Oorzaak problemen Zomereik in de bodem
|
|
- Henriette van Dongen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Oorzaak problemen Zomereik in de bodem Esther Lucassen Ralf Aben Michael van Roosmalen Jan Roelofs Info E.
2 1900 Chronic Oak Decline Syndroom: Interacties tussen abiotische factoren (o.a. wind, droogte, vernatting, bodemverdichting) en biotische factoren (o.a. schimmels, insektenvraat, ziekten) leiden tot een serieuze afname van de boomkwalitieit Trage achteruitgang: In enkele tientallen jaren blijft de boomsterfte beperkt en bomen kunnen herstellen Symptomen: Bladschade in voorjaar; afsterven van takken in m.n. de boomkroon (sterfte beperkt en herstel mogelijk) Oorzaak: Waarschijnlijk het disfunctioneren van de wortels
3 1985 Acute Oak Decline Episode: Versnelde achteruitgang en plotselinge massale boomsterfte in een periode van 3-5 jaar Symptomen: Bloedende stammen D-vormige gaten van de Eikenprachtkever Netwerk van larvale ruimten van de Eikenprachtkever die de boom kan ringen
4 Internationaal Onderzoek Oorzaak ligt waarschijnlijk in de bodem: bodemverzuring niet vermeld.
5 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Gennep Bos en heide gebied gelegen tussen de Maas en de Duitse grens (45 km 2 ) Langste rivierduingordel Nederland Acute boomsterfte gesignaleerd door Stichting het Limburgs Landcshap rond 2012 Wat is de oorzaak? Zijn er duurzame herstelmaatregelen? Venlo
6 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012
7 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Pleistocene zandgronden Kalkarm Verzuringsgevoelig (atmosferisch N en S) -Mineralenuitspoeling -Al toxiciteit (wortels +mycorrhiza s)
8 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Bodemkenmerken bosbodem Maasduinen: N invang > Nitrificatie > Verzuring > Mobilisatie K en Al in de bodem Proces van bodemverzuring in volle gang in de Maasduinen.
9 Veldonderzoek Eikensterfte Maasduinen2013 Categorieën: 1. Dode bomen (Landgoed de Hamert) (n=10) 2. Weinig vitale bomen (Landgoed de Hamert) met deels afgestorven boomkroon en aantasting Eikenprachtkever (n=10) 3. Vitale bomen op 10 locaties in de Maasduinen buiten Landgoed de Hamert (verspreid over traject van 20 km) 4. Referentie - Vitale bomen op 20 verschillende locaties in Noorwegen 1 2 3/4
10 Veldonderzoek Eikensterfte Maasduinen2013
11 Veldonderzoek Eikensterfte Maasduinen2013 Belangrijkste analysen: 1. Blad_tweederde van de boomkroon (circa 6-8 meter, september): gewicht, visuele afwijkingen, chlorofyl, mineralen, fenolen, aminozuren. Vier flinke takken per boom waarvan alle bladeren verzameld (geen selectie) 2. Boomstam (bast en spinthout): omtrek, jaarringen, elementanalyse 3. Bodemprofiel tot 2 meter (2 meter van de stam): Vrij beschikbare, zwak aan bodem gebonden en totale concentraties aan elementen
12 Veldonderzoek Eikensterfte Maasduinen2013 vitaal aangetast In het algemeen weinig (verschil in) bladafwijkingen (kromming blad, meeldauw, necrose) Bladeren van aangetaste bomen waren duidelijk minder groen gekleurd
13 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Bladeren van aangetaste bomen bevatten minder chlorofyl Chlorofyl zorgt voor aanmaak van suikers (omzetting zonneënergie in energie voor de boom)
14 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Bladeren van aangetaste bomen bevatten significant lagere Ca concentratie Ca concentratie indiceert Ca-gebrek in de meeste aangetaste bomen (IKC Natuurbeheer, 1995)
15 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Bladeren van aangetaste bomen bevatten significant lagere K concentratie K concentratie indiceert K-gebrek in de meeste aangetaste bomen (IKC Natuurbeheer, 1995)
16 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Bladeren van aangetaste bomen bevatten significant lagere Mg concentratie Mg concentratie indiceert Mg-gebrek in alle aangetaste bomen (IKC Natuurbeheer, 1995)
17 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Mg is belangrijk onderdeel van chlorofyl Concentratie Mg correlleert met concentratie chlorofyl Aangetaste bomen hebben Mg gebrek > Minder chlorofyl > Slechte energievoorziening Geen verschillen gemeten in stikstof- en aminozuren in het blad!
