zorgen dat er voldoende medewerkers op de groep staan. Op dagen dat de bezetting van de groepen laag is, zoals in de zomerperiode soms het geval kan zijn of op de minder populaire dagen woensdag en vrijdag, kan het voorkomen dat een medewerker alleen werkt met een halve groep. Zoals u hieronder kan lezen in het hoofdstuk vierogen beleid, zorgen wij dan uiteraard voor extra zichtbaarheid van deze medewerker. De leidinggevende of boventallige collega van een andere groep fungeren dan als achterwacht en kunnen hulp bieden op drukke momenten of bijvoorbeeld helpen met het opvangen van de pauzes. 1.4 DAGRITME Wij vinden een vast dagritme van belang omdat dit kinderen houvast biedt. We werken daarom op alle groepen met een vaste dagindeling voor eten, slapen en spelen. Op de babygroepen houden we, zeker de eerste maanden, uiteraard rekening met het ritme van thuis, maar voor de oudere kindjes op de babygroepen en de kinderen van de peutergroepen maken wij gebruik van een vaste dagindeling uur: stukjes fruit eten en water drinken uur: activiteit of vrij spel uur: brood eten en melk/water drinken tot 14:30 uur: slapen uur: sap/water en koek (rijstwafel, soepstengel of cracker) uur: activiteit of vrij spel 17:00 uur: water met eventueel nog een cracker Er vindt altijd goed overleg tussen ouders en pedagogisch medewerkers plaats over het ritme van het individuele kind en in welke mate wij hier rekening mee kunnen houden. Het kan uiteraard voorkomen dat een kindje bij ons, incidenteel of structureel, een ander ritme heeft dan thuis, dit zal dan altijd met u als ouders worden overlegd. 1.5 WENNEN Het is uiteraard niet makkelijk om als ouder de zorg van je kindje na 3 maanden intensieve verzorging over te dragen aan anderen. Wij vinden het daarom van belang dat ouders wennen aan dit idee. Maar vanzelfsprekend moet ook het kindje wennen aan de nieuwe omgeving en de nieuwe verzorgers. Om deze redenen hanteren wij wendagen. We hanteren in de basis drie wendagen voor nieuwe baby s en peuters. Onze ervaring leert dat dit voldoende is, maar de tijd die nodig is om te wennen, kan natuurlijk per kind verschillen. De wendagen vinden plaats vóór de ingangsdatum van het contract of als u dat wilt na de eerste contractdag. Er wordt uitgebreid de tijd gemaakt om informatie uit te wisselen over het ritme en de gewoonten thuis en het dagelijkse ritme bij ons op de groep. We willen zo veel mogelijk over uw kindje horen, zodat we zo goed mogelijk bij zijn of haar behoeften kunnen aansluiten. 6

7 2. VIER OGEN BELEID De commissie Gunning onderzocht de Amsterdamse zedenzaak en heeft een rapport opgesteld waarin zij aanbevelingen heeft gedaan om in de toekomst de veiligheid van kinderen op kinderdagverblijven beter te waarborgen. Kinderdagverblijf KiKeBOO heeft intensief stil gestaan bij deze aanbevelingen, aangezien wij de veiligheid van de kinderen uiteraard hoog in het vaandel hebben staan. Altijd vier ogen is praktisch onmogelijk. Denk bijvoorbeeld aan een kind wat naar bed wordt gebracht door één van de pedagogisch medewerkers, waardoor beide medewerkers even alleen zijn in een verschillende ruimte. Ondanks deze onmogelijkheid in de praktijk zullen de aanbevelingen zo consequent mogelijk worden toegepast en zoveel mogelijk worden uitgevoerd op ons kinderdagverblijf. Naast een verscherpt beleid vinden wij het van belang dat onze medewerkers goed opgeleid zijn, toegerust zijn om signalen te herkennen, problemen bespreekbaar kunnen maken en met elkaar open communiceren over wat ze doen. We waken ervoor dat onze medewerkers niet te terughoudend worden in het contact met de kinderen, omdat ze bang zijn dat knuffelen verkeerd uitgelegd kan worden. Kinderen van 0 tot 4 jaar hebben juist veel lichamelijk contact nodig. We hebben met de medewerkers en onze oudercommissie besproken aan welke maatregelen we al voldoen en wat opnieuw aandacht verdient. De conclusie was dat we op veel punten al voldoen aan het vierogen principe, maar dat ook wij uiteraard nog aanscherpingen aan ons beleid konden doen. We hebben de aanbevelingen vertaald als 'meer ogen en meer oren op de groep' en 'transparantie van de ruimtes'. Hieronder volgen de maatregelen die wij als kinderdagverblijf hebben getroffen om op een verantwoorde manier uitvoering te geven aan het vier-ogen beleid. Personeel KiKeBOO zal met nog meer zorg personeel aannemen dan voorheen. Medewerkers dienden altijd al een verklaring omtrent het gedrag te overleggen, voordat zij konden starten met werken. Medewerkers die al in dienst zijn, vragen dit jaar een nieuwe VOG aan, om te voldoen aan de eis van continue screening. Referenties worden nu nog uitgebreider nagetrokken en vormen voortaan een vast onderdeel van het personeelsdossier. Ook gespreksverslagen, klachten, incidenten en signalen worden altijd opgenomen in het personeelsdossier van de betreffende medewerker, ook als het gaat om invalkrachten. Pedagogische kwaliteit wordt geborgd al bij de aanname van personeel. We stellen hoge eisen aan de kwaliteit van nieuw personeel. We vinden het van belang om altijd een mix van MBO en HBO-niveau geschoold op de groepen te hebben. Daarnaast zijn leidinggevenden bij ons altijd minimaal HBO-niveau geschoold. Pedagogiek is een belangrijk onderwerp van gesprek in de functionerings- en beoordelingsgesprekken. Er zijn reeds goede afspraken en procedures voor periodieke functionerings- en beoordelingsgesprekken. Ook voor onze invalkrachten worden op structurele basis evaluatiegesprekken gevoerd. KiKeBOO werkt zeer incidenteel samen met één uitzendbureau. Zij dienen aan te tonen dat ze daadwerkelijk onderzoeken of uitzendkrachten een verklaring van goed gedrag en de juiste diploma s hebben. Op KiKeBOO werken in principe dagelijks twee medewerkers op elke groep. Omdat er tijdens de start, de pauzes en de afsluiting vaak maar één medewerker per groep aanwezig is, worden groepen samengevoegd of blijven de deuren tussen twee groepsruimtes open. Zo zorgen we ervoor dat er altijd minimaal twee medewerkers aanwezig zijn. Bij een halve groep (bijvoorbeeld in de zomerperiode) waarbij een medewerker alleen mag staan, is er extra aandacht voor de zichtbaarheid van die medewerker. Doordat alle groepen vlak naast elkaar liggen en de berging, de pauzeruimte en het washok op verschillende plekken zijn, lopen medewerkers regelmatig onverwachts door of langs elkaars groep en kunnen ze door het glas bij elkaar naar binnen kijken. Iedereen is er van op de hoogte als een medewerker alleen op een groep staat en de afspraak is dan ook dat we diegene zoveel mogelijk bijstaan. Regelmatig komt er dus een collega of een leidinggevende kijken en/of hulp aanbieden. 7

