Waarden en belangen De waarden en belangen van de lanen worden vanuit een viertal, verschillende invalshoeken bekeken.

Transcriptie

1 Notitie: Inventarisatie oude lanen Opsterland. Aanleiding In Opsterland staan langs diverse wegen oude laanbomen. Deze bomen staan vaak dicht op de wegkant en soms met de stam tegen de weg aan. Van oudsher zijn dit de eerste verbindingen tussen nederzettingen, toen nog een tweesporig zandpad. Door de toename van het verkeer en het groter worden van de voertuigen is het wegvak verbreed, daardoor wordt de afstand tot de bomen kleiner. De lanen zijn van cultuurhistorisch belang en vormen een belangrijk onderdeel van het groene karakter van Opsterland. In 2013/2014 zijn er een aantal voorvallen geweest langs deze wegen met lanen. Enerzijds is er schade ontstaan aan de bomen door de zware najaarsstorm van 2013 en anderzijds hebben er eenzijdige, dodelijke ongelukken plaatsgevonden. Zo lijkt er een oorzakelijk verband tussen de bomen en de verkeersongevallen te zijn. Daarnaast zijn de bomen vaak 150 tot 200 jaar oud en aan vervanging toe. De belangrijkste lanen Gordyksterwei/Sweachsterwei tussen Gorredijk en Beetsterzwaag, 80-km, ca bomen. Hier staat plaatselijk zelfs een dubbele laan, dus aan weerszijden van de weg twee rijen bomen. De boomsoort is zomereik of beuk. Circa 15 jaar geleden zijn er op diverse plekken nieuwe beuken geplant, deze groeien door de concurrentie, boven- en ondergronds, niet goed. Duerswâld/Duerswâldmerwei van Wijnjewoude naar Bakkeveen, 60-km, ca. 390 bomen. Hier staan overwegend eiken soms tot in de wegkant. Er is al gedeeltelijk een nieuwe beukenlaan geplant. Deze beuken groeien scheef door de boomkronen van de eiken. Beetsterweg van de A7 naar Beetsterzwaag, 60-km, ca. 130 bomen. Langs deze oude toegangsweg naar Beetsterzwaag staan de eiken tot de rand van de weg. Tolheksleane, zuidelijke toegangsweg naar Frieschepalen, 60-km, ca. 170 bomen. Ook hier staan de eiken dicht tegen de weg aan. Problemen De bomen zijn oud, 150 tot 200 jaar, waardoor deze steeds meer dood hout hebben. Ook zijn ze minder vitaal en extra kwetsbaar bij stormen. Er moet meerdere keren per jaar groot onderhoud uitgevoerd worden. Hier wordt een groot deel van het onderhoudsbudget aan besteed. Door de standplaats dicht langs de weg hebben veel bomen aanrijschade, wat zorgt voor een afname in vitaliteit. De bomen staan tussen 0 en 2 meter van de wegkant af. De obstakelvrije ruimte is daarmee onvoldoende waardoor uitwijken of in de berm terechtkomen een grote kans op ernstige gevolgen geeft. Waarden en belangen De waarden en belangen van de lanen worden vanuit een viertal, verschillende invalshoeken bekeken. Cultuurhistorisch Vanuit cultuurhistorisch oogpunt zijn de lanen kenmerkend voor de oude verbindingen tussen vroege nederzettingen. Ze werden aangeplant ter bescherming van de wegen en reizigers, en als verfraaiing van het landschap en de route. Voor Opsterland is cultuurhistorie een belangrijk element van de groene identiteit. De gemeentelijke wegen met oude lanen zijn daarom het behouden waard. Ecologisch Door de hoge ouderdom hebben de bomen een grote ecologische waarde voor vogels (o.a. ooievaars) en vleermuizen. Naast nest- en verblijfsplaatsen zijn er ook vliegroutes en 1

