Economisten zeggen: eerlijke prijs bestaat niet, of is prijs wat markt bepaalt.

Transcriptie

1 Goed geboerd Verslag plenair gedeelte, 20.30u-21.30u Welkom Inleiding door Gedeputeerde Naeyaert Voorstelling van de panelleden Joost Dessein, professor Santiago Servantes, Fillipijnse melkcoöperatieve Filip Vermeulen, biologisch tuinbouwbedrijf Jan Wallays, melkveehouder Gesprek Hoe komt het dat de prijs niet altijd eerlijk is? Economisten zeggen: eerlijke prijs bestaat niet, of is prijs wat markt bepaalt. Maar eigenlijk moeilijke vraag omdat het een normatief begrip is. Het zou gemakkelijker zijn om te zeggen het moet een prijs zijn die respect toont voor iedereen die er iets in gedaan? Dus dan wordt de vraag: waarom krijgt landbouwer te weinig? En dan is het antwoord klaar en duidelijke: omdat hij zelf de prijs niet kan bepalen. Waarom niet? Vraagstuk van machtsconcentratie. Tunnel van heel beperkt aantal mensen die opkopen. Die middleman bepalen prijs van opkopen én van verkopen. Is korte keten dan het antwoord? Niet per se, afhankelijk van wie de prijs bepaalt. Een definitie en duidelijke afspraken bepalen of korte keten duurzaam is. Belangrijke elementen: -landbouwer bepaalt (mee) de prijs (ook koper of consument) -transparantie over wie welk deel van dat geld krijgt -in België (anders dan het zuiden): de retailers

2 Familiale landbouw of industriële landbouw? Geen of-of verhaal. We moeten kiezen voor professionele landbouw: het moet duurzaam zijn (voldoen aan verschillende maatschappelijke normen: kwaliteit, milieuvriendelijk, ) maar ook rendabel zijn. En dan kan het elke schaalgrootte hebben. Familiale landbouw staat onder druk. Dat heeft te maken met de markt, maar ook met de landbouwers zelf die zich niet kunnen schikken naar de verwachtingen van de markt van vandaag. En dan kan je schuiven in de richting van grote industriële landbouw of van kleinschaligheid. Maar beiden zouden duurzaam moeten zijn. Mondiaal verhaal In Europa sterke subsidies, is dat eerlijk? We kennen niet altijd het juiste verhaal: niet alle sectoren worden gesubsidieerd, sommige wel, sommige niet; het gaat ook niet meer om de boterbergen en zo, Maar het is wel zo dat subsidies de markt ontwrichten. Het wordt oneerlijk als het speelveld niet gelijk is mondiaal: zowel toegang tot subsidies moeten gelijk zijn als ook de handelsafspraken moeten gelijk zijn. Creëren we een wereld van protectionisme voor de Europese landbouw? Ja, in zekere mate wel. Protectionisme, beschermen, is niet altijd negatief. Wel als het anderen uitsluit. Maar subsidies kunnen ook sectoren in stand houden die misschien niet meer in stand moeten gehouden worden (en dan gaat het niet per se over de voedingssector). What about importheffingen voor niet-duurzame producten? Kan zelfde effect hebben. Maar klimaat is ook niet zaligmakend. Je kan, op basis van klimaat, voorwaarden opstellen waardoor pakweg 90% van de landbouwers in het zuiden uit de markt gespeeld worden. Hoe zit de prijszetting van melk in België? Prijszetting van de melk? Het is inderdaad moeilijk om eerlijke prijs te stellen. Kan goede prijs volgens de markt krijgen maar slechte prijs zijn. Hoe zit dat in de Filipijnen met de prijszetting van de melk? Overheid: geen subsidies. Vroeger zware belasting, maar nu niet meer (1 beest kopen is 1 beest betalen). Prijs wordt bepaald door aanbod en vraag. Prijs momenteel in de Filipijnen hoger dan in België voor een liter melk. Filipijnen is een vragende markt, België niet. Slechst 1% van de melk wordt lokaal geproduceerd. Meestal wordt melk ingevoerd in poedervorm, kaas, chocolade, zuivelproducten,