18 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Spinthout van aangetaste bomen bevat, net als blad, significant lagere K concentraties Dit significante effect werd niet gevonden voor Ca en Mg (wel correlatie)
19 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Er is een verband tussen de vitaliteit en de concentratie stikstof van de bast
20 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Er is een verband tussen de vitaliteit en de concentratie fosfor van de bast Meer algen, mossen en korstmossen op de bast
21 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 De basenverzadiging op locaties met dode en aangetaste bomen is lager dan op locaties met vitale bomen in Nederland en Noorwegen Overeenkomst met grenswaarde verjonging jeneverbes Maasduinen (>32%)
22 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Significant lagere basenverzadiging op locaties met dode en aangetaste bomen komt m.n. overeen met lagere bezetting van bodemcomplex met K Mogelijk de hogere verweerbare lutumfractie in de bodem
23 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Conclusies (mechanisme): 1. Verminderde vitaliteit van eiken in Maasduinen wordt gestuurd door bodemverzuring en verlaging basenverzadiging (< < 40%) (geen Al-effect gemeten in de bodem) 2. Bladeren worden gebrekkig aan mineralen (Ca, Mg en K) (geen effect op N ophoping) 3. Mg gebrek in blad leidt tot chlorosis en dus slechte energievoorziening voor de boom 4. Ca en K gebrek in blad en hout leiden tot verminderde afweer: lekkages in celwanden, weglekken van suikers (oorzaak N en P verrijking bast?), hogere N:K ratio s (vraat) 5. Dit alles maakt de eiken extra gevoelig voor secundaire stressoren waaronder de Eikenprachtkever (maar ook schimmels, ziekten) die oprukt in een opwarmend klimaat (Moraal, 2003). Lucassen e.a. (2014) Bodemverzuring en achteruitgang Zomereik. Landschap (4) Lucassen e.a. (2014) Bodemverzuring als aanjager van eikensterfte. Vakblad Natuur Bos Landschap 103:
24 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Experimentele Herstelmaatregelen 2013 Plots 10x20 meter Vulkamin (relatief K rijk) 2 en 5 ton per hectare Dolocal (relatief Ca en Mg rijk) 2 en 5 ton per hectare In een combinatie met en zonder plaggen Metingen tot nu toe: Bodemchemie op t=0 en t= 1 jaar Paddenstoelen na 1 jaar Kiemplanten na 1 jaar
25 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012
26 Problemen in Nationaal Park Maasduinen 2012 Belangrijkste resultaten (1 jaar) Na 1 jaar nog geen effecten in de bodemlaag cm Dolocal (beide doseringen) hebben hetzelfde effect op de basenverzadiging op zowel geplagde (90%) als ongeplagde bodem (75%). Vulkamin lost enkel op in de geplagde bodems en leidt hier m.n. tot verhoging Ca en K (echter geen Mg!!!). Dit geldt ook enkel voor de hoogste dosering.
27 Biochar = Pot (K)-as Actieve koolstof gevormd uit organisch materiaal door verbranding zonder zuurstof (pyrolyse) Blijft duurzaam in bodem aanwezig K mesttof en Nitraatbinder? Kleinschalige optie voor verhogen kwaliteit eikenbossen (zonder bijzondere ondergroei) en voorkomen nitraatuitspoeling uit bossen?
28 Biochar_Pot-as (pot=k) toediening
29 Andere bodemstressoren Onzin dat bodemverzuring de oorzaak is voor massale eikensterfte!! Eikensterfte met soortgelijke verschijnselen treedt ook op in lanen (geen N invang dus theoretisch geen tot weinig verzuring) Treedt ook op op kleigronden (kunnen ook verzuurd zijn)
30 Andere bodemstressoren 1. Vernatting Wortels van droge milieus kunnen geen aerenchym aanmaken onder natte condities; Hierdoor is er onvoldoende zuurstoftransport van boven- naar ondergrondse delen Wortels kunnen zich maar langzaam verplaatsen naar drogere bodemdelen Wortelrot treedt op
31 Andere bodemstressoren 1. Vernatting Natter klimaat Vernatttingsmaatregelen in omgeving (Natura 2000) Vernatting (passief) door slecht onderhoud- niet meer onderhouden greppels
32 Andere bodemstressoren Boomstichting Tilburg
33 Andere bodemstressoren Boomstichting Tilburg?
34 Andere bodemstressoren Boomstichting Tilburg
35 Andere bodemstressoren Boomstichting Tilburg 2. Strooizout (zoutstress) Open bermen Afspoeling zout smeltwater
36 Andere bodemstressoren Boomstichting Tilburg Zn-w en ph vergelijkbaar met bodem zinkreservaat Epen, Z-Limburg (zinkflora-metallophyten)
37 Andere bodemstressoren Boomstichting Tilburg 3. Metaaltoxiciteit (verwerking zinkassen in wegenbouw in verleden - oppervlakkig en in ondergrond) Aanleg wegen, parken lost op in m.n. pleistoceen zand
38 Conclusies Bij alle onderzochte bomen met acute eikensterfte werd tot op heden een schadelijke (afwijkende) factor in de bodem gevonden die van invloed is op wortelstelsel Bodemverzuring (en mineralengebrek Vernatting Zoutstress Zware metalen-beschikbaarheid. De oplossing ligt in gerichte maatregelen ter verbetering van de bodemtoestand - kwaliteit.
