Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten. Gert-Jan van Duinen

Transcriptie

1 Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten Gert-Jan van Duinen

2 Oppervlakte, depositie, soorten

3 Oppervlakte, depositie, soorten

4 Bargerveen Vaak alleen meest zure, voedsel- en mineralenarme delen overgebleven

5 Hoogveenkern

6 Veenmos - Sphagnum

7 Minerale bodem Lagg Kern Overgangs veen Kern Overgangs veen Minerale bodem Hoogveenkern - Overgangsveen / lagg Zuur - Gebufferd Mineraalarm - Mineraalrijk(er) Voedselarm - Voedselrijk(er)

8 Hoogveenlandschap (Nationaal Park Soomaa, Estland)

9 Grauwe klauwier Veenbesparelmoervlinder Hoogveenglanslibel Laagveen - Overgangsveen - Hoogveen

10 Intact Minerale bodem Lagg Kern Overgangs veen Kern Overgangs veen Minerale bodem Degradatie Lagg Restant kern Overgangs veen Kern Overgangs veen Herstel Restant kern

11 Vergelijkend onderzoek watermacrofauna Intact Relict Herstel

12 CA-as 2 voedselrijk voedselarm Soortensamenstelling intact hoogveen 2 0 Estland Kern poel Water stroming Overgangsveen Lagg Nederland Relict Herstel -2 zuur gebufferd CA-as 1 Variatie soortensamenstelling hoogveenlandschap

13 CA-as 2 voedselrijk voedselarm Soortensamenstelling intact + relict 2 0 Estland Kern poel Water stroming Overgangsveen Lagg Nederland Relict Herstel -2 zuur gebufferd CA-as 1 Soortensamenstelling hoogveenranden nog deels in relict situaties Voedselarme hoogveenkern ontbreekt

14 CA-as 2 voedselrijk voedselarm Soortensamenstelling + herstel 2 0 Estland Kern poel Water stroming Overgangsveen Lagg Nederland Relict Herstel -2 zuur gebufferd CA-as 1 Voedselarme hoogveenkern ontbreekt Herstel alleen zure omstandigheden Relict situaties meer variatie, meer soorten Bronpopulaties van karakteristieke soorten

15 Heidelandschappen: Gebruiksgradiënt

16 Heidelandschappen: Gebruiksgradiënt

17 Sterke afname van karakteristieke fauna

18 Grauwe klauwier

19 Prooidiversiteit Grauwe klauwier Foto: Geert de Vries

20 Prooidiversiteit Grauwe klauwier aantal in dieet/dag Noordse Witsnuit Viervlek Bruine Glazenmaker Watersnuffel Gewone Pantserjuffer Blauwe Glazenmaker Venglazenmaker Zwarte Heidelibel 0 14-jun 21-jun 28-jun 5-jul 12-jul 19-jul 26-jul 2-aug

21 aanvoer op nest (%) Prooidiversiteit Grauwe klauwier spinnen rupsen Kl. Junikever sprinkhanen Veelvraat tijdstip op de dag

22 - voedsel - schuilen - voortplanten - verpoppen

23 Terreincondities vitale populatie Veenbesparelmoervlinder Kwaliteit van Veenbesblad

24 Labexperiment Rupsen Veenbesparelmoervlinder Analyse Veenbes diverse locaties

25 Study site B Be: invloed van gebufferd grondwater

26 Study site NL NL: zuur, geen invloed gebufferd grondwater

27 Aantal individuen. Groei & overleving rupsen dood rups pop België Nederland Herkomst veenbes Rupsen doen het beter op veenbes uit België

28 Word ik van dit veenbesblaadje wel een gezonde vlinder?

29 Veenhooibeestje Veenmos Veenhooibeestje in Fochteloërveen Fochteloërveen

30 Fochteloërveen randzone

31 Randzones/gradiënten hoogveenrestanten Natuurlijke gradiënten Huidig agrarisch gebruik Paludicultuur

32 Voedsel Korhoenkuikens heide plag/brand heide oud kapvlakte akkers - +

33 Heideakkers Verlaten akker/ graasland schapen Heide-akker Heischraal grasland Keuters Stalmest; bufferstoffen Toevoegen Heide Zure heide Reeks van afname buffering en nutriënten

