Grondstof tot nadenken
|
|
- Bernard van der Woude
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verwerkingsmap bij dvd Veldslag! Vredeseilanden, Oxfam-Wereldwinkels, Grondstof tot nadenken Boeren strijden tegen vrijhandel Campagne
2 Technische fiche dvd Titel: Veldslag! Crisis in de grondstoffenhandel Regie en productie: Wereldmediatheek Antwerpen (Geert De Belder) ism Oxfam-Wereldwinkels (Ben Schokkaert en Brecht Van der Meulen) Duur: 13min 32sec Acteurs : Isabel Vertriest (Producentendienst Oxfam-Wereldwinkels) Wim Melis (Producentendienst Oxfam-Wereldwinkels) Sergio Hoorens (AKC, koffiebranderij) Tadesse Meskela (Oromia in Ethiopië) Willington Wamayeye (Gumutindo in Uganda) Albert Tucker (voorzitter AfrikaKoffieForum, april 2007) Wouter Deprez foto: Tineke D Haese Inleiding De campagne-dvd Veldslag! bestaat uit twee delen. Het eerste behandelt het thema EPA s (Economische Partnerschapsakkoorden), het tweede de grondstoffenproblematiek. De beide verhalen zijn twee verschillende invalshoeken binnen één campagne: Boeren strijden tegen vrijhandel. Oxfam-Wereldwinkels, Vredeseilanden en voeren deze campagne in het werkjaar De verwerkingsmap biedt een aantal suggesties om te werken met het tweede deel van de dvd (de grondstoffenproblematiek). Dit deel legt de grondstoffenproblematiek uit aan de hand van de koffiehandel. Niet toevallig gebruiken we koffie als voorbeeld, een product dat Oxfam-Wereldwinkels nauw aan het hart ligt. Maar koffie is niet het enige zwarte schaap onder de grondstoffen: producenten van andere grondstoffen hebben met soortgelijke moeilijkheden te maken. Je kan de verwerkingsmap gebruiken binnen de eigen vrijwilligersgroep maar ook in klassen of bij klanten en geïnteresseerden.... Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken 3
3 De koffieketen: van mok terug naar boon foto: Marc Goldchstein Een kopje koffiegeschiedenis Een legende vertelt dat een Ethiopische geitenhoeder, zowat jaar geleden, een van zijn geiten zag dansen van koffiestruik naar koffiestruik terwijl ze zich tegoed deed aan de rode bessen ervan. Uit nieuwsgierigheid probeerde de geitenhoeder, Khaldi, zelf een aantal van de bessen uit. Na het eten barste hij van energie en voelde hij zich ontzettend vrolijk. Khaldi was de eerste mens die een bes van de koffiestruik zou gegeten hebben. De koffie die wij vandaag kennen (gebrande en gemalen bonen opgelost in water) komt oorspronkelijk uit Arabië. Daar werd de koffie rond het jaar 1000 voor het eerst geroosterd, gemalen en vermengd met water. De drank werd op korte tijd zeer belangrijk in die contreien. Hij was niet alleen lekker, maar bezorgde de koffiedrinker ook energie en had een helende werking. De verspreiding van koffie over de rest van de wereld ging via Mekka. Moslims uit de hele wereld, die op bedevaart naar Mekka trokken, namen de koffie mee naar Medina, Caïro, Bagdad, Alexandrië en Istanbul, waar de drank een ongelooflijk succes kende. Reizigers uit Europa kwamen in het Oosten in aanraking met koffie. Zo kwam in 1615 de eerste lading koffie in Venetië aan. Later in de 17de eeuw explodeerde de koffiemarkt. Vanuit de verschillende kolonies begonnen de Europese landen koffie in te voeren. Douwe Egberts produceerde zijn eerste pakje koffie in Sindsdien is de koffiemarkt alleen maar uitgebreid om in de 20ste eeuw gemonopoliseerd te worden door grote multinationals als Sara Lee, Procter & Gamble, Kraft en Nestlé. Sinds de jaren 1970 zorgt de eerlijke handel ervoor dat gecertificeerde boeren een vaste prijs voor hun bonen krijgen, met daarbovenop een fairtradepremie: een zegen voor koffieboeren die voordien op de reguliere koffiemarkt hun inkomen als een rollercoaster op en neer zagen gaan. Op een luie zondagochtend open je thuis een pak Africakoffie. Het bruine papier kraakt, biedt hevig weerstand maar geeft uiteindelijk toe. De aroma s komen je tegemoet. Het ruikt hier niet naar Douwe Egberts, maar naar een eerlijk pakje Afrika... De gemalen koffie laat zich gewillig in een koffiefilter scheppen, waarna heet water er langzaam doorheen sijpelt met als bestemming de koffiekan. Eens volgelopen verhuist de kan naar de tafel en belandt het zwarte goud in een mok. Maar wat is er met mijn koffie gebeurd alvorens hij in deze mok belandt? Welke afstand heeft deze wereldreiziger reeds afgelegd? We keren terug naar de bron van het zwarte goud. Mok -> Brander Onze koffie glipt weer in de kan, kruipt omhoog door de filter, droogt op, vleit zich in de bruine verpakking van Africakoffie, katapulteert zich naar de plaatselijke wereldwinkel en rijdt naar het magazijn van Oxfam Fairtrade. Daar verdwijnt het pakje in de vrachtwagen. Het is donker, tot plots de verpakking openscheurt: onze koffie vliegt eruit en ligt naakt en roerloos naast de inhoud van andere pakjes. Welkom in de koffiebranderij AKC in Kruibeke. Brander In de branderij neemt de gemalen koffie weer de vorm van een koffieboon aan. De verschillende bonen, zowel arabica als robusta, schuiven naast elkaar de ruimte in waar ze enkele weken voordien tegen hoge temperatuur gedurende 18 tot 22 minuten werden gebrand. Als de bonen uit de brandmachine komen, scheiden hun wegen: de arabica s liggen ver van de robusta s vandaan. Ze zijn verkleurd tot groene koffiebonen. Brander -> Haven van Antwerpen Onze groene koffiebonen worden getransporteerd naar de Antwerpse haven. Ze belanden er in een gespecialiseerd koffiemagazijn waar constant koffiezakken logistiek worden beheerd. Onze bonen maken deel uit van de zakken bestemd voor Oxfam Fairtrade. Stockeren is een zeer dure aangelegenheid. Vanuit dit koffiemagazijn zet onze koffie de lange reis terug naar zijn roots verder. De arabica van Gumutindo verhuist op een schip richting Mombasa, een haven in Kenia. De koffie van Oromia neemt het schip richting de haven van Djibouti in de Rode Zee. De overige koffie vaart af richting Dar es Salaam in Tanzania. Weer thuis in Uganda! Vanuit Mombasa heeft de koffie van Gumutindo nog een hele reis voor de boeg. De bonen belanden op een vrachtwagen met bestemming Mbale: een zeer moeilijk traject van bijna duizend kilometer. Deze afstand wordt afgelegd in 2 à 3 maanden. Die onduidelijkheid is zowel voor de producenten als voor Oxfam Fairtrade een bijzonder lastig en duur gegeven. Nadat hij de grens tussen Kenia en Uganda is overgestoken, belandt onze koffie waar hij vandaan komt: de kleine koffieboeren van de coöperatie Gumutindo op Mount Elgon. * Back home in Oromia! De koffie van Oromia heeft het iets gemakkelijker. In de haven van Djibouti wordt hij overgeladen op de trein richting Addis Abeba. Daar vervolgt hij zijn weg met klein transport. Tot hij aankomt bij een van de boeren die lid is van de coöperatie Oromia. foto: Wim Melis 4 Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken 5
