Raads inforrnatiebrief

Transcriptie

1 gemeente Eindhoven Raadsnummer zo. R39I2. OOI Inboeknummer robstorsrr Dossiernummer os6.4or g september zozo Raads inforrnatiebrief Betreft onderzoek "Creatieve Industrie en Design Eindhoven" Inleiding Bij motie (M16) heeft de Raad het college op 30 juni 2009 verzocht informatie te verschaffen over de werkelijke omvang van de werkgelegenheid in de creatieve sector en de mogelijkheden tot (economische) verankering van design in de stad. Op 29 september 2009 is uw raad per raadsinformatiebrief geinformeerd over de resultaten van een eerste inventarisatie door de sector Economie R Cultuur. Llit deze inventarisatie bleek de omvang van de werkgelegenheid in de creatieve industrie en de sector design voor het College op dat moment nog niet onomstotelijk vast te stellen. Op basis van deze eerste inventarisatie is besloten een nader kwantitatief onderzoek uit te laten voeren om de economische bijdrage van design duidelijker en eenduidiger te onderbouwen. E.e.a. in nauw overleg met de Stichting Brainport. Landelijk worden door diverse (overheids)instanties verschillende afbakeningsregels gehanteerd. De creatieve sector is een moeilijk af te bakenen sector, inherent aan de veelheid en aard van de activiteiten en het feit dat veel designers "onzichtbaar" zijn want vervat in indicatoren als de industrie (Philips Design), meubelbedrijven (bijv. Piet Hein Eek), etc... Besloten is een objectief en gerenommeerd onderzoeksbureau in te schakelen om tot een voor Eindhoven bruikbare afbakening te komen en een monitor te ontwikkelen. Het bureau dat hiervoor is geselecteerd is "Research voor Beleid" omdat dit bureau ook voor het rijk het onderzoek heeft uitgevoerd naar de landelijke creatieve industrie. In de monitor zijn de ontwikkelingen in de creatieve sector en de designsector in Eindhoven in de periode opgenomen. Deze ontwikkelingen worden vergeleken met landelijke ontwikkelingen (G4) alsmede met die in de provincie (B5). Parallel aan het Eindhovense onderzoek is op landelijk niveau een grootschalig kwalitatief onderzoek uitgevoerd door de Rotterdam School of Management

2 Raadsnummer (RSM) en de TU Delft in opdracht van de Brancheorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) en het ministerie van Economische Zaken. Dit onderzoek dat op 30 juni j.l. openbaar werd gemaakt, richtte zich op de effectiviteit van Design: de invloed van (het gebruik van) design op bedrijfsprestaties. Ook dit onderzoek wordt u hierbij ter inzage gelegd. Besluit van college van burgemeester en wethouders Wij hebben besloten Motie M16 hiermee als afgehandeld te beschouwen. Argumenten 1a.1 Afbakening Creatieve Industrie en Design Bij de afbakening van de Creatieve Industrie is aangesloten op de definitie zoals toegepast door het rijk inzake hun beleid "De waarde van Creatie". Er wordt van drie hoofdfuncties uitgegaan: Kunsten, Media en Entertainment en Creatief Zakelijke Dienstverlening. Om specifieke ontwikkelingen op het gebied van design in Eindhoven te kunnen volgen zijn cijfers over de creatieve industrie als geheel te breed. Om deze reden is specifiek voor design een afbakening ontworpen, afgeleid van eerder onderzoek (door het sectorinstituut voor design en mode, Premsela) naar aantallen vormgevers in sectoren. Naast de kern van de designsector, de vormgeving (tevens onderdeel van de definitie creatieve industrie, creatief zakelijke dienstverlening), worden ook sectoren met een herkenbare hoeveelheid vormgevers tot de designsector in Eindhoven gerekend. Het onderzoek schets dan ook de cijfers zowel voor de creatieve sector en de designsector los van elkaar, alsmede voor beide sectoren gecombineerd (waarbij sprake is van overlap). 1a.2 Onderzoek betreft uitsluitend de stad Eindhoven Het onderzoek omschrijft de economische toegevoegde waarde van de creatieve industrie en design in de stad Eindhoven. De werkgelegenheid creatieve industrie en design in de directe (brainport)regio is hier niet in meegenomen. 1a.3 Directe enindirecte economische bijdrage In de monitor (het onderzoek) wordt de economische bijdrage van de creatieve- en design sectoren geschetst. Naast de directe werkgelegenheid zorgen de creatieve industrie en de designsector in Eindhoven ook voor werkgelegenheid in andere sectoren. Vanwege deze indirecte werkgelegenheid is het belang van deze sectoren groter dan alleen de toegevoegde waarde en werkgelegenheid in de eigen sector. Deze indirecte werkgelegenheid is echter niet uit registraties af te leiden. Er is een meetmethode ontwikkeld die een schatting maakt van deze omvang. 1a.4 Moni tori ng van ontwikkelingen mogelijk

3 Raadsnummer De door "Research voor beleid" ontwikkelde monitor stelt het college in staat de economische ontwikkelingen in de creatieve industrie en de designsector te blijven volgen. 1b.1 Het gebruik van Design heeft een significanteinvloed op de bedrij fsprestati es van ondernemingen Uit het landelijk onderzoek naar de effectiviteit van Design blijkt het succes van een nieuw product groter is, als tijdens de ontwikkelingsfase veel aandacht aan design wordt besteed en als ontwerpers bij de ontwikkeling van het product worden betrokken. De betrokkenheid van ontwerpers bij de ontwikkeling van website en huisstijl versterkt het bedrijfsimago. Succesvolle producten en een sterker bedrijfsimago resulteren vervolgens in betere bedrijfsprestaties. Zo blijkt uit een grootschalig landelijk onderzoek in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en de Brancheorganisatie Nederlandse Ontwerpers. 1c.1 De onderzoeksresulta ten ondersteunen de belei dskeuzes ten aanzien van de crea ti eve industrie en design. De beide onderzoeken tonen aan dat de creatieve industrie en designsector van grote economische waarde zijn voor de stad. Deze economische waarde is beduidend groter dan de autonome werkgelegenheid in de betreffende sectoren. Het onderzoek naar de effectiviteit van design toont aan dat juiste andere sectoren economisch profiteren van de inzet van designers en creatieven bij de ontwikkeling van producten en diensten. Dit ondersteunt de beleidskeuzes die gemaakt zijn in de beleidsnota "Design in Eindhoven", zoals door de raad vastgesteld op 4 maart Niet alleen moet blijvend ingezet worden op het bevorderen van bedrijvigheid in de creatieve industrie c.q. designsector. Ook is het onverminderd belangrijk om de samenwerking tussen (industriele) designers / creatieven en de (maak)industrie/ het bedrijfsleven te blijven stimuleren. Projecten als "MKB & Design", "Open lnnovation Space", "Design in Detail" en DDW Business zijn hierop gericht. 1c.2 Vervolgonderzoek. "Research voor Beleid" heeft kwantitatief onderzoek gedaan naar de werkgelegenheid in de creatieve sectoren alsmede de sectoren waar relatief veel designers werkzaam zijn. Om nog nauwkeuriger inzicht te krijgen hoe designers bijdragen aan de bedrijvigheid in de regio zal in een vervolgonderzoek onderzocht worden waar afgestudeerde creatieven uit Eindhoven terecht komen. 2.1 "Economische i/era nkeri ng van Design" bea n twoordi n de raadsi nforma ti ebri ef van 29 september 2009, resterende vraagstelling i n deze brief beantwoord. Motie M16 vroeg om inzage in de "werkelijke" omvang van de werkgelegenheid in de creatieve sector en om de economische verankering van Design. De omvang van de werkgelegenheid is in bijgaande rapportage opgenomen. De "economische