8 Pedagogisch medewerkers lopen regelmatig elkaars groepsruimtes binnen. Bovendien kunnen ze in elkaars groepsruimte naar binnen kijken door het glas in de ramen. De leidinggevende lopen ook regelmatig binnen in de groepsruimtes. Wat betreft invallers hanteren wij altijd de regel dat er een vaste kracht naast de invaller werkt, ook als deze (tijdelijk) uit een andere groep moet komen. Invallers kunnen nooit, zonder vaste medewerker, de locatie openen of sluiten. Om ouders een beter beeld te geven van de invalmedewerkers die voor hun kindje zorgen, zal er op de deur van de groepsruimte een foto hangen van de invaller die werkt. Daarnaast brengen wij jaarlijks voor de zomerperiode een nieuwsbrief over alle werkzame invallers uit. Waar mogelijk worden er stagiaires ingezet om het vier ogen principe nog extra na te leven. Locatie Het kinderdagverblijf heeft in de basis al veel ramen en in alle groepsdeuren zit glas, waardoor er altijd goed zicht is op alle groepen, kinderen en medewerkers. Afgelopen jaar is er op twee plekken zelfs nog extra glas geplaatst. Uiteraard mag het glas van de deuren niet worden beplakt. Pedagogisch medewerkers en leidinggevenden lopen regelmatig elkaars groepsruimtes binnen. Bovendien kunnen ze in elkaars groepsruimte naar binnen kijken door het glas in de ramen. Vanuit de centrale hal is zicht op drie van de vier groepen door het glas in de deuren. De vierde groep is zichtbaar vanuit de pauzeruimte, de berging en vanuit de ramen aan de buitenruimte. In zowel de slaapruimte van de baby- als de peutergroep staat een babyfoon aan. KiKeBOO heeft geen aparte of afgesloten verschoonruimtes. Cultuur binnen KiKeBOO We hebben een open cultuur. Dit betekent concreet: elkaar (durven) aanspreken op gedrag, feedback geven als een collega, ouder of anderszins betrokkene afwijkend gedrag vertoont, gevoelens of twijfels kenbaar durven maken bij leidinggevenden. Tijdens groepsbesprekingen geven pedagogisch medewerkers feedback (vast agendapunt) aan elkaar, zowel feedback over dingen die goed gaan maar ook dingen die minder goed gaan. Dit maakt dat we kritisch blijven naar elkaar. KiKeBOO kent een schriftelijke klachten- en signalenprocedure voor ouders én medewerkers. De directie behandelt alle klachten persoonlijk. Signalen omtrent medewerkers worden opgenomen in hun dossier en uiteraard besproken met de betreffende medewerker. Ofwel individueel in het halfjaarlijkse functioneringsgesprek ofwel in een groepsbespreking. Daarnaast is KiKeBOO aangesloten bij de SKK (Stichting Klachten Kamer) een onafhankelijke klachtencommissie waar ouders hun klachten ten gehore kunnen brengen. Uitstapjes & Fotomateriaal Het vier-ogen principe geldt ook voor uitstapjes. Uitstapjes kunnen alleen plaatsvinden wanneer er minimaal twee volwassen begeleiders meegaan, waaronder in ieder geval één pedagogisch medewerker. Het beleid ten aanzien van het gebruik van (digitale) foto- en filmapparatuur en het verspreiden en gebruiken van beeld materiaal is opnieuw en scherper vastgelegd. Op KiKeBOO mogen alleen de vaste medewerkers foto- of filmopnamen maken. Ze mogen daarbij alleen camera s gebruiken die eigendom zijn van KiKeBOO. Privécamera s en mobiele telefoons van medewerkers zijn niet toegestaan. Ouders mogen alleen op verzoek foto s maken met eigen apparatuur en hierbij mogen ze alleen hun eigen kindje fotograferen. Het materiaal van de eigen KiKeBOO camera s mag alleen via de computers van KiKeBOO worden gebruikt door de medewerkers. Ouders dienen actief akkoord te geven voor het gebruik van fotomateriaal op het kinderdagverblijf en op de website. 8

9 3. PEDAGOGISCH BELEID 3.1 VEILIGHEID Kinderen behoren zich veilig en vertrouwd te voelen in hun dagelijkse omgeving, hiertoe behoort uiteraard ook het kinderdagverblijf. Alleen als ze zich veilig voelen kunnen ze zich op de juiste wijze ontwikkelen en kunnen ze de aangereikte stimulering optimaal benutten. Kinderen laten zich snel remmen als ze zich niet veilig voelen, ze kunnen bijvoorbeeld bang worden om fouten te maken, zichzelf niet volledig durven uiten of zich terugtrekken van sociale gebeurtenissen. Op de groepen is het daarom belangrijk dat er vertrouwen, rust en veiligheid wordt uitgestraald. In eerste instantie is het van belang om ouders het vertrouwen te geven dat er goed voor hun kindje zal worden gezorgd. Op het moment dat ouders namelijk vertrouwen hebben in de pedagogisch medewerkers zullen kinderen dit gevoel overnemen. Tevens is het van belang dat de kinderen zich kunnen hechten aan de pedagogisch medewerkers die ze een aantal dagen in de week zien. Stabiliteit in personeel is daarom belangrijk, maar pedagogisch medewerkers zullen ook tijd en aandacht aan de hechting besteden om de kinderen op deze wijze een veilig gevoel te geven. Hiernaast bestaat ook nog de daadwerkelijke letterlijke veiligheid van het gebouw en de groepen. Het materiaal, meubilair en de inrichting voldoen aan strenge veiligheidsnormen en dit wordt regelmatig gecontroleerd. Bij de inrichting is het overzicht op de groepen van belang, zowel voor de pedagogisch medewerker als voor de kinderen. De groepsruimten spreken kinderen aan, onder andere door kleur, materiaal en speelgoed dat is aangepast op het ontwikkelingsniveau van de kinderen. De groepsruimten moeten de kinderen uitnodigen om te spelen. Er wordt dagelijks gezorgd voor en nagedacht over de veiligheid van de kinderen. Op elke groep is een calamiteitenplan aanwezig en alle vaste pedagogisch medewerkers beschikken over een kinder- EHBO diploma, ook zijn er minimaal drie teamleden met een Diploma Bedrijfshulpverlening. Verder is het kinderdagverblijf volledig ingericht en uitgerust conform de eisen van de brandweer en de GGD. Deze laatste verwacht dat elk kinderdagverblijf ieder jaar een risico-inventarisatie uitvoert, wat betreft de risico s van de veiligheid en de gezondheid op de groep. Na deze inventarisatie stellen wij elk jaar hieraan gerelateerde huisregels op. 3.2 ONTWIKKELINGSGEBIEDEN KiKeBOO richt zich op de ontwikkeling van kinderen, waarbij het van belang is dat kinderen op de juiste wijze worden gestimuleerd in hun ontwikkeling en dat ze de ruimte krijgen om zichzelf te ontwikkelen. De verschillende activiteiten, die op de groepen worden aangeboden door de pedagogisch medewerkers, zijn gericht op de ontwikkelingsfase waarin kinderen zich bevinden. Het is de bedoeling dat onderstaande beschrijving van vaardigheden en ontwikkelingsgebieden ons inspireert in het werken met de kinderen en dat we de aandacht vestigen op het grote scala aan vaardigheden dat door jonge kinderen al verworven kan worden. Wij maken voor ons pedagogisch beleid onderscheid tussen de volgende ontwikkelingsgebieden: De persoonlijke ontwikkeling: o De cognitieve ontwikkeling o De lichamelijke ontwikkeling o De creatieve ontwikkeling o De communicatieve ontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling De morele ontwikkeling Deze ontwikkelingsgebieden zijn uiteraard niet strikt gescheiden, maar overlappen elkaar in veel gevallen. Maar voor de duidelijkheid en de toepasbaarheid in de praktijk zijn ze hieronder afzonderlijk uitgewerkt. 3.3 PERSOONLIJKE ONTWIKKELING Dit gedeelte van de ontwikkeling bestaat uit een breed spectrum. Verschillende gebieden vormen namelijk samen de persoonlijke ontwikkeling, deze gebieden zijn de cognitieve, de lichamelijke, de creatieve en de communicatieve ontwikkeling. Al deze ontwikkelingsgebieden overlappen elkaar onderling. Tevens zal elk kind zijn eigen unieke ontwikkelingspad, in zijn eigen tempo doorlopen. De sociaal-emotionele en de morele ontwikkeling hebben uiteraard ook invloed op de persoonlijke ontwikkeling, maar zullen in ons pedagogisch beleid apart worden behandeld. 9

