Fryslân yn sifers Fryslân in cijfers Ook op internet

Transcriptie

1 Fryslân yn sifers Fryslân in cijfers 2009 Ook op internet

2 Fryslân yn sifers Fryslân yn sifers jout in oersjoch fan alderhande sosjaal-ekonomyske en demografyske gegevens op provinsjale skaal. It dokumint jout gau in globaal ynsjoch in de hjoeddeistige stân fan saken en yn ûntjouwingen yn de provinsje Fryslân. De kearnsifers binne basearre op de meast aktuele gegevens oer it jier 2009, it jier van útjefte is De gegevens út dit oersjoch binne ek digitaal beskikber fia Bij it oernimmen van gegevens út Fryslân yn sifers, sawol fan de print- as fan de digitale ferzje, is boarnefermelding ferplichte. Provinsje Fryslân Foar ynhâldlike ynformaasje: Foar algemiene ynformaasje: Postbus Belieds- en Geo-Ynformaasje Ynformaasjesintrum 8900 HM Ljouwert Til: Til: Fryslân in cijfers Fryslân in cijfers geeft een overzicht van allerlei sociaal-economische en demografische gegevens op provinciale schaal. Het document geeft snel een globaal inzicht in de huidige stand van zaken en in ontwikkelingen in de provincie Fryslân. De kerncijfers zijn gebaseerd op de meest actuele gegevens over het jaar 2009, het jaar van uitgave is De gegevens uit dit overzicht zijn ook digitaal beschikbaar via Bij overname van gegevens uit Fryslân in cijfers, zowel van de print- als de digitale versie, is bronvermelding verplicht. Provincie Fryslân Voor inhoudelijke informatie: Voor algemene informatie: Postbus Beleids- en Geo-Informatie Informatiecentrum 8900 HM Leeuwarden Tel: Tel:

3 Inhoudsopgave blz. Hoofdstuk 0 Algemeen 7 Indeling naar gemeente 8 Bevolking Fryslân en Nederland 9 Buiten- en binnenlandse migratie heden 10 Loop van de bevolking per gemeente 11 Gemiddelde bevolkingstoename/-afname Leeftijdsopbouw mannen en vrouwen per jaar Fryslân 13 Leeftijdsopbouw per groep per gemeente 14 Aandeel 65+ in de bevolking 15 Particuliere huishoudens per gemeente 16 Bodemgebruik (in ha) Fryslân en Nederland 17 Bodemgebruik Fryslân Hoofdstuk 1 Bestuur en veiligheid 19 Gemeenteraadsverkiezing per gemeente 20 Zetelverdeling gemeenteraadsverkiezing per gemeente 21 Provinciale Statenverkiezing per gemeente 22 Hoofdstuk 2 Verkeer en vervoer 23 Lengte van wegen en vaarwegen Fryslân en Nederland 24 Motorvoertuigen Fryslân en Nederland 25 Verkeersslachtoffers Verkeersslachtoffers per gemeente 27 Reizigers openbaar vervoer Fryslân 28 4

4 Inhoudsopgave blz. Hoofdstuk 3 Water 29 Oppervlakte en kustlengte per gemeente 30 Hoofdstuk 4 Milieu 31 Windturbines en opgesteld vermogen Fryslân en Nederland 32 Hoofdstuk 5 Landelijk gebied 33 Grondgebruik Fryslân en Nederland 34 Akkerbouwgewassen Fryslân en Nederland 35 Landbouwbedrijven per hoofdbedrijfstype Fryslân en Nederland 36 Veestapel Fryslân en Nederland 37 Weidevogels Fryslân 38 Hoofdstuk 6 Economie, recreatie en toerisme 39 Economische groei Fryslân en Nederland 40 Werkgelegenheid per sector Fryslân en Nederland 41 Werkgelegenheidsgroei Werkgelegenheid per sector per gemeente 43 Niet werkende werkzoekenden/werkloosheid per gemeente 44 Beroepsbevolking naar leeftijd Fryslân en Nederland 45 Bruto participatiegraad Fryslân en Nederland 46 Gemiddeld besteedbaar inkomen per gemeente 47 Werkgelegenheid Recreatie en Toerisme Fryslân en Nederland 48 Overnachtingen verblijfsrecreatie en watersport per gemeente 49 5

5 Inhoudsopgave blz. Hoofdstuk 7 Sociaal beleid 51 Aantal bedden in ziekenhuizen Fryslân 52 Praktijken en werkzame personen eerstelijnszorg Fryslân en Nederland 53 Wachtlijst Jeugdhulp Friesland per kwartaal 54 Wachtlijst Jeugdhulp Friesland < 4 weken, 4-9 weken, > 9 weken 55 Wachtlijst Jeugdhulp Friesland > 9 weken 56 Hoofdstuk 8 Cultuur, taal en onderwijs 57 Beeldende kunst per gemeente 58 Musea Fryslân en Nederland 59 Hoofdstuk 9 Ruimte en wonen 61 Wonen Fryslân en Nederland 62 Netto groei voorraad woningen (relatief) 63 Wonen per gemeente 64 Mutaties woningvoorraad Bedrijventerreinen per gemeente 66 Jaarlijkse uitgifte bedrijventerreinen per gemeente 67 Definities Beschrijving van definities per hoofdstuk 69 6

