Infoavond werken aan waterlopen

Transcriptie

1 Life+ Project NATUURHERSTEL MOST-KEIHEUVEL Infoavond werken aan waterlopen 19/11/2014

2 Inhoud Situering Life+ project Monitoring visfaunakleine Hoofdgracht en Grote Nete Werken aan waterlopen Ontwerp vispassages Kleine Hoofdgracht Ontwerp vispassage Grote Nete Ecohydrologische studie Most-Keiheuvel

3 Situering

4 NATURA 2000 Natura 2000 = Europees Natuurnetwerk ter bescherming van de meest kwetsbare habitats en soorten Afgebakende Speciale Beschermingszones met een specifiek beschermingsstatuut: Habitatrichtlijngebieden Vogelrichtlijngebieden Instandhoudingsdoelstellingen = doelen voor de uitvoering van het Europees natuurbeleid (Habitaten Vogelrichtlijn) in Vlaanderen Uitvoeren van projecten om deze doelstellingen te realiseren

5 LIFE + LIFE + = Europese fincancieringsinstrument voor natuurherstel Doel = bijdragen tot de implementatie, verbetering en ontwikkeling van het Europees milieubeleid en wetgeving door cofinanciering van pilootprojecten die een meerwaarde bieden op Europees niveau. Cofinanciering van 50% van het totale projectbudget van Life+ Most-Keiheuvel Totaal projectbudget = euro

6 Projectpartners

7 Acties getrokken door de dienst Integraal Waterbeleid Herstel van landduinen en heide Herstel van trilveen Herstel inheems bos Aankopen van gronden Aankoop materiaal Ecologische monitoring Actualisatie beheerplan Bestrijding exoten Ecohydrologische studie Wegwerken van vismigratieknelpunten Communicatie rond beschermde habitats en soorten Verbinding mindervaliden pad recreatiedomein Keiheuvel Heroriëntering recreatiestromen

8 Visonderzoek Hoofddoel = evalueren van onze ingrepen Afvissing in 2014 (voor de ingrepen) voorjaar en najaar (seizoenale verschillen) Afvissing na de ingrepen (terug 2 x)

9 Visonderzoek elektrische afvissingen (tijdelijke verdoving vissen door opwekken elektrisch veld) bovendrijvende vissen opvangen, netten opwaarts en afwaarts het traject

10 Visonderzoek

11 Visonderzoek

12 GROTE NETE GN -E7 GN -E3 GN -E2 GN -E1 aantal/ha voorjaar najaar voorjaar najaar voorjaar najaar voorjaar najaar Eurytoop Aal/Paling Baars 111 Brasem 22 Blankvoorn 22 Driedoornige stekelbaars Kwabaal xxx xxx xxx xxx Tiendoornige stekelbaars 22 Snoek Rheofiel Beekprik 22 xxx xxx xxx xxx xxx xxx Bermpje Winde 25 Riviergrondel Serpeling xxx xxx Exoot Amerikaanse hondsvis Zonnebaars Blauwband Limnofiel Vetje 75 Rietvoorn/Ruisvoorn 67 KANAAL GROTE STUW Stroomafwaarts Stroomopwaarts

13 Visonderzoek KLEINE HOOFDGRACHT KHG - E4 KHG - E8 KHG - E5 aantal/ha voorjaar najaar voorjaar najaar voorjaar najaar Eurytoop Paling Snoek Blankvoorn Driedoornige stekelbaars Kwabaal 29 xxx xxx xxx xxx Rheofiel Beekprik xxx xxx xxx xxx Bermpje Riviergrondel Exoot Amerikaanse hondsvis Blauwband 86 Zonnebaars 57 STUW MOST Stroomafwaarts Stroomopwaarts

14 Visonderzoek Eerste conclusies - algemeen Nog geen Kleine modderkruiper deze soort rukt wel op in benedenstroomse gedeelte Grote Nete, maar voorlopig zijn ook daar nog enkele stuwen die deze soort tegenhouden Najaar betere vangst dan voorjaar omwille van grotere aanwezigheid juvenielen