10 3.3.1 COGNITIEVE ONTWIKKELING Dit is de ontwikkeling van het verstandelijke vermogen. Zoals de ontwikkeling van taal, zowel op begripsniveau, als op spraak- en leesniveau, het opdoen van kennis over de fysieke wereld en wetmatigheden (zoals de zwaartekracht), de ontwikkeling van het geheugen, het leren oplossen van problemen, het leren benoemen en begrijpen van bedoelingen, de ontwikkeling van het logisch denken en het leren van hoeveelheden en verhoudingen. Deze vaardigheden worden op het kinderdagverblijf gestimuleerd door veel tegen, en met, de kinderen te praten, door liedjes te zingen, door boekjes voor te lezen, maar ook door dagelijkse gebeurtenissen te bespreken met elkaar, door kinderen steeds meer zelf oplossingen te laten bedenken voor problemen, door spelmateriaal aan te bieden waaruit kinderen, woorden, kleuren, getallen, vormen, maar ook seizoenen leren. Het allerbelangrijkste vinden wij om kinderen veel zelfstandig te laten doen, te laten oefenen en op te lossen LICHAMELIJKE ONTWIKKELING De lichamelijke ontwikkeling heeft te maken met de motorische en zintuiglijke vaardigheden van kinderen. De motorische ontwikkeling is verder te specificeren in de grove motoriek en de fijne motoriek. De grove motoriek bestaat onder andere uit het hoofdje kunnen optillen, omrollen, kruipen, lopen, rennen, klimmen, springen en bijvoorbeeld huppelen. Maar de grove motorische ontwikkeling heeft ook te maken met ritmisch bewegen op muziek en het zelf aan en uit kunnen kleden. Al deze vaardigheden kunnen op verschillende wijze gestimuleerd worden door de pedagogisch medewerker, bijvoorbeeld door bij de allerkleinste het speelgoed zo te plaatsen, dat ze worden uitgedaagd om zich om te rollen of om te beginnen met kruipen. Voor de oudere kinderen kan er gebruik worden gemaakt van speeltoestellen om op te klimmen en te klauteren en fietsjes in de buitenruimte, maar ook het dansen op muziek of het zingen van liedjes met specifieke bewegingen erin verwerkt. De fijne motoriek bestaat uit bijvoorbeeld het vastpakken van klein speelgoed, het in de mond stoppen van speelgoed, maar ook kralen rijgen, knippen, tekenen en schrijven. Deze vaardigheden worden op het kinderdagverblijf gestimuleerd door de baby s bijvoorbeeld te laten spelen met een baby-gym, met rammelaars en door motorische spelletjes samen met ze te doen. Voor de wat grotere kinderen kan de fijne motoriek worden gestimuleerd door onder andere kralen rijgen, knutselen en het zelf leren openmaken van knopen en ritsen. De zintuiglijke vaardigheden hebben te maken met het ontwikkelen van de zintuigen. Kinderen leren in korte tijd voelen, ruiken, horen, zien en proeven. De zintuigen kunnen verder ontwikkeld worden door het ontdekken van verschillende materialen (zacht of hard speelgoed, glad speelgoed of speelgoed met structuren), tastspelletjes, spelletjes met een blinddoek, maar natuurlijk ook simpelweg de maaltijden aan tafel CREATIEVE ONTWIKKELING De creatieve ontwikkeling is de ontwikkeling van competenties die te maken hebben met het uitdrukken van gevoelens en gedachten op een andere manier dan door middel van taal. De creatieve ontwikkeling heeft te maken met allerlei uitingsvormen, zoals dansen, zingen, het maken van muziek, tekenen, verven, bouwen, knutselen en fantasiespel. Op het kinderdagverblijf kunnen dergelijke activiteiten eenvoudig aangeboden worden; luisteren naar muziek, dansen op muziek, liedjes zingen (eventueel met bewegingen erin verwerkt), het spelen met muziekinstrumenten, allerlei knutselactiviteiten, tekenen, schilderen en het fantasiespel. Vaak zullen deze spelvormen in groepsverband worden aangeboden aan de kinderen, zodat een groepsactiviteit ontstaat, maar individueel is er ook voldoende aandacht voor de creatieve ontwikkeling. Dit is belangrijk aangezien de creatieve ontwikkeling meer individueel is dan de andere ontwikkelingsgebieden, het ene kind houdt nu eenmaal meer van dansen en zingen dan het andere kind en het ene kind kan de hele dag door knutselen en tekenen, terwijl het andere kind liever fysiek bezig is met bijvoorbeeld fietsen of klimmen. Daarom is het, bij het stimuleren van creatieve vaardigheden, van extra groot belang om kinderen de ruimte te geven en hun voorkeur te respecteren. 10

11 3.3.4 COMMUNICATIEVE ONTWIKKELING De communicatieve ontwikkeling heeft te maken met het contact met anderen en uitdrukking geven aan eigen gedachten en gevoelens zowel verbaal als non-verbaal. De vaardigheden die hierbij horen, zijn het begrijpen en het gebruiken van taal in de communicatie met anderen, het begrijpen van non-verbale communicatie en het ook zelf kunnen toepassen, de motivatie om jezelf begrijpelijk te maken, het kunnen luisteren naar verhalen en het begrijpen van plaatjes of foto s eventueel in de context van een verhaal. Al deze vaardigheden worden gestimuleerd door bekende dingen vaak te benoemen, zodat het begrip van taal vergroot wordt en kinderen deze woorden kunnen overnemen, maar ook door naar kinderen te luisteren en dit te verwoorden in grammaticaal correcte zinnen, door liedjes te zingen, door boekjes voorlezen en door dagelijkse gebeurtenissen te bespreken met elkaar. 