Iatrogeen immuungecompromitteerde kinderen: meer dan granulopenie alleen
|
|
- Rebecca van der Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Iatrogeen immuungecompromitteerde kinderen: meer dan granulopenie alleen Samenvatting Er bestaat een groeiende groep kinderen die immuungecompromitteerd is door het gebruik van immuunsuppressiva en cytostatica. Middelen als mercaptopurine en methotrexaat leiden tot beenmergdepressie, waarbij granulopenie kan ontstaan. Doordat de fagocytose van microorganismen hierbij gestoord is, treden met name infecties op veroorzaakt door huidflora en schimmels. Ciclosporine en azathioprine veroorzaken T-lymfocytaire functiestoornissen, waardoor opportunistische infecties kunnen optreden met virussen en schimmels. Alhoewel er minder aandacht is voor verhoogde infectiegevoeligheid veroorzaakt door hypogammaglobulinemie bij kinderen die immuungecompromitteerd zijn door medisch handelen, is dit wel beschreven bij middelen als methotrexaat en steroïden. Hierbij is het risico op infecties veroorzaakt door gekapselde extracellulaire bacteriën verhoogd. Door middel van profylactische intraveneuze immuunglobulinensubstitutie zouden bovengenoemde infecties voorkomen kunnen worden. Nader onderzoek hiernaar lijkt geïndiceerd. (Ned Tijdschr Allergie 2004;1:15-22) Trefwoorden - immuungecompromitteerd - cytostatica - immuunsuppressiva - granulopenie - T-lymfocytaire functiestoornis - hypogammaglobulinemie Inleiding In toenemende mate worden algemeen kinderartsen geconfronteerd met kinderen die immuungecompromitteerd zijn door medisch handelen. Het feit dat deze kinderen vaker dan vroeger worden gezien heeft te maken met de langere overleving door enerzijds betere ondersteunende behandelingsmogelijkheden, en anderzijds door agressievere therapieën die meer kinderen in leven houden dan voorheen. Niet zelden presenteren deze kinderen zich buiten kantooruren met problemen op de spoedeisende hulp, terwijl informatie over de aard en ernst van de immuundepressie ontbreekt of onvolledig is. Het betreft meestal kinderen die behandeld worden met immuunsuppressiva of cytostatica in verband met een auto-immuunziekte zoals SLE, juveniele idiopathische artritis of vasculitis, met een ernstige vorm van astma, of met een hemato-oncologische aandoening zoals leukemie, lymfoom, Hodgkin of een solide tumor. Bij kinderen die immuungecompromitteerd zijn door het gebruik van cytostatica of immuunsuppressiva kunnen zich verschillende soorten infecties voordoen, afhankelijk van welke onderdelen van het immuunsysteem in hun functies worden beperkt. Het optreden van granulopenie is een bekend probleem bij cytostaticagebruik, evenals verstoring van de mechanische barrière (slijmvlieslesies). Maar er kan ook sprake zijn van een T-lymfocytaire functiestoornis of zelfs een stoornis in de specifieke humorale immuniteit. Dit laatste kan zich uiten in hypogammaglobulinemie met (ernstig) gestoorde specifieke antistofresponsen, waardoor met name recidiverende infecties met gekapselde extracellulaire bacteriën kunnen optreden. Dit is over het algemeen minder bekend. Toch is het van belang om op deze mogelijkheid bedacht te zijn, aangezien dit type infecties voorkomen zou kunnen worden door het toedienen van intraveneuze immuunglobulinen (IVIG) met als gevolg dat de kwaliteit van leven verbetert. Auteurs A. bij de Vaate E. de Vries Nederlands Tijdschrift voor Allergie 15
2 De bestrijding van ziekteverwekkers door het gezonde immuunsysteem Het immuunsysteem gaat met verschillende soorten micro-organismen op verschillende wijze om. 1,2 Micro-organismen die zich in de extracellulaire ruimte ophouden, worden bedekt met complement en met eventueel aanwezige specifieke antistoffen. Door deze opsonisatie wordt de fagocytose van het micro-organisme door granulocyten en macrofagen bevorderd. Na fagocytose worden door oxidatieve en niet-oxidatieve mechanismen (lysosomale enzymen) de meeste micro-organismen gedood. Sommige bacteriën (onder andere Listeria en Salmonella) kunnen in macrofagen overleven en zich daar zelfs vermenigvuldigen. Om deze bacterien efficiënt te kunnen doden zijn geactiveerde T-helper-lymfocyten nodig, welke door middel van cytokinen de macrofagen activeren. De T-helperlymfocyten raken geactiveerd doordat de macrofagen de antigenen, nadat ze intracellulair verwerkt zijn tot peptiden, in de regionale lymfeklieren aan langskomende T-helper-lymfocyten presenteren. Doordat de macrofagen, en andere antigeenpresenterende cellen, de antigenen ook aan B-lymfocyten presenteren komt de productie van specifieke antistoffen op gang; de geactiveerde T-helper-lymfocyten hebben daarbij een sturende rol. 1 Virussen leven obligaat intracellulair. Bij herhaald contact kunnen inmiddels geproduceerde specifieke antistoffen virussen al vóór zij de lichaamscellen binnendringen neutraliseren, en daarmee een infectie voorkomen. Natural killer (NK)-cellen kunnen virus geïnfecteerde cellen rechtstreeks doden, zonder voorafgaande sensibilisatie en zonder hulp van antistoffen of complement. 