15 Eerste conclusies - Grote Nete 18 soorten Visonderzoek Bevestiging van beekprik, serpeling, kwabaal Beekprikenkel helemaal afwaarts in projectgebied, het 2 de traject (net afwaarts kanaal): vangstefficiëntie laag? beekhabitat niet geschikt? Kwabaal groeit op, maar geraakt nog niet opwaarts van het kanaal Serpeling vooral in het najaar meer opwaarts in grotere aantallen, kan wel doorheen de sifon, maar niet voorbij de stuw Opwaarts de stuw enkel de meer algemene soorten

16 Visonderzoek Eerste conclusies - Kleine Hoofdgracht 11 soorten, nog geen Kleine modderkruiper Bevestiging van Beekpriken Kwabaal, maar geraken nog niet opwaarts de stuw aan het kasteeldomein Nadien nog wel een waarneming van kwabaal in eendenkom Voorzichtige conclusie: stuw is niet voor alle soorten een barrière, mogelijk is ze ook voor moeilijkere soorten in periodes met hoge afvoer wel passeerbaar (maar niet voor beekprik)

17 Wegwerken vismigratieknelpunten Doel? Kleine Hoofdgracht en Grote Nete maximaal vispasseerbaar maken voor de Habitatrichtlijnsoorten Beekpriken Kleine modderkruiper Sommige knelpunten eenvoudig oplosbaar Ontwerper aangesteld voor meer complexe ingrepen Kleine modderkruiper (Vildaphoto) Beekprik (Vildaphoto)

18 Wegwerken vismigratieknelpunten Sommige knelpunten eenvoudig oplosbaar en/of periodiek Ontwerper aangesteld voor meer complexe ingrepen Knelpunt 70 provinciegrens Knelpunt Thv Kasteel De Most Opgelost door omleiding via de vijvers Knelpunten sifon Grote Nete onder Kanaal Knelpunt 130 financieringsinstrument Grote Nete LIFE van de opwaarts Kanaal

19 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 Grote Nete Topmolen Drempelpeil: mtaw Bodempeil: - opwaarts: mtaw - afwaarts: mtaw

20 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 Grote Nete Bestaande toestand: opstuwing Grote Nete voor voeding Topmolen via de Zweilingsloop Randvoorwaarden bij ontwerp: behoud opwaarts waterpeil in Grote Nete behoud debiet door Zweilingsloopi.f.v. voeding Topmolen geen wijziging in overstromingsfrequentie in woon- en landbouwgebied eisen voor vismigratie (snelheid en waterhoogte) behoud 3 afwaartse lozingspunten

21 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 Grote Nete Ontworpen toestand: aanleg meander op perceel van provincie behoud bestaande loop Grote Nete (afvoer lozingspunten + functie als bypass) zo natuurlijk mogelijke oplossing, rekening houdende met kostprijs grondafvoer (aanwezigheid zware metalen in ondergrond)

22 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 Grote Nete Huidige bedding te behouden: Lozingspunten bypass Nieuwe meanderende waterloop ±615 m lang brugje

23 Dwarsprofielen nieuwe waterloop

24 Wegwerken vismigratieknelpunten Randvoorwaarde: Knelpunt 130 Grote Nete Geen wijziging in overstromingen in woon- en landbouwgebieden t.o.v. de bestaande toestand Bestaande toestand Gemodelleerde overstromingen (simulatie storm sep. 1998) Geen effect ontworpen toestand t.g.v de ingreep

25 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 Grote Nete Voorstel werfweg: bestaande weg naast Zweilingsloop?? Geplande werken: Rooien vegetatie: ± 1 week werk Uitgravingen: ± 3 weken werk m³ aan gem. 300 m³/dag Aanleg brug: ±1week werk Opkuis werf: ±1week werk