4 Raadsnummer verankering" van design is vervat in de programmalijn "properity" van het uitvoeringsprogramma Design in Eindhoven, Creating a Ca ring Society zoals op 4 maart 2010 door de gemeenteraad vastgesteld, zoals ook verwoord in de raadsinformatiebrief van 29 september Ter inzage gelegde stukken Rapportage "Creatieve Industrie en Design Eindhoven", Monitor 2009 (juli 2010). Onderzoeksrapport "Effectiviteit van Design" (juni 2010). Burgemeester en wethouders van Eindhoven, E. van Merrienboer, secretaris a.i.

5 AA Raadsnummer

6 Creatieve industrie en design Eindhoven Monitor 2009 Eindrapport Een onderzoek in opdracht van Gemeente Eindhoven Martijn van Haeften Jaap Wils Projectnummer: B3751 Zoetermeer, 7 juli 2010

7 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Research voor Beleid. Research voor Beleid aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

8 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting en conclusies 1 Monitor voor creatieve industrie en design Aanleiding en achtergrond Creatieve industrie en design Gebruikte indicatoren en herkomst gegevens Leeswijzer 21 2 Creatieve industrie en design naast elkaar Stand van zaken Vergelijking met andere gemeenten Ontwikkelingen Deelconclusies creatieve industrie en design naast elkaar 28 3 Creatieve industrie in Eindhoven Stand van zaken Eindhoven Vergelijking met andere gemeenten Ontwikkelingen Deelconclusies creatieve industrie 35 4 Design in Eindhoven Stand van zaken Aandeel in de economie van Eindhoven Vergelijking met andere gemeenten Ontwikkelingen Deelconclusies design 43 5 Indirecte effecten creatieve industrie en designsector Inleiding De vervlechting van de creatieve industrie en design De indirecte werkgelegenheidseffecten Deelconclusies indirecte effecten 52 Bijlage 1 Cijfers Eindhoven per SBI code 53 Bijlage 2 Opzet bi-regionale input-outputtabel 55

9

10 Voorwoord De gemeente Eindhoven heeft Research voor Beleid gevraagd een monitorinstrument te ontwerpen waarmee ontwikkelingen in de creatieve industrie en designsector zijn te volgen. Hiervoor heeft eerst een afbakening plaatsgevonden van de creatieve industrie en de designsector. Vervolgens zijn de ontwikkelingen in Eindhoven in kaart gebracht en vergeleken met het landelijk beeld en enkele andere grote gemeenten. Het onderzoeksteam is bij de uitvoering ondersteund door Nick Timmermans, Wim Verhoeven en Ton Kwaak van EIM. Zij verzorgden de berekening van de indirecte werkgelegenheidseffecten. Vanuit de gemeente Eindhoven is het onderzoek begeleid door Fancy van de Vorst en Sophie van Hof-Rubens. Wij danken hen voor de plezierige samenwerking. Jaap Wils Accountmanager Research voor Beleid

11

12 Samenvatting en conclusies 1. Inleiding Achtergrond Eindhoven kenmerkt zich door de aanwezigheid van veel bedrijven en instellingen die zich toeleggen op creatieve industrie en design. De ontwikkeling van de creatieve industrie en van design wordt in Eindhoven en breder binnen de regio Zuidoost-Brabant ondersteund door middel van beleid, projecten en programma s. Ook landelijk staat de creatieve industrie al enkele jaren sterk in de belangstelling. Om barrieres weg te nemen en kansen beter te benutten hebben de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2005 het Programma voor de creatieve industrie gelanceerd. Dit heeft een vervolg gekregen in de nota Waarde van creatie met een Beleidsprogramma voor de Creatieve Industrie Voor de gemeente Eindhoven is het belangrijk de ontwikkelingen binnen de creatieve industrie te volgen. Daarbij geldt voor Eindhoven en Zuidoost-Brabant dat naast de creatieve industrie in het algemeen ook specifiek beleidsmatig aandacht wordt besteed aan design. Design is bij uitstek een creatieve functie. Om specifieke ontwikkelingen op het gebied van design in Eindhoven te kunnen volgen zijn cijfers over de creatieve industrie als geheel te breed. Onder creatieve industrie vallen immers ook niet-designsectoren zoals de podiumkunsten. Daarnaast vallen enkele specifieke designsectoren, bijvoorbeeld de vervaardiging van meubels, niet onder de creatieve industrie. I-let is daarom nodig om naast op de creatieve industrie ook afzonderlijk in te zoomen op de designonderdelen. Definities Creatieve industrie I-loewel wordt gesproken over de creatieve industrie is feitelijk sprake van een verzameling diverse, uiteenlopende sectoren. De laatste jaren hebben meerdere onderzoekers zich gebogen over een afbakening (definitie). De afbakening vindt plaats aan de hand van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) van het CBS. Het CBS gebruikt de SBI om bedrijven in sectoren in te delen naar hoofdactiviteit. De hoofdactiviteit is die activiteit waarmee de meeste werkgelegenheid in het onderzochte bedrijf gemoeid is. In verschillende onderzoeken zijn verschillende definities gebruikt. Zoals ook in Waarde van creatie beschreven gaan deze definities wel allemaal uit van drie domeinen: kunsten, media en entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening. Het gaat in deze definities om de sectoren die zich bezighouden met initiele creatie. Productie en distributie blijven buiten beschouwing. Voor deze Eindhovense monitor is gekozen aan te sluiten bij de in regionaal en lokaal onderzoek veel toegepaste definitie van TNO. Deze definitie is in Eindhoven eerder ook al gebruikt, en heeft als bijkomend voordeel dat voor Eindhoven belangrijke creatieve functies worden meegenomen. Design In tegenstelling tot de creatieve industrie zijn er geen gangbare landelijke definities beschikbaar om de designsector af te bakenen. Om deze reden is voor deze monitor een af-