2 Daarnaast verraden virussen hun aanwezigheid aan het afweersysteem door de productie van virale, lichaamsvreemde eiwitten door de geïnfecteerde Tabel 1. HSV= herpes-simplex-virus VZV= varicella-zoster-virus CMV= cytomegalovirus EBV= Ebstein-Barr-virus Hib= Haemophilus influenzae type b Afweerproblemen door medisch handelen Stoornis in Komt voor bij Te verwachten micro-organismen Mechanische barrière - huid - slijmvlies katheters, lijnen, infusen, wonden, cytostatica (o.a. methotrexaat, daunorubicine, fluorouracil, cytarabine, dactinomycine, stafylokokken, streptokokken, gramnegatieve staven, Candida, mondflora, darmflora, Pseudomonas doxorubicine), bestraling Fagocyten cytostatica (o.a. methotrexaat, mercaptopurine, cyclofosfamide), immuunsuppressiva (corticosteroïden), bestraling, hypersplenisme, beenmergverdringing mondflora, stafylokokken, gramnegatieve staven, Candida, Aspergillus T-lymfocyten ondervoeding, Hodgkin, bestraling, immuunsuppressiva (ciclosporine, azathioprine) HSV, VZV, CMV, EBV, mycobacteriën, Legionella, Listeria, Salmonella, Candida, histoplasma, cryptokokken, Pneumo-cystis, toxoplasma, cryptosporidium B-lymfocyten, immuunglobulinen cytostatica (methotrexaat), immuunsuppressiva (corticosteroïden, mycofenolaatmofetil), immuunglobulinenverlies via darm of nieren Gekapselde bacteriën (pneumokokken, Hib, meningokokken) 16 FEBRUARI-MAART NR.1
3 A ANWIJZINGEN VOOR DE PRAKTIJK 1. Bij iatrogeen immuungecomprommiteerde kinderen kunnen zich verschillende soorten infecties voordoen, al naar gelang welke onderdelen van het immuunsysteem in hun functies worden beperkt (de fagocyten, de T-lymfocyten of de specifieke antistofvorming). 2. Bij een fagocytenstoornis, meestal granulopenie, kunnen systemische infecties veroorzaakt door huidflora en schimmels ontstaan. 3. Een stoornis van de T-lymfocyten geeft aanleiding tot opportunistische infecties. 4. Over het algemeen is minder bekend dat middelen als steroïden, methotrexaat en mycofenolaatmofetil ook kunnen leiden tot stoornissen in de specifieke antistofvorming, waardoor het risico op luchtweg- en KNO-infecties door gekapselde extracellulaire bacteriën verhoogd is. cel, die net als ieder ander in de cel geproduceerd eiwit, in stukjes (peptiden) gekoppeld aan HLA klasse I-moleculen op de celmembraan tot expressie worden gebracht. Virusgeïnfecteerde cellen worden op die manier door cytotoxische T-lymfocyten van niet virusgeïnfecteerde cellen onderscheiden en na herkenning in direct cel-cel contact gedood. Verminderde afweer door behandeling met immuunsuppressiva en cytostatica Bij kinderen die immuungecompromitteerd zijn als gevolg van ingrijpend medisch handelen kunnen verschillende onderdelen van het immuunsysteem aangedaan zijn. Dat leidt ook tot verschillende vormen van verhoogd infectierisico, afhankelijk van welke behandeling werd toegepast (zie tabel 1, op pagina 16). Mercaptopurine en methotrexaat behoren tot de antimetabolieten die de RNA- en DNA-synthese verhinderen. 3 Methotrexaat is een foliumzuurantagonist. Door blokkade van het enzym dihydrofoliumzuurreductase wordt een essentiële stap in de synthese van nucleïnezuren en daarmee de celdeling geremd. Daardoor wordt de groei van tumorcellen geremd, maar ook die van gezonde cellen. Dat geeft met name problemen in sneldelende weefsels zoals het beenmerg, met ernstige beenmergdepressie tot gevolg, wat in granulopenie resulteert. Ook bij cyclofosfamide, een alkylerende stof waarbij lethale DNA-lesies gegenereerd worden, is beenmergdepressie de belangrijkste toxiciteit. Glucocorticoïden interfereren met een groot aantal fasen van het immuun- en inflammatie proces. De celmigratie en de fagocytaire activiteit van leukocyten en monocyten vermindert en lymfatisch weefsel wordt afgebroken. Immuunsuppressieve middelen hebben met name een remmend effect op T-lymfocyten. 3 Ciclosporine remt specifiek (en reversibel) de proliferatie van T-helper-lymfocyten. Tevens verhindert het de cytokinenproductie en -vrijmaking uit geactiveerde T-lymfocyten. Azathioprine daarentegen remt de proliferatie van cytotoxische T-lymfocyten. Mycofenolaatmofetil remt de purinesynthese en daarmee de proliferatie van zowel B- als T-lymfocyten. Middelen zoals steroïden en methotrexaat kunnen in hoge dosering leiden tot stoornissen in de specifieke antistofvorming. 3 Zowel de T-helper-lymfocyten, die de B-lymfocyten ondersteunen bij het produceren van specifieke antistoffen, als de B-lymfocyten zelf kunnen daarbij worden geremd, wat kan resulteren in progressieve hypogammaglobulinemie. Verstoring van de mechanische barrière Porth-a-cath systemen, hickmankatheters en perifere infusen, maar ook decubituswonden doorbreken de barrière van de huid. De eerste verdedigingslinie wordt dan verbroken, waardoor een verhoogd risico ontstaat op sepsis veroorzaakt door bacteriën die normaal in de huidflora aanwezig zijn, zoals coagulase-negatieve stafylokokken. Deze kunnen doorgaans goed worden bestreden met een glycopeptide, bijvoorbeeld vancomycine. 4 De regelmatige vervanging van het mondslijmvliesepitheel is vertraagd bij chemotherapie (cyta- Nederlands Tijdschrift voor Allergie 17
