Aanvraag huishoudelijke hulp toelage (HHT) regio Fryslân een bijdrage aan het langer behouden van volwaardige werkgelegenheid in de thuiszorg

Transcriptie

1 1 Raad 18 december 2014, punt 20 C7 Aanvraag huishoudelijke hulp toelage (HHT) regio Fryslân een bijdrage aan het langer behouden van volwaardige werkgelegenheid in de thuiszorg De Himmelsjek Inleiding Op 7 juli jl. heeft het kabinet in een brief naar de Tweede Kamer aangekondigd 75 miljoen per jaar beschikbaar te stellen in 2015 en 2016 voor het stimuleren van de vraag naar huishoudelijke hulp, om daarmee zoveel mogelijk volwaardige werkgelegenheid te behouden. Inmiddels heeft het kabinet nog eens 40 miljoen extra beschikbaar gesteld. De provincie Fryslân heeft 24 gemeenten; 23 gemeenten hebben samen met de vier grote gecontracteerde aanbieders van huishoudelijke hulp, die gezamenlijk in deze gemeenten werkzaam zijn, onderstaand plan opgesteld. De opstellers zijn van mening dat het plan aan de gestelde eisen en voorwaarden voldoet. Het plan: draagt bij aan het behoud van volwaardige werkgelegenheid bij ondersteuning op grond van de Wmo; valt binnen het kader van de Wmo; bevat een relevant multipliereffect; zorgt er voor dat de relatie tussen cliënt en medewerker gehandhaafd blijft; regelt dat de toelage wordt ingezet ter ondersteuning van de vraag naar huishoudelijke hulp; stimuleert werkgelegenheid bij andere vormen van aan de Wmo gelieerde dienstverlening, zoals thuisondersteuning; In verband met de continuïteit en de rechtszekerheid voor de direct betrokkenen is het wenselijk dat de huishoudelijke hulp toelage meerjarig wordt ingezet. De opstellers van dit plan gaan uit van een periode van twee jaar (2015 en 2016) met de verwachting dat e.e.a. structureel wordt. Eén wet; verschillende beleidskaders / scenario s De nieuwe Wmo 2015 is een feit. Het doel van de wet is het mogelijk maken voor mensen om langer thuis te kunnen blijven wonen en te participeren met ondersteuning van de gemeente. Ouderen en mensen met een beperking krijgen straks via de Wmo 2015 passende ondersteuning (begeleiding, dagbesteding en zorgen voor een gestructureerde huishouding) die ze in staat stelt om zelfstandig te blijven wonen. Gemeente en cliënt gaan gezamenlijk de ondersteuningsbehoefte in kaart brengen en oplossingen zorgvuldig bespreken. De zelfredzaamheid van de cliënt, met ondersteuning van de mantelzorger of het sociale netwerk, is hierbij het uitgangspunt. Indien de burger het niet zelf of niet binnen de vertrouwde omgeving kan oplossen, biedt de gemeente passende ondersteuning. Gemeenten hebben deze opgave op diverse manieren vertaald in hun beleid, o.a. op het punt van de huishoudelijke hulp. Gemeenten voeren de huishoudelijke hulp uit als maatwerkvoorziening of algemene voorziening. De huishoudelijke hulp in Fryslân is op hoofdlijn in twee varianten onder te verdelen:

2 2 Variant 1: Algemene voorziening: met ingang van 1 januari 2015 wordt er via de Wmo geen HH1 (schoonmaakwerk) meer geleverd aan cliënten die op dit moment een indicatie hebben. Er zijn gemeenten die hierbij een maximum aantal van 3 uren per week als grens stellen. Cliënten zijn tijdig geïnformeerd over de aanstaande wijzigingen, waarbij een overgangstermijn van gemiddeld 6 maanden in acht is of wordt genomen. Voor cliënten met een inkomen op bijstandsniveau of iets daarboven wordt via de Wmo of via de bijzondere bijstand compensatie gegeven. Indien een cliënt een indicatie heeft van meer dan 3 uur dan worden de extra uren via de Wmo bekostigd. Nieuwe aanvragers per 1 januari 2015 worden verwezen naar de algemene voorzieningen of de markt. Met de nog te contracteren zorgaanbieders worden nadere afspraken gemaakt over de invulling van de