3.4 SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Dit gebied bestaat overduidelijk uit twee delen, een sociaal gedeelte en een emotioneel gedeelte, deze beide delen zijn echter zeer nauw met elkaar verbonden, vandaar dat ze hier als één ontwikkelingsgebied worden besproken. De sociale ontwikkeling heeft te maken met de sociale omgang met anderen, zoals het begrip en het besef van met elkaar verbonden zijn of van elkaar afhankelijk zijn, de bewustwording van de eigen identiteit, het aanvoelen en begrijpen van anderen, het imiteren van anderen, initiatief nemen, maar ook volgen, samen spelen, samen delen, problemen met elkaar oplossen, het aanbieden van hulp, maar ook het accepteren van hulp als die wordt aangeboden. Het kinderdagverblijf is een zeer geschikte plek om deze vaardigheden aan te leren, aangezien kinderen op een kinderdagverblijf in groepen verkeren waarin rekening met elkaar moet worden gehouden, ze zullen conflicten met elkaar moeten oplossen en enerzijds initiatief kunnen nemen en anderzijds ook kunnen leren volgen. Bovendien zullen kinderen vaak te maken krijgen met de gevoelens van anderen. Het is de taak van de pedagogisch medewerkers om deze sociale interacties op een goede manier te begeleiden. De pedagogisch medewerkers zorgen voor een goede sfeer op de groep en bevorderen kinderen in het samen spelen. Ze zorgen ervoor dat de aandacht afwisselend op alle kinderen wordt gericht, door begroetingen en afscheid, door kinderen verhalen te laten vertellen of door het laten zien van hun spel. Daarnaast kunnen ze ook met kinderen meespelen om zo het spel te begeleiden. Door de omgang met andere kinderen, zowel oudere als jongere, en door de omgang met de groepsleiding leren kinderen wat voor effect hun gedrag heeft op anderen. Op deze jonge leeftijd zullen ze ook al vriendschappen kunnen maken. De emotionele ontwikkeling heeft juist meer te maken met de kinderen zelf. Hoe ervaren kinderen zichzelf en hoe uiten en reguleren ze hun eigen gevoelens? Vaardigheden die verworven kunnen worden op het emotionele vlak zijn bijvoorbeeld zelfvertrouwen, controle hebben over de eigen impulsen en frustraties, de bewustwording van zichzelf, het leren en begrijpen van de verschillende soorten gevoelens en het vermogen om deze gevoelens te reguleren en op een sociale en gezonde manier te uiten. De pedagogisch medewerkers kunnen kinderen stimuleren en begeleiden in hun emotionele ontwikkeling. Dit doen ze bijvoorbeeld door de gevoelens van kinderen serieus te nemen en te benoemen. Maar ook door het aan bod te laten komen van verschillende emoties, bijvoorbeeld in spelvorm, zoals boos, verdrietig, bang, teleurgesteld, blij en gelukkig zijn. Tevens ondersteunen ze kinderen ook in hun emotionele ontwikkeling door het stimuleren van rollenspelen en fantasiespel en door alle kinderen te respecteren en te accepteren zoals ze zijn, waardoor ze vertrouwen in zichzelf krijgen. 3.5 MORELE ONTWIKKELING De morele ontwikkeling is de bewustwording van normen en waarden. Waarden geven uitdrukking aan de betekenis die men hecht aan bepaalde gedragingen of gebeurtenissen, waarden zijn cultuurgebonden en zullen van tijd tot tijd variëren. Normen vertalen de waarden in regels hoe men zich hoort te gedragen. Voorbeelden van normen en waarden in de praktijk zijn bijvoorbeeld het leren van goede manieren, het leren van sociale regels en omgangsvormen, het kunnen gehoorzamen, het voor zichzelf op kunnen en durven komen, het bewust zijn van eigen gevoelens en inzicht in de gevolgen van eigen handelingen en gedragingen. 11

12 Dit zijn competenties waarbij het kinderdagverblijf wederom een geschikte plek is om kinderen in te stimuleren. De pedagogisch medewerkers helpen kinderen bij het omgaan met andere kinderen, ze leren kinderen om iedereen in zijn waarde te laten. Ze laten kinderen zien wat het gevolg is van hun handelen voor anderen en voor zichzelf. Ze leren kinderen sorry te zeggen, of om op een nette manier iets te vragen en om iedereen te begroeten en om afscheid te nemen. Normen en waarden worden gedeeltelijk ook onbewust uitgewisseld door de omgang met elkaar en de regels op de groep. 12

13 4. PEDAGOGISCH WERKPLAN 4.1 ALGEMEEN Wij vinden het belangrijk om kinderen te begeleiden en ze uit te dagen en te prikkelen in hun ontwikkeling. Ieder kind krijgt bij ons de ruimte om zich op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo te ontwikkelen. Dat wil echter niet zeggen dat we achterover leunen en kinderen alleen maar volgen in hun ontwikkeling. We willen kinderen naast de ruimte die we ze geven, juist stimuleren in hun ontwikkeling en ze prikkelen om nieuwe dingen te leren. De pedagogisch medewerkers kennen de kinderen goed en kunnen met deze kennis goed inspelen op het ontwikkelingsniveau en de belangstelling van ieder kind. Naast de medewerkers stimuleren ook de ruimtes, de inrichting en het aanwezige speelgoed de ontwikkeling van de kinderen. Jonge kinderen zijn voornamelijk bezig met het ontdekken van de wereld om zich heen. Wij willen voorzien in hiervoor geschikte ruimtes en de bijbehorende materialen. De inrichting van de groepsruimte verdient extra aandacht. De ruimte moet namelijk voldoen aan de verschillende behoeften van de kinderen. Kinderen willen onder andere bewegen, geconcentreerd met een werkje bezig zijn, maar zich ook kunnen terugtrekken en de rust vinden. Voor baby s is het belangrijk dat ze oogcontact met elkaar en met de pedagogisch medewerkers kunnen hebben. De ruimte van de babygroepen is daarom overzichtelijk ingericht en kruipende kinderen krijgen de ruimte om zich te verplaatsen en op onderzoek uit te gaan. Op de peutergroep is het creëren van verschillende hoekjes van belang, een bouwhoek, een poppenhoek en een leeshoekje, zodat ze ongestoord in kleinere groepjes kunnen spelen. Daarnaast moet er een plekje zijn waar kinderen zich terug kunnen trekken uit de groep als ze hier behoefte aan hebben. We accepteren en respecteren alle kinderen en realiseren ons dat elk kind uniek is. Wij zullen elk kind onvoorwaardelijk steunen en de hulp bieden die het nodig heeft. Daarnaast nemen wij de kinderen serieus, hun angsten en hun gevoelens, maar ook hun gedachten en hun belevingswereld. We luisteren en kijken goed naar kinderen. Jaarlijks observeren we de kinderen en op dergelijke momenten letten we niet alleen op de verbale, maar juist ook de non-verbale communicatie. We proberen kinderen zoveel mogelijk zelf te laten ervaren, omdat wij denken dat kinderen hier het meeste van zullen leren. We laten kinderen ervaren wat ze wel en niet zelf kunnen en geven ze hierdoor vertrouwen in hun eigen kunnen en helpen ze waar dat nog nodig is. We zien ook in dat kinderen veel van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen helpen. We zullen daarom kinderen veel samen laten doen en samen laten oplossen, voordat wij ze daarbij zullen helpen. Wat betreft het pedagogisch handelen, gaan wij als kinderdagverblijf uit van de groep als geheel. Dit betekent voor de pedagogisch medewerkers dat ze niet alleen aandacht besteden aan het individuele kind, maar ook aan de groepsprocessen en de interactie tussen de kinderen. Het is een voortdurende wisselwerking tussen groepsgerichte en individuele aandacht. Het is van belang dat pedagogisch medewerkers de interactie tussen kinderen in goede banen leiden, zodat de sfeer in de groep positief is. Doordat de pedagogisch medewerkers de kinderen goed kennen, weten ze wat elk kind nodig heeft en prettig vindt. Als een aantal kinderen rustig aan het spelen is en een aantal kinderen is juist onrustig en verstoren hierdoor de rust op de groep, dan vinden wij het van belang om op dat moment aandacht