6 Hoofdstuk 0 Algemeen 7

7 8

8 Bevolking Fryslân Nederland aandeel Fryslân Aantal inwoners ,9% Levendgeborenen Overledenen Natuurlijke aanwas Immigratie Emigratie (incl. adm. corr.) Migratiesaldo buitenland Vestiging vanuit andere provincies Vertrek naar andere provincies Migratiesaldo binnenland Migratiesaldo binnenland + buitenland n.n.b. n.n.b n.v.t. n.v.t. n.v.t ,9% 4,2% 3,0% 2,4% 1,9% 4,0% Bevolkingsgroei (incl. correcties) Bevolkingsdichtheid (km 2 land) ,7% - Aantal particuliere huishoudens w.v. alleenstaand w.v. 1-ouder huishouden w.v. samenwonend met kinderen w.v. samenwonend zonder kinderen w.v. overige huishoudens Gemiddelde huishoudensgrootte Personen in institutionele huishoudens , , , , , , ,8% 3,5% 3,4% 4,0% 4,2% 3,0% - 4,2% Peildatum: (1 januari) 2009 Bron: CBS Voetnoot: de cursief vermelde cijfers zijn voorlopig 9

9 10

10 Loop van de bevolking inwoners levend- overledenen natuurlijke migratiesaldo migratiesaldo migratiesaldo* bevolkingsgroei** inwoners geborenen aanwas binnenland buitenland * Achtkarspelen Ameland het Bildt Boarnsterhim Bolsward Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat Harlingen Heerenveen Kollumerland c.a Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland Littenseradiel Menaldumadeel Nijefurd Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Skarsterlân Smallingerland Sneek Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Wûnseradiel Wymbritseradiel Fryslân Peildatum: 2009 Bron: CBS Voetnoot: de cursief vermelde cijfers zijn voorlopig * inclusief administratieve correcties ** exclusief administratieve correcties 11

11 12

12 13

13 Leeftijdsopbouw per groep 0-19 jaar jaar 65+ totaal 0-19 jaar jaar 65+ groene druk grijze druk Achtkarspelen ,6% 59,9% 14,5% 43 % 24 % Ameland ,3% 60,5% 16,2% 38 % 27 % het Bildt ,5% 59,3% 15,2% 43 % 26 % Boarnsterhim ,6% 59,9% 14,5% 43 % 24 % Bolsward ,2% 57,6% 18,1% 42 % 31 % Dantumadiel ,8% 58,0% 16,2% 44 % 28 % Dongeradeel ,5% 57,7% 16,8% 44 % 29 % Ferwerderadiel ,8% 59,5% 14,7% 43 % 25 % Franekeradeel ,8% 59,4% 15,9% 42 % 27 % Gaasterlân-Sleat ,8% 55,8% 19,4% 45 % 35 % Harlingen ,7% 58,9% 17,4% 40 % 30 % Heerenveen ,8% 58,4% 17,8% 41 % 30 % Kollumerland c.a ,6% 59,5% 14,9% 43 % 25 % Leeuwarden ,1% 63,1% 14,7% 35 % 23 % Leeuwarderadeel ,4% 59,0% 14,6% 45 % 25 % Lemsterland ,2% 60,1% 14,7% 42 % 24 % Littenseradiel ,7% 59,2% 13,0% 47 % 22 % Menaldumadeel ,1% 59,5% 14,4% 44 % 24 % Nijefurd ,9% 56,9% 19,2% 42 % 34 % Ooststellingwerf ,8% 59,0% 17,2% 40 % 29 % Opsterland ,9% 58,5% 15,6% 44 % 27 % Schiermonnikoog ,8% 58,2% 22,0% 34 % 38 % Skarsterlân ,0% 58,2% 15,8% 45 % 27 % Smallingerland ,7% 58,6% 16,7% 42 % 28 % Sneek ,7% 58,4% 16,9% 42 % 29 % Terschelling ,8% 61,8% 17,4% 34 % 28 % Tytsjerksteradiel ,7% 57,9% 17,4% 43 % 30 % Vlieland ,5% 60,6% 15,9% 39 % 26 % Weststellingwerf ,1% 58,4% 18,5% 40 % 32 % Wûnseradiel ,3% 59,8% 13,9% 44 % 23 % Wymbritseradiel ,6% 58,7% 13,7% 47 % 23 % Fryslân ,6% 59,3% 16,1% 41 % 27 % Peildatum: 1 januari 2009 Bron: CBS 14