26 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht t.h.v. kasteel De Most

27 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Drempelpeil: mtaw Knelpunt Kleine Hoofdgracht Bodempeil: Drempelpeil: à mtaw Opwaarts van drempels: mtaw Afwaarts van drempels: mtaw

28 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Bestaande toestand: vaste drempel en regelbare stuw i.f.v. voeding kasteelvijver Randvoorwaarden bij ontwerp: handhaven opwaarts waterpeil + voeden vijver geen wijziging grondwaterstanden i.f.v. nabijgelegen gebouwen (kasteel) behoud regelbaarheid door eigenaar van kasteel geen wijziging in overstromingsfrequentie eisen voor vismigratie (snelheid en waterhoogte)

29 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Ontworpen toestand: bestudeerde varianten 1. vispassage doorheen vijver: - technische problemen 2. aanleg van een stenen helling in de waterloop met bypass voor noodafvoer: - terreininname 3. aanleg van een stenen helling in de waterloop met geïntegreerde noodafvoer

30 Stenen helling noodoverlaat

31 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Werking noodoverlaat: Niveau wand (noodoverlaat): niveau 5cm hoger tov bestaande drempel niveau 10cm hoger tov aanzet stenen helling Zodra waterpeil het niveau van de wand overschrijdt water stort over de wand en wordt afgevoerd via de Kleine Hoofdgracht Lengte wand: zodanig bepaald dat volledige debiet kan overstorten (zonder waterpeilstijging)

32 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Grondplan Stenen helling noodoverlaat

33 Dwarsprofielen bedding Kleine Hoofdgracht Knelpunt Kleine Hoofdgracht Bestaande toestand ontworpen toestand

34 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Specifiek element bij ontwerp 1. Bijkomende noodafvoer/peilsturing via bestaande overloop (regelbare schuif) naar Mostgracht

35 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Randvoorwaarde: Geen wijziging in overstromingen in woon- en landbouwgebieden t.o.v. de bestaande toestand Bestaande toestand Gemodelleerde overstromingen (simulatie storm sep. 1998) Geen effect t.g.v de ingreep ontworpen toestand

36 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Voorstel werfweg: via weg naast Kleine Hoofdgracht Overige werken: op kasteeldomein Geplande werken: Rooien vegetatie: ± 1 week werk Plaatsen damwand + graafwerken ± 1 week werk Aanvulling: ± 2 weken werk Plaatsen nieuwe brug: ± 1 week werk Opkuis werf: ± 1 week werk

37 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten sifonnering Grote Nete onder kanaal Opwaarts kleine drempel in functie van onderhoud sifon

38 Knelpunten sifonnering Grote Nete onder kanaal Opties 1. Dienst voor de Scheepvaart: balk er uit halen OF Wegwerken vismigratieknelpunten 2. Afwaarts de sifon via stenen helling de drempel aan de opwaartse zijde wegwerken Voorbeeld stenen helling

39 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 70 Kleine Hoofdgracht ± 40 stroomafwaarts Overmaai(provinciegrens) Voormalige schuifstuw met brugdek Schuiven verwijderd en vervangen door betonplaten Betonplaten met de jaren verzakt Brug niet meer gebruikt Permanent vismigratieknelpunt

40 Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 70 Kleine Hoofdgracht Brug + stuw afbreken Vervangen door 4 V-trappen (damwandplanken met steenbestorting) Aandachtspunt: behouden van huidig waterpeil 15m 15m 15m 10m Onderdoorgang baan (provinciegrens) 38,51mTAW afw VMKP070 38,59mTAW 55m 38,67mTAW 38,75mTAW

41 Wegwerken vismigratieknelpunten Verdere planning en timing Bouwvergunning aanvragen Indiening: jan 2015 Bouwvergunning: voorjaar 2015 Aanstelling aannemer na verkrijgen bouwvergunning Werken: vanaf nazomer 2015