te schenken aan de onrustige kinderen en ze apart te nemen om iets anders met ze te doen, dit kan een nieuwe activiteit zijn, maar ook het begeleiden van hun spel met elkaar. Het is niet wenselijk om de gehele dag alles met de volledige groep kinderen te doen. Wij vinden het juist belangrijk om regelmatig in kleinere groepjes te werken om de rust en de goede sfeer op de groep te stimuleren. Door de groep, op verschillende momenten van de dag, in kleinere groepjes op te splitsen is er meer mogelijkheid tot positief contact tussen de kinderen, komen kinderen meer tot hun recht, en krijgt iedereen meer individuele aandacht. Zo kan er bijvoorbeeld één pedagogisch medewerker met een aantal kinderen rustig een boekje lezen of met een groepje naar buiten gaan, terwijl de ander met de overige kinderen gaat knutselen of toezicht houdt op het vrij spel van de kinderen en ze begeleidt als dat nodig mocht zijn. Wat voor het pedagogisch handelen van de groepsleiding van belang is, is dat ze te allen tijde het goede voorbeeld geven aan de kinderen. Dit betreft sociale relaties, omgangsnormen, taalgebruik, non-verbale communicatie, het tonen van respect en het accepteren van verschillen. Een ander belangrijk punt is het creëren van een vertrouwde omgeving waarin kinderen zich veilig voelen om zich vrij te kunnen ontwikkelen. De pedagogisch medewerkers zijn zich bovendien bewust van 13

14 eventuele vooroordelen van zichzelf, maar ook van anderen, ze proberen hier kritisch tegenover te staan en bij de kinderen proberen zij actief te voorkomen dat vooroordelen ontstaan. Dit is mogelijk door het aanbieden van roldoorbrekend speelgoed en door het praten over verschillen met de bedoeling dat kinderen meer weten, meer begrip zullen krijgen en daardoor minder geneigd zullen zijn om iets gek te vinden. Een groot gedeelte van de dagen op het kinderdagverblijf bestaat uit momenten waarop kinderen spelen: met elkaar, alleen of in groepsverband. Tijdens deze speelmomenten zijn er natuurlijk volop leermomenten en activiteiten gericht op het spelenderwijs leren. Maar elke dag zijn er ook momenten waarop de kinderen verzorgd worden of zich zelfstandig verzorgen, ook dit zijn momenten waarop kinderen, naast de aandacht en de verzorging, gestimuleerd kunnen worden door de pedagogisch medewerkers in hun ontwikkeling. Om deze reden hebben we voor het werkplan hieronder de verdeling gemaakt tussen verzorging en spelen. 4.2 VERZORGING ETEN EN DRINKEN Eten en drinken zijn noodzakelijke rituelen op het kinderdagverblijf, maar wij vinden het tegelijkertijd vaak hele gezellige momenten. Baby s krijgen volop de aandacht van een pedagogisch medewerker als de fles of een fruithap wordt gegeven. Voor de peuters is het niet alleen een sociaal moment met de groepsleiding maar ook met de andere kinderen. Ze maken vaak grapjes en vertellen verhalen aan elkaar tijdens het eten. De groepsleiding stimuleert dit rust moment om vragen te stellen en kinderen een verhaal te laten vertellen. Zo leren kinderen ook al om naar elkaar te luisteren. Ze ontwikkelen hun taalvaardigheid door de verhalen, maar ook door de liedjes die aan tafel voor het eten worden gezongen. Onze pedagogische medewerkers eten mee tijdens tafelmomenten, op deze manier stimuleren wij de kinderen tot eten. Bovendien wordt het eetmoment zo een gezellig samenzijn. Wij benadrukken bij onze pedagogische medewerkers dat zij een voorbeeldfunctie hebben, ook wat betreft het eten. Ze houden hier rekening mee, door zelf ook geen ongezonde dingen aan tafel te eten. De kinderen leren aan tafel om keuzes te maken, want ze kunnen zowel op de babygroep als op de peutergroep zelf kiezen wat voor stukje fruit ze pakken. Op de peutergroep kunnen ze ook zelf kiezen wat ze op hun broodje willen. Wij hanteren daarbij wel de regel dat kinderen op hun eerste boterham iets hartigs kiezen en op de tweede boterham mogen ze iets zoets kiezen. Kinderen leren aan tafel op hun beurt te wachten, zowel met het vertellen van verhalen als het moment waarop ze hun beleg mogen kiezen. Op de peutergroep wordt de zelfstandigheid vergroot door zelf de boter op de broodjes te smeren met een kindermesje. Aangezien kleine kinderen in Nederland vaak te veel zuivel eten en drinken, hebben wij ervoor gekozen onze kinderen zo min mogelijk zuivel aan te bieden. Wij bieden melk aan tijdens de lunch, maar de kinderen mogen dan ook water drinken. Yoghurt bieden wij slechts incidenteel aan. Mochten ouders het anders willen, kunnen zij dit altijd bij ons aangeven VERSCHONEN EN ZINDELIJKHEID Tijdens het verschonen van een luier is er individuele zorg en aandacht voor het kind. Dit zijn momenten waarop een band wordt geschept tussen de pedagogisch medewerker en het kind. Het kind wordt uitgebreid verzorgd, op de commode of voor de wat grotere kinderen bij de wc s. Het kind krijgt aandacht en voelt zich gerespecteerd. Zindelijkheid is een grote stap op weg naar zelfstandigheid, daarom wordt de zindelijkheid bij de peuters gestimuleerd en geoefend. We starten hiermee vanaf het moment dat ze in de peutergroep komen, dat wil zeggen vanaf ca. 22 maanden. Zo wordt plassen op het toilet een steeds terugkerend gezamenlijk gebeuren waarbij de grotere kinderen een voorbeeld zijn voor de kleintjes. Wij gaan ervan uit dat het kind zindelijk wordt als het daar zelf aan toe is. Vanaf het moment dat de medewerker merkt dat het kind hier bewuster mee omgaat, speelt zij hierop in. Vaak beginnen we met een potje, als de wc nog te eng is, en daarna op de speciale kleine kinderwc tjes. Als medewerkers opmerken dat een kindje bang is voor de wc tjes laten we deze kinderen bijvoorbeeld af en toe doortrekken. Juist omdat dit een aspect is wat kindjes spannend vinden, al dat lawaai en water. Door ze te laten doortrekken, leren ze dat al dat water en lawaai pas begint als je op het knopje drukt en bijvoorbeeld niet als je zelf op de wc zit. Als ze er aan toe zijn, mogen ze zelf op de wc zitten en worden ze geprezen voor hun poging. De plasmomenten 14