Verjonging van Jeneverbes
Verjonging van Jeneverbes Esther Lucassen, Michael van Roosmalen, Ton Lenders, Jan Roelofs Meinweg Ecotop, 27 september 2014, Landgoed Kasteel Daelenbroek, Herkenbosch Info: Esther Lucassen, Onderzoekscentrum
Nadere informatieBodemverzuring als aanjager van eikensterfte: gevolgen voor herstelmaatregelen. uit de wetenschap
Esther Lucassen, Ralf Aben, Alfons Smolders, Roland Bobbink, Jose van Diggelen (Onderzoekscentrum B-ware), Michael van Roosmalen (Stichting het Limburgs Landschap), Dries Boxman, Leon van den Berg en Jan
Nadere informatieVerzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen
Verzuring van bosbodems: oorzaken, gevolgen en herstelmaatregelen Wim de Vries, Anjo de Jong, Rein de Waal, Popko Bolhuis (Alterra) Roland Bobbink, Maaike Weijters (B-WARE) Arnold van den Burg (St. BioSFeer)
Nadere informatieTegengaan van eikensterfte door herstel van nutriëntenvoorraden met steenmeel
Tegengaan van eikensterfte door herstel van nutriëntenvoorraden met steenmeel Wim de Vries (WENR) Maaike Weijters (B-WARE), Anjo de Jong (WENR), Evi Bohnen (B-WARE), Roland Bobbink (B-WARE) Aanleiding
Nadere informatieSteenmeel: panacee voor tegengaan van verzuring en achteruitgang bosvitaliteit?
Steenmeel: panacee voor tegengaan van verzuring en achteruitgang bosvitaliteit? Wim de Vries (WENR) Maaike Weijters (B-WARE), Anjo de Jong en Jaap Bloem (WENR) Arnold van de Burg (St. Biosfeer), Gert-Jan
Nadere informatieVeldwerkplaats vochtige bossen
Veldwerkplaats vochtige bossen Hoe kan hydrologisch herstel (vermesting), verzuring en verdroging tegen gaan? Emiel Brouwer, onderzoekcentrum BWARE Rob van den Burg, Bosgroep Zuid Nederland Bos op de pleistocene
Nadere informatieEffecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs
Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs Opbouw presentatie Inleiding - atmosferische depositie
Nadere informatieLangetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef. Roland Bobbink & Arnold van den Burg
Langetermijneffecten van minerale bosbemesting: de Harderwijker proef Roland Bobbink & Arnold van den Burg BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS Opbouw presentatie Korte intro:
Nadere informatieSteenmeel: Effecten op bodemchemie en bladchemie drie jaar na toediening
Steenmeel: Effecten op bodemchemie en bladchemie drie jaar na toediening Maaike Weijters, Roland Bobbink, Evi Verbaarschot, Wim de Vries Effecten op de bodemchemie Geleidelijk opladen van het adsorptiecomplex
Nadere informatieToediening van steenmeel: een concept plan van aanpak voor beheerders
Toediening van steenmeel: een concept plan van aanpak voor beheerders Wim de Vries Anjo de Jong, Jaap Bloem (WENR) Maaike Weijters, Roland Bobbink (BWARE) Samenvatting resultaten steenmeel in bos Steenmeel
Nadere informatieInformatie reader. Over bomen
Informatie reader Over bomen Bron: een selectie uit folders van de bomenstichting Hoe groeit een boom? blz. 1 t/m 4 Bomen en mensen blz. 5 t/m 7 Bomen en feesten blz. 8 t/m 10 Bomen en medicijnen blz.
Nadere informatieMaatregelen voor bosherstel
Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene
Nadere informatieFosfaat en natuurontwikkeling
Fosfaat en natuurontwikkeling Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Arcen, 28 augustus 2008 Inleiders: Fons Smolders, B-Ware Nijmegen en Michael van Roosmalen van Stichting Het Limburgs
Nadere informatieHoutoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden
Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Anjo de Jong, Wim de Vries, Hans Kros and Joop Spijker Inhoud Achtergrond: zorg over verarming van de bodem door oogst tak- en
Nadere informatieEffecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland
Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting
Nadere informatieHoutoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden
Houtoogst in relatie tot nutriëntenvoorraden in bossen op droge zandgronden Wim de Vries, Anjo de Jong, Hans Kros and Joop Spijker Inhoud Achtergrond: zorg over verarming van de bodem door oogst tak- en
Nadere informatieDELTALOCATIE DEN DOLDER Projectnummer 01742112 Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. Postbus 151 3840 AD HARDERWIJK
DELTALOCATIE DEN DOLDER Projectnummer 01742112 Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. Postbus 151 3840 AD HARDERWIJK Kwaliteitsbeoordeling van de bomen op deze locatie Door T. Katerberg European Tree
Nadere informatieSchimmels. Schimmelziektes in sportvelden en gazons
Schimmelziektes in sportvelden en gazons Brown patch Brown Patch Symptomen: Donkere ringen van afstervend gras Droogte plekken Wit verkleuring van het aangetaste gras Brown Patch Infectie: Juni tot september
Nadere informatieGrondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken
Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Resultaten WAHYD Hoe zit het in elkaar: afkijken bij Noord-Brabant In het onderzoeksproject WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologische systeemanalyse)
Nadere informatieDoor ongunstige weersomstandigheden, verstoorde mineralenhuishouding. en herhaalde kaalvraat door insecten kan ernstige verzwakking
foto s Anne Oosterbaan Door ongunstige weersomstandigheden, een verstoorde mineralenhuishouding en herhaalde kaalvraat door insecten kan ernstige verzwakking van de bomen optreden met als gevolg een aantasting
Nadere informatieNatte en Vochtige bossen. Hydrologisch herstel van natte en vochtige bossen: welke kansen liggen er?
