Wat is hersenletsel? Het centrale zenuwstelsel bestaat uit 5 onderdelen die allemaal met elkaar in verbinding staan:

Transcriptie

1 Wat is hersenletsel? Hersenletsel, een beschadiging aan de hersenen die ervoor zorgt dat je hersenen niet meer zo goed werken als voorheen. De gevolgen van hersenletsel zijn voor iedereen anders. De plaats van de beschadiging bepaald de gevolgen en de klachten. Naast zichtbare zijn er ook niet zichtbare gevolgen van hersenletsel. Deze niet zichtbare gevolgen hebben vaak een enorme invloed op je dagelijks leven. Eén van deze niet zichtbare gevolgen kan zijn dat je de dingen minder goed kunt onthouden. Je ervaart geheugenproblemen. Je vergeet bijvoorbeeld een afspraak, weet niet meer welke boodschappen je moet halen of bent je sleutels kwijt. Deze avond zal gaan over hersenletsel en de veranderingen die daarbij horen. Hoe ga je verder met de zichtbare, maar ook de niet zichtbare gevolgen van hersenletsel en de veranderingen die daarbij horen. Gasspreker Gastspreker deze avond is Mariëlle van der Putten, specialist ouderengeneeskunde bij de Zorgboog. Een specialist ouderen geneeskunde is een arts gespecialiseerd in ouderen en chronisch ziek mensen. Zelf werkt ze op een afdeling voor mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel en is ze onderdeel van een mobiel geriatrisch team wat multidisciplinair werkt. Hoe werken de hersenen in het algemeen? De hersenen zijn een complex systeem wat een onderdeel is van het centrale zenuwstelsel. Ze wegen zo n 1,5 kilo en bestaan uit miljoenen cellen. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit 5 onderdelen die allemaal met elkaar in verbinding staan: Ruggenmerg (tussenwervels) geven o.a. signalen af om te bewegen Hersenstam o.a. zintuiglijke waarneming van de huid en de gewrichten van de nek, het gezicht en het hoofd, horen, smaak en evenwicht. Tussenhersenen/ hypothalamus (limbische systeem) o.a. energie-, warmte- en waterhuishouding van het lichaam. Grote hersenen De buitenste laag bestaat uit de hersenschors, die weer uit vier kwabben bestaat: de frontaalkwab, de pariëtaal kwab, de achterhoofd kwab en de slaapkwab. Kleine hersenen o.a. fijne motoriek en coördinatie. hersenfuncties.pdf Wat gebeurt er met de hersenen als je hersenletsel krijgt?

2 Er zijn twee soorten hersenletsel, namelijk traumatisch en niet-traumatisch hersenletsel. - Traumatisch herenletsel: Ontstaat door een ongeval of geweld van buitenaf; een oorzaak buiten het lichaam. Letsel waarbij van buiten af een kracht op het hoofd wordt uitgeoefend, hierbij kan eventueel ook de schedel beschadigd zijn en letsel waarbij uitwendige voorwerpen de hersenen binnendringen, hierbij is altijd schedelletsel. - Niet-Traumatisch hersenletsel: Ontslaat gedurende het leven van binnen uit het lichaam. Bijvoorbeeld door een beroerte, zuurstoftekort in de hersenen, hersenvliesontsteking of bijvoorbeeld een hersentumor. De soort van hersenletsel zegt niets over de gevolgen van hersenletsel. Wat zijn de gevolgen van hersenletsel? De gevolgen zijn ook weer in te delen in verschillende soorten, namelijk de zichtbare en de onzichtbare gevolgen. - Zichtbare gevolgen: Deze zijn aan de buitenkant goed zichtbaar zoals een halfzijdige verlamming. - Onzichtbare gevolgen: deze zijn moeilijk aan de buitenkant te zien voor een ander. Zoals vermoeidheid of karakterveranderingen Zegt de plaats van het hersenletsel iets over de gevolgen? Jazeker. Iedere plaats in de hersenen is verantwoordelijk voor eigen functies en schade op die speciale plaats betekent ook schade aan de functies. Bijvoorbeeld karakterveranderingen. Deze worden geregeld in het voorste gedeelte, de Frontaalkwab: Dit wordt nog meer vanuit de frontaalkwab geregeld Planning Organiseren Geheugen Impulscontrole Het oplossen van problemen Selectieve aandacht Besluitvorming Het beheersen van het gedrag en de emoties Pariëtaalkwab: In de pariëtale kwab wordt de gevoelsinformatie van verschillende delen van het lichaam bijeengebracht zoals pijn, gevoel, warm of koud etc. Verder is de parientaal kwab ook verantwoordelijk voor: De ruimtelijke oriëntatie Voorkomt dat we ons stoten tegen dingen De aansturing van de grove motoriek (benen en ledematen) Het deel naar de zijkant toe (lateraal), is de aansturing van de fijne motoriek en sensoriek (gevoel), bijvoorbeeld handen, gezicht en mimiek.