4 De boeren van Oromia zijn erin geslaagd om samen met andere unions in het land én Oxfam International de koffiecrisis op de politieke agenda van Ethiopië te krijgen. foto: Tineke D Haese Onze partners in de dvd Twee producentengroepen bij wie Oxfam Fairtrade koffie aankoopt, komen aan het woord in de dvd Veldslag! Gumutindo (Uganda) Voor Uganda is koffie het belangrijkste exportproduct. Het land produceert voornamelijk robustakoffie (85 % van de productie). Zoals in meerdere Afrikaanse landen verenigde lange tijd een megacoöperatie, BCU, de meer dan honderdduizend producenten, onderverdeeld per gehucht in primary societies. Zo n mastodontorganisaties waren tot de jaren 1990 heel gewoon in Afrika. De meeste zijn verdwenen toen de Afrikaanse landen hun landbouw begonnen te liberaliseren. Op dat moment konden de veel te logge, veelal staatsgebonden coöperaties niet meer optornen tegen efficiëntere opkopers en exporteurs met meer centen en betere middelen. Ook BCU in Uganda heeft het niet kunnen redden. Uit de ruïnes van de mastodontkoepel ontstond echter in 2001 de nieuwe coöperatie Gumutindo, wat uitstekende koffie betekent. Intussen zijn bij Gumutindo zes actieve producentengroepen ( primary societies ) aangesloten, samen goed voor meer dan boeren. Ze wonen en werken op de flanken van Mount Elgon, op de grens met Kenia. Het pragmatische en rationele beleid heeft ertoe geleid dat Gumutindo in 2006 al 370 ton koffie kon exporteren. Allemaal biokoffie en bijna allemaal verkocht aan de eerlijke handel, vertelt Willington Wamayeye, de manager van Gumutindo. Producttechnisch krijgt de coöperatie grondige ondersteuning van de Engelse fairtradeorganisatie Twin, een specialist inzake koffiekwaliteit. Alle producenten zijn biologisch gecertificeerd (of in omschakeling). De eerlijke handel zorgt ervoor dat de producenten een menswaardig inkomen kunnen genieten. Maar nog belangrijker voor een beginnende organisatie: de eerlijke handel zorgt ervoor dat Gumutindo en de aangesloten producenten kunnen investeren in betere machinerie, goede opslagruimten en degelijk personeel. Willington Wamayeye is overtuigd van het potentieel van zijn organisatie: Hoe meer onze verkoop kan groeien, hoe sterker onze organisatie zal worden. Zodat meer producenten kunnen aansluiten en profiteren van de voordelen van de eerlijke handel. De koffie die de Kenianen op hun flanken van Mount Elgon produceren, staat bekend om zijn uitzonderlijke kwaliteit, vertelt Willington Wamayeye. Er is geen reden waarom wij niet hetzelfde niveau zouden kunnen halen. We zullen in de nabije toekomst veel aandacht besteden aan de verbetering van de kwaliteit, zowel tijdens de productie als bij de verwerking. Oromia in Ethiopië Ethiopië is een land met prachtige landschappen. Jammer genoeg is het land bij ons vooral bekend door de beelden van hongersnood en oorlog, en staat de economie er op een erg laag pitje. Oromia Coffee Farmers Co-operative Union (OCFCU), een partner van Oxfam-Wereldwinkels sinds november 2002, probeert aan deze economische malaise het hoofd te bieden. OCFCU is een koepel van 74 coöperaties in Oromia, de grootste provincie van Ethiopië, die 60% van de koffie in het land produceert. De oprichting van OCFCU was een direct resultaat van de problemen die de producenten ondervonden om hun koffie te vermarkten. Door zich te organiseren in een coöperatie willen de initiatiefnemers meer structuur in de verhandeling van de koffie brengen en producenten steunen en begeleiden in de vermarkting van de koffie. Alle leden van OCFCU zijn kleine producenten, met een gemiddelde grootte aan areaal van 0,5 à 2 hectare. De traditionele manier van koffie telen in Ethiopië gebruikt weinig pesticiden of chemische middelen. Het was dan ook niet moeilijk om over te schakelen naar bioproductie. Intussen heeft het grootste deel van de coöperaties al een biocertificaat. OCFCU betaalt de boeren een eerste schijf, gelijk aan de marktprijs, bij de levering van de koffie. Als de prijs op de veiling hoger ligt, gaat 70% van deze hogere prijs naar de producenten en 30% naar de coöperatie. Vrouwen zijn - om culturele, religieuze en historische redenen - minder goed vertegenwoordigd in de coöperaties van OCFCU. Wel werken er veel vrouwen in de kantoren van de coöperaties. De boeren van Oromia zijn erin geslaagd om samen met andere unions in het land én Oxfam International de koffiecrisis op de politieke agenda van Ethiopië te krijgen. woorden onvoldoende richtlijnen en regulerende kaders die bescherming bieden aan boeren die koffie, cacao of suiker produceren. Deze onstabiliteit heeft ook sterk te maken met speculatie op de wereldmarkt. (Zie hoofdstuk 5.) De kleine boeren voelen zich met de rug tegen de muur geplaatst als zij op die internationale markt moeten concurreren met gesubsidieerde of grootschalig geproduceerde producten. Vrijhandel nekt boeren Boeren in de hele wereld, maar voornamelijk in het Zuiden, ondervinden problemen tijdens het productieproces en als zij met hun producten naar de markt trekken. Ze krijgen onvoldoende ondersteuning om hun productie te verbeteren. Ze hebben onvoldoende toegang tot grond, leningen, goed zaad, water, juiste marktinformatie, vormingen,... Hier is een grote rol weggelegd voor de eigen nationale overheden en voor internationale donoren, die maar al te vaak andere prioriteiten hebben en liever de grootschalige landbouwproductie promoten. Daarnaast worden boeren die hun producten willen verkopen, of het nu lokaal dan wel op de nationale of internationale markt is, geconfronteerd met te lage en/of instabiele prijzen - het gevolg van een steeds verdergaande liberalisering van de landbouwmarkt. De regels die ontwikkelingslanden momenteel nog hebben om de eigen landbouwproductie te beschermen (invoertarieven, invoerquota s,...) staan onder enorme druk in onderhandelingen van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en in bilaterale of regionale handelsonderhandelingen, zoals over de Economische Partnerschapsakkoorden (EPA s) die de EU met de 75 ACP-landen wil afsluiten. Ook de regulerende kaders voor de handel in grondstoffen (bijvoorbeeld het Internationaal Koffieakkoord) worden steeds verder uitgehold onder het mom van de toenemende liberalisering. Landbouw speelt echter een noodzakelijke rol op het vlak van tewerkstelling, milieubeheer, bodemvruchtbaarheid, voedselzekerheid,... De landbouwsector is daarom te belangrijk om over te laten aan de vrije markt. Een landbouwbeleid mag dus niet enkel gericht zijn op de laagste prijs, maar moet de integrale ontwikkeling tot doel hebben. foto: Tineke D Haese 6 Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken 7