Natte en Vochtige bossen Hydrologisch herstel van natte en vochtige bossen: welke kansen liggen er? Indeling Landschappelijke positie natte en vochtige bossen Verdroging Waar liggen de kansen? Hoe te herkennen
Nadere informatieVoeding in relatie tot ziekten en plagen Maikel van de Ven 17-02-2016 Even voorstellen Sinds 2003 bezig met plantsapmetingen in aardbei en vollegrondsgroente Brix, Ec, ph, Nitraat, Kalium Na 5 jaar ervaring:
Nadere informatieAccumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen
Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en
Nadere informatieHeidebeheer in de 21 e eeuw
Heidebeheer in de 21 e eeuw Henk Siebel Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen Herstel en beheer van droge
Nadere informatieMineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)
Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat
Nadere informatieBoomkeuze. Zuilvormige bomen zijn toe te passen wanneer de bovengrondse ruimte beperkt is.
Boomkeuze Wij vragen veel van stadsbomen, terwijl we de bomen vaak maar heel weinig bieden om het gevraagde allemaal mogelijk te maken. Door kennis van de eigenschappen en gebruikswaarde van de verschillende
Nadere informatieONDERZOEK. VTA-inspectie bij 78 stuks diverse bomen aan de Doolhoflaan op landgoed Kernhem te Ede
ONDERZOEK VTA-inspectie bij 78 stuks diverse bomen aan de Doolhoflaan op landgoed Kernhem te Ede Opdrachtgever : Gemeente Ede De heer P. Peters Boomtechnisch adviseur : De heer W. Noorloos Projectnummer
Nadere informatieBijeenkomst PN DA. Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV
Bijeenkomst PN DA Jongenelen oktober 2013 Hans Smeets. Adviseur DLV plant BV Waarom een grondanalyse? Inzicht krijgen in de beschikbare voeding voor de plant; Hoofdelementen; Sporenelementen; ph van de
Nadere informatieBos & milieu. Bomen 2013/12
2013/12 Bos & milieu Bomen In een boom speelt zich een aantal levensprocessen af die zorgen voor de groei. Dit verschijnsel heet fysiologie en komt bij alle levende organismen voor. De belangrijkste levensprocessen
Nadere informatieFauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen
Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600
Nadere informatieKleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen
Resultaten Uitgangssituatie Algemeen Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Projectnummer: 2010_009 Projectnaam: Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen PMJP: B2 Kwaliteitsverbetering
Nadere informatieWAARDEBEPALING WAARDEBEPALING
*METHODE: WAARDEBEPALING Uniforme methode voor waardebepaling van straat-, laan- en parkbomen behorend tot het openbaar domein (opgesteld door VVOG) *Waarvoor gebruikt? WAARDEBEPALING Voor bepaling actuele
Nadere informatieRob van der Burg 6 april 2017 Vochtige bossen Tussen verdrogen en nat gaan
Rob van der Burg 6 april 2017 Vochtige bossen Tussen verdrogen en nat gaan Opzet presentatie Brochure Toelichting op de brochure Wat zijn vochtige bossen Emiel: hydrologische herstel en achterliggende
Nadere informatie28/09/2011. Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten. Zout? Menselijke zoutbronnen: spatzout. Tom Joye - Inverde
Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten Tom Joye - Inverde Zout? Met zout wordt doorgaans keukenzout (NaCl) bedoeld, maar de zouten zijn een grote groep scheikundige verbindingen De problemen
Nadere informatieWEERBAAR Telen = Veerkracht in de plant brengen. Mijn naam: Eddo de Veer
WEERBAAR Telen = Veerkracht in de plant brengen Mijn naam: Eddo de Veer HOE? Begin met een goede bodem analyse Ik werk met de Bodem Balans Analyse Het gaat om de verhoudingen van de mineralen aan het complex
Nadere informatieKostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout
Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten Oogstdemonstratie tak- en tophout 27 februari 2014, Vierhouten Tak- en tophout uit bossen Naar schatting jaarlijks 36.000 ton
Nadere informatieOpdrachtgever. : Gemeente Breda : Toezichthouder. : J.L. de Jong Deelopdracht / perceel. : Mechelenstraat NTO-formulier nummer : -
WORTELS STAM / STAMVOET KROON Opdrachtgever : Gemeente Breda : Toezichthouder : J.L. de Jong Deelopdracht / perceel : Mechelenstraat NTO-formulier nummer : - 1. ALGEMENE GEGEVENS Boom nr. : 1 t/m 7 Opname
Nadere informatie(FRUIT-)BOMEN SCHRIJVEN GESCHIEDENIS
(FRUIT-)BOMEN SCHRIJVEN GESCHIEDENIS MENSEN, DIEREN EN PLANTEN GROEIEN EEN BEPAALDE PERIODE VAN HUN LEVEN TOT ZE HUN UITEINDELIJKE GROOTTE HEBBEN BEREIKT. BIJ MENSEN EN DIEREN IS MEESTAL WEL TE ZIEN OF
Nadere informatieBomendag Van Den Berk 26-9-2013. Pius Floris. directeur Plant Health Care.