42 Ecohydrologische studie Doel? Grondig inzicht verwerven in het eco-hydrologisch functioneren van De Most Formuleren van hydrologische herstelmaatregelen ifvnatura 2000 habitats Wat? Inventarisatie: grond- en oppervlaktewatermonitoring, kartering van de detailhydrografie Updaten van bestaande oppervlaktewaterkwantiteitsmodel Opmaak van een grondwatermodel Ecohydrologische analyse

43 Ecohydrologische studie Input voor diverse acties van het project Opmaak MER-ontheffingsdossiers Saneren vismigratieknelpunten op Kleine Hoofdgracht en Grote Nete Uitvoering hydrologisch herstelbeheer Algemene wetenschappelijke monitoring

44 Ecohydrologische studie Grond- en oppervlaktewatermonitoring Uitbreiding bestaande grond- en oppervlaktewatermeetnet Monitoring waterpeilen Meetfrequentie: 1x om de 14 dagen (afgestemd op monitoring in de Vennen Natuurpunt) Nieuw meetnet operationeel sinds jan Bestaande peilbuizen sinds 2006 Monitoring waterkwaliteit Twee staalnamecampagnes Voorjaar (juni) 2013 Najaar (oktober) 2013

45 Ecohydrologische studie Uitbouw grond- en oppervlaktewatermeetnet Meetnet De Vennen Natuurpunt Meetnet Most-Keiheuvel ANB

46 Ecohydrologische studie Uitbouw grond- en oppervlaktewatermeetnet peilbuis Sinds 2006 oppervlaktewatermeetpunt

47 Ecohydrologische studie Monitoring grondwaterdynamiek Verwerking waterpeilmetingen Statistisch (min, max, gemiddelde) Grafisch (tijdsreeksen, dwarsprofielcurven en overschrijdingscurven) Analyse Zeer stabiele grondwatersituatie Peilschommeling op jaarbasis < 0.5m Zeer ondiepe grondwaterstanden: max 0.4mmv Zeer sterke grondwatervoeding Duurcurven peilbuis 1 (centraal in De Most) grondwaterdiepte (m-mv) pb1_2006 pb1_2007 pb1_2008 pb1_2009 pb1_2010 pb1_2011 pb1_2012 pb1_ % van de tijd

48 Ecohydrologische studie Monitoring grondwaterdynamiek Verwerking waterpeilmetingen Statistisch (min, max, gemiddelde) Grafisch (tijdsreeksen, dwarsprofielcurven en overschrijdingscurven) Analyse Zeer duidelijke gradiënt Pb3 en 4: tussen Grote en Kleine Hoofdgracht Pb10: ten noorden van de Kleine Hoofdgracht (Mostdepressie) Pb8 en 9: overgangszone Pb11: Keiheuvel Tijdsreeks centrale meetraai Most-Keiheuvel grondwaterdiepte (m-mv) pb3 pb4 pb10 pb9 pb8 pb /01/ /03/ /05/ /08/ /10/ /01/2014

49 Ecohydrologische studie Monitoring grondwaterdynamiek Verwerking waterpeilmetingen Statistisch (min, max, gemiddelde) Grafisch (tijdsreeksen en overschrijdingscurven) Dwarsprofiel centrale meetraai Most-Keiheuvel Analyse Zeer duidelijke gradiënt Mostdepressie Effect Grote Hoofgracht op grondwater: zeer beperkt hoogte (mtaw) Z GHG Mostgracht maaiveld LG GG HG KHG Pelterweg N 1.5m afstand tot de Kleine Hoofdgracht (m)