5 Boeren strijden tegen vrijhandel Handel in grondstoffen: de gevolgen voor de boeren Begin deze eeuw bereikten de prijzen voor grondstoffen een historisch dieptepunt. De dalende prijs, de instabiliteit van de prijs en het mechanisme van de vrije markt hebben geleid tot een grondstoffencrisis. Ook de koffiemarkt leidt onder deze crisis, zoals de dvd toont. De grondstoffencrisis bestaat uit drie grote problemen die op elkaar inwerken en een catastrofe betekenen voor de kleine boeren en de landen in het Zuiden die sterk van de export van landbouwgrondstoffen afhankelijk zijn. Dalende prijzen De lage prijzen voor landbouwgrondstoffen hebben verschillende oorzaken. Overproductie Er is lange tijd een overproductie geweest van tropische exportgewassen zoals koffie. Omdat de vraag niet evenredig steeg met het aanbod, zakte de prijs stelselmatig. Daarnaast is koffie een product dat niet méér gaat verkopen als de kostprijs lager is. Industriële voedselproductie Het landbouw- en voedselbeleid wereldwijd richt zijn prioriteiten voornamelijk op industriële landbouw, veeteelt en visproductie. De industrialisering van de landbouw heeft geleid tot concentratie van landbouwgronden en productiemiddelen in handen van grote landeigenaars, de agrobusiness en andere commerciële entiteiten. Op die manier zijn een handvol multinationale ondernemingen erin geslaagd de controle te krijgen over de handel, de verwerking en de verkoop van voedsel. Kleine boeren en producenten kunnen niet concurreren met deze grote ondernemingen, zij worden weggeconcurreerd. Inelastische vraag De vraag naar landbouwgrondstoffen is niet zeer veranderlijk. Mensen kopen niet meer koffie omdat de prijs laag is (in tegenstelling tot audiovisuele producten bijvoorbeeld). De boeren gaan niet meer verdienen als ze meer produceren. Instabiele prijzen De prijzen op de grondstoffenmarkten kunnen zowel op korte als op lange termijn instabiel zijn. De instabiliteit heeft verschillende oorzaken. Natuurlijke oorzaken Het weer, plagen, ziektes en natuurrampen zijn bronnen van onzekerheid voor de boeren. Hun impact op de oogst kunnen zorgen voor plotse tekorten of onverwachte overschotten. Kleine boeren in het Zuiden hebben te weinig technieken om deze onzekerheid te counteren. Inelastisch aanbod Als de vraag naar koffie plots zou stijgen, kunnen de boeren deze vraag niet onmiddellijk met een verhoging van de productie beantwoorden. Het duurt immers vele jaren alvorens nieuwe koffieplanten klaar zijn voor de oogst. Daarnaast kost het veel geld om in nieuwe planten te investeren. Speculatie Zoals te zien in de dvd, wordt koffie voornamelijk verhandeld op papier, op de beurs van New York. Daar zijn speculanten aan het werk. Ze verhandelen vandaag de koffie die pas binnen 6 tot 18 maanden geoogst zal worden. Ze sluiten contracten af om het risico van instabiele prijzen te spreiden. In normale omstandigheden stabiliseert speculatie de markt, maar bij grote tekorten of overschotten versterken speculanten de heersende prijstrends en accentueren ze de onstabiliteit. Vrije markt Vrijhandel heeft de voorbije decennia niet geleid tot een evenwichtige markt waar vraag en aanbod elkaar in stand houden en een eerlijke prijs voor grondstoffen betaald wordt. Integendeel: vrijhandel heeft geleid tot overproductie, instabiele markten en lage prijzen. De oplossing ligt in het bijsturen van de markt. Daarvoor zijn de grondstofakkoorden een degelijk middel. Grondstofakkoorden Grondstofakkoorden bestaan al sinds eind jaren Het Internationaal Koffieakkoord (ICA) bijvoorbeeld regelde de koffiemarkt van 1962 tot Grondstofakkoorden werden gesloten tussen producerende en consumerende landen om de prijzen te beheersen door voor elk land een productiequotum te bepalen en stocks aan te leggen. Op die manier wist iedereen hoeveel er werd geproduceerd en wanneer de productie op de markt zou komen. Het systeem zorgde voor voorspelbaarheid op de koffiemarkt en gaf op die manier inkomenszekerheid aan de (koffie)boeren. Vandaag speelt echter de vrije markt. De grondstofakkoorden dienen nu om afspraken te maken rond kwaliteit, promotie van consumptie,... De akkoorden worden niet meer afgesloten om de markt te beheersen maar om de gevolgen van die vrije markt in te dijken. foto: Isabell Vertriest 8 Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken 9
6 Quiz! Een eerste methodiek bij de dvd 1. Het ruikt hier naar Douwe Egberts, is een populaire reclameslogan. Maar sinds wanneer ruikt het in onze keukens naar Douwe Egberts? O 1493 (met koffie door Columbus meegebracht uit Amerika) O 1753 (met koffie door de Hollanders uit hun kolonie Nederlands-Indië meegebracht) O 1890 (met koffie door de Belgische koning Leopold II uit Congo meegebracht) 2. Smaakvoorkeuren verschillen van land tot land. Belgen verkiezen een lichte bittere koffie. Welk land heeft een voorkeur voor licht zure koffie (licht gebrand, bleek)? O Spanje O Groot-Brittannië O Finland 3. Dit logo staat op alle producten van Oxfam Fairtrade. Het is de samenstelling van de letters O en X. Samen vormen ze een ventje. Welke naam kreeg dit ventje? O Oxo (naar het spel met de O s en de X en) O Kenny O Kim (een jongens- en meisjesnaam, want Oxfam is voor de gelijkheid van man en vrouw) ) 4. De Africakoffie van Oxfam Fairtrade is een melange van drie soorten koffie, geproduceerd door Oromia in Ethiopië, KCU in Tanzania en een partner in Uganda. Hoe heet onze koffiepartner in Uganda? O Kuapa Koko O Ikuru O Gumutindo 5. De koffiecrisis is niet opgelost als de prijzen stijgen. Waarom niet? O Omdat de prijzen van de productiemiddelen sneller stijgen, waardoor de kleine boeren, ondanks de prijsstij ging, toch niet meer winst maken. O Omdat prijsstijgingen slechts tijdelijk zijn. Volgend jaar kan de prijs alweer dalen. De instabiliteit van de prijs zorgt ervoor dat boeren niet kunnen investeren in productiemiddelen. Zolang de prijs instabiel is, raakt de crisis niet opgelost. O Omdat de prijzen alleen maar stijgen als er te weinig aanbod is. De Europese koffiebranders kunnen dan niet genoeg koffie produceren om aan de vraag te voldoen. 