Bomendag Van Den Berk 26-9-2013 Pius Floris. directeur Plant Health Care. Plant Health Care. Al meer dan 25 jaar actief in wortelbiologie. Al in 2009 verkozen tot de top 20 meest duurzame bedrijven ter
Nadere informatieWat gaat er gebeuren in het Oosterpark?
Essentaksterfte De situatie in Nederland Inmiddels is meer dan 80 % van de essen in Nederland aangetast. De verwachting is dat hooguit 10 % van de essen de ziekte zal overleven, gebaseerd op ervaringen
Nadere informatieSamenvatting / Summary in Dutch SAMENVATTING
SAMENVATTING Ammoniak is een van de voornaamste luchtverontreinigende stoffen in Nederland. Het is voor bijna 90% afkomstig uit de landbouw. De ammoniak komt vooral vrij bij de produktie van mest in de
Nadere informatieAfnemende zuurdepositie en doorgaande bodemverzuring: hoe zit dat?.
Afnemende zuurdepositie en doorgaande bodemverzuring: hoe zit dat?. Wim de Vries (WUR) Maaike Weijters, Roland Bobbink (B-WARE) Inhoud Wat is verzuring en wat is de oorzaak? Buffermechanismen en verzuringsindicatoren
Nadere informatieDUURZAME BEMESTING EN DUURZAAM BODEMBEHEER. 16 mei 2019
DUURZAME BEMESTING EN DUURZAAM BODEMBEHEER 16 mei 2019 Banken van een druivenserre met Krilium. De man rechts is Pieter Michiels, serrist uit Eizer Overijze (januari 1957) (Foto uit het archief BDB) Bodemstaalname
Nadere informatieWaterhuishouding en herstelbaarheid van hoogveenvennen
Waterhuishouding en herstelbaarheid van hoogveenvennen Verslag veldwerkplaats Nat zandlandschap Pikmeeuwenwater, 16 juni 2010 Inleiders: Michael van Roosmalen (Stichting Het Limburgs Landschap) Jan Streefkerk
Nadere informatiePRAKTIJKADVIES. Phytophthora ramorum. en het beheer van Rhododendron in bossen en natuurgebieden
PRAKTIJKADVIES Phytophthora ramorum en het beheer van Rhododendron in bossen en natuurgebieden PRAKTIJKADVIES SEPTEMBER 2004 Het Bosschap, Zeist Vormgeving: HBG Design bv, Nieuwegein Foto s: Plantenziektenkundige
Nadere informatieVragen. Groeien en bloeien
Groeien en bloeien Kamerplanten staan langer in de huiskamer dan een boeket of bloemstuk. Een plant heeft bepaalde zaken nodig om goed te kunnen groeien en bloeien. Om een goed advies te kunnen geven moet
Nadere informatieBODEMLEVEN, GROND & BEMESTING
BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek
Nadere informatielandbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB
landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 5 variant a Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef
Nadere informatieSamenvatting Gevolgen essentaksterfte Utrecht in beeld Onderzoek en beheerstrategie
Samenvatting Onderzoek en beheerstrategie COLOFON Opdrachtgever: Gemeente Utrecht Mevrouw ing. I. Tepp Opdrachtnemer: Terra Nostra Boomtechnisch adviseur: De heer R. Geerts Mevrouw W.W. Batenburg Fotografie:
Nadere informatieWat gaat er gebeuren in de Wevershoek?
