JAARBOEK ENERGIERECHT 2012

Transcriptie

1 JAARBOEK ENERGIERECHT 2012

2

3 JAARBOEK ENERGIERECHT 2012 Kurt Deketelaere Bram Delvaux (editors) Met bijdragen van: Thomas Chellingsworth Bram Delvaux Frederik Dewaele Peter Parez Stephanie Schildermans Cathy Suykens Tom Vanden Borre Dominique Vanherck Damien Verhoeven Tim Vermeir Antwerpen Cambridge

4 Jaarboek Energierecht 2012 Kurt Deketelaere en Bram Delvaux (eds.) 2013 Antwerpen Cambridge Coverfoto s: WDG Photo, Stocksnapper, Aaron Amat ISBN D/2013/7849/35 NUR 823 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

5 WOORD VOORAF Op donderdag 23 mei 2013 organiseert de Vlaamse Vereniging voor Energierecht (VlaVER), in samenwerking met het Instituut voor Milieu- en Energierecht van de KU Leuven (IMER), een studiedag waarop het Jaarboek Energierecht 2012 wordt voorgesteld. Met dit boek, uitgegeven door de uitgeverij in de reeks Energie & Recht, berichten de organisatoren over de belangrijkste ontwikkelingen die zich tijdens het voorbije kalenderjaar hebben voorgedaan in het domein van het energierecht (in zijn ruime betekenis). Voor het Jaarboek Energierecht 2012 wordt geopteerd voor een overzicht van de belangrijkste en recente ontwikkelingen inzake het Europese, federale en het Vlaamse energierecht. Iedereen die dagelijks met de energiewetgeving in aanraking komt, wordt aldus een handig en grondig naslagwerk aangeboden, dat toelaat op een continue en geordende wijze de stand van zaken en de verdere ontwikkelingen van het energierecht op de voet te volgen. De bijdragen tot dit Jaarboek Energierecht 2012 zijn van Thomas Chellingsworth, Bram Delvaux, Frederik Dewaele, Peter Parez, Stephanie Schildermans, Cathy Suykens, Tom Vanden Borre, Dominique Vanherck, Damien Verhoeven en Tim Vermeir. Kurt Deketelaere en Bram Delvaux Editors Leuven, 25 februari 2013 v

6

7 INHOUD Woord vooraf v DE EUROPESE ENERGIE-EFFICIËNTIE RICHTLIJN: EEN JURIDISCHE ZOEKTOCHT IN EEN POLITIEK DOOLHOF Thomas Chellingsworth en Dominique Vanherck Inleiding /20/20-doelstellingen De EER in vogelvlucht Bindende maatregelen en bindende doelstellingen Minimumharmonisatie Interpretatieve nota s Hoofdstuk 1. Energie-efficiëntie streefcijfers Afdeling 1. Een indicatief streefcijfer Afdeling 2. Beoordeling door de Commissie Afdeling 3. Verhouding tot de algemene streefwaarden voor energiebesparing Hoofdstuk 2. Gebouwen Afdeling 1. Renovatie van gebouwen in het algemeen Afdeling 2. Voorbeeldfunctie van de gebouwen van overheidsinstanties Bindende doelstelling van 3% Beperkte draagwijdte Hoofdstuk 3. Overheidsaankopen Hoofdstuk 4. Verplichtingsregelingen voor energie-efficiëntie Afdeling 1. De principes van de verplichtings regeling voor energieefficiëntie Afdeling 2. Flexibiliteit en alternatieven Hoofdstuk 5. Energie-audits Afdeling 1. Kwaliteit van de energie-audits Afdeling 2. Energie-audits voor KMO s vii