6. De wijnterm cru betekent dat de druiven op een plek groeien die aan de wijn een uitstekende smaak geeft. Ook de koffiewereld gebruikt de term. Enkele toppers: Mokka Sidamo in Ethiopië, Farfell Estate in Zimbabwe. Maar waar groeit de grand cru onder de koffies? O Yirgacheffe in Ethiopië O Blue Mountain in Jamaïca O Saigon in Vietnam 7. Nestlé is een belangrijke speler op de koffiemarkt, maar het bedrijf verkoopt niet alleen koffie. Welk merk is niet van Nestlé? O Vittel (water) O Kitkat (chocoladekoek) O Pringels (chips) 8. Wat is papieren koffie? O Economische term voor een aandeel in een koffiebedrijf O Populaire term in Zuid-Europa voor cafeïnevrije koffie O Koffie die speculanten kopen en verkopen en opnieuw kopen en weer verkopen om winst te maken 9. Hoeveel mensen in de wereld leven van de koffieteelt? O 25 miljoen O 10 miljoen O 40 miljoen 10. Welke van de onderstaande uitspraken is waar? O Koffie vermindert het risico op de ziekte van Parkinson met 50 tot 80% O In Tibet zwieren ze een flinke schep boter in hun koffie O Koffie is de meest verhandelde grondstof ter wereld O Belgen zijn de grootste koffiedrinkers ter wereld met gemiddeld 9 kg per jaar Antwoorden Quiz! (met koffie door de Hollanders uit hun kolonie Nederlands-Indië meegebracht) 2. Finland 3. Kenny 4. Gumutindo 5. Omdat prijsstijgingen slechts tijdelijk zijn. Volgend jaar kan de prijs alweer dalen. De instabiliteit van de prijs zorgt ervoor dat boeren niet kunnen investeren in productiemiddelen. Zolang de prijs instabiel is, raakt de crisis niet opgelost. 6. Blue Mountain in Jamaïca 7. Pringels (chips) 8. Koffie die speculanten kopen en verkopen en opnieuw kopen en weer verkopen om winst te maken miljoen 10. Koffie vermindert het risico op de ziekte van Parkinson met 50 tot 80% 10 Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken 11
7 Stellingenspel! Een tweede methodiek bij de dvd Na het bekijken van de dvd kan je een aantal stellingen voorleggen aan de groep. Hieronder geven we drie voorbeeldstellingen. Je kan ze ook formuleren als vragen waar je zelf even over nadenkt. 1. Koffieboeren schakelen best over naar een ander product waar ze een betere prijs voor kunnen krijgen. Diversificatie van producten is een manier voor boeren om het hoofd te bieden aan de prijsschommelingen op de markt. Bovendien maakt het een land minder afhankelijk van één of enkele grondstoffen. Maar overschakelen op een andere grondstof is niet zo eenvoudig als het lijkt. Op middellange termijn zijn de prijsschommelingen dramatisch voor een economische planning. Ethiopië is een goed voorbeeld. In 1998 was de koffieprijs hoog en haalde het land 382 miljoen dollar, ongeveer een tweederde van zijn exportinkomsten, uit koffie. In 2001 bleef daar nog 145 miljoen dollar van over en had Ethiopië plots een derde minder inkomsten. Een koffieplant moet drie jaar groeien vooraleer ze geoogst kan worden. Dat maakt het overschakelen op producten die op de lokale en internationale markt minder voorhanden niet gemakkelijk. De markt verandert sneller dan de koffieplant groeit. De koffieprijs tussen 1975 en Marktregulerende maatregelen zoals productiequota en prijsafspraken moeten de vrije markt binnen de perken houden. De Internationale Koffieakkoorden maakten afspraken over productiequota en de prijs. De akkoorden hielden stand tot Nadat enkele koffieproducerende landen zich niet aan de afspraken hielden en meer koffie uitvoerden dan was afgesproken, werd het koffieakkoord stopgezet. De koffiehandel werd overgeleverd aan de vrije markt, de koffieprijzen bereikten nooit meer het niveau van voor Zoals de grafiek hierboven aangeeft schommelt de koffieprijs zeer sterk. De koffieboer is nooit zeker van zijn inkomen dankzij de wet van vraag en aanbod, speculatie en andere marktverstorende gebeurtenissen. Door de inkomensonzekerheid is het voor kleine boeren onmogelijk om te investeren in betere productiemiddelen of te plannen op lange termijn. Prijsafspraken, en de daarmee gepaard gaande productiequota, zijn marktregulerende maatregelen die de kleine koffieboeren zekerheid van inkomen bezorgen. Een vernieuwing van het Internationaal Koffieakkoord met inbegrip van deze belangrijke maatregelen zou een hele vooruitgang betekenen. 3. Subsidies zijn een goed instrument om de eigen landbouwers te ondersteunen. Regio s die het zich kunnen veroorloven voorzien in subsidies om de lage prijzen voor landbouwers te compenseren. Er is niets mis met subsidies, zolang ze de markt niet verstoren en ze gaan naar de boeren die ze werkelijk nodig hebben. (Ook de kleine boeren in het Noorden hebben het niet altijd gemakkelijk om het hoofd boven water te houden.) Producten van gesubsidieerde boeren in het Noorden, zoals graan, suiker, melk, kippen en vlees, worden tegen spotprijzen of onder de vorm van voedselhulp uitgevoerd naar ontwikkelingslanden. Daar ontwrichten ze op veel plaatsen de lokale markten. Ze zijn immers om meerdere redenen goedkoper: export- of inkomenssubsidies, efficiëntere productie, restproducten die de Europese consument niet lust en daarom naar andere landen worden uitgevoerd. Ontwikkelingslanden hebben niet de mogelijkheid om hun boeren te subsidiëren. Vaak slagen ze er ook niet in om hun markten af te schermen omdat de internationale financiële instellingen van wie ze steun ontvangen hen verplichten een liberaliseringskoers te varen of omdat de liberalisering wordt opgelegd door vrijhandelsakkoorden zoals de EPA s (Economische Partnerschapsakkoorden). Tips Politiek dossier van de campagne Boeren strijden tegen vrijhandel (gratis, bestelnummer 08314) Dit dossier biedt achtergrondinformatie over de campagne Boeren strijden tegen vrijhandel. Wat is er mis met de EPA s en de grondstoffenhandel? Welke zijn onze oplossingen? Welke zijn onze eisen in de campagne? Fototentoonstelling + brochure Een fototentoonstelling, met bijhorende brochure, stelt de campagne kort en kleurrijk voor. De foto s zijn van Marc Goldchstein. Black Gold (dvd) Een documentaire van de Britse filmmakers Nick en Mark Francis toont het gevecht van een man voor eerlijke handel. Die man is Tadesse Meskela van Oromia, onze koffiepartner in Ethiopië. (Engeland, ) Bij de documentaire hoort een lesmap. Hier vind je de meest recente informatie over de campagne en kan je het politiek dossier downloaden. Interessante informatie over Europese landbouwsubsidies en de ontvangers ervan: 12 Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken Verwerkingsmap dvd Veldslag >> Grondstof tot nadenken 13
8
De Afrikaanse boer wordt met uitsterven bedreigd.
De Afrikaanse boer wordt met uitsterven bedreigd. Afrikaanse boeren en boerinnen met uitsterven bedreigd? Je zal maar boer of boerin wezen in Afrika. Je hebt je veld ingezaaid, misschien wat extra meststoffen
Nadere informatieChocomelk. van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! www.oww.be. Handel, uit respect.
Chocomelk van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! > Handel, uit respect. We slaan de brug tussen boeren uit Noord & Zuid! www.oww.be > Kiezen Kiezen voor nóg meer duurzaamheid Oxfam
Nadere informatieAfrika. www.oww.be. > Handel, uit respect. foto: Eric De Mildt
Afrika foto: Eric De Mildt Handel, uit respect. www.oww.be Oxfam- Wereldwinkels gaat Afrikaans Oxfam-Wereldwinkels zet de komende jaren een Afrikaanse bril op. Meer partners in het continent met de grootste
Nadere informatieAfrikaanse boeren en boerinnen met uitsterven bedreigd?