14 15

15 Particuliere huishoudens alleenstaand 1-ouder huishouden samenwonend samenwonend overige totaal particuliere gemiddelde met kinderen zonder kinderen huishoudens huishoudens huishoudensgrootte Achtkarspelen ,49 Ameland ,31 het Bildt ,35 Boarnsterhim ,37 Bolsward ,30 Dantumadiel ,56 Dongeradeel ,41 Ferwerderadiel ,47 Franekeradeel ,37 Gaasterlân-Sleat ,42 Harlingen ,28 Heerenveen ,24 Kollumerland c.a ,49 Leeuwarden ,95 Leeuwarderadeel ,53 Lemsterland ,40 Littenseradiel ,55 Menaldumadeel ,43 Nijefurd ,35 Ooststellingwerf ,37 Opsterland ,47 Schiermonnikoog ,98 Skarsterlân ,46 Smallingerland ,32 Sneek ,27 Terschelling ,26 Tytsjerksteradiel ,43 Vlieland ,14 Weststellingwerf ,34 Wûnseradiel ,45 Wymbritseradiel ,50 Fryslân ,31 Peildatum: 1 januari 2009 Bron: CBS 16

16 Bodemgebruik land (ha) Fryslân % Fryslân Nederland aandeel Fryslân Landbouwgrond ,4% ,5% Bos en natuur ,6% ,0% Bebouwde grond ,0% ,9% Semi bebouwd ,9% ,5% Recreatie ,5% ,1% Verkeer ,6% ,5% Totaal landoppervlakte (exclusief water breder dan 6 meter) ,0% ,9% Bodemgebruik (ha) Fryslân % Fryslân Nederland aandeel Fryslân Totaal landoppervlakte ,1% ,9% (exclusief water breder dan 6 meter) Binnenwater ,4% ,1% Buitenwater ,5% ,8% Totaal oppervlakte ,0% ,8% Peildatum: 2006 Bron: CBS 17

17 18

18 Hoofdstuk 1 Bestuur en veiligheid 19

19 Gemeenteraadsverkiezing Opkomst CDA PvdA VVD CU/SGP FNP D66 Gemeente PAL/ SP Overig Belangen Groen Links Achtkarspelen 54,1% 25,5% 16,7% 7,7% 13,5% 23,9% - 12,8% Ameland 80,0% 26,2% 14,1% 10,9% ,4% het Bildt 55,5% 26,5% 18,9% 13,6% ,1% ,7% Boarnsterhim 53,4% 11,7% 16,6% 13,9% - 15,4% 11,0% 22,2% 9,4% - - Dantumadiel 57,1% 28,7% 16,3% - 18,5% 7,6% - 17,4% ,2% Dongeradeel 55,6% 29,4% 12,3% 9,2% 12,0% 18,2% 3,3% 11,3% 4,0% - - Ferwerderadiel 55,9% 29,7% 13,4% 10,2% 7,7% 20,6% - 17,9% Franekeradeel 54,9% 19,7% 14,9% 9,5% 5,3% 13,0% 5,3% 25,2% 6,7% - - Gaasterlân-Sleat 60,7% 29,1% 15,3% 18,5% 7,2% 29,3% Harlingen 58,1% 11,2% 20,4% 11,8% 4,5% - 6,3% 9,6% 5,5% 10,5% 20,0% Heerenveen 55,1% 11,9% 26,1% 16,2% 5,3% 8,9% 8,3% 13,0% 7,0% - 3,0% Kollumerland c.a. 53,9% 33,5% 14,7% 17,4% 11,1% 22,9% Leeuwarden 49,9% 11,2% 27,2% 12,4% 5,5% 4,5% 7,0% - 12,5% 5,8% 13,6% Leeuwarderadeel 65,0% 18,0% 26,7% 11,8% - 19,1% - 24,0% Lemsterland 57,5% 15,8% 13,7% 15,4% 7,8% - 8,4% 22,9% ,7% Littenseradiel 63,3% 26,4% 14,3% 4,9% 24,2% ,0% Menaldumadeel 60,1% 17,0% 18,3% 10,9% - 16,5% - 28,9% 8,2% - - Ooststellingwerf 56,9% 17,5% 21,0% 11,5% 5,9% - 5,5% 30,4% 7,9% - - Opsterland 57,4% 15,2% 20,1% 8,9% 10,3% 3,7% 5,5% 36,1% Schiermonnikoog 82,5% ,2% Skarsterlân 58,4% 25,4% 19,7% 13,0% 5,8% 33,8% ,9% - Smallingerland 56,6% 17,8% 21,6% 10,9% 13,5% 6,2% 4,0% 11,6% 5,5% 5,7% 2,9% Terschelling 65,9% 18,9% 34,6% 19,5% ,0% Tytsjerksteradiel 59,7% 24,4% 16,5% 11,6% 7,2% 19,7% 3,8% 4,9% 11,5% - - Vlieland 68,1% - 20,6% 48,2% ,2% Weststellingwerf 51,8% 18,8% 26,4% 24,3% ,4% 11,6% - 3,1% Fryslân 55,7% 18,9% 20,2% 12,3% 7,1% 11,0% 4,0% 13,7% 5,7% 1,9% 5,1% Peildatum: 3 maart 2010 Bron: Dagbladen Voetnoot: Inwoners van Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel stemden niet, vanwege de geplande fusie per