resterende uren (bv. boven de 3 uren grens) en de HH2. De HH2 variant zal voorlopig als maatwerkvoorziening blijven bestaan. Hierover maken de desbetreffende gemeenten nog contractuele afspraken met hun zorgaanbieders. Variant 2 Maatwerkvoorziening: aanpassing van het indicatieprotocol hulp bij het huishouden; dit betekent dat het protocol voor lichte ondersteuning (HH1 en HH2) wordt versoberd. Dit scenario levert een besparing op van gemiddeld 1 uur per week. In deze variant vallen ook de gemeenten die de indicatie in tijd en taken overlaten aan de zorgaanbieder, dit tegen een vast arrangementstarief per week (resultaatsturing). De oplossing De opstellers van dit plan hebben gezocht naar een model dat kan worden toegepast op deze verschillende beleidskaders. Beide kaders worden uitgevoerd door medewerkers in loondienst bij thuiszorgorganisaties. De gemeente kan vervolgens kiezen voor een variant /invulling die passend is voor het beleidskader van de individuele gemeente of cluster van gemeenten en passend is voor de door de gemeente gecontracteerde aanbieders. Gemeenten en aanbieders gaan dit vervolgens gezamenlijk verder uitwerken. Hieronder wordt aangegeven waarvoor de Himmelsjek kan worden gebruikt en wordt een aantal uitvoeringsopties genoemd. De voucher voor huishoudelijke hulp: de Himmelsjek De HHT wordt, in de vorm van een algemene voorziening, ingezet voor het mede financieren van de Himmelsjek. Himmelje is een mooi Fries woord voor schoonmaken. Hiervoor zal de sjek in de praktijk ook het meeste voor worden gebruikt. Maar de sjek kan ook worden ingezet voor een bredere dienstverlening in en om huis. Denk hierbij aan het opruimen van zolders, de tuin opruimen, de hond uitlaten etc. Daarnaast zien we mogelijkheden om de Himmelsjek in te zetten ter voorkoming van overbelasting bij mantelzorgers. De burger de burger die nu en straks gekort wordt op de huishoudelijke hulp via welke variant dan ook die gebruik wil maken van deze sjek betaalt zelf een deel van de kosten. Deze sjek wordt ook opengesteld voor burgers uit de Wmo doelgroep, die om andere redenen op grond van het Wmobeleid niet in aanmerking komen voor de huishoudelijke hulp. De sjek vertegenwoordigt een vast bedrag, ongeacht het inkomen van de burger. De waarde kan per gemeente verschillen. De burger koopt de Himmelsjek bij een van de thuiszorgaanbieders waarmee de gemeente een contract heeft.

3 3 De burger kan (een vooraf vastgesteld) maximum aan Himmelsjeks kopen. De Himmelsjek kan alleen bij voornoemde thuiszorgaanbieders worden verzilverd. Op deze wijze worden cliënten die anders waarschijnlijk geen HH meer hadden ingekocht gestimuleerd om huishoudelijke hulp in te kopen bij de eigen thuiszorg. Hierdoor kunnen reguliere banen worden behouden. We onderscheiden de volgende opties voor het inzetten van de Himmelsjek. Optie 1: De gemeente kent een uurtarief van bijvoorbeeld 21,00 voor HH1. Burgers die op 1 januari 2015 niet of deels niet meer in aanmerking komen voor HH1 als maatwerkvoorziening kunnen, in het kader van een algemene voorziening, uren huishoudelijke hulp kopen met de Himmelsjek. In 2015 en 2016 betaalt de burger in dit voorbeeld 8,50 voor de sjek, zijnde het verschil tussen het uurtarief en een HHT van 12,50. In het derde jaar betaalt de burger de kosten volledig zelf. Optie 2: De gemeente uit optie 1 financiert uit eigen middelen een deel van de sjek. Hiermee kan worden bereikt dat cliënten of bepaalde cliëntgroepen (bijvoorbeeld mantelzorgers) zelf minder hoeven bij te dragen. De cliënt betaalt in dit voorbeeld minimaal een eigen bijdrage van 2,50 per uur. Met de inzet van de HHT en eventueel aangevuld met eigen middelen van de gemeente kunnen we voor de doelgroep, met maximaal 