13 bakening gemaakt. De sectoren waarin relatief de meeste vormgevers werkzaam zijn en die Informatieverstrekking toensme en Beoefening van podiumkunst Producenten podiumkunst Dienstverlening uitvoerende kunst Schrgven en ov. scheppende kunst Kunstgaleneen, -expositieruimten Reclamebureaus Handel in advertentieruimte en -tgd Industrieel ontwerp en vormgeving Architecten Uitgevergen van boeken Uitgevei Uen van ki enten Uitgevergen van tildschnften Overige uitgevenien (niet software) Uitgevergen van computerspellen Overige uitgevergen van software Productie van films (geen telewsiefilms) Productie van televisieprogramma s Facilitaire actwiteiten voor film- en tv-productie Distributie films en tv-producties Bioscopen Maken en uitgeven van geluidsopnamen Radio-omroepen Televisieomroepen Persagentschappen Fotografie Circus en vanete Ingenieurs en oveng technisch ontwerp en adwes Vervaardiging onderdelen auto s en toebehoren Vervaardiging vhegtuigonderdelen Inteneurbouw Vervaardiging van bedrgfsmeubels Vervaardiging van keukenmeubels Vervaardiging van ovenge meubels Bewerken edelstenen. en vervaardiging sieraden Vervaardiging van muziekinstrumenten Vervaardiging van speelgoed en spellen Reparatie en stoffenng van meubels bovendien van belang zijn voor Eindhoven zijn tot de designsector gerekend. Zo ontstaat een relatief complete afbakening van de voor Eindhoven relevante designsectoren. De onderstaande figuur laat zien welke sectoren (SBI-codes) onder de gehanteerde definities vallen. Uit de figuur is op te maken dat creatieve industrie en design elkaar deels overlappen. Het gaat om de sectoren die vallen onder de creatieve zakelijke dienstverlening (bijvoorbeeld reclamebureaus en architecten). Sectoren die alleen onder design vallen zijn bijvoorbeeld vervaardiging van meubels en bewerking van sieraden. Met de gehanteerde definities is het mogelijk de ontwikkelingen van de creatieve industrie en de designsector gezamenlijk en afzonderlijk te volgen. Figuur S.1 Overzicht afbakening creatieve industrie en design en de overlap Sbi-codes Creatieve industrie Design Theaters en schouwburgen Musea Aan de hand van de afbakeningen zijn de ontwikkelingen in Eindhoven in kaart gebracht en vergeleken met zowel het landelijk beeld als dat in enkele andere grote gemeenten. Deze samenvatting beschrijft kort de belangrijkste conclusies.

14 2. Conclusies ontwikkelingen Positie creatieve industrie en design in Eindhoven De creatieve industrie en design bestaan in Eindhoven gezamenlijk uit vestigingen waar in totaal mensen werkzaam zijn. De beide sectoren overlappen elkaar deels. Iets meer dan de helft de werkzame personen is alleen actief binnen de designsector, een kwart binnen de creatieve industrie en een kwart binnen sectoren die zowel binnen de design- als de creatieve industriesectoren vallen. Bij het aantal vestigingen is de verdeling gelijkmatiger. De creatieve industrie en design vormen gezamenlijk 15,4% van het totaal aantal vestigingen in Eindhoven. Voor werkzame personen is dit aandeel 6,0%. Tabel S.1 Kerncijfers creatieve industrie en design Eindhoven 2009 Vestigingen Werkzame personen abs. abs. Creatieve industrie zonder overlap % % Overlap % % Design zonder overlap % % Totaal creatieve industrie en design % % Vergelijking met andere gemeenten Uit vergelijking met de G4-gemeenten en vier Brabantse steden blijkt dat Eindhoven met het hier boven genoemde aantal vestigingen op een vierde plaats komt. Alleen Amsterdam, Utrecht en s Gravenhage hebben meer vestigingen in de creatieve industrie- en designsectoren dan Eindhoven. Bij het aantal werkzame personen is naast de genoemde drie steden ook Rotterdam groter. In relatief opzicht (het aandeel van de creatieve industrie en de designsector ten opzichte van het totaal aantal vestigingen/werkzame personen in een gemeente) doet Eindhoven het nog iets beter. Na Utrecht en Amsterdam neemt Eindhoven de derde positie in. Dit geldt zowel voor het aandeel vestigingen als voor het aandeel werkzame personen. Als alleen naar de designsector wordt gekeken, is het aandeel in Eindhoven zelfs het grootste van de negen gemeenten. Ontwikkelingen Het totaal aantal vestigingen van de creatieve industrie- en designsectoren gezamenlijk is in Eindhoven van gegroeid met 60%. Het aantal werkzame personen is in dezelfde periode gegroeid met 18%. De groei van het aantal vestigingen is het meest toe te schrijven aan de creatieve industrie; de groei in het aantal werkzame personen vooral aan de designsector. Creatieve industrie en design zijn daarmee veel harder gegroeid dan de andere sectoren in Eindhoven. De toename van het aantal vestigingen in de creatieve industrie en design is ook groter dan de groei van dezelfde sectoren in de rest van Nederland. Voor het aantal werkzame personen is dit in mindere mate het geval (18% in Eindhoven ten opzichte van 16% in de rest van Nederland). Onderstaande indexen laten dit zien.