20 Zetelverdeling CDA PvdA VVD CU/SGP FNP D66 Gemeente PAL/ SP Overig Totaal Gemeenteraadsverkiezing Belangen Groen Links zetels Achtkarspelen Ameland het Bildt Boarnsterhim Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat Harlingen Heerenveen Kollumerland c.a Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland Littenseradiel Menaldumadeel Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Skarsterlân Smallingerland Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Fryslân Peildatum: 3 maart 2010 Bron: Dagbladen Voetnoot: Inwoners van Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel stemden niet, vanwege de geplande fusie per

21 Provinciale Statenverkiezing Opkomst CDA PvdA VVD CU FNP Groen Links SP Overig Achtkarspelen 53,7% 31,1% 20,3% 5,3% 15,5% 15,1% 1,4% 7,5% 3,9% Ameland 58,0% 31,9% 21,2% 17,2% 1,3% 0,8% 2,9% 5,8% 18,9% het Bildt 56,7% 27,8% 33,1% 10,5% 4,5% 8,2% 2,5% 9,2% 4,3% Boarnsterhim 60,3% 16,5% 36,1% 14,6% 2,7% 14,7% 3,2% 7,6% 4,6% Bolsward 53,8% 38,2% 23,4% 8,1% 4,6% 8,4% 3,7% 9,6% 4,0% Dantumadiel 55,0% 29,9% 20,6% 4,9% 20,2% 11,7% 2,2% 6,3% 4,4% Dongeradeel 58,0% 36,8% 16,2% 6,7% 13,2% 13,9% 2,0% 7,3% 3,9% Ferwerderadiel 56,9% 35,3% 17,2% 8,4% 9,7% 15,5% 2,1% 6,7% 5,2% Franekeradeel 53,6% 27,1% 25,0% 8,9% 7,1% 14,2% 3,0% 8,7% 6,1% Gaasterlân-Sleat 60,0% 33,0% 13,3% 9,5% 7,7% 22,7% 3,0% 6,3% 4,5% Harlingen 49,1% 20,7% 27,2% 13,0% 7,1% 5,4% 5,2% 14,2% 7,1% Heerenveen 50,9% 19,5% 32,5% 14,1% 5,9% 7,0% 4,9% 9,7% 6,6% Kollumerland c.a. 51,7% 35,6% 14,8% 6,2% 13,9% 16,6% 1,9% 7,4% 3,7% Leeuwarden 46,3% 16,6% 30,5% 11,7% 6,5% 6,5% 7,0% 14,3% 6,9% Leeuwarderadeel 64,2% 20,9% 28,1% 8,0% 5,3% 16,7% 2,2% 6,5% 12,2% Lemsterland 52,3% 28,1% 22,4% 15,4% 7,1% 5,0% 2,1% 10,6% 9,3% Littenseradiel 64,4% 29,4% 24,5% 9,6% 3,4% 19,3% 3,8% 6,1% 3,7% Menaldumadeel 60,0% 23,0% 28,9% 10,8% 4,5% 16,7% 4,2% 6,6% 5,4% Nijefurd 62,2% 33,4% 19,5% 10,5% 5,8% 16,6% 4,2% 6,1% 3,9% Ooststellingwerf 53,9% 23,7% 30,4% 13,0% 6,2% 3,2% 4,4% 11,0% 8,1% Opsterland 57,8% 20,7% 28,3% 10,9% 11,2% 9,2% 4,3% 10,6% 4,7% Schiermonnikoog 64,6% 22,2% 26,7% 19,2% 2,7% 2,7% 7,6% 8,6% 10,4% Skarsterlân 56,7% 30,1% 22,0% 10,7% 5,1% 18,9% 2,5% 6,7% 4,0% Smallingerland 55,8% 24,2% 26,6% 8,9% 14,5% 6,6% 3,5% 11,4% 4,3% Sneek 50,5% 24,1% 26,6% 13,4% 6,1% 8,5% 4,3% 12,0% 5,1% Terschelling 51,9% 19,8% 24,1% 29,2% 2,0% 2,3% 6,9% 9,9% 5,8% Tytsjerksteradiel 59,2% 30,2% 22,3% 9,0% 8,8% 15,2% 4,1% 7,1% 3,3% Vlieland 54,1% 9,3% 20,5% 36,2% 1,5% 2,2% 3,8% 7,9% 18,5% Weststellingwerf 48,0% 25,5% 28,1% 16,4% 4,1% 2,3% 4,9% 11,9% 6,8% Wûnseradiel 58,4% 36,4% 20,8% 11,0% 4,1% 11,3% 2,6% 8,8% 4,8% Wymbritseradiel 59,3% 36,9% 16,2% 10,0% 5,9% 18,4% 2,6% 6,0% 4,1% Fryslân 54,1% 25,8% 25,5% 10,8% 8,2% 10,7% 3,9% 9,6% 5,5% Zetelverdeling Fryslân Peildatum: 7 maart 2007 Bron: CBS/Dagbladen 22