3 uren HH1 per week en met een inkomen, bijvoorbeeld tot modaal, een overgangssituatie realiseren. Die overgang heeft twee doelen: 1. de cliënt laten wennen aan de gedachte dat de huishoudelijke hulp voor eigen rekening komt. 2. De relatie tussen cliënt en medewerker in stand houden om daarmee de werkgelegenheid in de sector te handhaven. Optie 3: De burger kiest niet voor het doorzetten van een aanvraag HH als maatwerkvoorziening, omdat de eigen bijdrage vanwege het inkomen (nagenoeg) gelijk is aan de kosten van de voorziening. Door het aanbieden van de Himmelsjek kan worden bereikt dat de burger de hulp toch bij één van de gecontracteerde aanbieders inkoopt. Mantelzorgers Het doel is om de Himmelsjek ook beschikbaar te stellen aan mantelzorgers. Er zijn verschillende varianten mogelijk: rechtstreeks aan de mantelzorger, dan wel aan de cliënt die deze sjek vervolgens aan de mantelzorger doorgeeft. Het doel daarvan is ondersteunen en ontzorgen door middel van de inzet van huishoudelijke hulp op een zodanige manier dat de mantelzorger daar het meeste voordeel van ondervindt. Dit voorkomt dat deze groep, waar de dreiging van constante en langdurige overbelasting groot is, uitvalt met als consequentie dat er andere (lees: duurdere) zorg moet worden ingezet. De thuisondersteuning De thuisondersteuning is een combinatie van huishoudelijke hulp, praktische hulp en begeleiding, in te zetten voor brede doelgroepen. Samen met de zorgaanbieders kan de gemeente een nieuw product ontwikkelen dat verder reikt dan uitsluitend de huishoudelijke taken zoals deze nu beschreven staan in HH1 en HH2. Te denken valt aan aanvullende taken in en om de woning of het opvoeden in het verrichten van huishoudelijke taken of organisatie van het huishouden aan bijvoorbeeld probleemgezinnen of inburgeraars. Dit product is een vorm dat te positioneren valt tussen huishoudelijke hulp en de functie begeleiding. Dit product wordt verder uitgewerkt.

4 4 Van alfahulp naar loondienst met behulp van de Himmelsjek De alfahulp (of Dienstverlener aan Huis) is werkzaam in een gemeente en dreigt, door de wetswijziging, zijn of haar baan te verliezen. Echter; recht op WW is er niet. De kans is groot dat deze mensen zich tot hun gemeente(n) zullen wenden voor hulp en ondersteuning (uitkering, schulddienstverlening etc). Dit is een ongewenste ontwikkeling. Op de gemeenten die gebruik maken van alfahulpen én de desbetreffende zorgaanbieders rust daarom gezamenlijk de verantwoordelijkheid om hier een oplossing voor te treffen. Het uitgangspunt voor de huishoudelijke hulp toelage is dat deze middelen (in de vorm van de Himmelsjek) alleen kunnen worden ingezet voor medewerkers in loondienst. We willen daarom een verschuiving realiseren waarin enerzijds de cliënten die nu nog gebruik maken van alfahulpen worden gestimuleerd om (met een korting) gebruik te gaan maken van huishoudelijke hulpen in loondienst. En anderzijds de aanbieders te stimuleren om alfahulpen een loondienstbetrekking aan te bieden. Anders gezegd: met medewerking van de cliënt verschuiven we de vraag naar huishoudelijke hulp van de alfahulp naar de medewerker in loondienst en met medewerking van de aanbieders verschuiven we het aanbod van huishoudelijke hulp van de alfahulp naar de medewerker in loondienst. Op dit moment zijn er in 10 van de 23 deelnemende gemeenten 388 fte (2364 personen) actief als alfahulp. In totaal wordt per jaar door deze groep uren huishoudelijke hulp uitgevoerd. Zonder inzet van de Himmelsjek zou binnen deze beroepsgroep een groot deel van deze werkgelegenheid verloren gaan. Met inzet van de Himmelsjek denken we de vraag vanuit de cliënt naar huishoudelijke hulp, uitgevoerd in loondienst, te stimuleren. En doordat