8 Afdeling 3. Energie-audits voor grote ondernemingen Afdeling 4. Energie-audit vs. energiescan Hoofdstuk 6. Meting en facturering Afdeling 1. Energiemeters Slimme meters Meters in het algemeen Afdeling 2. Informatie over facturering Facturering en factureringsinformatie Informatie over het verbruiksverleden Afdeling 3. Kosteloze facturering, facturerings- en verbruiksinformatie Hoofdstuk 7. Bevordering van de efficiëntie bij verwarming en koeling Afdeling 1. De alomvattende beoordeling Afdeling 2. Kosten-batenanalyses op projectniveau Afdeling 3. Gevolgen van de alomvattende beoordeling en kostenbatenanalyses Afdeling 4. Garanties van oorsprong Afdeling 5. Steun voor warmte-krachtkoppeling Hoofdstuk 8. Omzetting, transport en distributie van energie Afdeling 1. Een bres in twee monopolies, ter bevordering van de efficiëntie Afdeling 2. Maatregelen en investeringen ter verbetering van de netwerkefficiëntie Afdeling 3. Voorrang voor HR-WKK Afdeling 4. Artikel 15 EER: Besluit Hoofdstuk 9. Horizontale maatregelen Hoofdstuk 10. Besluit IMPACT VAN REMIT VERORDENING 1227/2011 OP DE GROOTHANDELS MARKT VOOR ENERGIE Peter Parez Inleiding Hoofdstuk 1. Achtergrond en situering van REMIT Afdeling 1. De liberalisering van de Europese energiemarkten Afdeling 2. Nood aan een sectorspecifiek kader viii

9 Hoofdstuk 2. REMIT Afdeling 1. Interpretatieve regelgeving en richtlijnen Financiële regelgeving en flexibiliteit ACER Richtlijnen Afdeling 2. Toepassingsgebied Catch-all -benadering Uitzonderingen verhouding met de Richtlijn Marktmisbruik Afdeling 3. Verbod op handel met voorweten schap en marktmisbruik Verbod op handel met voorwetenschap A. Voorwetenschap B. Verbod op handel met voorwetenschap Verbod op marktmanipulatie A. Verbod B. Toelichting van de specifieke bepalingen C. Uitzondering op het verbod Afdeling 4. De (preventieve) openbaarmakings verplichtingen Verplichte openbaarmaking van voorwetenschap A. Marktdeelnemer B. Perimeter van de openbaar te maken informatie C. Modaliteiten van openbaarmaking D. Uitstel van openbaarmaking E. Uitzonderingen Afdeling 5. Het toezicht, het onderzoek en de sanctionering Toezicht op het verbod op marktmanipulatie en handel met voorwetenschap A. ACER B. Samenwerking C. Gegevensverzameling D. Registratie van marktdeelnemers Tenuitvoerlegging van het verbod op marktmanipulatie en handel met voorwetenschap Sanctionering Conclusie RECENTE ONTWIKKELINGEN IN HET FEDERAAL ENERGIERECHT NA DE BEVRIEZING KOMT DE LENTE Damien Verhoeven Inleiding Hoofdstuk 1. Het plan Wathelet voor de bevoorradingszekerheid van elektriciteit ix

10 Afdeling 1. Vaststellingen Afdeling 2. Concrete keuzes om de bevoor ra dings zekerheid op korte termijn te garanderen Zware regulering van de sluiting van productie-installaties? A. Terbeschikkingstelling van de markt en opname in de strategische reserve in geval van beslissing tot definitieve sluiting B. Activeringsmogelijkheid van tijdelijk gesloten eenheden in noodgevallen Creatie van een strategische reserve ( R4 ) en sluitingsverbod Aanpassing van de kernuitstap Ex post gegarandeerd rendement voor STEG-centrales gekozen o.b.v. een aanbestedingsprocedure Verhoging van de rendabiliteit van STEG-centrales Afdeling 3. Doelstellingen op lange termijn Hoofdstuk 2. Regelgeving inzake de elektriciteits- en gasmarkt Afdeling 1. Het vervolg van de wet van 8 januari 2012 tot wijziging van de Elektriciteits- en de Gaswet Wet van 8 januari Aanvechting van de Omzettingswet Chronologisch overzicht van de aanpassingen van de Elektriciteitsen de Gaswet na de Omzettingswet A. Wet van 29 maart 2012 houdende diverse bepalingen (I) B. Wet van 1 juli 2012 tot uitlegging van artikel 108, 2, tweede lid, eerste en tweede zinsnede van de wet van 8 januari C. Wet van 25 augustus 2012 houdende diverse bepalingen inzake energie (1) D. Wet van 25 augustus 2012 houdende diverse bepalingen inzake energie (2) E. Wet van 27 december 2012 houdende diverse bepalingen inzake energie (1) F. Toekomstige wijzigingen van de Elektriciteits- en de Gaswet Afdeling 2. Evolutie van de prijzencontrole Heisa rond de inwerkingtreding van de bevriezingsperiode Vaststelling van de exhaustieve lijst van toegelaten indexeringscriteria Beperking van de rol van de NBB in de controle van de indexeringen en prijsverhogingen Eerste (gedeeltelijke) uitvoering van de controle van de indexeringen Gevolgen en toekomst van de prijzencontrole Afdeling 3. Versterking van de bescherming van de (kleine) consumenten Recht tot kosteloze beëindiging van leveringscontracten Objectivering van de indexeringen van leveringscontracten x