50 Ecohydrologische studie Monitoring waterkwaliteit Verwerking waterkwaliteitsmetingen Toetsing aan milieukwaliteitsnormen Grafisch (~ecohydrologie) datum: 10/06/2013 milieukwaliteitsn orm Kleine hoofdgracht Kleine hoofdgracht Grote Hoofdgracht Grote Hoofdgracht Mostgracht Parameter kleine beek Kempen (BkK) Eenheid MOSS01x MOSS02x MOSS03x MOSS04x MOSS05x ph [5,5-8,5] EC (20 C) 600 µs/cm opgeloste zuurstof 6 mg/l opgeloste zuurstof max 120 % chloride 120 mg/l sulfaat 90 mg/l orthofosfaat 0.07 mgp/l 0,05* 0,05* 0,05* 0,05* 0,05* nitraat 10 mgn/l Oppervlaktewater: neutraal - basisch milieukwaliteitsnorm achtergrond-niveau drempelwaarde datum staalname 10/06/ /06/ /06/ /06/2013 Parameter Gwkwaliteits-norm CKS_0200_GWL_1 CKS_0200_GWL_1 Eenheid pb9 pb10 pb11 pb12 Grondwater: matig - zwak zuur ph [5,0-8,5] [4,8-7,2] EC (20 C) µs/cm chloride mg/l sulfaat mg/l calcium mg/l magnesium mg/l natrium mg/l kalium mg/l ijzer nitraat mgn/l nitriet 0.1 mgn/l ammonium mgn/l 0,1* fosfaat mgp/l

51 Ecohydrologische studie detailhydrografie toestand nov Kartering detailhydrografie Mostdepressie Inzicht in detailafwatering Effect van ingrepen inschatten

52 Ecohydrologische studie Updaten oppervlaktewatermodel Wegwerken vismigratieknelpunten Kleine Hoofdgracht en Grote Nete Input voor de ontwerpvarianten Effectanalyse (~ potentiële wijziging in overstromingsregime) van het ontwerp MERontheffing

53 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Puntwaarnemingen (meetnet) vlakdekkend vertalen Effectinschatting hydrologische herstelmaatregelen Opbouw Regionaal model Focus: De Most Dimensies (bxh): 6.9 x 4.3 km (29.67 km²) Tijdsonafhankelijk zeer stabiele grondwatersituatie

54 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Opbouw - Inputgegevens Modellagen Geologisch 3D-model Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) + model VITO (2011) 5 lagen: +52 mtaw -205 mtaw Maaiveld: Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen Basis: Boomse Klei Waarom tot op Boomse Klei? Bovenliggende lagen niet volledig hydrologisch gescheiden Grondwaterwinningen op verschillende diepte

55 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Opbouw Inputgegevens Hydraulische karakteristieken (doorlatendheid!) gecalibreerd model VITO (wijk Bankei, 2011) Grondwaterwinningen (vergund, DOV): # 20 Onttrekking min max Diepte (mtaw) Volume (m³/dag) 2 30 Waterlopen: monitoringsgegevens + oppervlaktewatermodel

56 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Opbouw: concept Randvoorwaarde: vaste stijghoogte grondwaterwinnning waterlopen Kanaal van Beverlo

57 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Modelcalibratie: Fit gemeten versus berekende grondwaterstanden Beperkte onderschatting De Keiheuvel Beperkte overschatting De Vennen Goede spreiding De Most Overgang Most-Keiheuvel

58 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Modeloutput: Grondwaterstijghoogte Grondwaterstroming/voeding: NO ZW Invloed Kanaal op grondwatervoeding: zeer lokaal ~ grondwaterchemie Invloed waterlopen: zeer lokaal Invloed grondwateronttrekkingen op ondiepe grondwatertafel: zeer beperkt Stijghoogte (mtaw) modellaag 1

59 Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Modeloutput: Grondwaterdiepte Reliëf = hydrologische gradiënt

60 Ecohydrologische studie To Do: Echydrologische analyse Hydrologie (standplaats) ~ ecologie (vegetatie) Tussentijds besluit: geen ingrepen op waterlopen 2 e cat i.f.v. vegetatie Te evalueren: ingrepen in detailhydrografie i.f.v. potenties voor broekbos (Europees habitattype 91 E 0)

61 VRAGEN? MEER INFO