die vraag wordt versterkt kunnen de zorgaanbieders het zich permitteren om, althans een deel van deze groep, een (tijdelijk) dienstverband in loondienst aan te bieden. Wij schatten in dat we hiermee 50 % van de huidige fte alfahulpen een overstap kunnen laten maken naar een loon dienstverband. We nemen daarbij aan (de wet van de grote getallen) dat deze 50 % ook een gelijk percentage aan uren en aan mee te nemen cliënten vertegenwoordigt. Multipliereffect De inzet van de Himmelsjek resulteert in een situatie dat de burger voor huishoudelijke hulp gebruik gaat maken of gebruik blijft maken van medewerkers in loondienst bij de thuiszorgaanbieder. De burger kan tegen een aantrekkelijk tarief toch aanspraak (blijven) maken op professionele hulp. Met de inzet van de huishoudelijke hulp toelage kan op termijn worden gestimuleerd dat medewerkers breder inzetbaar worden voor andere functies bij de zorgaanbieders (thuisondersteuning). De inzet van de Himmelsjek voorkomt ook verergering van de problematiek bij cliënten die anders geen huishoudelijke hulp meer zouden hebben, waarmee ook de signaleringsfunctie van de thuishulp verdwijnt. Door deze signaleringsfunctie deels in stand te houden, met inzet van de Himmelsjek, wordt verwaarlozing etc. en daarmee een beroep op duurdere zorg voorkomen. De inzet van de Himmelsjek aan mantelzorgers, die overbelast dreigen te raken, voorkomt mogelijke overbelasting en daarmee de inzet van duurdere zorg. Daarnaast heeft dit een gunstig effect op de werkgelegenheid in de thuiszorg. Benodigde HHT 1)In de deelnemende gemeenten worden jaarlijks (stand van zaken 2014) in totaal uren huishoudelijke hulp geleverd door medewerkers in loondienst. Eind 2014 zijn dit 407 fte, verdeeld over 1832 mensen. (1fte is 4,5 mensen).

5 5 Onze aanname is dat van de cliënten 75% de Himmelsjek zal kopen, inclusief het gebruik van de Himmelsjek bij mantelzorg. De andere 25% zal er voor kiezen om de huishoudelijke hulp particulier in te kopen of in het eigen netwerk op te lossen. De berekening voor de huishoudelijke hulp toelage, die nodig is om werkgelegenheid in loondienst te behouden, is dan als volgt: uur x 75% x 12,50 = , per jaar. Daarmee wordt op jaarbasis een substantieel deel van de werkgelegenheid in stand gehouden; werkgelegenheid, die zonder inzet van de Himmelsjek verloren zou zijn gegaan. 2) In de deelnemende gemeenten worden jaarlijks (stand van zaken 2014) in totaal uren huishoudelijke hulp geleverd door alfahulpen. Eind 2014 zijn dit 388 fte, verdeeld over 2364 mensen. (1fte is 6,1 mensen). Onze aanname is dat 50 % van onze cliënten de overstap maakt en voortaan gebruik gaat maken van een medewerker in loondienst. De berekening voor de benodigde HHT is dan als volgt: uur x 50% x 12,50 = , per jaar. Resumerend: Voor de uitvoering van bovengenoemde aanpak vragen we per jaar (2015 en 2016) , In totaal over twee jaar dus , Tot slot Het betreft hier een plan op hoofdlijnen, mede gezien het door de staatsecretaris gewenste tempo voor het indienen. Hierna zal dit plan door de individuele gemeente of clusters van gemeenten, in goed overleg met de desbetreffende zorgaanbieders, de komende periode verder worden uitgewerkt. Op Fries niveau willen we een kanteling teweeg brengen. Het moet voor burgers weer normaal zijn om kosten van schoonmaakwerk zelf te betalen of in het eigen netwerk te organiseren. De communicatie moet er op gericht zijn dat de huishoudelijke hulp toelage wordt ingezet om een geleidelijke overgang te realiseren. Voor de groep die op professionele schoonmaak blijft aangewezen en het zelf niet kan betalen draagt de huishoudelijke hulp toelage bij aan het zelfstandig kunnen blijven wonen en het (deels) voorkomen van banenverlies.