11 3. Verbod of beperking van marges op GSC- en WKK-certificaten Verduidelijking van de voorschriften inzake facturatie, aanpassing van het sectoraal akkoord en handhaving Nieuwe stakingsvordering Afdeling 4. Wijzigingen inzake de federale bijdrage Afschaffing van de vrijstellingen voor elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen of WKK-installaties Afschaffing van de grens bij de vermindering van de federale bijdrage Uitbreiding van het toepassingsgebied van het plafond van de federale bijdrage Vaststelling van het onderdeel ter financiering van het Kyotofonds op nul Vaststelling van het onderdeel ter financiering van het sociale ODV-fonds op het niveau van 1 januari Wettelijke bekrachtiging van KB s Berekening van de federale bijdrage voor Afdeling 5. Wijzigingen inzake de stelsels van groenestroomcertificaten Afschaffing van de federale minimumsteun voor gewestelijke groenestroomcertificaten Uitbreiding van de minimumsteun inzake offshore-gsc voor de elektriciteit geïnjecteerd op de distributienetten Hoofdstuk 3. Andere wetten Afdeling 1. Phasing out van de steun aan biobrandstoffen Afdeling 2. Verhoging van de nucleaire taks Afdeling 3. Mariene ruimtelijke planning Hoofdstuk 4. Administratieve praktijk van de federale regulator Afdeling 1. Structurele evoluties van de CREG: nieuw huishoudelijk reglement en nieuw directiecomité Nieuw huishoudelijk reglement Nieuw directiecomité Afdeling 2. Certificering van de transmissie net beheerders Certificering van Fluxys Certificering van Elia Afdeling 3. Tarifaire praktijk Transmissietarieven A. Tarieven voor de transmissie van elektriciteit B. Tarieven voor het vervoer en opslag van aardgas, alsook voor LNG-activiteiten Distributietarieven A. Verlenging van de tarieven voor xi

12 B. Aanpassing aan de verhoogde kosten van Vlaamse ODV C. Netvergoeding voor decentrale productie-installaties 10kW met terugdraaiende tellers Conclusie OVER ANOMALIEËN IN NUCLEAIRE AANSPRAKELIJKHEID EN IN DOEL 3 EN TIHANGE 2 Tom Vanden Borre Inleiding Hoofdstuk 1. De internationale verdragen inzake nucleaire aansprakelijkheid Afdeling 1. Ontstaan en doel van deze verdragen Afdeling 2. Beginselen van de verdragen inzake nucleaire aansprakelijkheid Risicoaansprakelijkheid Juridische kanalisatie van aansprakelijkheid naar de exploitant van een kerninstallatie Beperking van de aansprakelijkheid Verplichte verzekering van de aansprakelijkheid Eén enkel forum Afdeling 3. Openbare middelen op grond van het Aanvullend Verdrag van Brussel van 31 januari Afdeling 4. De nucleaire aansprakelijk heids verdragen na het kernongeval in Tsjernobyl Achtergrond Voornaamste wijzigingen Afdeling 5. Nucleaire aansprakelijkheid in de EU Afdeling 6. Schade-omvang bij een kernongeval: Fukushima en studie over de kosten van een kernongeval in Frankrijk Afdeling 7. Conclusie Hoofdstuk 2. Het Belgische nucleaire aansprakelijkheidsrecht Afdeling 1. De wet van 22 juli 1985 betreffende de wettelijke aansprakelijkheid op het gebied van de kernenergie Afdeling 2. Argumenten pro en contra onbeperkte aansprakelijkheid Hoofdstuk 3. De scheurtjes in Doel 3 en Tihange 2 versus het nucleaire aansprakelijk heidsrecht Afdeling 1. De scheurtjes in Doel 3 en Tihange Afdeling 2. Wat indien de scheurtjes tot schade zouden hebben geleid? xii

