Herstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre

Transcriptie

1 Herstelbeheer van natte heiden en natte heischrale graslanden. Roland Bobbink B-WARE Research Centre

2 Opbouw Presentatie Inleiding - heide landschap - karakterisering natte heiden en heischrale graslanden Natte heischrale graslanden en heide - sturende factoren en processen & oorzaken van de achteruitgang - herstelbeheer & duurzaamheid - conclusies

3 Natte heide Zuur ven Droge heide Droog, heischraal //////////////// Zeer zwak gebufferd water Nat, heischraal = grondwaterspiegel = waterkerende laag //////////////// = leemlaag ////////////////////// Zwak gebufferd water Schematische weergave van het Heidelandschap

4 Zure natte heide Ass van Gewone dophei (Ericetum tetralicis) - typische subassociatie (typicum) - sphagnetosum (zuur lateraal grondwater) - cladonietosum (wat droger) ph 4.1 ( ) Hydrologie: winter: plasdras, zomer: 50 (70 cm) diep N en/of P limitatie Matig soortenrijk (enkele RL-soorten)

5 Gewone dophei dominant; Veenbies, Pijpenstootje (=vergrasser) Klokjesgentiaan, Snavelbies, Moeraswolfsklauw, Zonnedauw

6

7 Soortenrijke natte heide: - Orchideeënrijke subass (orchietosum) - ph winter plasdras, zomer 50 cm - invloed grondwater - soortenrijk

8

9 Natte heischrale graslanden Verbond van heischrale graslanden (Nardo- Galion saxatilis) Ass van Klokjesgentiaan en Borstelgras Matig zuur 5.1( ) Kationenbufferrange (wat lemiger zand) Vochtig tot nat; vaak grondwaterinvloed N en/of P limitatie Soortenrijk ( veel RL-soorten) (overgang naar blauwgrasland)

10

11

12 Gevoeligheid voor VER-thema s in natte heidelandschap: Veel systemen zijn (zeer) gevoelig voor verzuring (natte heischrale graslanden en natte heide) Bijna alle ook gevoelig voor vermesting ook gevoelig voor verdroging en vermindering kwelinvloed ( natte heiden en heischraal)

13 Verdroging Natte heide brabant 2002 versus 1965

14 Gevolgen verdroging (Afname vochtsoorten) (Toename ruigtesoorten)

15 mol ha -1 yr Zwavel en stikstofdepositie (pot. Zuur) in Nederland potsox Ntot

16 Bodemverzuring (afname zuurneutraliserend vermogen) Toename H + concentratie afname ph en buffercapaciteit Afname basische kationen uitspoeling Ca, Mg, en K Vrijkomen toxische metalen (Al, Fe) uitspoeling Al Remming nitrificatie en decompositie hoge NH 4 /NO 3 ratio strooiselophoping

17 Relatie tussen ph en reactief aluminium

18

19

20 ph=5,5 100 µm NH µm NH 4 + Van den Berg et al. 2005

21 Natte heide:

22 Herstel gedegradeerde soortenrijke natte heide & heischrale graslanden: Alleen vermest (hydrologie o.k.): optie voor herstel: kleinschalig plaggen (uitsparen restpopulaties)

23 10 jaar na plaggen van vermest vochtig heischraal grasland (Havelte):

24 Herstel natte heide & heischrale graslanden Alleen vermest: kleinschalig plaggen (uitsparen restpopulaties) Verdroogd & verzuurd: optie: kleinschalig plaggen (uitsparen restpopulaties) en??

25 plagbeheer natte heide (verzuurd en verdroogd): Plaggen: geeft vaak relatief soortenarme natte heide (oorzaak ammoniumpiek??)

