Carol Dweck en andere knappe koppen

Transcriptie

1 Carol Dweck en andere knappe koppen in de (plus)klas

2 2

3 theorie/heller/ 3

4 4

5 Vertaling tekst Neurons & how they work Onder de nieuwerwetse cortex liggen de hersenstam, het limbisch systeem en de basale ganglia die dateren uit de tijd van de mastodonten, de dinosaurussen en de eerste amfibieën. Bij de mens overziet het oude deel van het brein de emoties en helpen bij het opslaan van herinneringen. Dit deel controleert de hartslag en de ademhaling en het formeert ook intieme verbindingen met het nieuwe brein (de cortex). Hoewel ongeveer een halve cm dik kan worden gesteld dat de cortex de kroon op het breinwerk is. De cortex is onze realitycheck, het filtert en ordent de buitenwereld voor ons en laat ons zien, voelen, horen en spreken. De cortex is ook de menselijke thinkingcap ; al onze plannen, gedachten en ideeën komen hier vandaan. De cortex zit vol met zenuwcellen, ongeveer tweederde van al onze neuronen zijn hier werkzaam. In een stukje cortexweefsel (niet groter dan een speldenknop) kunnen wel van deze cellen zitten. Elke neuron heeft een taak: communiceren met andere neuronen. Het brein werkt door het formeren van netwerken tussen de neuronen. De lange vertakkingen in de netwerken lijken wel een neuraal woud te formeren, de samenwerking tussen de netwerken onderling is verbazingwekkend. Neuronen communiceren via de vertakkingen met elkaar door middel van elektrische en chemische signalen. Hier ziet u twee neuronen onder de microscoop die een koppeling maken en hoewel het lijkt of ze samensmelten, raken de neuronen elkaar niet aan. Een kleine kloof (de synaps) scheidt de twee neuronen van elkaar het is juist hier waar een bericht van de ene neuron overgaat in de ander. De berichten komen van kleine zakjes met daarin chemische stoffen. Wordt zo n zakje gestimuleerd dan laat het moleculen los die van het celmembraan overgaan in de synaps (het gat tussen de neuronen). Een elektrische zap laat dit gebeuren. Ondertussen heeft de ontvangende neuron speciale welkomstzakjes voor de binnenkomende moleculen. Deze moleculen starten weer een nieuw elektrisch signaal in de ontvangende neuron. Deze kettingreactie is de basis van alle breinactiviteit. Het is de manier waarop neuronen met elkaar spreken en hier ligt de sleutel voor de complexiteit van het brein. Er zijn wel 100 biljoen neuronen in het brein, waarbij elke neuron een klein rolletje speelt in het grote geheel. De neuron verwerkt de informatie en maakt dan contact met zo n andere neuronen om berichten aan te versturen en van te ontvangen. 100 biljoen neuronen x verbindingen! Het is deze complexiteit die ons toestaat fantasievol te denken. Op zichzelf staand is een neuron niet zo slim, maar stop er 100 biljoen samen in een kleine ruimte en laat ze allemaal met elkaar praten, dan krijg je brainstorms. De neurale netwerken creëren nieuwe ideeën en leggen op een grillige en soms inspirerende manier verbindingen tussen verschillende gedachten. Het is deze vaardigheid van het brein dat ons brengt van hier tot hier 5

6 Wat is de cortex? Waar bestaat hij uit en hoe communiceert de cortex met de andere gebieden in het brein? Antwoord: De buitenkant van de grote hersenen wordt bedekt door de hersenschors, ook wel de cortex genoemd: een laag grijze stof, twee tot zes millimeter dik, die uit dicht opeengepakte cellichamen van neuronen bestaat. Vlak daaronder, binnenin de hersenen, bevindt zich de witte stof. Dit zijn de uitlopers van de neuronen, de neurieten, waardoor de diverse delen van de hersenen onderling en met het ruggenmerg verbonden zijn. Via deze neurieten communiceert de hersenschors dus met andere gebieden in de hersenen. In de hersenschors vinden de complexere hersenfuncties plaats, zoals bijvoorbeeld taalgebruik of logisch denken. Wat is een andere naam voor hersenschors? Antwoord: De cortex Hoe staan de hersenen doorlopend met de buitenwereld in contact? Antwoord: Informatie uit de buitenwereld, de zogenaamde sensorische informatie, komt ons lichaam binnen via de zintuigen. Via 'zien, horen, ruiken, proeven en voelen' staan de hersenen doorlopend met de buitenwereld in contact. Ieder zintuig is uitgerust met zintuigcellen die alles wat ze waarnemen via de sensorische zenuwbanen doorsturen naar het centrale zenuwstelsel. Wat gebeurt er met de sensorische prikkels in de primaire cortexgebieden? Antwoord: In eerste instantie komen de sensorische prikkels binnen in de primaire cortexgebieden, zoals bijvoorbeeld het primair visueel of primair auditief gebied. Hier vindt een eerste analyse plaats. De informatie wordt opgesplitst in bijvoorbeeld kleur, vorm en grootte. 6