15 Figuur S.2 Groei-indexen creatieve industrie en design Bewerking RvB op basis van gegevens van LISA, 2005, 2007 en Specifieke ontwikkelingen creatieve industrie Zoals hierboven aangegeven draagt de creatieve industrie het meest bij aan de ontwikkeling van het aantal vestigingen. Het aantal vestigingen in de creatieve industrie in Eindhoven groeit bijna drie keer zo hard als andere sectoren in Eindhoven, en bijna twee keer zo hard als de creatieve industrie in de rest van Nederland. Veel minder is de bijdrage aan de groei in het aantal werkzame personen. Het aantal werkzame personen is in 2009 maar net hoger dan in 2005 (1 /o groei). Deze beperkte stijging wordt veroorzaakt door een dip in 2007, die bijna volledig is toe te schrijven aan een sterke teruggang van het aantal werkzame personen bij reclamebureaus. In 2009 is er binnen deze sector weer enig herstel te zien. Specifieke ontwikkelingen designsector De designsector laat zowel een groei zien bij het aantal vestigingen als het aantal werkzame personen. In de periode is het aantal vestigingen in de designsector gegroeid met 46 /o. De sterkste groei is gerealiseerd vanaf 2007 tot en met Het aantal werkzame personen is over de gehele periode met 22 /o toegenomen. Deze groei is toe te schrijven aan de hoofdfunctie Architectuur en Technisch ontwerp. Indirecte werkgelegenheid Naast de hierboven beschreven directe werkgelegenheid zorgen de creatieve industrie en de designsector in Eindhoven ook voor werkgelegenheid in andere sectoren. Vanwege leveringen en inkopen bij bedrijven buiten de eigen sector, maar wel binnen de regio, treedt er indirecte werkgelegenheid op. Vanwege deze indirecte werkgelegenheid is het belang van deze sectoren groter dan alleen de toegevoegde waarde en werkgelegenheid in de eigen sector. De indirecte werkgelegenheid is echter niet uit registraties af te leiden. Hiervoor is een meetmethode opgesteld die een schatting maakt van de omvang.

16 De creatieve industrie en de bedrijven in de designsector van Eindhoven blijken sterk regionaal georienteerd te zijn en hierdoor een aanzienlijke bedrage aan de werkgelegenheid in andere sectoren te geven. Meer dan de helft van de inkopen wordt gedaan binnen de regio en het merendeel van de afnemers bevindt zich in de eigen regio. Uit de berekening blijkt dat de creatieve industrie naar schatting zorgt voor ruim extra banen in andere sectoren. In de designsector zorgt de indirecte werkgelegenheid zelfs voor bijna extra banen extra. Gecorrigeerd voor de overlap van de afbakening gaat het in totaal om circa banen, ofwel eenderde boven op de directe werkgelegenheid.

17

18 i Monitor voor creatieve industrie en design 1.1 Aanleiding en achtergrond Eindhoven kenmerkt zich door de aanwezigheid van veel bedrijven en instellingen die zich toeleggen op creatieve industrie en design. Bekende voorbeelden zijn Philips Design, het Designhuis en Van Berlo. De ontwikkeling van de creatieve industrie en van design wordt in Eindhoven en breder binnen de regio Zuidoost-Brabant ondersteund door middel van beleid, projecten en programma s. Ook landelijk staat de creatieve industrie al enkele jaren sterk in de belangstelling. Om barrieres weg te nemen en kansen beter te benutten hebben de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2005 het Programma voor de creatieve industrie gelanceerd. Dit heeft een vervolg gekregen in de nota Waarde van creatie met een Beleidsprogramma voor de Creatieve Industrie Voor de gemeente Eindhoven is het belangrijk de ontwikkelingen binnen de creatieve industrie en design te volgen. I-liervoor is een monitorinstrument nodig waarmee deze ontwikkelingen in kaart zijn te brengen. Daarbij geldt dat voor Eindhoven en Zuidoost-Brabant naast de creatieve industrie in het algemeen ook specifiek beleidsmatig aandacht wordt besteed aan design. Design is bij uitstek een creatieve functie. Om specifieke ontwikkelingen op het gebied van design in Eindhoven te kunnen volgen zijn cijfers over de creatieve industrie als geheel te breed. Het is dan nodig nader in te zoomen op de designonderdelen. Dit rapport beschrijft de opzet van deze monitor en de resultaten. Belangrijke onderdelen van de monitor zijn afbakeningen van de creatieve industrie en design, het benoemen van indicatoren om de ontwikkelingen meetbaar te maken, het vervolgens in kaart brengen van de ontwikkelingen in Eindhoven en het vergelijken van deze ontwikkelingen met zowel het landelijk beeld als dat in enkele andere grote gemeenten. Daarnaast maakt een meetmethode voor de indirecte effecten van de creatieve industrie deel uit van de monitor. Dit hoofdstuk gaat in op de opzet van het monitorinstrument. De resultaten zijn weergegeven in de hoofdstukken 2 tot en met Creatieve industrie en design Afbakening op basis van SBI-coderingen Afbakening van sectoren vindt plaats aan de hand van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) van het CBS. De SBI bestaat uit een hierarchische indeling van codes. Het CBS gebruikt de SBI om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit. De hoofdactiviteit is die activiteit waarmee de meeste werkgelegenheid in het onderzochte bedrijf gemoeid is. Omdat per vestiging de totale werkgelegenheid wordt geteld, betekent dit dat andere activiteiten