13 1. De positie van slachtoffers van een kernongeval De positie van de exploitant t.a.v. schade uitgekeerd aan derden De positie van de exploitant t.a.v. zijn leveranciers voor schade aan de kerninstallatie en aan goederen op de site A. Inleiding en probleemstelling B. De eerste these: de exploitant kan bij schade aan de kerninstallatie geen vordering instellen tegen zijn leverancier(s) C. De tweede these: de vordering van een exploitant van een kerninstallatie voor wat betreft de schade aan die installatie staat geheel los van het Verdrag van Parijs D. Analyse en conclusie Hoofdstuk 4. Slotbeschouwingen HET BELEID BETREFFENDE HET DISTRIBUTIENETBEHEER IN HET VLAAMSE GEWEST ANNO 2012: ADDE PARVUM PARVO MAGNUS ACERVUS ERIT Frederik Dewaele Hoofdstuk 1. Inleiding Hoofdstuk 2. De hervorming van de voorrechten van de netbeheerders Afdeling 1. Inleiding Afdeling 2. Specifieke nadere regels voor complexe dossiers Hoofdstuk 3. De evaluatie van de sociale openbaredienstverplichtingen Afdeling 1. Inleiding Historische context en regelgevend kader Evaluatie Sociale Openbaredienstverplichtingen Afdeling 2. Artikel 4.3.2/1 van het Energie decreet van 8 mei Afdeling 3. Het besluit van de Vlaamse regering van 7 september 2012 tot wijziging van het Energiebesluit van 19 november 2010, wat betreft de sociale openbaredienstverplichtingen en de energiescans, en het besluit van de Vlaamse regering van 23 september 2011 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 18 december 1992 houdende instelling van een aanpassingspremie en een verbeteringpremie voor woningen en van het energiebesluit van 19 november Beschermingsmaatregelen bij opzegging contract door de leverancier Meer transparantie voor schuldafbouw via de budgetmeter Heraansluiten van de elektriciteits- en aardgastoevoer bij onterechte afsluiting Regeling betreffende de uitwisseling van gegevens tussen distributienetbeheerder en OCMW s xiii

14 5. Afsluiten van de elektriciteits- en aardgastoevoer via een oplaadblokkade Invoering limitatieve weigeringsgronden voor de leveranciers om klanten te weigeren Contact- en rapporteringsverplichtingen van de leveranciers Vervanging van artikel van het Energiebesluit A. Afschaffing van de verplichting voor de distributienetbeheerder tot het standaard plaatsen van een budgetmeter in sociale woningen B. Nieuwe informatieverplichting voor de distributienetbeheerder C. Inwerkingtreding Sociale statistieken Hoofdstuk 4. Nieuwe regelingen betreffende mandaten en corporate governance voor de netbeheerders en hun werk maatschappijen: lipstick on a pig? Afdeling 1. Het Corporategovernancecomité Afdeling 2. Vermindering van mandaten Hoofdstuk 5. De herziening van de technische reglementen door de VREG. 256 Hoofdstuk 6. Gesloten distributienetten en directe lijnen/leidingen Afdeling 1. Gesloten distributienetten Afdeling 2. Directe lijnen en leidingen Hoofdstuk 7. Conclusie CONSUMENTENBESCHERMING IN DE ENERGIEMARKT Stephanie Schildermans Hoofdstuk 1. De Europese consumenten bescherming Afdeling 1. De Consumentenrichtlijn Afdeling 2. Het Derde Energiepakket Definitie huishoudelijk afnemer Artikel 3 van het Derde Energiepakket A. Openbaredienstverplichtingen B. Universele dienstverlening C. Groepsaankopen D. Switchtermijn E. Bescherming (kwetsbare) afnemers F. Meedelen aan de afnemers van de brandstofmix en de referentiebronnen over de gevolgen op het milieu en informatie over het verbruik xiv