Afrikaanse boeren en boerinnen met uitsterven bedreigd? Je zal maar boer of boerin wezen in Afrika. Je hebt je veld ingezaaid, misschien wat extra meststoffen kunnen kopen. Je bewerkt met veel zorg je
Nadere informatieThema 4 Platteland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. Landbouw. Subsidies van de EU. Onder de loep. Noordwest-Europa.
Meander Samenvatting groep 7 Thema 4 Platteland Samenvatting Landbouw Boeren zijn door het gebruik van kunstmest en machines meer gaan produceren. Ook zijn ze zich steeds meer gaan specialiseren in één
Nadere informatieKoffie. Inhoud. 1.Waar komt koffie vandaan. 1. Waar komt koffie vandaan
Koffie Inhoud 1. Waar komt koffie vandaan 2. Hoe groeit koffie 3. Oogsten 4. Het mengen en branden 5. 10 uur koffietijd 6. Volksdrank 7. De verpakking 8. Cafeïne en cafeïnevrije koffie 9. Koffiemolens
Nadere informatie> Inzet: CO 2 reductie en eerlijke carbonhandel
> Ketenaanpak en -verantwoordelijkheid > Inzet: CO 2 reductie en eerlijke carbonhandel > Doel: boeren ondersteunen bij de impact van klimaatverandering en ontbossing tegen te gaan. Ons klimaat verandert
Nadere informatieBlack Gold. Xxxxx. Regie: Xx Jaar:
Black Gold XXXXX Opdrachtblad Opdrachtenblad Regie: Xx Jaar: 2007 Regie: Nick Francis en Marc Francis Duur: xx Jaar: 2006 Duur: 78 minuten Website: www.blackgoldmovie.com Xxxxx Xxxx 01 XXXXX Leerdoelen
Nadere informatieKoffie. www.oww.be. Handel, uit respect. foto: Eric De Mildt
Koffie foto: Eric De Mildt Handel, uit respect. www.oww.be Struik tussen Kreeft en Steenbok De klacht van Multatuli Bij het begin van het vorige millennium was koffie zeer populair in de Arabische wereld.
Nadere informatieWE FEED THE WORLD. Achtergronden bij. Een film van Erwin Wagenhofer, Oostenrijk, 2005 www.wefeedtheworld.nl
Achtergronden bij WE FEED THE WORLD Een film van Erwin Wagenhofer, Oostenrijk, 2005 www.wefeedtheworld.nl Meer weten over We feed the world? Zelf bijdragen aan een mens-, dier- en milieuvriendelijke landbouw?
Nadere informatieKoffie. Inhoud. 1.Waarom ik heb gekozen voor dit onderwerp. 2.Geschiedenis van de koffie. 1. Waarom ik dit onderwerp heb gekozen
Koffie Inhoud 1. Waarom ik dit onderwerp heb gekozen 2. Geschiedenis van koffie 3. De koffieplant 4. Verbouwen van koffie 5. De koffieplantage 6. De koffiebranderij 7. Koffiesoorten 8. Cafeine 9. Manieren
Nadere informatieVan boon tot koffie.
Van boon tot koffie. Legende. Rond 300 V.Ch. Ontdekte geitenhoeder Kaldi dat zijn geiten, na het eten van bessen van een bepaalde struik, opvallend energiek waren. Een monnik ving dit op en maakte een
Nadere informatieHELP HET FiKSEN. FiKS. Fairtrade in Koffie & Schone Lucht
HELP HET EN Elke dag lekkere koffie? Vandaag nog vanzelfsprekend, straks niet meer. Oogstverliezen doen zich nu al voor op een nieuwe, ongekende schaal. Klimaatverandering is voor kleine boeren een donkere
Nadere informatieDe kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Nadere informatieKiezen voor Fairtrade wordt makkelijker dan ooit! 811, 823, W2, 70-30-38 voortaan ook verkrijgbaar met Fairtrade-garantie!
Kiezen voor Fairtrade wordt makkelijker dan ooit! 811, 823, W2, 70-30-38 voortaan ook verkrijgbaar met Fairtrade-garantie! 811, 823, W2, 70-30-38 voortaan ook verkrijgbaar met Fairtrade-garantie! Meer
Nadere informatie6,1. Werkstuk door een scholier 1153 woorden 3 april keer beoordeeld. Douwe Egberts. Geschiedenis
Werkstuk door een scholier 1153 woorden 3 april 2006 6,1 28 keer beoordeeld Vak Economie Douwe Egberts Geschiedenis In 1753 openen Egberts Douwes en zijn vrouw Akke Thijsses een winkel aan de midstraat
Nadere informatieKoffie Werkstuk van Hugo Thijssen Groep 6 2009 1
Koffie Werkstuk van Hugo Thijssen Groep 6 2009 1 Inhoudsopgave Bladzijde 2 Inleiding Blz. 3 Hoofdstuk 1 : Van koffieplant tot koffieboon Blz. 4 Hoofdstuk 2 : Koffie branden en melangeren Blz. 5 Hoofdstuk
Nadere informatieKoffie. www.oww.be. Handel, uit respect. foto: Eric De Mildt
Koffie foto: Eric De Mildt > Handel, uit respect. www.oww.be De klacht van Multatuli Bij het begin van het vorige millennium was koffie zeer populair in de Arabische wereld. Hij werd er gedronken als een
Nadere informatieLEVEN ZONDER KOFFIE? HELP HET FiKSEN
LEVEN ZONDER KOFFIE? HELP HET FiKSEN KOFFIE IN GEVAAR Elke dag lekkere koffie? Vandaag nog vanzelfsprekend, straks niet meer. Oogstverliezen doen zich nu al voor op een nieuwe, ongekende schaal. Klimaatverandering
Nadere informatieInternationale wegen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 September 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73828 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieSamenvatting Economie H1, paragraaf 1 t/m 7, de Samenleving
Samenvatting Economie H1, paragraaf 1 t/m 7, de Samenleving Samenvatting door Jiske 1820 woorden 26 juni 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO 1.1 Hoe belangrijk is de wereld voor Nederland?