3 Occipitaal kwabben: Ontvangen en verwerken visuele informatie Bevatten gebieden die helpen vorm en kleuren waar te nemen. Schade kan vervorming van het gezichtsveld, waarneming van de grootte, kleur en vorm geven. Problemen met het zicht kunnen dus ook komen door problemen met de hersenen! Temporaal kwab: heeft dan onder andere ook te maken met het verwerken van auditieve informatie (dat wat er gehoord wordt). Andere functies: Taalbegrip Gehoorvermogen Geheugen Gedrag Concentratie Visuele perceptie Categoriseren van voorwerpen Geur- en smaakherkenning Wat zijn de gevolgen voor partner en gezin/ kinderen? De gevolgen zijn groot en je moet als omgeving met heel veel dingen rekening houden. Als verpleeghuisarts loop ik altijd rond op de afdeling en daar zei een patiënt tegen mij dat hij mij altijd hoort door mijn krakende schoenen. Zelf heb je dat niet in de gaten, maar bij iemand met hersenletsel kunnen die krakende schoen heel hard binnen komen en ook heel lastig zijn. Je kunt als omgeving rekening houden met wat moeilijk en lastig is voor iemand met hersenletsel. Bijvoorbeeld door de omgevingsgeluiden te minimaliseren, of door geen gesprek aan te gaan als iemand buiten met de bladblazer bezig is. Een tikkende klok uit huis halen etc. Als je door hersenletsel minder zicht hebt, dan compenseert het brein door een beter gehoor, Van de ene kant is dit fijn, van de andere kant ook extra lastig, als alle geluiden harder binnenkomen. Want dan heb je dus ook extra veel last van je betere gehoor. Pauze Cognitieve gedeelte: Wordt geregeld vanuit de hippocampus in de grote hersenen. De hippocampus speelt een belangrijke rol bij de geheugenvorming en ook in de ruimtelijke oriëntatie. (Bij mensen met dementie wordt de hippocampus steeds kleiner) Beide kanten van de hippocampus villen elkaar aan en staan met elkaar in verbindingen. De hippocampus is erg belangrijk voor het kunnen verbinden van ervaringen met andere ervaringen in een soort van netwerk van herinneringen. Letsel in de hippocampus zorgt voor: inprenten /geheugen opslag problemen onthouden /lange termijn geheugen problemen ruimtelijke desoriëntatie