4 rabine, dactinomycine, daunorubicine, doxorubicine, fluorouracil, methotrexaat) en bij bestraling, waardoor mucositis en/of candidaovergroei dreigen. 5 Hierdoor kan sepsis ontstaan, veroorzaakt door bacteriën uit de mondflora zoals vergroenende streptokokken, die zeer fulminant kan verlopen. Aangezien hierbij penicilline resistentie kan voorkomen, wordt geadviseerd een glycopeptide aan de initiële empirische therapie toe te voegen bij ernstige langdurige granulopenie, koorts en uitgebreide slijmvlieslesies. 4 Blaaskatheters verhogen het infectierisico vanuit de urinewegen. Bij infecties ten gevolge van een stoornis in de huidbarrière is het van belang om katheters te verwijderen en te starten met empirische behandeling afhankelijk van de vermoedelijke verwekker. Alleen bij coagulase-negatieve stafylokokken is het verantwoord te proberen de katheter met antibiotische behandeling te behouden. Fagocytenstoornis Een fagocytenstoornis ten gevolge van cytostatica of immuunsuppressiva wordt meestal veroorzaakt door een verminderd aantal fagocyten en minder vaak door een functionele stoornis van de fagocyten. Granulopenie door beenmergdepressie komt voor bij diverse cytostatica zoals methotrexaat, mercaptopurine en cyclofosfamide. Steroïden verminderen de celmigratie en de fagocytaire activiteit van granulocyten en monocyten. Door deze verstoring van de fagocytose van micro-organismen ontbreekt een belangrijke component van de afweer. Ernstige recidiverende bacteriële en schimmelinfecties kunnen ontstaan van de oppervlakten (huid, mondholte en slijmvliezen) of van de inwendige organen (longen, lever) en botten door verspreiding van de micro-organismen via de bloedbaan. 6,7 De verwekkers om rekening mee te houden zijn S. aureus, gramnegatieve staven, Candida en Aspergillus. De therapeutische mogelijkheden hierbij zijn monotherapie met een carbapenem of een β-lactamase ongevoelige cefalosporine in combinatie met een aminoglycoside, en antimycotica (amfotericine B, fluconazol). 4 T-lymfocytaire functiestoornis Bij middelen zoals ciclosporine en azathioprine kunnen T-lymfocytaire functiestoornissen ontstaan, waarbij met name ongebruikelijke of opportunistische infecties kunnen optreden. 6,7 Hierbij voorkomende verwekkers kunnen virussen, intracellulaire bacteriën, gisten en schimmels of parasieten zijn. Een bekend voorbeeld in dit kader is de interstitiële pneumonie veroorzaakt door Pneumocystis carinii. Als preventieve maatregel krijgen kinderen met een maligniteit, die met bovenstaande middelen behandeld worden, dan ook Pneumocystis carinii-profylaxe in de vorm van cotrimoxazol. 8 Naast nieuwe besmettingen ziet men na langdurige immuunsuppressie zoals bij beenmergtransplantatie ook reactivatie van eventueel latent aanwezige herpesvirussen (cytomegalovirus, varicella-zoster-virus, herpes-simplex-virus). Varicella-zoster-infecties zijn gevaarlijk bij kinderen die behandeld worden met anti-leukemische therapie. 8 Een kind wordt als immuun beschouwd als bij initiële inventarisatie de anamnese positief is en een voldoende hoge serologische titer wordt gevonden. Wanneer een niet-immuun kind contact heeft met een patiënt met waterpokken of gordelroos zal men tijdens en tot 3 maanden na immuunsuppressieve behandeling, Zoster Immuun Globuline (ZIG) geven. Als deze passieve immunisatie met ZIG te laat komt, dat wil zeggen > uur na het contact, kan (val)aciclovir intraveneus worden gegeven bij optreden van ziekteverschijnselen. Overigens kunnen T-lymfocytaire stoornissen naast celgemediëerde ook humorale afweerstoornissen veroorzaken, aangezien B-lymfocyten door T-lymfocyten worden aangestuurd, gereguleerd en geholpen. Mycofenolaatmofetil remt de proliferatie van B-lymfocyten ook direct. Zo kan hypogammaglobulinemie ontstaan. Stoornis in de specifieke antistofvorming (hypogammaglobulinemie) Het infectierisico als gevolg van hypogammaglobulinemie met verminderde specifieke antistofvorming door gebruik van cytostatica of immuunsuppressiva is minder bekend. In de literatuur is hierover maar weinig te vinden. Lack et al. concludeerden dat de primaire en secundaire antistofrespons normaal was bij kinderen die gedurende zes maanden met een hoge dosis corticosteroïden werden behandeld voor astma. 9 Van der Does beschreef in haar proefschrift verlaagde aantallen leukocyten en lymfocyten, en verlaagde immuunglobulinenspiegels en antistoftiters tegen difterie, kinkhoest, tetanus en poliomyelitis na behandeling met cytostatica voor leukemie. 10 Gedurende het eerste jaar na het staken van de therapie normaliseerden deze waarden spontaan, met uitzondering van de antistoftiters. Smith et al. beschreven een subgroep van patiënten die na behandeling voor acute lymfatische leukemie (ALL), meer dan twee jaar na staken van de anti- 18 FEBRUARI-MAART NR.1
5
6 Casus Wij zagen een 18-jarige patiënte met bronchiëctasieën. Van jongs af aan maakte zij regelmatig pneumonieën en KNO-infecties door. Zij had daarnaast een indrukwekkende voorgeschiedenis. Na een Wilm s tumor links, waarvoor chemotherapie en nefrectomie, en een Wilm s tumor rechts, waarvoor opnieuw chemotherapie en partiële nefrectomie in de eerste levensjaren, ontstond terminale nierinsufficiëntie waarvoor na een periode van dialyse werd getransplanteerd. In verband met herhaalde afstotingsverschijnselen werd zij behandeld met toenemend intensieve immuunsuppressie, inmiddels bestaande uit prednison, ciclosporine en mycofenolaatmofetil. Toen wij haar zagen, bleek er sprake van een lymfopenie met sterk verlaagde B-lymfocyten (0,02 x 109/l). Daarnaast waren zowel IgG (5 g/l), IgA, IgM, als IgGsubklassen verlaagd. Er waren geen specifieke antistofresponsen aantoonbaar op de eiwitantigenen difterie en tetanus (DTP-booster), noch op pneumokokken polysacharide antigenen (Pneumovax). In verband met deze hypogammaglobulinemie met afwezige specifieke antistofresponsen, secundair aan langdurige krachtige immuunsuppressie die niet gestaakt kon worden i.v.m. het behoud van de getransplanteerde nier, werd gestart met IVIG. Luchtweg- en KNO infecties deden zich daarna niet meer voor. leukemische therapie, nog steeds onvoldoende specifieke antistoffen maakte na vaccinatie of een klinische ziekte. 