19 binnen het bedrijf worden meegeteld alsof zij onder de belangrijkste activiteit zouden val- I e n. Consequentie van deze methode voor dit onderzoek is dat indien een bedrijf tot de creatieve industrie of design wordt gerekend alle functies van het bedrijf meetellen, dus ook de functies die niet creatief zijn of met design te maken hebben. Andersom kunnen ook in bedrijven die niet tot creatieve industrie of design worden gerekend werknemers met creatieve/designberoepen actief zijn. Voor Eindhoven geldt dit bijvoorbeeld bij ontwerpers op afdelingen van grote technisch georienteerde bedrijven. Een voorbeeld van een dergelijk bedrijf is Philips Design. In een eerder onderzoek wordt dit de verborgen schat van de regio genoemd. Er zijn aanwijzingen dat dit effect in Eindhoven groter is dan elders. De beschreven consequenties zijn inherent aan het werken met cijfers op basis van SBIcodes. Alternatieve economische cijfers, bijvoorbeeld over beroepsgroepen, zijn niet voorhanden. Qm deze reden is afbakening met SBI-codes in de praktijk het meest geschikt en het meest gebruikt. De volgende paragrafen beschrijven achtereenvolgens de definities van de creatieve industrie en design, en de overlap tussen beiden Creatieve industrie Hoewel wordt gesproken over de creatieve industrie is feitelijk sprake van een verzameling zeer uiteenlopende sectoren. Binnen deze sectoren zijn diverse (vaak kleine) bedrijven actief met zeer uiteenlopende activiteiten. Kenmerk is dat de activiteiten producten of diensten voortbrengen op basis van creativiteit en dat symboliek of betekenis wordt toegevoegd. De afgelopen jaren zijn diverse onderzoeken verricht naar de economische betekenis van de creatieve industrie. Belangrijkste overeenkomst van de in eerdere onderzoeken gebruikte definities van creatieve industrie is dat, zoals ook in de beleidsnota van het Rijk Waarde van creatie beschreven, uitgegaan wordt van drie hoofdfuncties: kunsten, media en entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening. Verder wordt vaak een "enge" en een "brede" definitie onderscheiden. Bij de brede definitie worden ook de productie en distributie meegenomen. Bij de enge definitie gaat het alleen om initiele creatie. Definiering creatieve industrie Concrete vertaling van de hoofdfuncties naar een definitie van te gebruiken SBI-coderingen is lastig en enigszins willekeurig. Twee definities zijn het meest gehanteerd: die van TNO en die van SEQ/Atlas voor gemeenten. De definitie van TNQ is vooral toegepast in meerdere regionale/lokale onderzoeken. Qok Eindhoven heeft eerder deze definitie gebruikt. Die van SEO/Atlas voor gemeenten wordt door het Rijk gehanteerd. De verschillen tussen de definities van de TNO en SEO/Atlas voor gemeenten zijn beperkt. Het belangrijkste verschil is dat het uitgeven, het distribueren van media en de productie en het vertonen van podiumkunsten in de TNQ definitie wel, en in de SEO definitie niet zijn meegenomen. Deze Zuidoost-Nederland in vorm; de economische betekenis van design, TNO, De creatieve industrie in Amsterdam en de regio, Rutten e.a., Omvang en belang van de creatieve productie in Nederland, Poort, 3. e.a., 2006.

20 1 functies zijn door TNO als creatief bestempeld en daarom meegeteld bij de creatieve bedrijfstakken. SEO ziet dit als een vorm van distributie en telt het daarom niet mee. Niettemin is er in deze functies zeker sprake van creatieve interactie. De beide afbakeningen zijn gebaseerd op beargumenteerde keuzes van de betrokken onderzoekers. Voor deze monitor is gekozen aan te sluiten bij de definitie van T(NO. Deze heeft inhoudelijk als voordeel dat enkele belangrijke creatieve functies voor Eindhoven worden meegenomen. Daarnaast is een praktisch voordeel dat deze definitie juist op lokaal en regionaal niveau veel wordt gebruikt. Onderlinge vergelijking met andere gemeenten is hierdoor eenvoudiger. Aanpassing aan nieuwe SBI 2008 codering De veelgebruikte definitie van TNO gaat uit van de indeling van bedrijven in categorieen door middel van de SBI codering uit In 2008 is deze codering echter gewijzigd. De meeste categorieen hebben alleen een ander nummer gekregen. Enkele zijn echter opgesplitst en/of verdeeld over verschillende codes. Voor de in dit onderzoek te gebruiken definitie zijn de best passende nieuwe SBI 08 coderingen gezocht bij de oude SBI 93 coderingen. Door de nieuwe coderingen kan echter niet exact worden aangesloten bij de eerder gebruikte definitie van TNO van de creatieve industrie. Dit heeft als consequentie dat enkele sectoren worden meegeteld die voorheen niet onder de definitie vielen, en enkele sectoren niet meer worden meegeteld. Extra sectoren die zijn meegeteld zijn databanken (geen webportais) en Informatieverstrekking op het gebied van toerisme. Niet meer meegeteld zijn Technische ontwerp- en adviesbureaus voor burgerlijke en utiiiteitsbouw en Technisch ontwerp en advies voor stedenbouw-, verkeers-, tuin- en landschapskunde, ruimtelijke ordening en planologie. Het gevolg van het gebruik van SBI 08 coderingen is dat de cijfers niet goed vergelijkbaar zijn met cijfers die in eerdere onderzoeken zijn verzameld op basis van SBI 93 coderingen. Definitie creatieve industrie De volgende tabel bevat de in dit onderzoek gebruikte definitie van de creatieve industrie op basis van SBI 08 coderingen, met de indeling in hoofdfuncties. Een derde gevolg is dat enkele groepen van bedrijven, waarvoor geen afzonderlijke SBI codering meer bestaat, verschuiven tussen de hoofdfuncties van de creatieve industrie (kunsten, media en entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening) : Exploitatie van filmstudio s viel voorheen onder kunsten, maar nu onder media en entertainment; Productie van geluidsopnamen en Exploitatie van geluidsstudio s (geen radio) vielen vroeger onder kunsten, maar nu onder media en entertainment; Journalistiek viel vroeger onder media, maar nu onder kunsten.

21 Tabel 1.1 SBI 2008 codes creatieve industrie Creatieve industrie Kunsten Informatieverstrekking op het gebied van toerisme en reserveringsbureaus Beoefening van podiumkunst Producenten van podiumkunst Dienstverlening voor uitvoerende kunst Schrijven en overige scheppende kunst Theaters en schouwburgen Musea Kunstgalerieen en -expositieruimten Media en entertainment Uitgeverijen van boeken Uitgeverijen van kranten Uitgeverijen van tijdschriften Overige uitgeverijen (niet van software) Uitgeverijen van computerspellen Overige uitgeverijen van software Productie van films (geen televisiefilms) Productie van televisieprogramma s Facilitaire activiteiten voor film- en televisieproductie Distributie van films en televisieproducties Bioscopen Maken en uitgeven van geluidsopnamen Radio-omroepen Televisieomroepen Persagentschappen Fotografie Circus en variete Creatieve zakelijke dienstverlening Architecten Reclamebureaus Handel in advertentieruimte en -tijd Industrieel ontwerp en vormgeving