15 worden altijd na het drinken gepland, zodat de kans het grootst is dat er een plasje komt. Als dit het geval is dan krijgen ze complimentjes van de pedagogisch medewerkers en worden ze toegejuicht voor het plassen op de wc én mogen ze op hun eigen beloningsvel een stickertje plakken. De basisschool stelt de eis dat het kind zindelijk moet zijn om te worden toegelaten. Mocht een kind van 3,5 jaar nog niet bewust bezig zijn met zindelijk worden, dan zullen de pedagogisch medewerkers hier, na overleg met de ouders, meer aandacht aan besteden. De nadruk zal altijd liggen op het prijzen van het gewenste gedrag. Het kind zonder luier laten oefenen op het kinderdagverblijf gebeurt ook altijd in overleg met de ouders AAN- EN UITKLEDEN Het aan- en uitkleden is, net als het verschonen, een moment van individuele aandacht voor het kind. Zodra kinderen wat groter worden, wordt het aan- en uitkleden ook een uitdaging. Kinderen worden bij ons al jong gestimuleerd om mee te helpen met het aan- en uitkleden. We beginnen met de makkelijke dingen zoals de jas of de sokken leren uit trekken, en zodra dat goed gaat komen er steeds meer kledingstukken bij, zoals schoenen, broeken en rokken. We helpen kinderen in het begin door bijvoorbeeld de sokken al halverwege de voet te trekken, of door de knopen en ritsen al te openen, hierdoor ervaren kinderen successen en krijgen ze steeds meer zelfvertrouwen in hun eigen kunnen. Soms helpen kinderen elkaar ook met aan- en uitkleden, hierdoor leren ze hulp accepteren, maar het ook zelf leren aanbieden, bovendien stimuleren ze elkaar hierdoor SLAPEN De babygroepen maken bij ons gebruik van een aparte slaapruimte met stapelbedjes en een hangwieg op de groep. Voor het ene kindje is het slapen een rust moment en ligt het tevreden in bed voordat het in slaap valt. De ander vindt het niet leuk om op de slaapkamer te liggen, die wil graag alles meemaken en valt beter in slaap tussen de bedrijvigheid door. Wij spelen hierop in door rekening te houden met de behoefte van het kind en sommige kinderen op de groep te laten slapen, in de hangwieg of in de box. Langzaam laten we kinderen er vervolgens aan wennen om op de slaapkamer te slapen. Voor de peuters is het slaapmoment gezamenlijk. Ze slapen allemaal tegelijk op de groep, waar het speelgoed is opgeruimd, de gordijnen worden gesloten en de lampen worden uitgedaan. Er wordt een verhaaltje voorgelezen of een CD met slaapliedjes of rustgevende muziek aangezet om tot rust te komen. De peuters leren op deze manier ook om zichzelf tot rust te brengen om in te slaap te kunnen vallen, daarnaast leren ze rekening met elkaar te houden door zachtjes te doen als andere kinderen al slapen BEGROETEN EN AFSCHEID NEMEN Als de kinderen binnen komen worden ze begroet door de pedagogisch medewerker en vaak ook door andere kinderen. Ze worden bij hun naam genoemd, zodat ze duidelijk merken dat ze gezien zijn en dat we het leuk vinden dat het kind er weer is. De kleintjes krijgen aandacht of worden liefdevol overgenomen van de ouders. De oudere kindjes krijgen de gelegenheid om hun eigen verhaal te vertellen. Er wordt aandacht besteed aan het afscheid van de ouder, elk kind doet dit op zijn eigen manier en dit wordt gerespecteerd door de groepsleiding. Er wordt gezwaaid naar de ouder en uitgelegd, als dat nodig is, dat papa of mama gaat werken en dat ze eind van de dag weer terug zullen komen om het kindje op te halen. Kleine kinderen worden afgeleid na het afscheid met bijvoorbeeld favoriet speelgoed of ze blijven nog even veilig op schoot zitten bij de pedagogisch medewerker. Met grotere kinderen wordt er gepraat over het afscheid en de bijbehorende gevoelens om het vervolgens af te sluiten en te gaan spelen. Tijdens het spel wordt er met de oudere kindjes eventueel ook nog aandacht aan het afscheid besteed door bijvoorbeeld met een speeltelefoon papa of mama te bellen of kinderen zelf een pop naar het kinderdagverblijf laten brengen en na het werken de pop weer op te laten halen. Als alle kinderen er zijn en afscheid hebben genomen van papa of mama, beginnen we de dag aan tafel. Kinderen die er behoefte aan hebben, mogen nogmaals hun verhaal vertellen aan de andere kinderen. Vervolgens worden alle kinderen begroet door middel van een goedemorgen liedje. Als kinderen worden opgehaald, wordt er uitgebreid verteld hoe de dag is gegaan en besteedt de pedagogisch medewerker aandacht aan de ouder en het kind. Bij de oudere kindjes helpt ze te vertellen wat hij/zij die dag allemaal heeft meegemaakt op het kinderdagverblijf. Als een kindje naar huis gaat, wordt het uitgezwaaid door de pedagogisch medewerker en door de andere kinderen. 15

16 4.3 SPELEN SAMEN SPELEN Kinderen komen op verschillende dagen, waardoor de groepsamenstelling elke dag verandert. Ze zullen hierdoor veel verschillende kinderen leren kennen en zullen onderling voorkeuren voor elkaar gaan ontwikkelen. Zo ontstaan er op een kinderdagverblijf veel vriendschappen. De pedagogisch medewerkers stimuleren de contacten tussen de kinderen. Dit doen we onder andere door kinderen die verlegen zijn te helpen om met andere kinderen in contact te komen. We vragen aan kinderen met wie ze graag zouden willen spelen en stimuleren vervolgens dat deze kinderen zo veel mogelijk met elkaar kunnen doen, door ze bijvoorbeeld naast elkaar te zetten aan tafel, door ze samen te laten spelen of door bijvoorbeeld mee te spelen met de kinderen. Vriendschap is een positieve relatie tussen kinderen en dergelijke positieve contacten verhogen het zelfvertrouwen, maar natuurlijk ook het vertrouwen in anderen. Om deze redenen nemen wij gevormde vriendschappen serieus en proberen we rekening te houden met vriendschappen van kinderen onderling, bij het doorschuiven naar één van de peutergroepen. Vriendschappen worden door de kinderen namelijk vaak weer hervat als ze wederom bij elkaar op de groep komen. Op een kinderdagverblijf kan bewust gebruik worden gemaakt en worden ingespeeld op sociale contacten van kinderen onderling. De pedagogisch medewerkers zullen kinderen leren om rekening te houden met elkaar, door bijvoorbeeld speelgoed te delen met andere kinderen, en om beurten te spelen, maar ook door samen het speelgoed weer op te ruimen. We leren kinderen om naar elkaar te luisteren, zodat elk kind de ruimte krijgt om zijn verhaal te vertellen. We willen kinderen leren dat het iets terugkrijgt als het aardig is voor anderen. We leren kinderen om initiatief te nemen tijdens het spelen met anderen, maar ook om anderen te volgen in het spel. Tevens vinden wij het belangrijk om kinderen te leren wat sociaal gewenst gedrag is en wat niet. Op het moment dat een kind een ander kind pijn doet, mag dit kind voor zichzelf opkomen en voelt zich daarin gesteund door de pedagogisch medewerker. We leren kinderen te zeggen dat ze iets niet leuk vinden, of dat iets pijn doet en dat dit dus niet mag. We complimenteren kinderen die voor zichzelf op komen en ondersteunen kinderen die het nog niet durven. Door kinderen zelf te laten zeggen dat ze iets niet fijn vinden of dat iets niet mag, willen we ze ook leren om onderling conflicten op te lossen. De pedagogisch medewerkers zullen pas ingrijpen of zich ermee bemoeien op het moment dat kinderen zelf het conflict niet op kunnen lossen. Onze horizontale groepen hebben een ruime leeftijdsopbouw, zodat kinderen binnen hun eigen groep toch nog kunnen leren van oudere kinderen, en de wat oudere kinderen kunnen zorgen voor de kleintjes. Daarnaast brengen we de groepen onderling regelmatig met elkaar in contact. Een groepje peuters kan even langs gaan op de babygroepen