Nadere informatieNigeria. 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria
Nigeria 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria Marèl Smit & Anne Jekel H3T3 1.Bevolking en welvaart in Nigeria Nigeria
Nadere informatieWatwaaromwiehoe. voorstelling. Handel, uit respect. oww.be
Watwaaromwiehoe voorstelling > Handel, uit respect. oww.be 200 winkels van eerlijke handel Heb JIJ er s morgens al eens bij stilgestaan wie er achter die lekkere kop koffie zit? Of waar je vers gestreken
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-BB 2004
Examenopgaven VMBO-BB 2004 tijdvak 2 dinsdag 22 juni 11.30 13.00 uur ECONOMIE CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit
Nadere informatieMax Havelaar: 25 jaar ontwikkeling. Persontmoeting 28 augustus 2014 Lily Deforce Directeur
Max Havelaar: 25 jaar ontwikkeling Persontmoeting 28 augustus 2014 Lily Deforce Directeur Agenda 25 jaar Fairtrade: van de boer in het Zuiden tot op ons bord - Evolutie van 1989 tot 2014 - Trade not aid
Nadere informatieBiologische & Fairtrade koffie
Alles wat er met de koffieboon gebeurt, van het begin bij het telen tot en met het koffiezetten, beïnvloedt de smaak. Onze reden om te kiezen voor - biologisch geteelde - koffiebonen. Wat goed is voor
Nadere informatieHandleiding. om met de film te werken in de klas. Doelgroep: derde graad secundair onderwijs (ASO, TSO)
Handleiding om met de film te werken in de klas Doelgroep: derde graad secundair onderwijs (ASO, TSO) 2. Boeren strijden tegen vrijhandel 1. Link met de vakoverschrijdende eindtermen secundair onderwijs
Nadere informatieHET ZWARTE GOUD. Concentratie in de koffieketen is nefast voor de producent én de consument 2 KOFFIE 3
KOFFIE VERKEERD 1 HET ZWARTE GOUD Ik sta op, nog niet wakker. Ik strompel door het huis als een stakker. Maar ondanks alles vind ik mijn doel, op het gevoel. Ja ik ben een gebruiker, het pure spul, dus
Nadere informatieik deel daar wordt iedereen beter van eten
daar wordt iedereen beter van eten 1 Achtergrond 2 Onderzoek en Reflectie 3 Acties 4 Activiteiten in het Schooljaar ikdeel.be Een project van Met de steun van De Vlaamse overheid kan niet verantwoordelijk
Nadere informatieAntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs
ntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs Vraag 1: Zoek op de kaart van Nijmegen op welke straten er nog meer een naam hebben met een kolonie erin. Vraag 2a: Gezegde of spreekwoord met peper Vraag
Nadere informatieEn de boerin uit Namibië? (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig)
En de boerin uit Namibië? (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig) In een rollenspel ervaren de deelnemers de invloed van beleidsbeslissingen in het ene land op het leven van mensen in een ander land. De meerderheid
Nadere informatieBIJLAGE 1 3/4. (c)2001 Roemers, Martin
BIJLAGE 1 1/4 BIJLAGE 1 2/4 BIJLAGE 1 3/4 (c)2001 Roemers, Martin BIJLAGE 1 4/4 BIJLAGE 2 4 KOFFIEMERKEN/10 LOGO S 5 De vier grootste koffi ebedrijven in de wereld zijn Sara Lee, Kraft, Nestlé en Procter
Nadere informatieLes 1 Van koffieboon tot pakje koffie
Les 1 Van koffieboon tot pakje koffie VAKKEN PAV, Humane Wetenschappen, Aardrijkskunde DOELSTELLINGEN EN EINDTERMEN Gemeenschappelijke stam De leerlingen brengen belangrijke elementen van communicatief
Nadere informatieParagraaf 4: Kansen voor Afrika. Waarom blijft de ontwikkeling van Afrika achter bij die van andere gebieden in de wereld?
Paragraaf 4: Kansen voor Afrika. Waarom blijft de ontwikkeling van Afrika achter bij die van andere gebieden in de wereld? Opdracht 1: Bestudeer de tekst op blz 20 en maak daarvan hier onder een samenvatting.
Nadere informatiefoto: Tineke D haese Prijsopbouw Handel, uit respect. Handel, uit respect.
De relativiteit van een prijsopbouw De prijsopbouw van een Oxfam Fairtradeproduct publiceren is een moeilijke evenwichtsoefening. Ten eerste zijn prijsopbouwen erg tijdsgebonden. De marktprijs van een
Nadere informatieAntwoorden Economie Handel
Antwoorden Economie Handel Antwoorden door een scholier 973 woorden 14 april 2004 4,8 61 keer beoordeeld Vak Economie Begrippen: Open Economie: Bijvoorbeeld: Nederland exporteert veel goederen en diensten
Nadere informatiepdf05 GEMEENSCHAPPELIJK LANDBOUWBELEID in de EU
pdf05 GEMEENSCHAPPELIJK LANDBOUWBELEID in de EU MARKT- en PRIJSBELEID Het gemeenschappelijk landbouwbeleid beoogt o.a. de agrarische bevolking een redelijk inkomen te verschaffen en de consumenten te verzekeren
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Biologische producten en duurzame keurmerken Wij kochten in 2014 voor iets meer dan 1 miljard euro aan biologische producten. Dat is een groei van 6% ten opzichte van 2013. We worden steeds bewuster en
Nadere informatieEERLIJKE HANDEL OF FAIR TRADE? WAT?
EERLIJKE HANDEL OF FAIR TRADE? We staan niet stil bij wat er elke dag op ons bord ligt. En toch dragen vele ingrediënten een heel verhaal met zich mee. Sommige producten hebben de halve wereld afgereisd.
Nadere informatieLees het verhaal over master Roelof en slaaf Tomboy (deel 1).
Lees het verhaal over master Roelof en slaaf Tomboy (deel 1). Kijk, een schip uit Amerika, Amerika is een nu een vrij land. Zie jij de blanke jongen? Hij heet Roelof. Roelof is de zoon van de gouverneur.
Nadere informatieFOCUS 3,99. De koffie van uw keuze altijd voor de laagste prijs. Nieuw
FOCUS De koffie van uw keuze altijd voor de laagste prijs Nieuw Graindor Intense Volle en evenwichtige koffie met een intense smaak. 7,98 /kg 3,99 Rode Prijzen en Extra-kortingen geldig van 8/10 t.e.m.
Nadere informatie2015 D Essentie Koffie, Thee & Meer Bergstraat 69, 2220 Heist-op-den-berg
Koffie Lijst 2015 D Essentie Koffie, Thee & Meer Bergstraat 69, 2220 Heist-op-den-berg dessentie.com Inhoud " Milde Koffies 2 Sterkere koffies 3 Espresso Koffies 4 Exclusieve Koffies 5 2015 D Essentie
Nadere informatieInternationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan?
Internationale handel H7 1 Waar komt het vandaan? Economie voor het vmbo (tot 8,35 m.) Internationale handel Importeren = invoeren (betalen) Exporteren = uitvoeren (verdienen) Waarom importeren: Meer keuze
Nadere informatieExamen economie thema 2 deel 1 Theorie thema 2: Produceren voor de wereldmarkt
Examen economie thema 2 deel 1 Theorie thema 2: Produceren voor de wereldmarkt Door: F. De Smyter en P. Holvoet 1. Geef een correcte omschrijving van de volgende economische begrippen: a) Globalisering:.
Nadere informatie- Case study Onderzoek van een bepaald, bijzonder geval. Het gaat bij een case study altijd om concrete activiteiten of individuele personen.
- ACS-landen Voormalige koloniën van landen in Europa gelegen in Afrika, de Caraïben en de Stille Oceaan. Vertaling van de internationaal gehanteerde term ACP countries (African, Carribean and Pacific
Nadere informatie2. From Dinah with love - Het stellingenspel: Stellingen met toelichting voor de leerkracht
2. From Dinah with love - Het stellingenspel: Stellingen met toelichting voor de leerkracht 1. De mensen in het Zuiden zijn arm. Eigen schuld, dikke bult! Ze werken niet hard genoeg. Vanaf het einde van
Nadere informatiePerfecte Espresso. 10 tips voor een perfecte espresso
10 tips voor een perfecte espresso Pagina 1 10 tips voor een perfecte espresso Veel mensen houden van goede koffie en gaan over tot de aanschaf van een espressomachine om ook thuis lekkere koffie drinken.