4 Voorbeeld van schade aan het korte termijn geheugen is bokvoorbeeld steeds je sleutels kwijt zijn. Schade aan eh lange termijn geheugen is niet meer weten wat je ouderlijk huis is, en niet meer herkennen. Zijn er verschillen in de gevolgen waar het hersenletsel is ontstaan? Jazeker! De hersenstam controleert en reguleert het autonome zenuwstelsel; ademhaling, hartslag, bloeddruk en bloedsomloop, reflexen van het zien en horen (schrikreactie) zweten, spijsvertering, lichaamstemperatuur, pupilgrootte. De hersenstam heeft invloed op alertheid, proeven, kauwen en slikken, vorming van speeksel, overgeven, plassen, vermogen om te slapen, (regulatie slaap-waak cyclus), seksuele functies, gevoel van evenwicht (vestibulair) en het voelen van zwaartekracht. Deze functies kunnen beschadigd zijn met direct levensgevaar. Bij schade aan de kleine hersenen gaat de vingertop-neus-proef niet goed. Want de kleine hersenen regelen: Coördinatie van beweging, balans en evenwicht Geheugen voor reflexmatige motorische handelingen /Regulatie van reflexen Oogmotoriek Met lichamelijk onderzoek kun je goed herleiden waar het hersenletsel zich bevindt. Zit er een verschil in de celstructuur tissen de verschillende gebieden?. Er is verschil tussen in de celstructuur. Onder het schedeldak noemen we cellen de grijze stof. Dit vormt de hersenschors en de schors van de kleine hersenen. Aan de binnenkant de witte stof. Is een wit beschermlaagje rond de uitlopers van de hersencellen (met die uitlopers worden verschillende delen van de hersenen onderling met elkaar verbonden.) En dan zijn er nog steuncellen die het geheel verbindt. Als hersencellen onderling niet met elkaar kunnen communiceren, ontstaan er een groot probleem. In hoeverre is drukte en spanning, stress, van invloed op het hersenletsel? Voor hersenletsel gelden eigenlijk dezelfde voorschriften als voor kinderen, namelijk de drie R-en Rust, Reinheid en Regelmaat

5 Is de ziekte van Gil de la tourette ook een vorm van hersenletsel? Er zijn hierbij wel stofjes in de hersenen verstoord, maar het is geen hersenletsel. Het is een neuro psychiatrische aandoening, gekenmerkt door tics. Hoe groot kunnen die karakterveranderingen zijn? De plek van het hersenletsel bepaald mede hoe deze veranderingen eruit zien, echter is dit voor iedereen anders. Dit is ook afhankelijk van de omgeving, en hoe iemands karakter eerst was. Hoe lang is de revalidatietijd voor iemand stabiel wordt? Dit is heel persoonlijk en ook echt voor iedereen maatwerk. In principe ben je nooit uit gerevalideerd en moet je sommige functies altijd blijven oefenen willen ze niet verloren gaan. Kunnen andere delen van de hersenen functies overnemen van de beschadigde hersenen? De hersenen zijn heel plastisch en kunnen dus ook nieuwe dingen aanleren en overnemen. Wat is het verschil tussen ziekte besef en ziekte inzicht? Ziekte besef Ik weet dat ik het heb Ziekte inzicht Weten wat ik nog wel en niet kan dor mijn ziekte. Je kunt dus goed beseffen dat je hersenletsel hebt, maar dat niet weten dat je daardoor niet meer kan lopen. Achteraf weet ik soms wel wat goed is, maar niet altijd op het moment zelf. Het inzicht hierin is erg slecht. Is dit dan zwak in karakter of is dit dan veranderd door mijn hersenletsel? Het ligt eraan hoe iemand voor het hersenletsel was, om daar meer inzicht in te krijgen. Door hersenletsel ontstaat bijvoorbeeld ook ontremming wat een gevolg is van hersenschade (frontale kwab), en waardoor je karakter veranderd. Initiatiefloosheid bijvoorbeeld komt ook door schade aan de frontaalkwab. Hebben voedingsmiddelen invloed op het hersenletsel en heeft het zin om je eetpatroon aan te passen? Er is niet echt een voedingsvoorschrift wat specifiek voor hersenletsel zorgt voor verbetering. Wel is gezond en gevarieerd eten goed voor je lichaam en dus ook voor je hersenen. En bewegen? Bewegen is ook heel goed voor je lichaam en zeker ook voor je hersenen. Zorg wel dat het bewegen binnen je eigen mogelijkheden ligt en neem op tijd rust. Kauwen is bijvoorbeeld ook al bewegen wat hersenactiviteit stimuleert. Het is belangrijk om naar je lichaam te luisteren. Rust, Reinheid en Regelmaat!