22 1.2.3 Design Afbakening Hoewel minder vaak en omvangrijk is er ook enig onderzoek gedaan naar het afbakenen van de designsector. Belangrijkste aanknopingspunt zijn twee eerdere studies. Om te bepalen welke sectoren tot de designsector behoren, is in deze studies gekeken naar het aantal werkzame en herkenbare vormgevers in verschillende sectoren, afgezet tegen het totaal aantal banen in die sectoren. De sectoren met de hoogste percentages vormgevers worden tot de designsector gerekend. Hieruit is een afbakening naar voren gekomen die bestaat uit twee groepen : 1 Vormgeving, de kern van de designsector: reclame, industrieel ontwerp en vormgeving. In deze sectoren werkt een hoog percentage vormgevers. 2 Sectoren met een herkenbare hoeveelheid vormgevers. Dit is een grove indeling van sectoren, waaronder uitgeverijen, drukkerijen en reproductie, vervaardiging van meubels, groothandels, detailhandel en reparatie, architectuur en technisch ontwerp, computerservice en informatietechnologie, speur- en ontwikkelwerk, zakelijke dienstverlening, cultuur, sport- en recreatie, overige dienstverlening. Nadeel van deze afbakening is dat de tweede groep (overige sectoren) zeer breed is. Als alternatief is het mogelijk er voor te kiezen daarom alleen de eerste groep als designsector te beschouwen. De consequentie van deze keuze zou echter zijn dat sectoren waar in Eindhoven relatief veel vormgevers werkzaam zijn geheel buiten de afbakening vallen. Daarom is voor deze monitor gekozen om naast de kern designsectoren uit groep 1 ÃćâĆňâĂİ gericht op vormgeving ÃćâĆňâĂİ enkele sectoren met een herkenbare hoeveelheid vormgevers uit de tweede groep mee te nemen. I-let gaat om sectoren waarin relatief veel vormgevers werkzaam zijn en die bovendien van belang zijn voor Eindhoven. Het gaat om de hoofdfuncties vervaardiging van meubeis en architectuur en technisch ontwerp. De meubelmakerij bevat (hoewel op ruime afstand) na de kern designsectoren het hoogste percentage vormgevers, op de voet gevolgd door architectuur en technisch ontwerp. Dit is bovendien een belangrijke sector in Eindhoven. Met deze ingeperkte definitie ontstaat zo een relatief complete afbakening van de voor Eindhoven relevante designsectoren. Definitie In onderstaande tabel is de definitie weergegeven van de designsector die wordt gebruikt in dit onderzoek, ingedeeld in de drie hoofdfuncties vormgeving, vervaardiging meubels en architectuur en technisch ontwerp. De eerste is: TNO Informatie- en Communicatietechnologie in opdracht van Stichting Premsela / Ministerie van OCW, 2005, l/ormgeving in de Creatieve Economie, Delft, rapportnummer De tweede is: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Centrum voor Beleidsstatistiek, 2007, Vormgevers in Nederland, Voorburg/Heerlen, CBS-productnummer:

23 Tabel 1.2 SBI 2008 codes design Design Vormgeving Reclamebureaus Handel in advertentieruimte en -tijd Industrieel ontwerp en vormgeving Vervaardiging meubels Vervaardiging van niet-elektrische en -elektronische onderdelen en toebehoren voor auto s Vervaardiging van vliegtuigonderdelen (waaronder stoelen) Interieurbouw Vervaardiging van bedrijfsmeubels Vervaardiging van keukenmeubels Vervaardiging van overige meubels Bewerken van edelstenen en vervaardiging van sieraden e.d. (geen imitatie) Vervaardiging van muziekinstrumenten Vervaardiging van speelgoed en spellen Reparatie en stoffering van meubels Architectuur en technisch ontwerp Architecten Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies

24 Overlap tussen definities creatieve industrie en design Een consequentie van de bovenstaande definities is dat de creatieve industrie en de designsector elkaar deels overlappen. In onderstaande tabel is in het geel te zien welke delen overlappen. Tabel 1.3 Overlap creatieve industrie en design S bi-codes C reatieve industrie Design Informatieverstrekking toerisme en reserverings- Beoefening van podiumkunst Producenten podiumkunst Dienstverlening uitvoerende kunst Schrijven en ov. scheppende kunst Theaters en schouwburgen Musea Kunstga lerieen, -expositieruimten Uitgeverijen van boeken Uitgeverijen van kranten Uitgeverijen van tijdschriften Overige uitgeverijen (niet software) Uitgeverijen van computerspellen Overige uitgeverijen van software Productie van films (geen televisiefilms) Productie van televisieprogramma s Facilitaire activiteiten voor film- en tv-productie Distributie films en tv-producties Bioscopen Maken en uitgeven van geluidsopnamen Radio-omroepen Televisieomroepen Persagentschappen Fotografie Circus en variete 73,11 73, Reclamebureaus Handel in advertentieruimte en -tijd Industrieel ontwerp en vormgeving Architecten Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies Vervaardiging onderdelen auto s en toebehoren Vervaardiging vliegtuigonderdelen Interieurbouw Vervaardiging van bedrijfsmeubels Vervaardiging van keukenmeubels Vervaardiging van overige meubels Bewerken edelstenen. en vervaardiging sieraden Vervaardiging van muziekinstrumenten Vervaardiging van speelgoed en spellen Reparatie en stoffering van meubels

25 Uit tabel 1.3 blijkt dat vier sectoren met een SBI-codering zowel onder de creatieve industrie als onder design vallen (reclamebureaus, handel in advertentieruimte en -tijd, industrieel ontwerp en vormgeving en architecten). Deze vier sectoren vallen geheel samen met een van de hoofdfuncties van de creatieve industrie, namelijk de creatieve zakelijke dienstverlening. In termen van hoofdfuncties van design gaat het om de gehele hoofdfunctie vormgeving, en een gedeelte van architectuur en technisch ontwerp. 1.3 Gebruikte indicatoren en herkomst gegevens Gebruikte indicatoren Voor het in kaart brengen van de omvang en het belang van de creatieve industrie en het design, zoals in voorgaande paragraaf afgebakend, liggen indicatoren als het aantal vestigingen en het aantal daar werkzame personen praktisch gezien voor de hand. Deze cijfers kunnen rechtstreeks uit registraties worden afgeleid. De directe omvang van de sector wordt hiermee duidelijk. Naast de directe omvang van de creatieve industrie en design is ook gekeken naar de extra werkgelegenheid die deze sectoren opleveren in andere sectoren van Eindhoven. Bedrijven in de creatieve industrie en design kopen voor de productie van hun goederen en diensten in bij andere sectoren, deels in Eindhoven zelf en deels buiten Eindhoven. Daarnaast leveren de creatieve industrie goederen en diensten aan andere sectoren, ook weer deels in Eindhoven en deels daarbuiten. Dit patroon van onderlinge leveringen zorgt voor extra omzet en werkgelegenheid bij bedrijven in de andere sectoren. Dit wordt aangeduid als het indirecte effect. Herkomst gegevens De gegevens op basis waarvan in dit rapport is gerapporteerd zijn afkomstig uit het vestigingenbestand van LISA. Hierin zijn gegevens over alle vestigingen in Nederland waar betaald werk wordt verricht opgenomen. jaarlijks wordt dit register bijgewerkt op basis van gegevens van regionale registerhouders. De kerngegevens per vestiging hebben een ruimtelijke component (adresgegevens) en sociaal-economische componenten (absolute werkgelegenheid en belangrijkste economische activiteit). Het LISA gaat uit van onderstaande definities van vestiging en werkzame persoon. {\}lestiging: Een locatie van een onderneming, instelling of zelfstandige beroepsbeoefenaar (dat wil zeggen elke fabriek, werkplaats, kantoor, winkel of andere bedrijfsruimte, dan wel elk complex daarvan) waarin of van waaruit een economische activiteit of zelfstandig (vrij) beroep wordt uitgeoefend door minimaal 1 werkzaam persoon. Werkzaam persoon: Arbeidskracht die beroepsmatig (een) betaalde activiteit(en) verricht op of vanuit de vestiging: meewerkende ondernemer/eigenaar (directeur, bedrijfshoofd), meewerkend gezinslid, zelfstandig beroepsbeoefenaar, werknemer, of uitzendkracht. Het gaat zowel om fulltimers als parttimers.