34 Aantal soorten (+/- 1 SD) Loopkevers soortenrijkdom Soortenarme geplagde heide Droge heide Droge hei met fijne grassen Akkers en bekalkte heide

35 Gemiddelde gevangen individuen (+/- 1 SE) Veldkrekel (Gryllus campestris) Soortenarme (geplagde) heide Droge heide Droge heide, cogedomineerd door grassen Voormalige "heideakker": Schraal grasland

36 N:P-ratio en nutriënten-limitatie Schotland Struikhei (Calluna vulgaris) P wordt limiterend N wordt limiterend Britton & Fisher 2007 Biol. Cons. 138:

37 N (%DW) Mean trapped individuals (+/- 1 SE) Species poor (sod cut) dry heath Dry heath Dry heath codominated with grasses Former extensive farmland: mesotrophic grassland N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster N:P=30 N:P=20 N:P= P (% DW) Droge heide

38 N (%DW) Mean trapped individuals (+/- 1 SE) Species poor (sod cut) dry heath Dry heath Dry heath codominated with grasses Former extensive farmland: mesotrophic grassland N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster N:P=30 N:P= P (% DW) N:P=10 Soortenarme (geplagde) heide Droge heide

39 N (%DW) Mean trapped individuals (+/- 1 SE) Species poor (sod cut) dry heath Dry heath Dry heath codominated with grasses Former extensive farmland: mesotrophic grassland N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster N:P=30 N:P= N:P= P (% DW) Soortenarme (geplagde) heide Droge heide Droge heide, co-gedomieerd door grassen

40 N (%DW) Mean trapped individuals (+/- 1 SE) Species poor (sod cut) dry heath Dry heath Dry heath codominated with grasses Former extensive farmland: mesotrophic grassland N:P ratio Calluna vulgaris per plant cluster N:P=30 N:P= P (% DW) Soortenarme (geplagde) heide Droge heide Droge heide, co-gedomieerd door grassen Voormalige extensieve heideakkers, schraalgrasland N:P=10

41 Concentratie NH 4 en Olsen P (μmol/g) Plaggen? 4 3,5 3 2,5 2 1,5 NH4 Olsen P NH4 Olsen P 1 0, Leeftijd plagvlak

42 OBN-onderzoek Heideakkers Aantal soorten loopkevers Verhoging diversiteit en dichtheid insecten prooien!

43 Loopkevers: clusteranalyse Heide-akkers Naastgelegen heide

44 Karakteristieke soorten Heide-akkers Naastgelegen heide

45 Trofische groep Heide-akkers Naastgelegen heide

46 OBN-onderzoek Heideakkers Dichtheden van sprinkhanen

47 Akkeren in heide OBN-onderzoek Heideakkers Nestdichtheid Veldleeuwerik rondom akkers zeer hoog Uitloopsucces hoog: 48 tot 78% (agrarisch gebied: 3 tot 20%) Ook andere vogelsoorten profiteren, m.n. Kneu en Geelgors

48 Conclusies Aanwezigheid gebufferde en voedselrijkere elementen in heide- en hoogveengebieden essentieel voor (karakteristieke) biodiversiteit Natuurlijke gradiënt of gebruiksgradiënt Perspectieven voor Akkervogels waarschijnlijk beter in heidegebieden dan in het intensief gebruikt agrarisch landschap Cyclisch akkerbeheer kan hoogste aantal functies vervullen in heidelandschap Akkerfase Verschralingsfase Zuur grasland fase

49 Kansen en uitdagingen voor heide- en hoogveenbeheerders

50 Dank u voor uw aandacht Foto: Geert de Vries