2 foerageergebieden. Afhankelijk van de situatie zal dit gecompenseerd moeten worden. De ervaring leert, dat dit een lastig traject is (ontheffing flora- en faunawet). Emotioneel Grote, oude bomen roepen bij veel mensen emoties op. Het gezegde boompje groot, plantertje dood draagt hieraan bij. Wanneer de lanen vervangen worden, dan ziet de huidige generatie deze niet meer tot volle wasdom komen. Naast deze vorm van emotie, is er ook veel natuurgerichte emotie. Een boom zuivert de lucht, heeft ecologische waarde, zorgt voor plaatselijke klimaatbeheersing. Daarnaast is een woudreus karakteristiek en gewoon mooi. Verkeerskundig Voor een veilig weggebruik is het noodzakelijk dat weggebruikers het verloop van de weg over een voldoende lengte kunnen overzien. Verticale elementen, zoals (laan)bomen, zorgen voor deze geleiding en zijn daarom gewenst. Als bomen dicht tegen de rijbaan zijn geplant, heeft dit bovendien een positief effect op het verlagen van de snelheid. Keerzijde hiervan is de potentie van bomen als botsobject. Het is daarom gewenst dat bomen op erftoegangswegen minimaal 1.50m (bij voorkeur 2.50m) van de wegkant afstaan. Dit is op de omschreven laanwegen niet het geval. Dit zorgt voor een hoger risico op een ongeval met ernstige afloop. In het Gemeentelijke verkeer- en vervoerplan bereikbaar zijn en blijven (2010) is hierover een afweging gemaakt en opgenomen dat de huidige historische laanbeplanting gehandhaafd en onderhouden dient te worden. Kosten De jaarlijkse onderhoudskosten voor het extra snoeien liggen rond ,-. Het kappen van de bomen en aanplanten van nieuwe bomen kost circa 200,- per boom. Daarnaast zijn eenmalige kosten voor ecologisch onderzoek nodig ( ). Toekomst scenario s voor de oude lanen 1 De verjonging en vervanging van lanen kan op onderstaande manieren benaderd worden: Scenario 1. Een laan wordt geheel of in gedeelten (gefaseerd) gekapt en wordt opnieuw aangeplant. De eenmalige kosten zijn geraamd op ongeveer ,-. Scenario 2. Alleen de bomen die niet of sterk verminderd vitaal zijn, worden vervangen, jaarlijks ruim 3%. Hierbij worden ook weer nieuwe laanbomen binnen de obstakelvrije ruimte geplant. De kosten zijn geraamd op ,- per jaar over een periode van 30 jaar. Scenario 3. Alleen de bomen die niet of sterk verminderd vitaal zijn (ca. 3% per jaar) worden gekapt en worden, waar de breedte van de berm het toelaat (meer dan 1,5 meter), vervangen. De kosten voor de beperkte herplant zijn ,- per jaar over een periode van 30 jaar. In bijlage 1 van deze notitie wordt aangegeven welke locaties geschikt om een laan te herplanten (groen accent) 2. Scenario 4. Alleen de bomen die niet of sterk verminderd vitaal zijn (ca. 3% per jaar), worden gekapt zonder aanplant van nieuwe laanbomen. De kosten voor het kappen vallen onder het regulier beheer. Na enkele jaren zal vanuit de Boswet een herplant opgelegd worden. Hier is een extra investering voor nodig. De wijze waarop de herplant zal plaatsvinden is niet bepaald, zodat de kosten hiervan nu niet berekend zijn. 1 In de huidige situatie is aan de Gordyksterwei/Sweachsterwei plaatselijk een dubbelle laan aanwezig. Bij herplant in dit scenario wordt uitgegaan van een enkele laan. 2 Een groot deel van de laan aan de Tolheksleane wordt niet verjongd en daarmee geborgd voor de toekomst. Wanneer vanuit de Boswet een herplantplicht wordt opgelegd, wordt gekeken hoe en waar dit ingevuld wordt. 2