11 Gimesi et al. vonden dat het aantal infecties per patiënt significant lager was in een groep kinderen met ALL die tijdens de therapie profylactisch werd behandeld met IVIG. 12 Rackham et al. vonden een significante daling van de immuunglobulinenspiegels na twee jaar behandeling met lage doses methotrexaat in verband met reuma. 13 In het Jeroen Bosch Ziekenhuis in s-hertogenbosch viel op dat tijdens en na onderhoudstherapie voor ALL recidiverende luchtweg- en KNO-infecties optraden veroorzaakt door bacteriën zoals H. influenzae en pneumokokken. Bij al deze kinderen bleek er sprake te zijn van hypogammaglobulinemie. Een periode met IVIG liet een daling van het aantal infecties zien, en daarmee een verbetering van de kwaliteit van leven. Tot slot In dit stuk hebben we uiteen gezet welke onderdelen van het immuunsysteem aangedaan kunnen zijn bij het gebruik van cytostatica en immuunsuppressiva. Als een immuungecompromitteerd kind zich met een infectie presenteert is het van belang na te gaan welk onderdeel van het immuunsysteem aangedaan zou kunnen zijn, zodat men de nodige therapeutische interventies kan ondernemen. Enerzijds komen bij kinderen die behandeld worden met cytostatica of immuunsuppressiva natuurlijk frequent infecties voor ten gevolge van granulopenie. Anderzijds is het mogelijk dat bij deze kinderen infecties voorkomen ten gevolge van een stoornis in de T-lymfocyten, of een stoornis in de specifieke humorale immuniteit waarbij infecties veroorzaakt door gekapselde extracellulaire bacteriën zoals H. influenzae en pneumokokken kunnen optreden. Nader onderzoek naar de incidentie van secundaire hypogammaglobulinemie bij gebruik van cytostatica en immuunsuppressiva, en het nut van profylactisch toedienen van IVIG daarbij lijkt zinvol. Het zou de kwaliteit van leven van deze kinderen kunnen verbeteren. Referenties 1. Male D, Roitt I. Introduction to the immune system. In: Roitt IM, Brostoff J, Male DK. Immunology. London, p Van der Meer JWM, Capel PJA. Afweer tegen microorganismen. In: Brenner R, van Dongen JJM, van Ewijk W, Haaijman JJ, editors. Medische immunologie. Utrecht, p Hoofdstuk XVII A: Cytostatica, XIX B Immunosuppressiva, XIV A Corticosteroïden. In: Farmacotherapeutisch kompas. Uitgave van de Commissie Farmacotherapeutische Hulp van het College voor zorgverzekeringen, Sectie pediatrische infectieziekten. Blauwdruk pediatrische antimicrobiële therapie, 2e herziene druk, Kamps WA, Tamminga RYJ, Kimpen JLL. Ondersteunende behandeling. In: Voûte PA, de Kraker J, Caron HN, editors. Kinderoncologie. Bohn Stafleu Van Loghum, p De Vries E, Kuijpers TW, van Tol MJD, van der Meer JWM, Weemaes CMR, van Dongen JJM. Immunologie in de medische praktijk. XXXIV. Diagnostiek bij het vermoeden van een afweerstoornis: inleiding. Ned Tijdschr Geneeskd 2000;144: De Vries E, Kuijpers TW, van Tol MJD, van der Meer JWM, Weemaes CMR, van Dongen JJM. Immunologie in de medische praktijk. XXXV. Diagnostiek bij het vermoeden van 20 FEBRUARI-MAART NR.1
7 een afweerstoornis: onderzoeksprotocollen voor patiënten met opportunistische of recidiverende ernstige infecties, sterke vermagering en niet-gedijen ( failure to thrive ). Ned Tijdschr Geneeskd 2000;144: Preventie en behandeling van infectie. In: Protocol SNWLK-ALL-9. Den Haag, p Lack G, Ochs HD, Gelfand EW. Humoral immunity in steroid-dependent children with asthma and hypogammaglobulinemia. J Pediatr1996;129: Van der Does- van den Berg A. Acute lymphocytic leukaemia in children in the Netherlands. Results of treatment according to protocol ALL II ( Dutch Childhood Leukaemia Study group) and immunological studies after cessation of therapy. Thesis. Leiden; Smith S, Schiffman G, Karayalcin G, Bonagura V. Immunodeficiency in long-term survivors of acute lymphoblastic leukemia treated with Berlin-Frankfurt- Münster therapy. J Pediatr 1995;127: Gimesi A, Eibl M, Koós R, Somló P, Magyarossy E, Kardos G et al. Immunoglobulin in prophylaxis during intensive treatment of acute lymphoblastic leukemia in children. Acta Pediatr Hung 1992;32: Rackham OJ, Sills JA, Davidson JE. Immunoglobulin levels in methotrexate treated paediatric rheumatology patients. Arch Dis Child 2002;87: Correspondentieadres auteurs: Drs. A. bij de Vaate, assistent kindergeneeskunde in opleiding Mw. dr. E. de Vries, kinderarts-immunoloog Jeroen Bosch Ziekenhuis locatie Groot Ziekengasthuis afdeling Kindergeneeskunde Postbus ME s-hertogenbosch Tel: Fax: dr.estherdevries@tiscali.nl Correspondentie gaarne richten aan laatste auteur Financiële vergoeding: geen gemeld Belangenconflict: geen gemeld Nederlands Tijdschrift voor Allergie 21
8
Vaccinaties bij immuungecompromitteerde
Vaccinaties bij immuungecompromitteerde patienten Jiri Wagenaar internist-infectioloog, reizigersgeneeskundige arts Wie ben ik? Inleiding Grote groep immuungecompromitteerde patiënten Vaker en verder op
Nadere informatieHet immuunsysteem van de pasgeborene: klaar voor actie? Joris van Montfrans, MD, PhD Kinderarts-immunoloog
Het immuunsysteem van de pasgeborene: klaar voor actie? Joris van Montfrans, MD, PhD Kinderarts-immunoloog j.vanmontfrans@umcutrecht.nl Disclosure slide Research sponsors Stichting Vrienden van het WKZ
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Ons immuunsysteem beschermt ons tegen allerlei ziekteverwekkers, zoals bacteriën, parasieten en virussen, die ons lichaam binnen dringen.