Essentaksterfte De situatie in Nederland Inmiddels is meer dan 80 % van de essen in Nederland aangetast. De verwachting is dat hooguit 10 % van de essen de ziekte zal overleven, gebaseerd op ervaringen
Nadere informatie(Ver)ken je tuinbodem. Annemie Elsen Stan Deckers
(Ver)ken je tuinbodem Annemie Elsen Stan Deckers Tuinbodems in Vlaanderen ZUURTEGRAAD (ph) 2/3 tuinen = overbekalkt 3/4 gazons = overbekalkt voedingselementen minder beschikbaar voor planten nooit blindelings
Nadere informatieSteenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren?
Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren? De bodemverzuringscascade Zure depositie Bekalken Besteenmelen Toename H + In de bodem Verlies basische kationen Verlies verweerbare
Nadere informatieWorkshop Najaarsproblemen bieten en cichorei
Workshop Najaarsproblemen bieten en cichorei Hoe stel ik de juiste diagnose? Elma Raaijmakers, Peter Wilting, Ellen van Oorschot, Bram Hanse en Marco Bom Rolde, 2 september 2014 Workshop Korte uitleg:
Nadere informatieWorkshop Najaarsproblemen bieten en cichorei. Hoe stel ik de juiste diagnose?
Workshop Najaarsproblemen bieten en cichorei Hoe stel ik de juiste diagnose? Elma Raaijmakers, Bram Hanse, Peter Wilting, Ellen van Oorschot en Marco Bom Bergen op Zoom, 15 oktober 2015 Workshop Korte
Nadere informatieVeldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande
Veldwerk in Tapajós, de Brazliaanse Amazone Mei juli 2014 Masha van der Sande Tropische bossen zijn van wereldwijd belang, onder ander omdat ze vele soorten huisvesten en grote hoeveelheden CO 2 uit de
Nadere informatieHoe groot is onze CO 2 afdruk?
Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoeveel bomen zouden er nodig zijn om onze CO 2 weer uit de lucht te halen? Hoeveel CO 2 haalt een boom uit de lucht? Hoeveel CO 2 haalt een
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense duinen
Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense d Werkstuk door een scholier 1890 woorden 30 oktober 2004 7 79 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde De Loonse en Drunense D A. Tot welk landschapstype behoort het
Nadere informatieBomen, stress en aantastingen
Beheer en beleid Bomen, stress en aantastingen A professional understands dose (A.L. Shigo) WIM PEETERS, BOMEN BETER BEHEREN Het is een adagium in de boomverzorging dat, als je een oude, aftakelende boom
Nadere informatieOpbouw van presentatie: Plantsapmetingen verminderen teeltrisico s. Bemesting en productkwaliteit. Hoe groeit een plant?
Opbouw van presentatie: INLEIDING: Doel / nut van gezonde bodem & plant Hoe groeit een plant? Wat doet de bodembiologie voor ons? Plantsapmetingen verminderen teeltrisico s Bemesting en productkwaliteit
Nadere informatieVeldwerkplaats. Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras
Veldwerkplaats Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras Leon Lamers, Fons Smolders, Esther Lucassen en Jan Roelofs Eutrofiëring ring Bodem- en waterprocessen droog
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieWaarden en belangen De waarden en belangen van de lanen worden vanuit een viertal, verschillende invalshoeken bekeken.
Notitie: Inventarisatie oude lanen Opsterland. Aanleiding In Opsterland staan langs diverse wegen oude laanbomen. Deze bomen staan vaak dicht op de wegkant en soms met de stam tegen de weg aan. Van oudsher
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van Ammonium in Kalksalpeter
De toegevoegde waarde van Ammonium in Kalksalpeter Water en kooldioxide zijn qua hoeveelheid de belangrijkste bouwstoffen voor planten. Van andere voedingsstoffen hebben ze minder nodig, al zijn die wel
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieSteenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen
Steenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen Roland Bobbink, Leon van den Berg, Huig Bergsma, Henk Siepel, Joost Vogels, Evi Verbaarschot, Bas van de Riet & Maaike Weijters BIOGEOCHEMICAL
Nadere informatieNatuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000. Rienk-Jan Bijlsma
Natuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000 Rienk-Jan Bijlsma Onderwerpen Habitatkaart bossen Veluwe Kwaliteitsverbetering habitattypen bos Oppervlaktevergroting habitattypen bos Habitatkaart: typen en criteria
Nadere informatieEssentaksterfte. augustus 2013 BTL Bomendienst Arnold Meulenbelt
Essentaksterfte augustus 2013 BTL Bomendienst Arnold Meulenbelt Wat is essentaksterfte? Een schimmel uit de stam Ascomyceten NL; zakjeszwammen Een schimmel uit de familie; Helotiaceae De ongeslachtelijke
Nadere informatieHeidevegetaties op golfbanen. Presentatie:
Presentatie: Bodemtypen Vegetatietypen Beheer Bedreigingen Onderhoud en aanleg Fauna 2:43 Mogelijkheden om heide en heischrale graslandvegetaties te creëren op golfbanen Bodemtype Waterhuishouding: droog/vochtig
Nadere informatieTilia x europaea Toekomstverwachting
Tilia x europaea Toekomstverwachting In opdracht van: Vereniging van Huiseigenaren Slotervaart Onderzoek en rapportage: Maarten H. van Atten, Alphen aan den Rijn European Tree Technician en dendroloog
Nadere informatieOnafhankelijk boomtechnisch onderzoek
Onafhankelijk boomtechnisch onderzoek Achterdijk te Hedel Flor y Fauna Consult De Berk 34 4631 AS Hoogerheide Tel.: 06-19530179 Email: floryfaunaconsult@online.nl BTW nummer: NL.1476.10.655.B.01 1 oktober
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieKan de rekening van stikstofemissie nu nog ten laste komen van natuurkwaliteit?