3 Hoe zit het in de biolandbouw? Verkoop in verschillende richtingen; korte keten, collega s, horeca. Maar ook groothandel. Er wordt ook teeltplan opgemaakt (op basis van de vraag, contact opnemen met afnemers) Vroeger werd ook aan supermarkten geleverd, maar nu veel diverse afnemers: middelgrote spelers, horeca, korte keten, Dat biedt veel meer zekerheid maar ook veel meer werk. Ervaring met leveren aan bioplanet: dat is niet zo simpel. Vb. druiven, maar die zijn uit de winkel gewerkt door goedkopere Italiaanse biologische druiven. Prijszetting gebeurt ook door groothandel. Opletten met de formulering: eenvoudige bioboer. Zeer complex werk. Levering rechtstreeks aan retail? Een aantal mensen hebben goede ervaringen met start met levering aan retail. Maar het blijft delicaat: het kan een periode goed gaan, maar het risico op verschuivingen in het aanbod, de vraag en de concurrentie blijven groot wat op elk moment kan leiden tot eenzijdige stopzetting van contracten of (plots) sterk dalende vraag. Het blijft opletten voor monopolie. Kanttekening: positieve evolutie dat retailers proberen te werken aan een positievere relatie met de producenten. Ze willen zich meer dan vroeger profileren als zijnde duurzaam, met risico op greenwashing. Ze zijn ook aan het zoeken, maar het blijft risicovol wat betreft prijszetting naar de boeren. Noord en zuid: boeren in de problemen want wereldbevolking stijgt. Maar de vraag is of er meer productie nodig is? Of ligt het antwoord in andere handel en marktrelaties? Gecombineerd met het soort producten? Vb. 40% van schoolmaaltijden worden weggegooid, 1/3 de van het eten in Gambia bederft tussen productie en de markt. De meerwaarde van verwerken van producten moet gebeuren in het land zelf. Vb. tabak uit Malawi, die volledig onbewerkt uitgevoerd wordt, terwijl de meerwaarde gecreëerd wordt bij het produceren van sigaretten, wat elders gebeurt. Of vb. in Oeganda wordt enkel de slechte thee ter plekke geconsumeerd, de rest wordt uitgevoerd in en het buitenland verwerkt. Deel van het antwoord zijn lokale markten; ook als dat dan 300 kilometer. Het is niet systematisch maar systemisch. Eigenlijk moet je er systeem-fouten eruit kunnen halen. Fair Trade Gemeenten? Potentieel van FTG zit hierin. Niet zozeer door iets meer fair trade aan te kopen; maar vooral door het signaal dat je geeft. Een niche kan het systeem triggeren om te veranderen.

4 Uiteraard moeten landbouwers ook meer marktgericht kunnen veranderen. Dat is een heel grote uitdaging. Gigantische taak voor landbouwonderwijs. Wat met de consument? Als beleidsmaker moet je de consument bij de hand nemen om ze naar de juiste producten te leiden. Ze doen het niet uit zichzelf. Vb: gloeilampen mogen ook niet meer. Dat kan ook met voedsel. Biedt het gewoon niet meer aan in scholen, Do what you preach! Moest de overheid zelf in al zijn eigen restaurants voor eerlijke prijzen en voeding gaan, zou prachtig voorbeeld zijn. Consument beïnvloeden kan enkel via educatie. Coöperatieves? Coöperatieves geven ook deel van het antwoord. Transparantie is verzekerd. Door grotere schaalgrootte heb je toch meer gewicht. Niet zozeer in prjis, maar ze zetten je vb minder rap buiten. Er zijn in de coöperatieve zijn er ook een aantal boeren die op korte keten richten; en ze hebben zekerheid dat de rest opgenomen wordt. Mondiaal? Filipijnen: in de Aziatische markt is het de regel dat import gratis is. Dat maakt het heel moeilijk om concurrentieel te zijn. Dan zijn eigenlijk subsidies nodig om dat te compenseren. Er wordt nu wel een melkprogramma opgezet. Biologische landbouw: grote prijsverschillen. Maar het zijn niet de landbouwers die ervan profiteren, maar de middleman. Veel vergelijkingen met Europa (context lijkt verschillend): -markt is ook ontregeld -landbouwen overal zwaar labeur -strijd tegen de middleman en tegen de markt is dezelfde -moeilijkheid om coöperatie op te richten, te behouden en te bestendigen tegen te groot worden Welke meerwaarde heeft een FTG wereldwijd? -waar ook ter wereld kan je het signaal geven hey, we zijn er voor jullie -voorbeeldfunctie

5 -de gemeenten zijn zich ook aan het verenigen (zowel fair trade, als voedselstrategie global pact): politieke hefboom + uitwisselen van expertise. Bovendien leren steden uit het Noorden ook echt van steden uit het Zuiden, wat boeiend en hoopgevend is. Uitgeleide door schepen De fauw