22 Hoofdstuk 2 Verkeer en vervoer 23

23 Lengte van wegen (km) Fryslân Nederland aandeel Fryslân Rijkswegen ,1% Provinciale wegen ,6% Overige wegen ,3% Totale weglengte ,4% Lengte van vaarwegen (km) Fryslân Nederland aandeel Fryslân Rijksvaarwegen ,7% Provinciale vaarwegen ,5% Overige vaarwegen ,4% Totale vaarweglengte ,4% Peildatum: 2009 Bron: CBS 24

24 Motorvoertuigen Fryslân Nederland aandeel Fryslân Personenauto s ,8% Bestelauto s ,7% Vrachtauto s ,9% Trekkers (voor opleggers) ,9% Speciale voertuigen ,7% Autobussen ,3% Aanhangers ,6% Opleggers ,9% Motortweewielers ,5% Totaal motorvoertuigen ,1% Peildatum: 1 januari 2009 Bron: CBS 25

25 26

26 Verkeersslachtoffers verkeersdoden ziekenhuisgewonden licht gewonden totaal slachtoffers Achtkarspelen Ameland het Bildt Boarnsterhim Bolsward Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat Harlingen Heerenveen Kollumerland c.a Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland Littenseradiel Menaldumadeel Nijefurd Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Skarsterlân Smallingerland Sneek Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Wûnseradiel Wymbritseradiel Fryslân Peildatum: 2009 Bron: RWS-AVV (Adviesdienst Verkeer en Vervoer) Heerlen/Ministerie van Verkeer en Waterstaat Voetnoot: Het betreft de geregistreerde ongevallen, het werkelijke aantal ongevallen en slachtoffers ligt hoger. 27

27 Reizigers openbaar vervoer Fryslân groei/afname Noord en Zuidwest* ,2% Zuidoost ,6% Q-liner 315** ,7% Wadden ,2% Leeuwarden ,8% Totaal busvervoer ,5% Trein*** ,3% * Reizigersaantallen over zijn te hoog door dubbelingen, Connexxion komt op korte termijn met juiste cijfers. ** Q-liner 315 rijdt van Groningen via Heerenveen naar Lelystad. Cijfer heeft betrekking op het Friese deel van de lijn. *** Trein omvat alleen het regionale spoorvervoer (Arriva). Dit betreft de spoorlijnen Leeuwarden-Harlingen Haven, Leeuwarden- Stavoren en Leeuwarden-Groningen (hele lijn). Peildatum: 2009 Bron: Afdeling Verkeer & Vervoer provincie Fryslân, uit rapportage met kwartaal- en jaarcijfers 2009 (cijfers vervoerders) 28

28 Hoofdstuk 3 Water 29

29 Oppervlakte en kustlengte kustlengte km binnenwater km 2 buitenwater km 2 land km 2 totaal km 2 Achtkarspelen - 1,4-102,5 104,0 Ameland 55,2 0,7 209,0 58,8 268,5 het Bildt 15,4 0,7 23,5 92,4 116,5 Boarnsterhim - 16,9-151,5 168,6 Bolsward - 0,4-9,1 9,4 Dantumadiel - 2,0-85,4 87,5 Dongeradeel 33,0 9,6 90,0 167,2 266,9 Ferwerderadiel 10,1 0,9 34,6 97,7 133,2 Franekeradeel 9,5 1,5 4,9 102,7 109,2 Gaasterlân-Sleat - 114,0-94,1 209,3 Harlingen 8,1 0,8 361,8 25,0 387,7 Heerenveen - 5,1-135,0 140,2 Kollumerland c.a. - 6,5-109,7 116,3 Leeuwarden - 5,0-79,0 84,1 Leeuwarderadeel - 0,6-40,8 41,4 Lemsterland - 48,2-75,7 124,4 Littenseradiel - 1,9-130,7 132,6 Menaldumadeel - 1,2-68,9 70,0 Nijefurd - 192,7-94,6 289,2 Ooststellingwerf - 2,0-224,1 226,1 Opsterland - 3,0-224,7 227,7 Schiermonnikoog 44,2 0,2 154,8 44,0 199,1 Skarsterlân - 31,6-185,0 216,9 Smallingerland - 7,9-118,2 126,2 Sneek - 4,0-30,1 34,0 Terschelling 89,0 0,4 587,5 86,1 674,0 Tytsjerksteradiel - 11,9-149,4 161,4 Vlieland 55,9 0,6 279,0 36,1 315,8 Weststellingwerf - 7,0-221,2 228,4 Wûnseradiel 27,4 152,8 6,4 157,0 317,7 Wymbritseradiel - 24,7-137,8 162,7 Fryslân 347,8 656,2 1751,6 3334,4 5748,7 Peildatum: kustlengte 1987, overige cijfers 2006 Bron: CBS 30

