Steenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen

Transcriptie

1 Steenmeel als maatregel tegen verzuring in heide en bossen Roland Bobbink, Leon van den Berg, Huig Bergsma, Henk Siepel, Joost Vogels, Evi Verbaarschot, Bas van de Riet & Maaike Weijters BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

2 Uitgevoerd door: Gefinancierd door:

3 Opbouw presentatie Inleiding Problematiek Experimenten Resultaten Discussie

4 Problematiek verzuring

5

6 Acid deposition in 2010

7 Zure depositie Wat gebeurt er in de bodem? Welke effecten hebben de protonen ( H + ) in de bodem?

8 Uitwisselbare kationen Ca 2+ Mg2+ Mg 2+ Ca Klei / organisch - - e stof Mg 2+ K + Ca 2+ Ca 2+

9 Verzuring: uitwisselbare kationen 2 H + Ca 2+ Mg2+ Mg 2+ Ca Klei / organisch - - e stof Mg 2+ K + Ca 2+ Ca 2+ Verzuring van een geladen kleideeltje

10 Verzuring: uitwisselbare kationen Ca 2+ Mg2+ Mg 2+ Ca Klei / organisch - - e stof Mg 2+ K + Ca 2+ H + H + Ca 2+ Calciumverlies naar bodemvocht

11 Verwering mineralen kaliveldspaat Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Mg 2+ Hoe komen die kationen nu in dat uitwisselbare deel van de bodem? Model naar: Bergsma 2016

12 Verwering mineralen Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Hoe komen die kationen nu in dat uitwisselbare deel van de bodem? Natuurlijke verwering zorgt voor aanvulling van de kationen vanuit de verwering van mineralen Model naar: Bergsma 2016

13 Zure depositie Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Model naar: Bergsma 2016

14 Zure depositie Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Ca 2+ K + Model naar: Bergsma 2016

15 Zure depositie Zand/mineralen Geen uitwisselbare kationen Uitwisselbare deel is geheel uitgeput, buffering door verwering van mineralen

16 Kalk Zure depositie Kalk Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Aanvullen uitwisselbare deel en minerale deel met Ca en Mg

17 Steenmeel 16 februari 2011 en grove maling 17

18 Zure depositie Steenmeel Steenmeel Zand/mineralen uitwisselbare kationen Aanvullen uitwisselbare deel en minerale deel met Ca, Mg en K, maar ook sporeelementen. Vooral focus op aanvullen minerale deel, dus lange termijn.

19 Lopende onderzoeken Herstel verzuurde droge en natte heide (zonder plaggen!) Combineren steenmeel met P (droge heide jaar geleden geplagd) Effect Dosering + maling (droge heide) Systeemherstel verzuurde systemen NP Hoge Veluwe, Regte heide en Sallandse heuvelrug (hectare-schaal) Herstel droge heischrale graslanden Herstel arme Loofbossen ( Eikensterfte ) Plantgat bemesting

20 Experimenten heideherstel 2014 Strabrecht Hoge Veluwe Hoge Veluwe Droge heide Droge heide Natte heide 10 m * 10m, n=5 15 m * 15 m, n=5 5 m * 5 m, n=5 Controle Biolit 100µm 10 ton/ha 10 ton/ha 10 ton/ha Biolit 200µm Vulkatec/Lavagruis Lurgi/Portanef 500µm Dolokal 15% Mg 10 ton/ha 15 ton/ha 10 ton/ha 10 ton/ha 10 ton/ha 4 ton/ha Dolokal 5% Mg 4 ton/ha 4 ton/ha

21 Samenstelling steenmeel Ca Strabrecht Veluwe Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi K Strabrecht Veluwe Mg Strabrecht Veluwe P Strabrecht Veluwe

22 Bodemchemie-2016 Strabrecht Veluwe droge heide 5,00 5,00 ph NaCl 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 * * 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 ph NaCl 2,00 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 2,00 Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi Veluwe natte heide * Controle Dolokal Biolit 100 Lurgi Controle Dolokal Biolit 100 Lurgi