26 In deze monitor is gebruik gemaakt van de meest recente bij het LISA beschikbare gegevens. Dit zijn de cijfers van Deze cijfers zijn vergeleken met 2005 en Het startjaar 2005 is gekozen, omdat toen op landelijk niveau het programma voor de creatieve industrie van start is gegaan. De indirecte effecten zijn geanalyseerd op basis van de input-outputtabel. In deze tabel zijn de onderlinge leveringen van halffabrikaten en business-to-business diensten in kaart gebracht. De basis voor Eindhoven is de bi-regionale input-outputtabel van Noord-Brabant gemaakt door de sectie Ruimtelijke Economie Groningen van de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met het CBS. 1.4 Leeswijzer Dit rapport gaat achtereenvolgens in op het gezamenlijke beeld van de creatieve industrie en design in Eindhoven (hoofdstuk 2), en vervolgens op de creatieve industrie (hoofdstuk 3) en de designsector (hoofdstuk 4) afzonderlijk. Tot slot zijn de indirecte effecten van creatieve industrie en design beschreven (hoofdstuk 5).

27

28 2 Creatieve industrie en design naast elkaar 2.1 Stand van zaken 2009 In dit hoofdstuk staat de bijdrage van de creatieve industrie en de designsector gezamenlijk aan de economie van Eindhoven centraal. In de gepresenteerde resultaten is steeds onderscheid aangebracht tussen de bedrijven die alleen onderdeel uitmaken van de creatieve industrie, de bedrijven die alleen tot de designsector behoren en de bedrijven die in beide sectoren kunnen worden ingedeeld (de overlap ). De na dit hoofdstuk volgende hoofdstukken gaan meer in detail in op de creatieve industrie en de designsector afzonderlijk, waarbij meer aandacht is voor specifieke ontwikkelingen per sector en eventuele verklaringen daarvoor. Dit hoofdstuk schetst allereerst het gezamenlijke, algemene beeld. Onderstaande tabel toont het absolute aantal vestigingen en werkzame personen van de genoemde drie groepen, en van het totaal. Tabel 2.1 Kerncijfers creatieve industrie en design Eindhoven 2009 Vestigingen Werkzame personen abs. abs. Creatieve industrie zonder overlap /e /o Overlap /e /o Design zonder overlap /o /o Totaal creatieve industrie en design /o /o Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Uit de tabel blijkt dat het aantal vestigingen evenredig is verdeeld over de drie groepen. Het valt echter op dat het aantal werkzame personen in de designsector groter is dan in de overige twee groepen: iets meer dan de helft van het totaal in de drie groepen werkzame personen is actief binnen de designsector. Met name de sector ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies is groot. Aandeel in totale economie Binnen de totale economie van Eindhoven valt 15,4o/o van de vestigingen binnen de creatieve industrie en designsectoren. Bij werkzame personen is het aandeel 6,0 /o.

29 Figuur 2.1 Aandeel vestigingen creatieve industrie en design Eindhoven Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Z009. Figuur 2.2 Aandeel werkzame personen creatieve industrie en design Eindhoven Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Z009.

30 Vergelijking van belangrijkste cijfers 9, 8 /o 9, 8 /o 2.2 Vergelijking met andere gemeenten In onderstaande tabel is de omvang van de creatieve industrie en design gezamenlijk in Eindhoven weergegeven naast de cijfers van acht andere gemeenten. Het gaat om de G4 (Amsterdam, Rotterdam, s Gravenhage, Utrecht) en vier Brabantse steden ( s Hertogenbosch, Breda, Tilburg, Helmond). Tabel 2.2 Creatieve industrie en design in negen gemeenten in 2009 Vestigingen Werkzame personen 1. Amsterdam Utrecht s Gravenhage Eindhoven Rotterdam Breda s Hertogenbosch Tilburg Helmond Geheel Nederland Z 386. ZZ8 Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Uit de tabel blijkt dat Eindhoven qua aantal vestigingen komt na Amsterdam, Utrecht en s Gravenhage. Bij het aantal werkzame personen is naast de drie genoemde steden ook Rotterdam groter. Eindhoven is koploper van de Brabantse steden. Tabel 2.3 Aandeel creatieve industrie en design in negen gemeenten in Utrecht 2. Amsterdam 3. Eindhoven 4. s Hertogenbosch 5. Breda 6. Tilburg 7. s Gravenhage 8. Rotterdam 9. Helmond Aandeel vestigingen in gemeente 19, 3 /o 18, 5 /o 15,4o/o 14,0 /o 12,7 /o 11,8 /o 11, 5 /o Aandeel werkzame personen in gemeente 6,7 /o Geheel Nederland 10 4 /o 4 8o/ Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Z009. 8,9 /e 6,0o/o 5,5 /e 4, 3 /o 3,7 /o 5,7 /o 4,6 /o 3,6 /o