26 Plagexperiment in vergraste natte heide (Dorland et al. 2003) Geplagd Controle Concentratie NH 4 + ( mol kg -1 droge bodem) apr-00 jun-00 aug-00 okt-00 dec-00 feb-01 apr-01 jun-01 aug-01

27 Mechanisme: remming van nitrificatie Nat Nardo-Galion ph 5,5 Vergrast met Molinia ph 4,3 Potential net NO 3 - production (µmol g -1 dry soil) a 0-5 cm Control b c cd d 6-10 cm Control 0-5 cm Acidified 6-10 cm Acidified Sod-cut

28 Plaggen + bekalking (natte heide): NH4 (µmol kg -1 dry soil) Control Sod-cut Sod-cut + lime ** *** ** 0 sep-01 nov-01 jan-02 mrt-02 mei-02 jul-02 sep-02 nov-02

29 3,5 jaar na plaggen en bekalking Number of species m Non-target Characteristic Endangered * 0 HO Sod-cut HO Sod-cut + lime LP Sod-cut LP Sod-cut + lime

30 Ernstig bedreigde soorten na plaggen lniet altijd TERUG!!

31 wat weg is aan kenmerkende RLsoorten blijft weg!!!! (a) Erica tetralix (c) Molinea caerulea Number of seeds m-2 Number of seeds m Depth (mm) Depth (mm) (d) Juncus spec. Number of seeds m Depth (mm)

32 Valkruid (Arnica montana) als testsoort: Zaden Zaailingen Percentage Geplagd Geplagd + bekalkt *** ** Percentage *** Percentage * Kieming Overleving 0 Relatieve groei 0 Overleving

33 Dus altijd uitsparen restpopulaties!!

34 Herstel natte heide & heischrale graslanden Alleen vermest: kleinschalig plaggen (uitsparen restpopulaties) Verdroogd & verzuurd: kleinschalig plaggen (uitsparen restpopulaties) plus: - Bekalking (ammoniumpiek) (of) - Bekalking inzijggebied (of) - Hydrologische maatregelen

35 Bekalking van het inzijggebied Doel: integraal herstel van buffercapaciteit in (zeer) zwakgebufferde heidevennen en omliggende natte (voorheen soortenrijke) heide (met verzuurde locale kwel!) via: bekalking van de droge, omliggende inzijggebiedjes (Schaopedobbe, Bieze) eerst uitgevoerd in winter 1997

36 Schema bekalking inzijggebied: Zuur regenwater Dolokal Ca 2+, HCO 3 - Natte heide Bodem Ondoordringbare laag Ven

37 Verzuurde lokale kwelstroom: Vennen Soortenrijke natte heide en nat heischraal grasland Soortenarme droge heide

38

39 Resultaten waterbuffering Schaopedobbe Bieze eq L Catchment liming

40 Resultaten ph bodem - water Catchment liming Schaopedobbe High (limed) Middle Low Pool

41 Resultaten basische kationen bodem High - limed Middle - not limed Low - not limed Schaopedobbe pre 97-post '00 '01 '02 '03 97-pre 97-post '00 '01 '02 '03 97-pre 97-post '00 '01 '02 '03 0 Ca Mg K millimol kg -1 dry soil

42 Resultaten terrestrische vegetatie 9 8 High - limed Middle - not limed Low - not limed Schaopedobbe 7 Number of species m Red List spec. Characteristic spec. Other spec.

43 Conclusies: Plaggen veroorzaakt veelal ammoniumpiek Geremde nitrificatie Oplossing: Bekalken en plaggen succesvol Bekalking inzijggebied succesvol Probleem: beperkte zaadvoorraad en verspreiding soorten (restpopulaties!!) Herstel hydrologie & plaggen: uitstekend als het kan Duurzaamheid herstel steeds groter (>18j)!!

44 Met DANK aan (o.a.): Edu Dorland (UU) Maaike de Graaf (Grontmij) Peter Verbeek (Natuurbalans) Leon van den Berg (KUN) & & Jan Roelofs (KUN) En natuurlijk alle beheersorganisaties En DK/LNV & NWO!!