om zich te ontfermen over de kleintjes en pedagogisch medewerkers te helpen met bijvoorbeeld het geven van flesjes. De dreumesen van de babygroep kunnen af en toe alvast een kijkje nemen tussen de peuters om nieuwe dingen te leren en weer een extra impuls te krijgen. Ook spelen de dreumesen, als ze dat leuk vinden, af en toe met de peuters buiten. Hier vinden ze nieuwe uitdagingen en bovendien wennen ze zo alvast aan de peutergroep tot het moment dat ze zullen doorschuiven. Kortom, de pedagogisch medewerkers begeleiden de kinderen in de omgang met elkaar en leren de kinderen op sociale wijze met elkaar om te gaan en om het belang hiervan in te zien. Tevens leren ze kinderen om met kinderen van verschillende leeftijden om te gaan MOTORISCH EN ZINTUIGLIJK Wij vinden het belangrijk dat kinderen ook op motorisch gebied vertrouwen krijgen in hun eigen kunnen. Op het kinderdagverblijf bieden we kinderen daarom regelmatig motorische activiteiten aan. We houden bij het aanbieden van deze activiteiten wel rekening met het eigen ontwikkelingstempo van het kind. We proberen aan te sluiten bij de natuurlijke bewegingen van het kind, maar tegelijkertijd proberen we het kind uit te dagen om nieuwe bewegingen te leren. Motorische activiteiten worden in spelvorm aangeboden maar komen ook aan bod in de dagelijkse bezigheden. Baby s leren we om zelf de fles of tuitbeker te gaan pakken, om te gaan omrollen en te gaan kruipen. Dit stimuleren we onder andere door de kinderen op de grond of in de box te leggen, waar ze vrij kunnen bewegen, met verschillende speeltjes om zich heen zodat ze uitgedaagd worden om te bewegen. We spelen ook spelletjes met de kleinere kinderen waarbij ze hun motoriek kunnen ontwikkelen, zoals bijvoorbeeld kindjes zichzelf omhoog laten trekken aan de handen van de pedagogisch medewerker of door ze stapjes te laten zetten aan de hand als ze hier aan toe zijn. 16

17 De wat grotere kinderen leren we om zelf met het trapje op de commode te klimmen, om zelf aan tafel te klimmen, om zichzelf aan- en uitkleden, uit een grote beker drinken en bijvoorbeeld zelf broodjes te smeren. In spelvorm worden er aan de peuters ook verschillende activiteiten aangeboden om zowel de grove als de fijne motoriek te ontwikkelen, zoals onder andere fietsen, klimmen, dansen, kleien, kralen rijgen, knutselen. Tevens spelen we veel buiten omdat kinderen daar, meer dan binnen, de vrijheid hebben om zich te uiten en te bewegen. Bij slecht weer stimuleren we de motorische ontwikkeling door bijvoorbeeld baby- of peutergym op de groepen te doen. Naast de motoriek is ook de zintuiglijke ontwikkeling zeer belangrijk voor kinderen. Door het ontwikkelen van de zintuigen leren kinderen mensen herkennen en worden ze zich bewust van het onderscheiden van verschillen. Door te zien, te voelen, te horen, te ruiken en te proeven leert een kind zijn eigen lichaam kennen, maar ook de wereld om zich heen. Bij baby s speelt de mond een grote rol in de zintuiglijke ontwikkeling. Kinderen kunnen hierbij gestimuleerd worden door verschillende materialen speelgoed, zoals harde en zachte materialen en bijvoorbeeld gladde of ruwe oppervlakten. Naarmate kinderen ouder worden gaan ze ook steeds meer met hun handen ontdekken, door bijvoorbeeld vingerverf, klei, zand, water e.d. aan te bieden, kunnen de pedagogisch medewerkers de zintuiglijke ontwikkeling prikkelen. Daarnaast kunnen kinderen door lichamelijk contact rustig worden. Door het ruiken, voelen of horen van een vertrouwd iemand, zoals een pedagogisch medewerker, voelt een kind zich veilig in zijn omgeving en kan het zich ontspannen en opladen om nieuwe dingen te leren. De pedagogisch medewerkers zullen de kinderen veel knuffelen gedurende de dag. Wij complimenteren kinderen niet alleen door het te zeggen, maar ook door het kinderen te laten voelen dat ze iets goeds hebben gedaan, door ze bijvoorbeeld een aai over hun bol te geven. We stimuleren de kinderen ook om met elkaar in aanraking te komen, door spelletjes zoals het wassen van elkaars handen, dit kan met zeep aan tafel (zonder water), maar natuurlijk ook bij de wastafel voor het eten. Het kan ook bijvoorbeeld door een kriebelspelletje met een versje of liedje erbij waarbij kinderen elkaar kriebelen, zoals bijvoorbeeld eerst op elkaars rug trippelen als muisjes, en erna stampen als olifanten of het laten regen met hun vingers. De pedagogisch medewerkers letten er steeds op dat het er zachtzinnig aan toe gaat en zullen kinderen uiteraard niet dwingen om hieraan mee te doen MUZIEK, LIEDJES EN DANS Wij vinden dat muziek, liedjes en dans een substantiële bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen. Geluid maakt een onlosmakelijk deel uit van de ontwikkeling. Door geluid leren ze onder andere hun eigen stemgeluid te ontwikkelen, klanken van de taal te herkennen en leren ze omgevingsgeluiden herkennen. Door liedjes te zingen, leer je kinderen muzikaliteit, maar bevorder je ook de spraakontwikkeling en het begrip van de taal. Op het kinderdagverblijf worden er tijdens de tafelmomenten altijd liedjes gezongen met de kinderen. De kinderen mogen allemaal, om de beurt, een liedje uitkiezen, dat vervolgens met zijn allen wordt gezongen. Vaak worden op het kinderdagverblijf ook momenten voor muziek en dans uitgekozen. Kinderen mogen dan dansen en bewegen op muziek of bijvoorbeeld zelf muziek maken met muziekinstrumenten. We proberen de kinderen in aanraking te laten komen met zoveel mogelijk verschillende muziekstijlen, zoals klassieke muziek, muziek uit andere landen, maar ook oude en nieuwe kinderliedjes. Kinderen moeten zich vrij voelen om te springen, wild te bewegen of juist rustig te dansen, zodat ze zich er prettig bij voelen. Door met elkaar te bewegen op muziek kunnen kinderen van elkaar leren en worden ze geprikkeld om andere dingen uit te proberen NATUUR EN OMGEVING Natuur is alles in de buitenwereld, zoals planten, dieren, maar ook grond en water, zon en regen, de verschillende seizoenen en kleuren en geuren. We willen kinderen in aanraking laten komen met de natuur door veel met ze naar buiten te gaan. Als het geregend heeft kunnen de kinderen in de plassen spelen met regenlaarsjes aan, als het gesneeuwd heeft, kunnen de kinderen de sneeuw ontdekken. We leren kinderen respect te hebben voor de natuur en dus geen rommel buiten achter te laten of takken van bomen te trekken, maar bijvoorbeeld juist zaadjes te planten en de plantjes te verzorgen en water te geven tot de zaadjes uitkomen en om lief te zijn voor dieren. 17