7 Wat gebeurt er met de sensorische prikkels in de associatiegebieden? Antwoord: De informatie die in de associatiegebieden binnenkomt wordt geanalyseerd, verwerkt en vergeleken met eerdere ervaringen. Daarna vinden pas herkenning, begrip en actie plaats: we zien een bepaalde vorm bewust, horen een geluid of maken een beweging, met andere woorden de binnengekomen prikkels krijgen betekenis. Bijvoorbeeld: we herkennen een gezicht, horen geluiden als woorden of muziekfragmenten, of gaan zitten, fietsen enzovoort. Waarin is de 'neuron' gespecialiseerd? Antwoord: De cel is de kleinste eenheid waaruit alles wat leeft, dus ook de mens, is opgebouwd. Er zijn verschillende soorten cellen met elk een kenmerkende vorm en functie. Een van die soorten is de zenuwcel ofwel het neuron: een cel die gespecialiseerd is in het ontvangen en doorgeven van signalen. Uit ongeveer hoeveel neuronen zijn de hersenen van de mens opgebouwd? Antwoord: Ongeveer 100 miljard Hoe communiceren de neuronen met elkaar? Antwoord: Er worden voortdurend miljarden elektrische (het gaat om millivolts) en chemische signalen rondgestuurd. Ook over grotere afstanden, helemaal tot in het puntje van je tenen. Wanneer beginnen de neuronen met het maken van verbindingen? Waarom dan (al)? Antwoord: Al tijdens de zwangerschap wordt er bij het embryo een begin gemaakt met het leggen van verbindingen tussen de neuronen onderling. Deze zijn geschikt voor het uitvoeren van een aantal basisfuncties die vlak na de geboorte nodig zijn. 7

8 Waardoor zijn er gespecialiseerde gebieden in de hersenen aanwezig? Antwoord: Om alle taken goed uit te kunnen voeren werken grote groepen neuronen nauw samen. Daardoor zijn er gespecialiseerde gebieden in de hersenen aanwezig zoals bijvoorbeeld voor waarneming of motorische functies. Wat wordt bedoeld met de plasticiteit van het brein? Antwoord: De mogelijkheid tot veranderingen noemen we plasticiteit ofwel aanpassingsvermogen. Ze zijn in staat steeds nieuwe onderlinge verbindingen te maken: de plasticiteit. Vlak na de geboorte is de plasticiteit het grootst. Onze hersenen worden razendsnel aangepast aan onze leefomgeving. Maar ook op volwassen leeftijd blijft er nog een zeker aanpassingsvermogen bestaan zodat we in staat blijven nieuwe dingen te leren. Hoe meer we ons ontwikkelen hoe meer nieuwe verbindingen aangelegd worden. Hoe vaker bepaalde 'routes' in de hersenen gebruikt worden, hoe sneller contact met die bepaalde gebieden gelegd wordt. Omgekeerd worden weinig gebruikte, dus onrendabele, routes opgeheven. Herstellen van hersenletsel kan mogelijk zijn door de plasticiteit van het brein. Hoe? Antwoord: Dankzij de plasticiteit van het brein is er een kans (meer of minder) te herstellen van een beperkt hersenletsel. De complexiteit van de netwerken in de hersenen -er zijn veel meer verbindingen dan nodig zijn- maakt het mogelijk 'omwegen' aan te leggen als de 'rechtstreekse route' naar bepaalde hersengebieden afgesloten is. Reorganisatie, dat wil zeggen overname van functies door andere gebieden, en gebruik van onbenutte hersencapaciteit is dus mogelijk. Waar zorgt myeline in de hersenen voor? Antwoord: De myeline zorgt voor isolatie en bescherming van de axonen en voorkomt dat signalen van het ene neuron op het andere kunnen overspringen. Daarnaast verhoogt de vettige myeline de snelheid en de nauwkeurigheid waarmee signalen worden doorgegeven. 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16