Nadere informatieDatum 18 juni 2015 Betreft Beantwoording vragen van de leden Jasper Van Dijk en Smaling (SP) over het bericht TTIP tast gezondheid EU aan
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2015Z07933 Datum 18 juni
Nadere informatieDe geschiedenis van een bakje troost
Centrum Basiseducatie Brusselleer Oefenmap lezen en schrijven p. 1 Koffie De geschiedenis van een bakje troost Koffie. Velen drinken het elke dag. 's Morgens staat al een kopje te dampen. En de rest van
Nadere informatieDe fiche ligt op het bureau van
Economie Landbouw DE BOER DIE STERFT Als het tij niet snel keert, zullen er zich dit najaar grote drama s afspelen bij de boeren. De Vlaamse landbouw zit midden in de diepste crisis uit de geschiedenis.
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieDe groene kant van de zwarte motor. maas coffee. your green selection.
De groene kant van de zwarte motor. maas coffee. your green selection. Uw footprint met MAAS International Duurzame koffie Introductie Het onderwerp duurzaamheid is zo breed dat velen door de bomen het
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Franse Revolutie
Werkstuk Geschiedenis Franse Revolutie Werkstuk door een scholier 2119 woorden 15 april 2004 4,1 38 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding In nu volgend werkstuk ga ik proberen de vraag: Ging het slecht
Nadere informatieInternationaal inkoopbeleid voor duurzame koffie
Internationaal inkoopbeleid voor duurzame koffie Stand: juli 2016 Onze visie Eenvoudig, verantwoordelijk, betrouwbaar: al meer dan 100 jaar liggen traditionele handelswaarden ten grondslag aan het succes
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieInternationale varkensvleesmarkt 2012-2013
Internationale varkensvleesmarkt 212-213 In december 212 vond de jaarlijkse conferentie van de GIRA Meat Club plaats. GIRA is een marktonderzoeksbureau, dat aan het einde van elk jaar een inschatting maakt
Nadere informatieKoffie en Carbon in Mexico
Koffie en Carbon in Mexico Project voorstel van Solidaridad Oktober 2016 Uit de studie die Hesselink heeft laten uitvoeren door Ecofys, blijkt dat de CO2-voetafdruk van koffie voor 14% bij de plantage
Nadere informatieOekraïne (foto s zijn terug te vinden op www.liba.be)
Landbouw in Oekraïne 12/05/2011 Oekraïne (foto s zijn terug te vinden op www.liba.be) Oekraïne is groter dan elk land van de EU. De goede ligging van het land, gecombineerd met de vruchtbare bodems, geeft
Nadere informatieOntwikkelingssamenwerking vmbo-kgt34
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 24 August 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/73827 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieLTO- minimelkmarktbericht 21 maart 2013, Klaas Johan Osinga
LTO- minimelkmarktbericht 21 maart 2013, Klaas Johan Osinga Vraag In de laatste zes maanden was er steeds zoveel slecht nieuws over de economische groei, dat dit de consumptiegroei deed stagneren. In de
Nadere informatieWelke oude en nieuwe beperkingen houden de melkproductie op het spoor?
Welke oude en nieuwe beperkingen houden de melkproductie op het spoor? Erwin Wauters Senior Onderzoeker Melle, 27 maart 2015 WAT IS DE VRAAG EIGENLIJK Wat na de quota Wit goud of zwarte sneeuw?* De meningen
Nadere informatieKOFFIE. 1. De plant. Hoe ziet de plant er uit?
KOFFIE 1. De plant Hoe ziet de plant er uit? Koffie is een houtige struik en is altijd groen. Hij wordt gemiddeld 70 jaar oud. De gecultiveerde soorten zijn struiken die tot 3,5 meter hoog worden. De andere
Nadere informatiePLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA
PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA 0 Lesschema 1 WAT IS PLANTAGELANDBOUW? 1.1 Bestudeer de afbeeldingen en satellietbeelden van plantages 1.2 Input, proces en output 2 WAAR DOET MEN AAN PLANTAGELANDBOUW?
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl economie 2011 - II
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. MINpunten 1 maximumscore 1 2 / 6 x 100 % = 33,3% 2 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste reden: Klantenbinding:
Nadere informatie6.7. Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni keer beoordeeld. Inhoudsopgave
Praktische-opdracht door een scholier 1921 woorden 23 juni 2005 6.7 110 keer beoordeeld Vak Economie Inhoudsopgave - Inleiding (Waarom heb ik voor dit onderwerp gekozen, hoofd- en deelvragen.) 1. Hoe komt
Nadere informatieIk werp mij niet op als pleitbezorger van een economische sector.
Directie Internationale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EK 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 7 september 2007 2060724810 IZ. 2007/2013
Nadere informatieVraag en Aanbod in de Goudmarkt
Vraag en Aanbod in de Goudmarkt Beleggen in goud is een populair onderwerp sinds de financiële crisis zijn intrede heeft gedaan. In 2011 bereikte de goudprijs een all time high van $1900 per troy ounce.
Nadere informatieUSD / 1.16 1.15 1.14 1.13 1.12 1.11
Energiemarktanalyse Groenten & Fruit door Powerhouse Marktprijzen Macro-economie Markten in mineur Afgelopen week De angst voor een wereldwijde economische vertraging is weer toegenomen na een slechte
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatiePartnerfonds. Fonds voor duurzame economische ontwikkeling in het Zuiden. Beheerscomité
Partnerfonds Fonds voor duurzame economische ontwikkeling in het Zuiden Beheerscomité Partnerfonds: een voorstelling Context: Oxfam-Wereldwinkels Missie & motto Hoe ondersteunen we? Wie ondersteunen we?
Nadere informatieOikoVisie INVESTEREN IN FAIRRUKKELIJKE KOFFIE. Oikocredit behoudt focus op kleinschalige boeren
OikoVisie INVESTEREN IN FAIRRUKKELIJKE KOFFIE Oikocredit behoudt focus op kleinschalige boeren Fair(rukkelijk)e koffie uit Rwanda Koffie. De een houdt van een straffe bak, de ander lust hem liever mild.