18 Binnen worden ook activiteiten georganiseerd die te maken hebben met de natuur en de seizoenen. Er worden verhaaltjes voorgelezen of liedjes gezongen die hiermee te maken, er worden buiten bijvoorbeeld bladeren, bloemen of kastanjes verzameld om binnen verder mee te knutselen FANTASIESPEL Het fantasiespel is een manier voor kinderen om de wereld om zich heen te begrijpen en te verwerken en om deze reden van belang voor de algehele ontwikkeling van kinderen. We stimuleren het eigen fantasiespel van kinderen door ze de gelegenheid te geven om vrij te spelen gedurende de dag en door in het spel van de kinderen mee te gaan. De angsten en gevoelens van kinderen kunnen benoemd worden in het spel en er kunnen zo oplossingen voor worden gezocht. Bijvoorbeeld kinderen die met zindelijkheidstraining bezig zijn, kunnen hun pop op een potje laten plassen en uitleggen aan de pop dat het niet eng is en dat het heel goed is van de pop dat ze het probeert. Of met kinderen die bang zijn voor monsters kunnen we bijvoorbeeld samen de monsters met een toverstaf weg toveren of met een vliegenmepper weg jagen uit het kinderdagverblijf. Kinderen beschikken van nature over een grote verbeeldingskracht, wij zien het als onze taak om mee te gaan in deze niet-rationele belevingswereld om kinderen volledig te kunnen begrijpen en te begeleiden in de vaak rationele wereld om hen heen TAAL ONTWIKKELING In de periode dat kinderen naar een kinderdagverblijf gaan is de ontwikkeling van taal één van de belangrijkste ontwikkelingen. Taal geeft kinderen houvast om de wereld te ontdekken en te gaan begrijpen, kinderen leren door taal betekenis te geven aan alles om zich heen, maar ook aan hun gevoelens en gedachten. Voor de pedagogisch medewerker is de taak weggelegd om kinderen de wereld te laten ontdekken en daarbij is taal een uitermate belangrijk hulpmiddel. De pedagogisch medewerkers gebruiken uiteraard vanzelf taal in de omgang met de kinderen. Ze praten tegen de baby s, ze verklaren dingen tijdens bijvoorbeeld het knutselen of het vrij spel binnen en buiten, ze benoemen emoties bij het helpen met het oplossen van conflicten of bij het afscheid nemen. Naast deze vanzelfsprekendheid waarmee kinderen in contact komen met taal, is het ook van belang dat er op het kinderdagverblijf aandacht wordt besteed aan de bewuste begeleiding van de taalontwikkeling. De pedagogisch medewerkers zullen de kinderen prikkelen in hun taalontwikkeling door het interactief voorlezen van verhaaltjes, het zingen van liedjes, het luisteren naar kinderen en dit te verwoorden in grammaticaal correcte zinnen en het spelen van taal- en klankspelletjes ACTIVITEITEN Naast bovengenoemde terugkerende activiteiten, maken wij ook gebruik van losse activiteiten die worden aangeboden door externe partijen. Zo hebben wij in het verleden gebruik gemaakt van stichting MEMO. Een organisatie die studenten van het conservatorium wekelijks langs liet komen met hun instrument. Op deze manier werden alle kinderen van zowel de baby- als de peutergroep in contact gebracht met een breed scala aan muziekinstrumenten en muziek. Het afgelopen jaar is er op de babygroepen één keer per maand een lerares babymassage langs gekomen. Zij gaf uitleg aan onze medewerkers en masseerde uiteraard de kindjes. Op de peutergroepen kwam één keer per maand een lerares peuteryoga langs. De lessen waren zeer interactief en de kindjes werden uiteraard vrijgelaten in hun participatie. Door middel van een dergelijk aanbod doen ook onze medewerkers weer nieuwe ideeën op voor verschillende activiteiten met de kinderen BABYGEBAREN Op de babygroepen maken de pedagogisch medewerkers, naast taal, ook gebruik van babygebaren om met de kinderen te communiceren. Hoewel een baby pas rond zijn eerste jaar begint met praten is hij of zij cognitief al eerder klaar om te communiceren. Onderzoek heeft uitgewezen dat 18

19 kinderen die zowel met taal als met gebaren in aanraking komen op latere leeftijd een voorsprong behalen op niet gebarende kinderen op het gebied van lezen, schrijven en spreken. Tussen 6 en 9 maanden zijn de hersenfuncties al voldoende ontwikkeld zodat het kind de omgeving om zich heen kan opnemen en observeren. Denk bijvoorbeeld aan een vliegtuig in de lucht of een eendje dat in de vijver zwemt. Een kind wil dan al graag aangeven wat hij of zij meemaakt. Door babygebaren te gebruiken op de groepen kunnen wij ontdekken waar het kind zich mee bezighoudt. De pedagogisch medewerkers zullen de babygebaren gebruiken om te vragen naar de basisbehoeften van het kind, zoals honger hebben of moe zijn. Daarnaast zullen zij het natuurlijk gebruiken om de interesses van het kind te achterhalen door zowel verbaal als gebarend te vragen waar de auto of de bal is of voorwerpen in een boekje te benoemen en het gebaar erbij te gebruiken. Wij zien het gebruik van babygebaren als een extra mogelijkheid om jonge kinderen beter te leren kennen en om kinderen die dat willen de gelegenheid te geven om met gebaren al te beginnen met communiceren met onze medewerkers. 19

20 5. SLOT WOORD Wij hopen met dit beleid een duidelijk beeld te hebben geschetst van de pedagogische visie en het pedagogisch handelen op kinderdagverblijf KiKeBOO. Wij dragen graag iets extra s bij aan de opvoeding en de ontwikkeling van de kinderen die bij ons verblijven. Het pedagogisch beleid zal jaarlijks worden geëvalueerd door alle medewerkers van KiKeBOO. Aan de hand van deze evaluaties kunnen onze inzichten worden aangepast en kan ons pedagogisch beleid waar nodig worden aangepast en verbeterd. Door regelmatig met elkaar over ons beleid te praten, blijven we elkaar inspireren en blijven we ons bewust van de bijdrage die wij leveren aan de opvoeding en de ontwikkeling van de kinderen die aan ons zijn toevertrouwd. Tijdens groepsbesprekingen en teamvergaderingen zal aandacht worden besteed aan het geven van feedback aan elkaar omtrent het pedagogisch handelen. Tijdens de halfjaarlijkse functioneringsgesprekken zal ook aandacht worden besteed aan het pedagogisch handelen van elke individuele pedagogisch medewerker. Op deze wijze willen wij ervoor zorgen dat er in de praktijk naar het pedagogisch beleid zal worden gehandeld. Het welzijn van elk individueel kind op de groep zullen de pedagogisch medewerkers met behulp van observatielijsten elk jaar beoordelen. De observaties worden door de pedagogisch medewerkers naderhand met de ouders van het kind besproken. Aan de hand hiervan kunnen zowel de ouders als de pedagogisch medewerkers het kind optimaal begeleiden en verzorgen. Daarnaast zal ook het pedagogisch handelen van de groepsleiding en het functioneren van de groep in zijn geheel jaarlijks worden geobserveerd. Tijdens deze observatie staat de interactie tussen kinderen onderling, maar ook tussen kinderen en de pedagogisch medewerkers, centraal. Deze observaties zullen worden geëvalueerd met de leidinggevenden en waar nodig zullen we met elkaar naar oplossingen zoeken om het functioneren van de groepen te verbeteren. Op deze wijzen willen wij met elkaar zorg dragen voor kwalitatief hoogwaardig kinderopvang. 20