Kan de rekening van stikstofemissie nu nog ten laste komen van natuurkwaliteit? BSF Arnold van den Burg Stichting BioSFeer Artikel 6, lid 3 Habitatrichtlijn moet zo worden uitgelegd dat het niet in de
Nadere informatieHerstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre
Herstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre Opbouw Presentatie Inleiding - heide landschap - karakterisering natte heiden en heischrale graslanden
Nadere informatieBoombiologie. Basiskennis 1. Boomanatomie (1) Boomanatomie (3) Boomanatomie (2) Het samenstel van deze organen vormen samen een organisme: de boom
Boomanatomie (1) Boombiologie Alle levende organismen hebben dezelfde opbouw: Basis is cellen, weefsels en organen Cellen zijn bouwstenen van structuur Gespecialiseerde structuren heten meristeemweefsel
Nadere informatiePresentatie. Afsterven steenfruitbomen. Klantendag Stonefruitconsult. Echteld Donderdag 7 maart. Met medewerking van Marcel Wenneker van PPO
oetermeer Presentatie Afsterven steenfruitbomen Klantendag Stonefruitconsult Echteld Donderdag 7 maart Met medewerking van Marcel Wenneker van PPO Boomuitval Grotere verliezen aan bomen binnen steenfruit
Nadere informatieResultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers
Resultaten pilot 2018/2019 Groene Weide Meststof H. Canter Cremers Akkers 9.328 ha 61.904 ha 17.428 ha K2O: 38.339 ton P2O5: 8.052 ton N tot: 35.314 ton S: 7.445 ton Totaal bemestingsmineralen Achterhoek
Nadere informatiePraktijknetwerk: bodemverbetering Bouwen aan een vitale bodem
Praktijknetwerk: bodemverbetering Bouwen aan een vitale bodem Door: Sjoerd Smits Uitleg Netwerk: Goossens Flevoplant, Ens is bedenker & aanvrager van netwerk Doel: samen bouwen aan een vitale bodem, kennis
Nadere informatie4.17. ORGANISCHE BODEMVERBETERING - LANGE TERMIJNPROEF SEIZOEN 2002 (TWEEDE TEELTJAAR): HERFSTPREI
4.17. ORGANISCHE BODEMVERBETERING LANGE TERMIJNPROEF SEIZOEN 22 (TWEEDE TEELTJAAR): HERFSTPREI (in samenwerking met de Vlaamse Compostorganisatie, VLACO) DOEL In een lange termijnproef wordt de bodemverbeterende
Nadere informatieBemesting kool en relatie tot trips.
Bemesting kool en relatie tot trips. Programma Nutri Growing concept Trips tabaci Bemesting kool Beheersing van trips in de teelt van kool. Bodemvruchtbaarheid Het vermogen van een bodem een gewas van
Nadere informatieOvervloedige neerslag tijdens het groeiseisoen
Overvloedige neerslag tijdens groeiseizoen - Bemesting en verslemping - Wortelrot Peter Wilting en Bram Hanse SID Heerenveen en Tilburg, 7/8 december 2016 Overvloedige neerslag tijdens het groeiseisoen
Nadere informatieUitgevoerde onderzoeken.
Uitgevoerde onderzoeken. 2013: In dit jaar is door Tree-O-Logic, een boomtechnisch onderzoeks- en adviesburo uit Harskamp, een nader onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de groeiplaats. Tevens is
Nadere informatieAlternatieve boomsoorten/technieken. Beter wat te veel zout strooien dan te weinig? Alternatieve technieken 28/09/2011. Tom Joye - Inverde
Alternatieve boomsoorten/technieken Tom Joye - Inverde Beter wat te veel zout strooien dan te weinig? Alternatieve technieken Zout heeft een goede dooiende werking én het is goedkoop, dus vanaf de jaren
Nadere informatiePraktijkproef Super FK in Paprika 2010 bij de start van de teelt.