Nadere informatieEUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument GEZAMENLIJKE ONTWERPRESOLUTIE. ingediend overeenkomstig artikel 37, lid 4 van het Reglement door
EUROPEES PARLEMENT 1999 Zittingsdocument 2004 9 april 2003 B5-0226/2003 } B5-0227/2003 } B5-0228/2003 } B5-0229/2003 } B5-0230/2003 } B5-0231/2003 } RC1 GEZAMEIJKE ONTWERPRESOLUTIE ingediend overeenkomstig
Nadere informatieWerkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die
Nadere informatie6,2. Werkstuk door een scholier 1726 woorden 7 januari keer beoordeeld. 10 kenmerken over de mate van ontwikkeling van een land:
Werkstuk door een scholier 1726 woorden 7 januari 2003 6,2 191 keer beoordeeld Vak Economie 10 kenmerken over de mate van ontwikkeling van een land: 1. BNP uitgedrukt in US Dollars per inwoners. 2. Geboortecijfer
Nadere informatieRabobank Food & Agri. Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? Kwartaalbericht Varkens Q3 2015
Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q3 2015 Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? De Rabobank verwacht een moeizaam derde kwartaal voor de Nederlandse varkenssector. Aan het einde
Nadere informatieFAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade
Wat is Fairtrade EERLIJKE HANDEL STAAT VOOROP KEURMERK INTERNATIONALE SAMENWERKING HANDEL GEMEENTE DUURZAAMHEID Een beter leven Met Fairtrade krijgen boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een eerlijke
Nadere informatieEcobel. Een reis doorheen de evolutie van de consumptie en de productie in België
Ecobel Een reis doorheen de evolutie van de consumptie en de productie in België BELvue museum Paleizenplein 7 1000 Brussel t: +32 (0)2 500 45 54 info@belvue.be www.belvue.be Het BELvue is een project
Nadere informatieOntwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015
Ontwikkeling in de melkmarkt 21/04/2015 Melk- en voermarkt kort samengevat Vooruitzichten voor de melkmarkt zijn pover tot aan de zomer De melkmarkt is in de ban van het einde van de melkquotering o Afwachtende
Nadere informatieRemediëringstaak: Vraag en aanbod
Remediëringstaak: Vraag en aanbod Oefening 1: a. Stijging olieprijs blijft beperkt. Je moet een grafiek tekenen waarin je je aanbod naar links laat verschuiven (aanbod daalt) (wegens pijpleidingen die
Nadere informatieBiologisch & Fairtrade Ethiopië Sidamo I Coffee Mocha Espresso Classico I Espresso Selection
Private Label Biologisch & Fairtrade Ethiopië Sidamo I Coffee Mocha Espresso Classico I Espresso Selection LEVERINGS- & VERKOOPSVOORWAARDEN BTW: 6% inbegrepen, bestellingen zijn contant betaalbaar, of
Nadere informatieRabobank Food & Agri. Druk op varkensvleesmarkt blijft. Kwartaalbericht Varkens Q2 2015
Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q2 2015 Druk op varkensvleesmarkt blijft De vooruitzichten voor de Nederlandse varkenshouderij voor het tweede kwartaal 2015 blijven mager. Ondanks de seizoensmatige
Nadere informatieEvolutie van de Belgische voorraden
Evolutie van de Belgische voorraden 2012-2013 V. De Blauwer (Inagro), D. Florins (FIWAP), P. Lebrun (FIWAP) Samenvatting Jaarlijks houden FIWAP, CARAH, PCA en Inagro een enquête om de evolutie van de aardappelvoorraden
Nadere informatieDEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F
DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus 40 1030 BRUSSEL T 02 552 77 05 F 02 552 77 01 www.vlaanderen.be VERSLAG BEHEERSCOMITÉ VARKENS 19 SEPTEMBER 2018 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Nadere informatieHieronder volgt een chronologisch overzicht van de ontwikkelingen van de handelsstromen. Verder in dit werkstuk
Werkstuk door een scholier 1433 woorden 1 november 2017 7 6 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Inleiding; Wat zijn handelsstromen? Wat zijn kolonies? Chronologisch
Nadere informatiefor the greater good
EEN SUPER LEKKERE KOP KOFFIE VOOR SLECHTS 0,20? DAT ALLEEN AL IS EEN GOEDE REDEN OM TE KIEZEN VOOR SOCIAL IMPACT COFFEE. MAAR ER IS MEER. DRINK ONZE KOFFIE, EN JE DOET TEVENS IETS GOEDS VOOR ANDEREN. VOOR
Nadere informatieBlack Gold. Xxxxx. Regie: Xx. Jaar: Regie: Nick Francis 2007 en Marc Francis
Black Gold XXXXX Opdrachtblad Docentenhandleiding Jaar: Regie: Nick Francis 2007 en Marc Francis Jaar: 2006 78 minuten Website: www.blackgoldmovie.com Xx 01 XXXXX Inhoud Opdrachtblad Inleiding en leerdoelen
Nadere informatieDuurzaamheid van boon tot kop
Duurzaamheid van boon tot kop Inhoud Wat is Het Waarom zijn wij Het Plan? Het Plan in de praktijk verantwoorde landbouw verantwoorde productie verantwoorde consumptie Plan gestart? Elk kopje koffie vertelt
Nadere informatieIn Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken.
DE ZUIVELSECTOR > Inleiding In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken. De zuivelsector is belangrijk voor de Nederlandse
Nadere informatieOVER REDBEANS. Onze Beanmachine en onze koffies horen bij elkaar, zo kunnen wij jou echt laten ervaren hoe koffie moet smaken.
JUST PERFECT OVER REDBEANS Redbeans staat voor passie, design en kwaliteit. Wij volgen niet de gebaande paden, maar willen onze nek uitsteken en iets bijzonders neerzetten. Waar anderen stoppen, gaan we
Nadere informatieSpirit AeroSystems Holdings Inc.
TIP 3: Spirit AeroSystems Holdings Inc. Beurs Land Ticker Symbol ISIN Code Sector New York Stock Exchange Verenigde Staten SPR US8485741099 Industrial Goods - Aerospace/Defense Products & Services Spirit
Nadere informatieEconomisten zeggen: eerlijke prijs bestaat niet, of is prijs wat markt bepaalt.
Goed geboerd Verslag plenair gedeelte, 20.30u-21.30u Welkom Inleiding door Gedeputeerde Naeyaert Voorstelling van de panelleden Joost Dessein, professor Santiago Servantes, Fillipijnse melkcoöperatieve
Nadere informatieHet geheim. van finesse. www.cafeami.nl
Het geheim van finesse www.cafeami.nl Sterk concept voor de horeca Er gaat geen dag voorbij zonder dat er een kop koffie wordt geschonken. TopClass Group biedt met Café Ami een onderscheidend koffieconcept
Nadere informatieChange the world shopping
Change the world shopping V.U./E.R.: Erik Devogelaere, Hoogstraat 35 E, 3360 Bierbeek, België - Belgique Op een plezierige manier de wereld veranderen Kies voor eerlijke kwaliteitsproducten Het hoeft
Nadere informatieENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018
ENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018 Augustus 2018 ivox Over het onderzoek Online onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau ivox in opdracht van Enabel tussen 8 en 29 augustus 2018 bij 1.000 Belgen
Nadere informatieKruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep
Nadere informatieBijlage HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1. Bronnenboekje. HA-0131-a-17-1-b
Bijlage HAVO 2017 tijdvak 1 aardrijkskunde Bronnenboekje HA-0131-a-17-1-b Wereld Opgave 1 Wereldkoffiemarkt Van koffieboon tot kopje koffie In de productieketen van koffie is een aantal stappen te onderscheiden:
Nadere informatieDe voedselketenles LES 1 VRAAG: Waarom denk jij dat het erg is dat er soms eten weggegooid wordt?
VRAAG: Waarom denk jij dat het erg is dat er soms eten weggegooid wordt? 1 Hoe denk je dat de aardbeienjam op jouw boterham terecht is gekomen? Wat is er allemaal nodig om die aardbeienjam op jouw boterham
Nadere informatieENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018
ENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018 Augustus 2018 ivox Over het onderzoek Online onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau ivox in opdracht van Enabel tussen 8 en 29 augustus 2018 bij 1.000 Belgen
Nadere informatieDEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F
DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus 40 1030 BRUSSEL T 02 552 77 05 F 02 552 77 01 www.vlaanderen.be VERSLAG BEHEERSCOMITÉ VARKENS 18 OKTOBER 2018 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Nadere informatie