30 Hoofdstuk 4 Milieu 31

31 32

32 Hoofdstuk 5 Landelijk gebied 33

33 Grondgebruik (ha) Fryslân Nederland aandeel Fryslân Cultuurgrond ,4% Niet cultuurgrond ,2% Totaal grondgebruik ,0% Indeling cultuurgrond (ha) Fryslân Nederland aandeel Fryslân Blijvend en natuurlijk grasland ,5% Akkerbouw ,9% Tuinbouw open grond ,2% Tuinbouw onder glas ,2% Totaal cultuurgrond ,4% Peildatum: 1 mei 2009 Bron: CBS 34

34 Akkerbouwgewassen (ha) Fryslân Nederland aandeel Fryslân Granen ,5% Peulvruchten ,2% Aardappelen ,3% w.v. consumptieaardappelen ,9% w.v. pootaardappelen ,3% Suikerbieten ,6% Voederbieten ,7% Akkerbouwgroenten ,9% Groenvoedergewassen ,0% w.v. tijdelijk grasland ,1% w.v. snijmaïs ,0% Zaden ,2% Handelsgewassen ,8% Overige akkerbouwgewassen ,4% Braak ,6% Totaal akkerbouw ,9% Peildatum: 1 mei 2009 Bron: CBS 35

35 Landbouwbedrijven per hoofdbedrijfstype Fryslân % Fryslân Nederland % Nederland Akkerbouwbedrijven ,4% ,4% Tuinbouwbedrijven ,3% ,0% Blijvende teeltbedrijven ,6% ,8% Graasdierbedrijven ,2% ,2% Hokdierbedrijven ,0% ,2% Gewassencombinaties ,4% ,9% Veeteeltcombinaties ,4% ,6% Gewassen-/veeteeltcombinaties ,7% ,8% Totaal landbouwbedrijven ,0% ,9% Peildatum: 1 mei 2009 Bron: CBS 36

36 Veestapel Fryslân Nederland aandeel Fryslân Melk- en kalf-, vlees- en weidekoeien ,8% Overig melk- en fokvee ,4% Melk- en fokvee, totaal ,6% Vleeskalveren ,2% Overig vlees- en weidevee ,8% Vlees- en weidevee, totaal ,4% Rundvee, totaal ,6% Biggen ,9% Vleesvarkens ,8% Fokvarkens ,0% Varkens, totaal ,8% Vleeskuikens (incl. ouderdieren) ,9% Leghennen (incl. ouderdieren) ,7% Kippen, totaal ,0% Schapen, totaal ,5% Geiten, totaal ,2% Paarden en pony's, totaal ,5% Peildatum: 1 april 2009 Bron: CBS 37

37 Weidevogels Fryslân trend Scholekster sterk achteruit Kievit matig achteruit Grutto sterk achteruit Tureluur matig achteruit Watersnip matig achteruit Veldleeuwerik sterk achteruit Gele kwikstaart matig vooruit Peildatum: 2009 Bron: Weidevogelmeetnet Friesland Voetnoot: In 2001 is niet geïnventariseerd vanwege de MKZ. 38

38 Hoofdstuk 6 Economie, recreatie en toerisme 39

39 Economische groei Economische groei Fryslân -1,5% 1,0% 0,4% 2,2% 2,0% 4,7% 1,7% -3,1% Economische groei Nederland 0,2% 0,5% 2,3% 2,1% 3,3% 3,7% 2,2% -3,5% Peildatum: 2009 Bron: CBS Voetnoot: de cursief vermelde cijfers zijn voorlopig 40