Praktijkproef Super FK in Paprika 20 bij de start van de teelt. Inleiding: Het doseren van Super FK zorgt primair voor een actiever/vegetatiever gewas, een betere en vollere gewasstand, met een betere
Nadere informatieDe Scandinavische manier van bemesten. Nationaal Golf & Groen symposium, 10 december 2015
De Scandinavische manier van bemesten Nationaal Golf & Groen symposium, 10 december 2015 Programma 1. Situaties 2. Referentie 3. De optimale mix van voedingstoffen 4. Grassoorten en hun groei potentieel
Nadere informatieOBN-onderzoek: Verlanding in laagveenpetgaten Speerpunt voor herstel in laagvenen
OBN-onderzoek: Verlanding in laagveenpetgaten Speerpunt voor herstel in laagvenen Roos Loeb, Jeroen Geurts, Liesbeth Bakker, Rob van Leeuwen, Jasper van Belle, José van Diggelen, Ann-Hélène Faber, Annemieke
Nadere informatieDe Peelvenen. Hoogveenherstel op het randje. Gert-Jan van Duinen en vele anderen
De Peelvenen Hoogveenherstel op het randje Gert-Jan van Duinen en vele anderen 1. Op de grens van Brabant en Limburg 2. Ontstaan rondom de Peelrandbreuk De Verheven Peel op de Peelhorst: hoog en nat De
Nadere informatiePaddenstoelen, waarzeggers van het bos. Informatie over: Functies van paddenstoelen:
Paddenstoelen, Informatie over: waarzeggers van het bos Functioneren van het bos Bodemeigenschappen Verzuring en vermesting Samenstelling boomlaag Ouderdom bos en bomen Mycologische betekenis Wenselijk
Nadere informatieGrip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses
Grip op voeding Plantsapme*ngen vs wateranalyses Landelijke Glasgroente dag De toekomst van de tuinbouw Sjoerd Smits, HortiNova Joan Timmermans NovaCropControl Even voorstellen Sinds 003 bezig met plantsapmengen
Nadere informatieWat is essentaksterfte?
Wat is essentaksterfte? Essentaksterfte is een ziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel (vals wit bladvlieskelkje, Chalara fraxinea). Door de aantasting van essentaksterfte verzwakt de boom dusdanig
Nadere informatieRob van den Burg Rienk Jan Bijlsma Emiel Brouwer Rein de Waal. Vochtige bossen Tussen verdrogen en nat gaan
Rob van den Burg Rienk Jan Bijlsma Emiel Brouwer Rein de Waal Vochtige bossen Tussen verdrogen en nat gaan Nederland (e.o.) heeft geen bos - Oorspronkelijk bos ontgonnen - Actueel: Houtteelt Jong bos (aanplant,
Nadere informatieWatertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf
Watertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf Hoe een graszodenbedrijf met een te droog deel en een te nat deel zijn problemen oplost Foto Waterschap Limburg Korte introductie Leon Steenbergen heeft
Nadere informatieBehandelen wortelschade met trichoderma sp. in Vroomshoop, Gemeente Twenterand
Behandelen wortelschade met trichoderma sp. in Vroomshoop, Gemeente Twenterand Rapport Hellendoorn, 22 juli 2012 Opgesteld door: Thale Roosien In opdracht van: Gemeente Twenterand Inhoud 1. SAMENVATTING...
Nadere informatieVoortgang veldproefen Klei naar de Veenkoloniën
Praktijknetwerk Klei voor de Veenkoloniën Doel en start. Het praktijknetwerk heeft tot doel: Kennis te ontwikkelen over de mogelijkheid nutriëntarme zandgronden op een rendabele manier te verrijken met
Nadere informatiePaddenstoelen, waarzeggers van het bos
Paddenstoelen, waarzeggers van het bos & Mirjam Veerkamp Nederlandse Mycologische Vereniging Informatie over: Functioneren van het bos Bodemeigenschappen Verzuring en vermesting Samenstelling boomlaag
Nadere informatieHerstel biodiversiteit in Noord-Brabant,
Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant, hoe doen we dat en werkt het? Wiel Poelmans Programma Natuur Provincie Noord-Brabant Wat komt er aan de orde? Positie biodiversiteit in natuurbeleid Waarom, wat,
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieBomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in:
Antwoordenblad Vul hier eerst jullie namen in: 1......................................................................................... 3.........................................................................................
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:
Nadere informatieEindexamen biologie pilot havo I
Bromelia s Van haar oma werd gezegd, dat ze groene vingers had. Ook haar moeder is dagelijks in de weer om planten te verzorgen. De nieuwste rage bij haar thuis zijn Bromelia s (zie afbeelding 1 en 2).
Nadere informatieHerkennen van ziekten en plagen in tomaat. Productschap Tuinbouw
Herkennen van ziekten en plagen in tomaat Wageningen UR Glastuinbouw Wageningen UR Glastuinbouw Productschap Tuinbouw Virussen Pepinomozaïekvirus (PepMV) Tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV) Tomatengeelkrulbladvirus
Nadere informatie