3 Scenario s 1 en 2 gaan uit van het behoud van de lanen voor de toekomstige generatie, met een verschil in de wijze waarop dit uitgevoerd wordt. Bij scenario 3 wordt ook uitgegaan van het behoud van de laanstructuur, maar alleen waar voldoende obstakelvrije ruimte in de bermen is. Bij het vierde scenario blijven de lanen zo lang mogelijk in takt en worden alleen de slechte bomen gekapt. Pas na ongeveer 10 jaar ontstaan er grote gaten in de lanenstructuur. Toekomst lanen in Opsterland Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Hele of gedeelten laan vervangen Minder vitale bomen vervangen Minder vitale bomen kappen en waar Minder vitale bomen kappen en niet vervangen mogelijk vervangen Direct een nieuwe laan met een Voordelen eenduidig beeld en groei van de laanbomen Het huidige beeld met grote laanbomen blijft langer instand Het huidige beeld met grote laanbomen blijft deels langer instand Geen extra kosten, het beperkt kappen van de laanbomen wordt binnen het regulier onderhoudsbudget uitgevoerd Laan blijft behouden voor de toekomst (cultuurhistorie) Geleidelijke omvorming, minder impact, minder weerstand Geleidelijke omvorming, minder impact, minder weerstand Effect is pas na 10 jaar zichtbaar, dan is circa 30% laanbomen weg Duurzame verjongingsmethode, eenmalig investeren Geen (minder) problemen met flora- en faunaontheffing Geen verstoring ecologie, dus geen compensatie nodig Herinrichting bermen met benodigde Gespreidde investeringskosten voor Gespreidde investeringskosten voor Weinig weerstand bij uitvoering door op grote obstakelvrije ruimte, risico op een ongeval met ernstige afloop verkleint nieuwe bomen nieuwe bomen schaal kappen Nadelen Minder hoge onderhoudskosten per jaar Kaalslag, maar kan beperkt worden door gefaseerde kap in blokken Onevenwichtig beeld van de laan, door groot leeftijdsverschil (max. 30 jaar) tussen de bomen Alleen op plaatsen bij voldoende obstakelvrije ruimte Onevenwichtig beeld van de laan, door groot leeftijdsverschil (max. 30 jaar) tussen de bomen De cultuurhistorische lanen verdwijnen op den duur Zware compensatie ecologie verplicht Jaarlijks extra investering nodig voor Jaarlijks extra investering nodig voor Jaarlijks verhoogde onderhoudskosten nodig vervangen laanbomen vervangen laanbomen Vergunningentraject; ontheffing flora-doeen afbreuk aan cultuurhistorie Doet afbreuk aan cultuurhistorie Onvoldoende obstakelvrije ruimte van de faunawet, melding Boswet bermen blijft, dus verhoogd risico op ongeval met ernstige afloop Mogelijkheid tot bezwaarprocedure Concurrentie door oude bomen voor jonge Concurrentie door oude bomen voor jonge Vanuit de Boswet geldt een verplichting om het aanplant, grote kans op uitval aanplant, grote kans op uitval bomenareaal in stand te houden Eenmalige grote investering Op veel plaatsen is er onvoldoende obstakelvrije ruimte, verhoogd risico op Nog lang 'last' van onvoldoende obstakelvrije ruimte ongeval met ernstige afloop Grote impact bij bevolking Jaarlijks verhoogde onderhoudskosten nodig Jaarlijks verhoogde onderhoudskosten nodig Minder duurzaam door herhaalde inboet, concurrentie oude laanbomen Minder duurzaam door herhaalde inboet, concurrentie oude laanbomen Geen complete laan als eindbeeld Voorstel Vanwege de hoge investeringen bij scenario 1 en 2 wordt ingezet op scenario 3. Dat betekent, dat er in de komende jaren alleen de slechte en minder vitale bomen gekapt worden en waar de breedte van de berm het toelaat worden vervangen. In totaal wordt 67% van de laanbomen vervangen. Het beeld per laan verschilt wel (zie kaarten bijlage 1). 3

4 BIJLAGE 1 Scenario 3, beperkte vervanging 4

5 5

6 6

7 7

8 8