40 Werkgelegenheid per sector Fryslân % Fryslân Nederland % Nederland A Landbouw/visserij ,9% ,9% B/C Industrie/delfstoffenwinning ,4% ,8% D/E Nutsbedrijven ,1% ,9% F Bouwnijverheid ,8% ,2% G Handel en reparatie ,3% ,0% H/J Vervoer, opslag en communicatie ,9% ,8% I Horeca ,0% ,1% K Financiële instellingen ,3% ,5% L/M/N Zakelijke dienstverlening ,7% ,2% O Openbaar bestuur en overheid ,9% ,4% P Onderwijs ,5% ,9% Q Gezondheids- en welzijnszorg ,1% ,5% R/S/T/U Overige dienstverlening ,3% ,7% Totaal Fryslân ,0% ,0% Peildatum: 1 april 2009 Bron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân, LISA Voetnoot: banen minimaal 15 uur per week. 41

41 42

42 Werkgelegenheid A B/C D/E F G H/J I K L/M/N O P Q R/S/T/U totaal % Fryslân per sector Achtkarspelen ,3 Ameland ,7 het Bildt ,2 Boarnsterhim ,1 Bolsward ,1 Dantumadiel ,8 Dongeradeel ,5 Ferwerderadiel ,0 Franekeradeel ,7 Gaasterlân-Sleat ,3 Harlingen ,2 Heerenveen ,8 Kollumerland c.a ,2 Leeuwarden ,6 Leeuwarderadeel ,8 Lemsterland ,7 Littenseradiel ,1 Menaldumadeel ,2 Nijefurd ,4 Ooststellingwerf ,9 Opsterland ,4 Schiermonnikoog ,2 Skarsterlân ,4 Smallingerland ,5 Sneek ,4 Terschelling ,8 Tytsjerksteradiel ,4 Vlieland ,2 Weststellingwerf ,0 Wûnseradiel ,4 Wymbritseradiel ,8 Fryslân ,0 Peildatum: 1 april 2009 Bron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân Voetnoot: banen minimaal 15 uur per week. Voor verklaring van de categorieën zie bladzijde

43 Niet werkende werkzoekenden/werkloosheid Niet werkende werkzoekenden Werkloosheidspercentage man vrouw totaal man vrouw totaal Achtkarspelen ,0% 6,0% 6,0% Ameland ,1% 3,8% 3,4% het Bildt ,6% 7,3% 6,9% Boarnsterhim ,6% 6,0% 5,2% Bolsward ,3% 8,4% 7,2% Dantumadiel ,1% 6,8% 7,0% Dongeradeel ,5% 7,3% 6,8% Ferwerderadiel ,7% 6,2% 5,9% Franekeradeel ,5% 8,5% 6,8% Gaasterlân-Sleat ,5% 4,2% 3,8% Harlingen ,1% 10,5% 8,6% Heerenveen ,9% 6,7% 6,3% Kollumerland c.a ,1% 4,1% 4,7% Leeuwarden ,0% 8,7% 8,8% Leeuwarderadeel ,9% 5,5% 5,1% Lemsterland ,4% 7,8% 6,4% Littenseradiel ,7% 4,1% 3,9% Menaldumadeel ,4% 5,8% 5,0% Nijefurd ,6% 5,4% 5,0% Ooststellingwerf ,0% 7,1% 6,5% Opsterland ,6% 6,6% 6,1% Schiermonnikoog ,4% 5,0% 4,1% Skarsterlân ,7% 4,3% 3,9% Smallingerland ,9% 9,5% 8,6% Sneek ,5% 9,9% 8,6% Terschelling ,5% 4,3% 2,7% Tytsjerksteradiel ,8% 5,0% 4,9% Vlieland ,9% 3,6% 2,7% Weststellingwerf ,0% 8,2% 6,9% Wûnseradiel ,7% 4,7% 4,2% Wymbritseradiel ,6% 4,6% 4,1% Fryslân ,2% 7,4% 6,7% Peildatum: 2009 Bron: Nww: CWI, Werkloosheidspercentages: bewerking provincie Fryslân 44

44 Beroepsbevolking Fryslân Nederland aandeel Fryslân Mannen 15 tot 25 jaar ,8% 25 tot 35 jaar ,0% 35 tot 45 jaar ,0% 45 tot 55 jaar ,9% 55 tot 65 jaar ,6% Totaal mannen ,9% Vrouwen 15 tot 25 jaar ,3% 25 tot 35 jaar ,9% 35 tot 45 jaar ,8% 45 tot 55 jaar ,6% 55 tot 65 jaar ,5% Totaal vrouwen ,8% Totaal 15 tot 25 jaar ,1% 25 tot 35 jaar ,1% 35 tot 45 jaar ,9% 45 tot 55 jaar ,8% 55 tot 65 jaar ,6% Totaal mannen en vrouwen ,9% Peildatum: 1 januari 2009 Bron: CBS Voetnoot: door afronding is de som van de afzonderlijke getallen niet steeds gelijk aan het totaalcijfer. 45