23 (mmol/kg bodem) Strabrecht * * * Uitwisselbaar Ca Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi * * * Uitwisselbaar Mg Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Uitwisselbaar K Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi

24 Strabrecht Uitwisselbaar Al Veluwe droge heide Uitwisselbaar Al (umol/kg bodem) * * * * * (umol/kg bodem) Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi 0 Controle Dolokal Biolit 100 Lurgi Veluwe natte heide Uitwisselbaar Al (umol/kg bodem) * * * Controle Dolokal Biolit 100 Lurgi

25 Strabrecht Veluwe droge heide Basenverzadiging (%) * * (*) Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi Basenverzadiging (%) * Controle Dolokal Biolit 100 Lurgi Veluwe natte heide Basenverzadiging (%) * Controle Dolokal Biolit 100 Lurgi

26 Plant chemie

27 Soortgroepen - indeling Algemene heidesoorten Soorten van graslanden Houtige gewassen Calluna vulgaris Carex pilulifera Carex arenaria Cuscuta epithymum Deschampsia flexuosa Erica tetralix Festuca filiformis Genista anglica Juncus squarrosus Molinia caerulea Rumex acetosella Spergularia rubra Trichophorum cespitosum germanicum Vaccinium myrtillus Soorten van gebufferde omstandigheden Carex panicea Danthonia decumbens Galium saxatile Hypochaeris radicata Luzula campestris Potentilla erecta subsp. Agrostis capillaris Agrostis stolonifera Cerastium fontanum Rumex acetosa Stellaria media Taraxacum officinale Trifolium repens Ruderalen en pioniers Chamerion angustifolium Cirsium spec. Conyza canadensis Epilobium montanum Jacobaea vulgaris subsp. vulgaris Juncus effusus Persicaria hydropiper Sagina procumbens Sonchus spec. Stellaria uliginosa Urtica dioica Betula pendula Pinus sylvestris Prunus spec. Quercus robur Rhamnus frangula Rubus spec. Sorbus aucuparia

28 Veluwe droog p = 0,031 b b ab a a a a a a a a a a a a a a a a a a p = 0,022 b ab a

29 Samenvattende conclusies Na twee effectjaren beginnen er verschillen zichtbaar te worden: meeste effecten bij dolokal of biolit Ieder meetjaar komt er met Lurgi en Lavagruis meer uitwisselbaar K, Ca, Mg vrij en worden de Al-concentraties lager -> tijd? Nog weinig reactie in vegetatiechemie

30 Samenvattende conclusies Geen negatieve effecten in N, P of metalen in bodem- of plantchemie na twee effectjaren Dolokal en Biolit meest reactief -> zichtbaar in vegetatiesamenstelling maar alleen op Veluwe droog -> risico? Onbekend wat de effecten op schimmels en bacteriën in de bodem zijn -> gebeurt er meer dan we zien? Dit meetjaar meer fauna effecten verwacht

31 Steenmeel het Ei van Columbus?

32 Steenmeel het Ei van Columbus? Nog in ontwikkeling, gezocht wordt naar duurzame materialen, verschillende malingen, combinaties van stoffen: kortom wat is waar het meest effectief.. Afhankelijk van uitgangssituatie, maatwerk en kostbaar ( euro/ha) -> vooronderzoek! Nog weinig ervaring in natuurgebieden dus monitoring lopende en toekomstige toepassingen is heel erg belangrijk

33 Steenmeel het Ei van Columbus? Geen op zichzelf staande oplossing voor alle problemen. Combineren met optimaal beheer, veelal na herstel abiotiek toevoer planten en dieren nodig Maar eerste resultaten zijn zeker positief, en er zijn geen negatieve effecten gemeten! Het probleem is urgent, en actie om verder verlies van soorten tegen te gaan is noodzakelijk!! N-depositie moet zeker ook omlaag!

34 Dank voor uw aandacht! Vragen?

35