Nadere informatieAfweerstoffen 4. De functie van afweerstoffen -IgM 4 -IgG 5 -IgA 5. De gevolgen van een tekort aan IgA 6
1 2 Inhoud: blz Afweerstoffen 4 De functie van afweerstoffen -IgM 4 -IgG 5 -IgA 5 De gevolgen van een tekort aan IgA 6 Wat betekent dit in de praktijk? -Uitgebreider onderzoek naar afweer 7 -Antibiotica
Nadere informatieafweerstoornissen bij kinderen
afweerstoornissen bij kinderen Dr. G.J.A. Driessen, kinderarts infectioloog-immunoloog ErasmusMC, Sophia Kinderziekenhuis subafdeling infectieziekten-immunologie Afweercentrum ErasmusMC virussen parasieten
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 7 Bescherming
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 7 Bescherming Samenvatting door een scholier 1136 woorden 21 juni 2011 8 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou BASISSTOF 1 DE HUID EN HET ONDERHUIDSE
Nadere informatieTentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004
Thema 2.1: Infectie- en Immuunziekten Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004 Tentamencoördinator mw. Dr. I. Bakker Tentameninformatie Het tentamen bestaat uit 68 vragen, waarvan 53 gesloten en
Nadere informatieImmunologie. Afweer. Wij leven als levende organismen in evenwicht met onze omgeving
Immunologie Afweer 1 Wij leven als levende organismen in evenwicht met onze omgeving Verstoring van het evenwicht tussen organisme en omgeving kan ertoe leiden dat ons lichaam door indringers uit de omgeving
Nadere informatieZiekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:
IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 7, Bescherming
Samenvatting Biologie Thema 7, Bescherming Samenvatting door een scholier 1387 woorden 20 januari 2006 7,4 143 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 7 Bescherming Basisstof 1:
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29345 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29345 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kusters, Maria Antonia Adriana (Maaike) Title: Adaptive immune system and vaccination
Nadere informatieInleiding. Chapter 11. Achtergrond en doel van het onderzoek
Chapter 11 Inleiding Achtergrond en doel van het onderzoek Kanker is na hart en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Per jaar wordt in Nederland bij ongeveer 70.000 mensen kanker vastgesteld
Nadere informatieTicket to the tropics:
Ticket to the tropics: Op reis met een afweerstoornis Marianne van der Ent Nurse Practitioner Afdeling Inwendige geneeskunde sectie immunologie 11 juni 2013 Inhoud presentatie Reisroute en aard van de
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatieHet vaccin waarmee de meisjes worden geïnjecteerd, beschermt onder andere tegen HPV18.
Examentrainer Vragen HPV-vaccinatie Baarmoederhalskanker is een vorm van kanker die relatief vaak voorkomt bij vrouwen. De ziekte kan zijn veroorzaakt door een infectie met het humaan papillomavirus (HPV).
Nadere informatieBloed, Afweer en Infectieziekten
Bloed, Afweer en Infectieziekten Functies Vervoer van stoffen O 2 van longen naar cellen CO 2 van cellen naar longen Voedingstoffen van de dunne darm naar cellen Ureum van de lever naar de nieren Hormonen
Nadere informatieDiagnostische toets Van HIV tot AIDS?
Diagnostische toets Van HIV tot AIDS? Moleculen 1. Basenparing In het DNA vindt basenparing plaats. Welke verbinding brengt een basenpaar tot stand? A. Peptidebinding B. Covalente binding C. Zwavelbrug
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Klinische en experimentele studies met pneumococcen- en Haemophilus influenzae type b-conjugaatvaccins Pneumococcen (Streptococcus pneumoniae) en Haemophilus
Nadere informatieSamenvating in het Nederlands
Samenvating in het Nederlands Inleiding Dit proefschrift gaat over de behandeling van solide tumoren met immuuntherapie. Het immuunsysteem herkent en bestrijdt niet alleen schadelijke virussen, bacteriën
Nadere informatieAfweer: 3 Barrières / Wat / Waar
Afweer: 3 Barrières / Wat / Waar ASPECIFIEKE AFWEER Primaire / Externe bescherming (fysieke barrière) (AANGEBOREN) Secundaire / Interne bescherming (cellulaire / biochemische barrière) SPECIFIEKE AFWEER
Nadere informatiePneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC
Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden Teske Schoffelen, arts-assistent IC 28-02-2019 Casus Vrouw, 67 jaar Presentatie Koorts, niet-productieve hoest, dyspnoe Acuut hypoxisch
Nadere informatie[IMMUNOLOGIE PORTFOLIO]
2014 Immunologie.webwetenschap.nl Jacko van de wetering [IMMUNOLOGIE PORTFOLIO] De opdrachten van immunologie bij elkaar gezet in het opdracht. Inhoud Plan van aanpak... 5 Plan van aanpak... 5 Doelgroep
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieImmuunsuppressiva na niertransplantatie. Maarten Naesens UZ Leuven
Immuunsuppressiva na niertransplantatie Maarten Naesens UZ Leuven 2008 Immuunsuppressiva Afstoting - Voorkomen - Behandelen Nevenwerkingen - Direct - Indirect Afstoting Immuunsysteem natuurlijke afweer
Nadere informatieWelke infecties zijn gevaarlijk voor de patiënt met verminderde afweer? Voorkomen is beter dan genezen
Welke infecties zijn gevaarlijk voor de patiënt met verminderde afweer? Voorkomen is beter dan genezen Dr. Koen Magerman Klinisch bioloog microbioloog Jessa Ziekenhuis Hasselt Infectie Ziekte (schade)
Nadere informatieZuigeling met koorts. Rianne Wijbenga Kinderarts Antonius Ziekenhuis Sneek
Zuigeling met koorts Rianne Wijbenga Kinderarts Antonius Ziekenhuis Sneek Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling - Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties - Sponsoring of
Nadere informatieI. INLEIDING (12-09-2015) homeostase pathologie pathofysilogie symptomen casus: pijn R - thorax
Lijst H.H. Tan I. INLEIDING (12-09-2015) homeostase pathologie pathofysilogie symptomen casus: pijn R - thorax diagnostiek: X-thorax bloedonderzoek longscan percussiescan: gestoord verticale scan doppler
Nadere informatie4 Infectie preventie. 4.3. Antibacteriële Selectieve Darm Decontaminatie (SDD)
4 Infectie preventie 4.1. Isolatie kinderen met een oncologische aandoening binnen een zorgunit Er is gunstig (beschermend) effect van het geïsoleerd verplegen van immuun-gecompromitteerde patiënten. Adviezen
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 150 Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING De natuurlijke afweer van het lichaam wordt verzorgd door het immuunsysteem. Zonder immuunsysteem zouden pathogenen zoals virussen
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatie1 De huid en bescherming Waar beschermt onze huid ons eigenlijk allemaal tegen?