31 Kijkend naar het aandeel van de creatieve industrie en design in de totale economie van de stad (tabel 2.3) komt Eindhoven op een derde plaats (15,4 /o voor vestigingen en 6,0 /o voor werkzame personen), na Utrecht (19,3 /o en 6,7 /o) en Amsterdam (18,5 /o en 8,9 /o). Het aandeel van vestigingen in Eindhoven is 5 /o hoger dan het landelijk gemiddelde (15,4 /o ten opzichte van 10,4 /o), bij werkzame personen ligt het 1,2 /o hoger (6,0 /o t.o.v. 4,8o/o). Werkzame personen per vestiging Tussen de gemeenten bestaan verschillen in het gemiddelde aantal werkzame personen per vestiging. Onderstaande tabel bevat de gemiddelde cijfers per gemeente. Tabel 2.4 Gemiddeld aantal werkzame personen per vestiging in negen gemeenten (2009) Creatieve industrie en design Rotterdam 6,1 s Gravenhage 3,8 s Hertogenbosch 3,7 Eindhoven Utrecht 3,4 Amsterdam 32 Tilburg 2,8 Breda 2,8 Helmond 2,6 Landelijk 3,4 Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Uit de tabel blijkt dat in Rotterdam gemiddeld veruit de grootste bedrijven actief zijn in de creatieve industrie- en designsectoren gezamenlijk. Eindhoven staat op een vierde plaats, dicht bij de gemiddelden van s Gravenhage en s Hertogenbosch. In Utrecht en Amsterdam zijn de bedrijven gemiddeld wat kleiner dan in Eindhoven. 2.3 Ontwikkelingen De groei van de sectoren creatieve industrie en design gezamenlijk is in de periode van ongeveer gelijk aan de groei van andere sectoren in Eindhoven (zie figuur 2.3). In de periode daarna groeit het aantal werkzame personen en het aantal vestigingen harder dan bij de overige sectoren. Over de gehele periode is het aantal vestigingen (60 /o) en het aantal werkzame personen (18/o) veel harder gegroeid dan bij de overige sectoren (24 /o en 6 /o).

32 Figuur 2.3 Groei-indexen Eindhoven Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, 2005, 2007 en Vergelijking creatieve industrie en design met landelijke ontwikkeling In de periode van gaat de groei van de sectoren creatieve industrie en design gelijk op met de landelijke groei van deze sectoren (zie figuur 2.4). In de periode daarna ( ) groeit het aantal vestigingen in Eindhoven harder dan in de rest van het land. Bij werkzame personen is dit ook het geval, maar daar is het verschil met de landelijke trend veel minder groot. Figuur 2.4 Groei-indexen creatieve industrie en design Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Z005, Z007 en Z009.

33 2.4 Deelconclusies creatieve industrie en design naast elkaar Positie creatieve industrie en design in Eindhoven De creatieve industrie en design bestaan in Eindhoven gezamenlijk uit vestigingen waar in totaal mensen werkzaam zijn. Iets meer dan de helft hiervan is alleen actief binnen de designsector, een kwart binnen de creatieve industrie en een kwart binnen sectoren die zowel binnen de design- als de creatieve industriesectoren vallen. De drie groepen vormen gezamenlijk 15,4 /o van het totaal aantal vestigingen in Eindhoven. Voor werkzame personen is dit aandeel 6,0 /o. Vergelijking met andere gemeenten Uit vergelijking met de G4-gemeenten en vier Brabantse steden blijkt dat Eindhoven met het hierboven genoemde aantal vestigingen op een vierde plaats komt. Alleen Amsterdam, Utrecht en s Gravenhage hebben meer vestigingen in de creatieve industrie- en designsectoren dan Eindhoven. Bij het aantal werkzame personen is naast de genoemde drie steden ook Rotterdam groter. In relatief opzicht (het aandeel van de creatieve industrie in de designsector ten opzichte van het totaal aantal vestigingen/werkzame personen in een gemeente) doet Eindhoven het nog iets beter. Na Utrecht en Amsterdam neemt Eindhoven de derde positie in. Dit geldt zowel voor het aandeel vestigingen als voor het aandeel werkzame personen. Ontwikkelingen Het totaal aantal vestigingen van de creatieve industrie- en designsectoren gezamenlijk is van gegroeid met 60 /o. I-let aantal werkzame personen is in dezelfde periode gegroeid met 18 /o. De groei van het aantal vestigingen is het meest toe te schrijven aan de creatieve industrie; de groei in het aantal werkzame personen vooral aan de designsector. Creatieve industrie en design zijn in Eindhoven veel harder gegroeid dan de andere sectoren. De toename van het aantal vestigingen in de creatieve industrie en design is ook groter dan de groei van dezelfde sectoren in de rest van Nederland. Voor het aantal werkzame personen is dit in mindere mate het geval (18 /o in Eindhoven ten opzichte van 16 /o in de rest van Nederland).

34 o/o 27 o/o 28o/o 2 5 o/o 22o/o 48a/o 50a/o 3 Creatieve industrie in Eindhoven Stand van zaken Eindhoven 2009 Dit hoofdstuk gaat specifiek in op de creatieve industrie. Onderstaande tabel toont het aantal vestigingen en aantal werkzame personen in de gehele creatieve industrie in Eindhoven in Tabel 3.1 Creatieve industrie Eindhoven 2009: vestigingen en werkzame personen Vestigingen Werkzame personen abs. abs. o/o Kunsten Media en entertainment Creatieve zakelijke dienstverlening Totaal creatieve industrie o/o o/o Bewerking Research voor Beleid op basis van gegevens van LISA, Er zijn in vestigingen binnen de creatieve industrie, waar mensen werkzaam zijn. Ongeveer de helft van de vestigingen en de helft van de werkzame personen binnen de creatieve industrie valt binnen de hoofdfunctie creatieve zakelijke dienstverlening, de andere helft is verdeeld over kunsten, en media en entertainment. Er zijn iets meer vestigingen die vallen onder de kunsten dan onder media en entertainment. Bij werkzame personen is dit verschil nog iets groter. Aandeel in totale economie van Eindhoven In onderstaande figuren is het aandeel van de creatieve industrie in het totaal aantal vestigingen en werkzame personen in Eindhoven weergegeven. Van alle vestigingen in Eindhoven (15.890) behoort 10,4o/o tot de creatieve industrie, en 2,9 /o van alle werkzame personen is actief in deze sector. Het verschil in percentages komt doordat de bedrijven die vallen binnen de creatieve industrie relatief klein zijn. In bijlage 1 zijn de cijfers uitgesplitst naar afzonderlijke bedrijfsg roep (naar SBI codering).