15 G. Informatie over geschillenbeslechting H. Uniek loket I. Checklist voor energieverbruikers Bevoegdheden regulatoren Bijlage I A. Paragraaf B. Paragraaf Conclusie Afdeling 3. De Energie-efficiëntierichtlijn Artikel De artikelen 10, 11 en Bijlage VII Conclusie Afdeling 4. Werkzaamheden CEER Afdeling 5. London Forum Afdeling 6. Conclusie Hoofdstuk 2. De federale maatregelen inzake consumentenbescherming Afdeling 1. Het Akkoord en de Gedragscode Inleiding Zijn het Akkoord en de Gedragscode bindend? Toepassingsgebied A. Onderneming B. Consument C. Inhoud Afdeling 2. De wetten van 8 januari 2012, 29 maart 2012 en 25 augustus De wet van 8 januari De wet van 29 maart De wetten van 25 augustus A. Afschaffing verbrekingsvergoeding B. Verlenging termijn herziening van het Akkoord C. Mededeling van wijzigingen in het nadeel van de consument die het voorwerp kunnen uitmaken van een opzeg zonder vooropzeg D. Verplichte vermeldingen op de factuur E. Toepassing Wet Marktpraktijken F. Doorrekening kosten groenestroom- en warmte-krachtcertificaten 294 Afdeling 3. Charter voor klantvriendelijkheid Afdeling 4. Ombudsdienst voor Energie Afdeling 5. De koninklijke besluiten van 21 december Afdeling 6. Charter voor goede praktijken voor prijsvergelijkingswebsites voor elektriciteit en gas voor residentiële gebruikers en kmo s xv

16 1. Onafhankelijkheid en partijdigheid De voorwaarden inzake de tarieven en de prijsvergelijking: volledigheid, duidelijkheid, begrijpelijkheid, correctheid en accuraatheid Gebruiksvriendelijkheid, toegankelijkheid en informatieverschaffing Conclusie Hoofdstuk 3. Consumentenbescherming in Vlaanderen Afdeling 1. De sociale openbaredienst verplichtingen De toekenning van een jaarlijkse hoeveelheid gratis elektriciteit Procedure inzake wanbetaling Gronden tot afsluiting A. Leegstaande woning B. Fraude C. De huishoudelijke afnemer is geen wanbetaler maar weigert een leveringscontract af te sluiten D. Het contract werd opgezegd wegens een andere reden dan wanbetaling Heraansluiting De overige sociale openbaredienstverplichtingen Afdeling 2. Overige Vlaamse maatregelen ter bescherming van de consument Geschillenbeslechting Rechtzetting van energiehoeveelheden A. De regeling zoals beschreven in de technische reglementen distributie elektriciteit en gas B. Mededeling inzake rechtzetting van energiehoeveelheden Aansprakelijkheid distributienetbeheerders Noodleveranciersregeling Hoofdstuk 4. Conclusie DE (IJDELE) ZOEKTOCHT NAAR RECHTSZEKERHEID VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE Tim Vermeir Hoofdstuk 1. Inleiding Hoofdstuk 2. Context Hoofdstuk 3. Toekenning van groene stroom certificaten Afdeling 1. De startdatum Afdeling 2. Startdatum voor of na 1 januari xvi