Samenvatting door Y. 1076 woorden 27 januari 2015 8,9 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1 De huid en bescherming Waar beschermt onze huid ons eigenlijk allemaal tegen? Onze huid
Nadere informatieProf. dr. F.G.M. Kroese en dr. ir. G.T. Rijkers. 2.2 Barrières en het aangeboren immuunsysteem 10. 2.4 Het verworven immuunsysteem 13
9 Immunologie Prof. dr. F.G.M. Kroese en dr. ir. G.T. Rijkers.1 Inleiding 10. Barrières en het aangeboren immuunsysteem 10.3 Ontstekingsreactie 1.4 Het verworven immuunsysteem 13.5 De respons van B-lymfocyten:
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 146 Klinische en immunologische aspecten van pretransplantatie bloedtransfusies Inleiding Bloedtransfusies worden in de meeste gevallen gegeven aan patiënten die een tekort hebben
Nadere informatieBescherming Evenwicht
Examen Voorbereiding Bescherming Evenwicht Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 7 Bescherming en Evenwicht Begrippenlijst: Begrip Melanocyt Temperatuurregulatie Pathogenen Infectie Lichaamsvreemd
Nadere informatieBloedvergiftiging (sepsis)
Bloedvergiftiging (sepsis) Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 0661 Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt meestal
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Bloedvergiftiging. of sepsis
PATIËNTEN INFORMATIE Bloedvergiftiging of sepsis 2 PATIËNTENINFORMATIE Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw naaste een bloedvergiftiging heeft, ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Esther Reefman
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Esther Reefman SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES Mensen met een wolfs ( lupus )-gezicht, zo werden patiënten met systemische lupus erythematodes (SLE) al vanaf
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42996 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Gram., A.M. Title: Mechanisms of immune evasion in Epstein-Barr virus infection
Nadere informatieAntwoorden Biologie Deel 1: Hoofdstuk 9, Afweer
Antwoorden Biologie Deel 1: Hoofdstuk 9, Afweer Antwoorden door een scholier 1813 woorden 17 augustus 2010 5,8 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 9 9.1 (Deze paragraaf gaat over huid
Nadere informatieImmunitei t. Acupunctuur kan helpen. Algemeen
Immunitei t Acupunctuur kan helpen Algemeen Het immuunsysteem van de mens is een complex verdedigingssysteem dat ons behoedt tegen ziekte, verwekt door aanvallen van bacteriën, virussen, schimmels, parasieten,
Nadere informatieVan sepsis tot orgaanfalen
Van sepsis tot orgaanfalen Hoe een infectie uit de hand kan lopen in neutropene patiënten 21 januari 2015 J.C. Regelink, internist hematoloog 4 th Nursing Symposoim Inhoud Historie Begrippen Sepis en orgaanfalen
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Leukemie
Praktische opdracht ANW Leukemie Praktische-opdracht door een scholier 2767 woorden 23 juni 2002 7,9 82 keer beoordeeld Vak ANW Organen/cellen die een belangrijke rol spelen In het beenmerg worden de bloedcellen
Nadere informatieRichtlijn Varicella Zoster Verloskunde 1 e en 2 e lijn
: Pagina 1 van 6 Inhoud Doel... 1 Doelgroep... 1 Definitie... 1 Varicella zoster en zwangerschap... 2 Varicella zoster en neonaten... 3 Bronnen... 4 Bijlagen... 5 Stroomdiagram 1 : Beleid bij zwangere
Nadere informatieNederlandse samenvatting 161. Samenvatting. Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden
Nederlandse samenvatting 161 1 2 3 Samenvatting Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Nederlandse samenvatting 163 Wereldwijd is het percentage kinderen dat te vroeg geboren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
6 78 Nederlandse samenvatting Colon kanker Colon (dikke darm) kanker is één van de meest voorkomende kankers en is de tweede doodsoorzaak door kanker in geïndustrialiseerde landen. Het voorstadium van
Nadere informatievan het onderzoek worden beschreven in hoofdstuk 4. In dit model wordt een primaire immuunrespons nagebootst. Daarbij wordt gebruik gemaakt van B
Samenvatting Het afweersysteem is er op gericht om bescherming te bieden tegen virussen en bacteriën, waaraan ieder mens dagelijks wordt bloot gesteld. Wanneer het lichaam hierdoor bedreigd wordt dan treedt
Nadere informatieH.40009.1115. Bloedvergiftiging (Sepsis)
H.40009.1115 Bloedvergiftiging (Sepsis) Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt ook wel sepsis genoemd. Een sepsis is een complexe
Nadere informatieGeschreven door Diernet Team zondag, 31 oktober 2010 00:00 - Laatst aangepast zondag, 31 oktober 2010 14:56
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Rhinitis is een ontsteking van de slijmvliezen van de neus. Sinusitis is een ontsteking van de sinussen (de bijholten) of de
Nadere informatieSamenvatting Biologie H9 + 6.5
Samenvatting Biologie H9 + 6.5 9.1 Ziekteverwekkers Kenmerken van groepen organismen waartoe ziekteverwekkers kunnen behoren: Bacteriën: produceren giftige stoffen ziek, meestal wordt er antibiotica tegen
Nadere informatieEvaluatie van surveillance hemoculturen bij hematologische patiënten onder immunosuppressiva
Evaluatie van surveillance hemoculturen bij hematologische patiënten onder immunosuppressiva An Joosten 30/03/2010 30/03/2010 1 Surveillance hemoculturen Inleiding Bloedstroom infecties (BSI) Predisponerende
Nadere informatieLes 11 Infectie. Zomaar wat begrippen. Begrippen 2
Les 11 Infectie Infectie, menselijke afweer, wondgenezing, ontstekingsverschijnselen, anafylactische shock, vaccinatie, antibiotica, MRSA ANZN 1e leerjaar - Les 11 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 1 Zomaar
Nadere informatieWat zijn infectieziekten
Wat zijn infectieziekten Infectieziekten zijn ziekten die veroorzaakt worden door micro-organismen. Dit zijn hele kleine, levende deeltjes zoals virussen en bacteriën. Ze worden meestal van de ene mens
Nadere informatieNederlandse samenvatting MUCOSALE ADJUVANS ACTIVITEIT VAN LIPOSOMEN
102 Nederlandse samenvatting MUCOSALE ADJUVANS ACTIVITEIT VAN LIPOSOMEN 103 104 Mucosale immunoadjuvans activiteit van liposomen Inleiding Het menselijk lichaam is voortdurend bezig indringers zoals bacteriën,
Nadere informatieOEFENEN EXAMENVRAGEN AFWEER VWO 2002-2006
OEFENEN EXAMENVRAGEN AFWEER VWO 2002-2006 Examen 2002-II Monoklonale antistoffen tekst 1: 1 De monoklonale antistoftechniek, waarvoor in 1984 de Nobelprijs is toegekend aan 2 Kohler en Milstein, maakte
Nadere informatieAppendices. Nederlandse samenvatting 148. Dit proefschrift op één pagina 152. Dankwoord 153. About the author 155. List of publications 156
Appendices Nederlandse samenvatting 148 Dit proefschrift op één pagina 152 Dankwoord 153 About the author 155 List of publications 156 148 Nederlandse samenvatting Dendritische cellen en macrofagen in
Nadere informatieVaccins niet-levend + immunosuppressiva 13048
Vaccins niet-levend + immunosuppressiva 13048 Onderbouwend Stof Effect Code -- Overig Stof Effect SPC Remicade, Advagraf, infliximab, niet-levende vaccins niet genoemd Rapamune, Tysabri tacrolimus, everolimus,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38737 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Goeij, Bart E.C.G. de Title: Antibody-drug conjugates in cancer Issue Date: 2016-04-13
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19037 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hende, Muriel van den Title: Human papillomavirus clade A9 specific cellular immunity
Nadere informatieDe immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor
De immunologische achtergrond van orale tolerantie Femke Broere Assistant professor Artritis (Osteo)artritis Slijtage? Immunologisch? Christopher B. Little & David J. Hunter Nature Reviews Rheumatology
Nadere informatieNederlandse samenvatting Hexachloorbenzeen
Hexachloorbenzeen Hexachloorbenzeen (HCB; C 6 Cl 6 ) is een organochloorverbinding (Figuur 1) die in het verleden werd gebruikt als bestrijdingsmiddel tegen schimmels. Mede door de schadelijke effecten
Nadere informatieNK cellen of Natural Killer cellen bieden een aangeboren bescherming tegen
Nederlandse samenvatting NK cellen of Natural Killer cellen bieden een aangeboren bescherming tegen ziekteverwekkende indringers zoals virussen maar ook tegen kankercellen. In patiënten met kanker functioneren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
De cellen van het menselijke immuunsysteem kunnen grotendeels worden verdeeld in een aangeboren (innate) en een verworven (adaptieve) tak. De cellen van het aangeboren immuunsysteem vormen een eerste lijn
Nadere informatieIvm (recidiverende) langdurige neutropenie de gehele behandeling blijven
4 Infectie preventie 4.1 SDD beleid SDD (Selectieve Darm Decontaminatie) bestaat uit antibacteriele en -schimmelmedicatie. Daarnaast krijgen alle patiënten met SDD ook PCP profylaxe. 4.1.1 Indicaties ALL-10
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18692 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Herbert-Fransen, Marieke Fernande Title: Targeting the tumor-draining area : local
Nadere informatieSevere Combined Immunodeficiency, SCID-screening Onderzoek NEderland met TRECs SONNET
Severe Combined Immunodeficiency, SCID-screening Onderzoek NEderland met TRECs SONNET SONNET - SCID screening Robbert Bredius Willem-Alexander Kinderziekenhuis Kinderinfectieziekten, -immunologie & SCT
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN) is een relatief weinig voorkomende afwijking aan de schaamlippen met vaak een langdurig beloop en recidiverend karakter. VIN is een voorstadium
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Faaij, Claudia Margaretha Johanna Maria Title: Cellular trafficking in haematological
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Methodes van antilichaam therapie voor kanker
Nederlandse samenvatting Methodes van antilichaam therapie voor kanker Methodes van antilichaam therapie voor kanker 151 INTRODUCTIE TOT HET IMMUUNSYSTEEM Dagelijks wordt de mens blootgesteld aan een uitgebreid
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatieDermatologie Gordelroos
Dermatologie Gordelroos 2 Wat is gordelroos? Gordelroos (officiële naam: herpes zoster) is een huidaandoening, die veroorzaakt wordt door het varicella-zoster virus en per jaar bij ongeveer 3 op de 1000
Nadere informatieDermatologie. Gordelroos. Slingeland Ziekenhuis
Dermatologie Gordelroos i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat is gordelroos? Gordelroos (officiële naam: herpes zoster) is een huidaandoening, die veroorzaakt wordt door het varicella-zoster
Nadere informatieNederlandse samenvatting
171 172 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Met vaccinaties kunnen veel ziektes voorkomen worden, zoals de mazelen, de rode hond en de griep. Echter een vaccin voor het voorkomen van kanker
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatieBloedwaarden. Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014. door Joost Lips
Bloedwaarden Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014 door Joost Lips Aanvraag bloedonderzoek Bloedafname Bewerking afgenomen bloed (1) Kleuren van
Nadere informatieSnel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek. Een betere aanpak van chronische ziekten
Snel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek Een betere aanpak van chronische ziekten Samenvatting Het probleem Door de vergrijzing van de bevolking groeit het aantal
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Allergie, astma, mycobacteriën en Nramp1. Astma is een een chronische ziekte die gekenmerkt wordt door een chronische ontsteking van de luchtwegen en door overgevoeligheid van de luchtwegen
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift worden zowel farmaceutische aspecten als ook anti-tumor activiteit en cardiotoxiciteit van het cytostaticum cyclopentenyl cytosine (CPEC) onderzocht. CPEC is
Nadere informatieHet HLA-systeem De relatie tussen HLA en bloedtransfusie
Het HLA-systeem De relatie tussen HLA en bloedtransfusie HLA, Ig-allotypen en erytrocytenbloedgroepen De werking van ons immuunsysteem is gebaseerd op het vermogen om onderscheid te maken tussen eigen
Nadere informatieAfweer en Immuniteit
Afweer en Immuniteit Foto: Wim van Egmond over drie linies van afweer en vaccinatie Je lichaam wordt gedurende je leven voortdurend aangevallen door ziekteverwekkers. Meestal merk je daar niets van omdat
Nadere informatieAfwezige of niet goed werkende milt. Behandeling en voorkomen van infecties
Afwezige of niet goed werkende milt Behandeling en voorkomen van infecties In deze folder vindt u informatie over de risico s die een afwezige milt of een milt die niet goed werkt met zich mee kunnen brengen.