17 Afdeling 3. Installaties voor 1 januari Algemeen Verlenging op basis van de vollasturen Verlenging op basis van nieuwe investeringen Afdeling 4. Installaties na 1 januari Afdeling 5. Onrendabele top, bandingfactor en bandingdeler Afdeling 6. Schematisch overzicht Afdeling 7. Niet-representatieve projecten Voorlopige bandingfactor Definitieve bandingfactor Afdeling 8. Onbenoemde contracten Hoofdstuk 4. Minimumsteun Afdeling 1. Algemeen Afdeling 2. Federale overheid behoudt kader voor onshore steun aan hernieuwbare energie Wettelijke basis Bevoegdheidsproblemen oorzaak van de nieuwe regeling Gevolg van de goedkeuring van het Vlaamse decreet van 13 juli Afschaffing van de federale steun voor onshore windenergie, biomassa, waterkracht en alle andere vormen van elektriciteitsproductie (behalve wat zonne-energie betreft) Behoud van de regeling voor offshore activiteiten Gedeeltelijk behoud van de minimumprijsregeling voor PVinstallaties in gebruik genomen voor 1 augustus Hoogdringendheid van het advies van de afdeling wetgeving wijzigingen na het advies van de afdeling wetgeving Afdeling 3. Grondwettelijk Hof verplicht minimumsteun ook voor grote installaties Hoofdstuk 5. Garanties van oorsprong Hoofdstuk 6. Verplichtingen van de leveranciers Afdeling 1. Nieuwe formule Afdeling 2. Invloed van grootschalige biomassaprojecten Afdeling 3. Vermindering voor grote afnemers Afdeling 4. Boetes Afdeling 5. Doorrekening kosten groenestroom certificaten Inleidende beschouwing Vlaams verbod van doorrekening A. Achtergrond en bepalingen B. Bevoegdheidsrechtelijke kwesties xvii

18 Afdeling 6. Federaal verbod op kosten door rekening Nieuwe federale regeling transactiekosten Afdeling 7. Vergelijking tussen de Vlaamse en federale kostendoorrekeningsregel Afdeling 8. Bedenkingen Hoofdstuk 7. Verplichtingen van de afnemers Hoofdstuk 8. Belangrijkste wijzigingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Hoofdstuk 9. Belangrijkste wijzigingen in Wallonië in Afdeling 1. Vaststelling van de quota Afdeling 2. Driejaarlijkse evaluatie Afdeling 3. Reductie van de quota Hoofdstuk 10. Schorsingsberoepen tegen de bouw van installaties Afdeling 1. Slagschaduw Afdeling 2. Geluid Afdeling 3. Visuele hinder Afdeling 4. Commerciële nadelen Afdeling 5. Andere Afdeling 6. Conclusie Nawoord GESLOTEN DISTRIBUTIENETTEN EN GESLOTEN INDUSTRIËLE NETTEN STATUS QUAESTIONIS Bram Delvaux en Cathy Suykens Hoofdstuk 1. Inleiding Hoofdstuk 2. Europees wetgevend kader inzake gesloten distributiesystemen Afdeling 1. Context Afdeling 2. Concept gesloten distributie systemen in Elektriciteitsrichtlijn 2009/72/EG en Gasrichtlijn 2009/73/EG Hoofdstuk 3. Federaal wetgevend kader inzake gesloten distributiesystemen Afdeling 1. De bevoegdheidsverdelende regels De twistpunten Het aanknopingspunt xviii

19 Afdeling 2. De materiële omzetting van artikel 28 van de Richtlijn Afdeling 3. De impact van gesloten industriële netten op de toegangscontracten Hoofdstuk 4. Vlaams wetgevend kader inzake gesloten distributienetten Hoofdstuk 5. Brussels wetgevend kader inzake gesloten distributienetten Afdeling 1. Geen regelgevend kader voor gesloten distributienetten Afdeling 2. Op de dag van vandaag: privénetten (en meergebruikersnetten) Hoofdstuk 6. Waals wetgevend kader inzake gesloten distributiesystemen Afdeling 1. Op vandaag: privénetten Afdeling 2. Recht in wording: professioneel gesloten netten Hoofdstuk 7. Conclusie xix

20