Nadere informatie1. Naam van het product. VariQuin. 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling. 2.1 Actief bestanddeel
1. Naam van het product VariQuin. 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling 2.1 Actief bestanddeel VariQuin bestaat uit een eiwitfractie bereid uit menselijk plasma met een hoge titer aan varicella
Nadere informatiebiologie voor jouw ; klas 5 havo ; hoofdstuk 7 bescherming en evenwicht Hoofdstuk 7 paragraaf 1 de huid beschermd tegen invloeden van buitenaf en
biologie voor jouw ; klas 5 havo ; hoofdstuk 7 bescherming en evenwicht Hoofdstuk 7 paragraaf 1 de huid beschermd tegen invloeden van buitenaf en gaat waterverlies door verdamping tegen. 1. de opperhuid:
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Achtergrond
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Achtergrond Het immuunsysteem beschermt ons tegen gevaarlijke virussen en bacteriën en is in staat om bedreigende veranderingen in het lichaam te detecteren.
Nadere informatieDe meest voorkomende bijverschijnselen zijn: Bijverschijnselen die weinig voorkomen: Bijverschijnselen die zelden voorkomen:
Methotrexaat Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u verteld dat u in aanmerking komt voor een onderhoudsbehandeling met Methotrexaat in verband met een chronische ontstekingsziekte van de darmen (ziekte
Nadere informatieVaccinatie. Achtergrondinformatie over werking, veiligheid en waarde van vaccinatie
Vaccinatie Achtergrondinformatie over werking, veiligheid en waarde van vaccinatie Inleiding Vaccinaties worden ingezet tegen tal van infectieziekten, zoals o.a. poliomyelitis, hepatitis, hondsdolheid,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24378 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Melief, Sara Marie Title: Immunomodulatory properties of human multipotent stromal
Nadere informatieARBEIDSGEZONDHEIDSKUNDIGE SCREENING
ARBEIDSGEZONDHEIDSKUNDIGE SCREENING Inleiding Werken in een gezondheidszorginstelling brengt specifieke risico s met zich mee. Eén daarvan is dat medewerkers in aanraking kunnen komen met patiëntenmateriaal.
Nadere informatiePRIMAIRE IMMUUNDEFICIENTIE: VAN DIAGNOSE TOT BEHANDELING. Jutte van der Werff ten Bosch
PRMARE MMUUNDEFCENTE: VAN DAGNOSE TOT BEHANDELNG Jutte van der Werff ten Bosch NLEDNG Problemen in de immuniteit teveel Autoimmuniteit Autoinflammatoire aandoeningen te weinig HV mmunosurveillance/kanker
Nadere informatieDe nieuwe meldingsplicht voor tien ziekten Hans van Vliet RIVM-CIb 7 oktober 2008
De nieuwe meldingsplicht voor tien ziekten Hans van Vliet RIVM-CIb 7 oktober 2008 Wat bespreken Iets over meldingscriteria De nieuwe ziekten (2 minuten per ziekte!) - Wat is de reden om het te melden -
Nadere informatieVoorwaarden. Wordt er geloot? Nee. Bij dit onderzoek speelt loting geen rol.
PSCT 19 (Leukemie, ALL, AML, Multipel Myeloom, CLL, MDS, Hodgkin Lymfoom, Non-Hodgkin lymfoom) / acute lymfatische leukemie, acute myeloïde leukemie, chronische lymfatische leukemie, hodgkinlymfoom, leukemie
Nadere informatieBasisprincipes tumorimmunologie
Basisprincipes tumorimmunologie Joost Lesterhuis Afd. Medische Oncologie en Tumor Immunologie Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences Het afweersysteem beschermt tegen kanker Risico op kanker neemt
Nadere informatieSWAB richtlijn Community Acquired Pneumonie (CAP)
SWAB richtlijn Community Acquired Pneumonie (CAP) Concept versie 30 oktober 2018 Auteurs: Dr. C. van Nieuwkoop, internist-infectioloog-acuut geneeskundige Drs. L. el Bouazzoui, longarts Drs. T. Pletting,
Nadere informatieNoorderpoort Medische Kennis
Kerntaak: Triëren Werkproces 1.1: Medische Kennis Werkproces 1.2: Behandelmethoden en therapieën Doelstelling(en) De DA kan bij het intakegesprek het probleem, risicovolle of complexe situaties in kaart
Nadere informatieINFECTIES VOORKOMEN KANKERCENTRUM UZ GENT. Onco_hemato_015
INFECTIES VOORKOMEN KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_015 INHOUDSTAFEL 01 Wat is een infectie? 3 02 Verhoogd risico op infectie 3 03 U beschermen tegen infecties 4 04 Belangrijke aandachtspunten bij het
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 6DPHQYDWWLQJ Samenvatting Om transplantatie van een donor orgaan in een immunologisch niet-identieke ontvanger mogelijk te maken, dient de ontvanger een hoge dosis medicijnen in
Nadere informatie