45 Bruto participatiegraad Fryslân Nederland Totaal bruto arbeidsparticipatie 66,3% 66,2% 68,0% 70,0% 71,4% 70,7% Leeftijd 15 tot 25 jaar 43,4% 43,4% 43,8% 48,7% 46,8% 44,5% 25 tot 35 jaar 86,9% 86,3% 87,5% 87,1% 90,1% 87,9% 35 tot 45 jaar 81,8% 83,4% 83,7% 86,6% 87,3% 86,0% 45 tot 55 jaar 76,2% 76,5% 78,1% 78,9% 79,7% 81,4% 55 tot 65 jaar 38,6% 38,7% 44,2% 44,4% 47,9% 49,1% Herkomst autochtonen 67,4% 67,2% 69,2% 71,0% 68,4% 69,1% allochtonen 55,3% 55,6% 55,1% 60,0% 56,6% 59,9% Onderwijsniveau laag 49,5% 46,2% 48,9% 52,3% 52,4% 52,2% middelbaar 72,5% 73,8% 74,6% 75,9% 77,6% 75,0% hoog 81,5% 82,5% 84,0% 86,3% 87,3% 85,8% onbekend 80,0% 80,3% 77,8% 81,8% 78,0% 78,1% Peildatum: 1 januari 2009 Bron: CBS 46

46 Gemiddeld besteedbaar inkomen (euro) per inwoner per persoon met per huishouden 52 weken inkomen Achtkarspelen Ameland het Bildt Boarnsterhim Bolsward Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat Harlingen Heerenveen Kollumerland c.a Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland Littenseradiel Menaldumadeel Nijefurd Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Skarsterlân Smallingerland Sneek Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Wûnseradiel Wymbritseradiel Fryslân Peildatum: 1 januari 2007; de inkomensgegevens hebben betrekking op het onderzoeksjaar Bron: CBS Voetnoot: de cursief vermelde cijfers zijn voorlopig 47

47 Werkgelegenheid Recreatie en Toerisme Fryslân Nederland aandeel Fryslân Horeca ,4% Logies ,2% Cultuur, recreatie, sport en amusement ,8% Personenvervoer ,9% Reisorganisaties en bemiddeling ,0% Recreatiegoederen ,0% Overige detailhandel ,5% Totaal R&T ,0% Totaal Fryslân ,6% % R&T 7,9% 7,8% 7,9% 8,0% 7,9% 7,2% Peildatum: 1 april 2009 Bron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân/LISA Voetnoot: mannen en vrouwen fulltime + parttime 48

48 Overnachtingen (x 1.000) verblijfsrecreatie + watersport Achtkarspelen Ameland het Bildt Boarnsterhim Bolsward Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterlân-Sleat Harlingen Heerenveen Kollumerland c.a Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland Littenseradiel Menaldumadeel Nijefurd Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Skarsterlân Smallingerland Sneek Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Wûnseradiel Wymbritseradiel Fryslân Peildatum: 2008 Bron: Toerdata Noord, bewerking provincie Fryslân 49

49 50

50 Hoofdstuk 7 Sociaal beleid 51

51 Aantal bedden in ziekenhuizen* Talma Sionsberg Dokkum Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Medisch Centrum Leeuwarden Antonius Ziekenhuis Sneek Fryslân * Betreft algemene en categorale ziekenhuizen. Peildatum: 2009 Bron: Jaardocumenten van de ziekenhuizen Voetnoot: In Fryslân wordt de ziekenhuiszorg geleverd vanuit 5 ziekenhuizen met 6 locaties. 52

52 Praktijken* in eerstelijnszorg Fryslân Nederland aandeel Fryslân Huisartsen ,8% Tandartsen** ,6% Fysiotherapie ,3% Verloskundigen ,8% Apotheken ,0% *Een praktijk is een adreslocatie van waaruit de zorg wordt verleend. Volgens deze definitie kan er slechts één praktijk op een adreslocatie gevestigd zijn. In werkelijkheid kunnen dat er ook twee of meer zijn. **Schatting op basis van het aantal tandartsen van 64 jaar en jonger met een bekend praktijkadres in Nederland en het gemiddeld aantal praktijkhoudende tandartsen per praktijk in het betreffende jaar of (indien voor het betreffende jaar geen gegevens beschikbaar zijn) het jaar ervoor (bron: NMT-Peilstations, Onderzoek Tandheelkundige Praktijkvoering). Zelfstandig werkenden Fryslân Nederland aandeel Fryslân in eerstelijnszorg Huisartsen* ,1% Tandartsen ,6% Fysiotherapeuten ,6% Verloskundigen ,0% Apothekers ,0% * Zelfstandig gevestigde huisartsen en HIDHA's (huisartsen in loondienst van een andere huisarts voor minimaal 6 maanden) Peildatum: 1 januari 2009 Bron: huisartsen, verloskundigen en fysiotherapeuten: NIVEL, apotheken: KNMP, tandartsen: NMT-tandartsenadministratie. Voetnoot: de peiling van het aantal fysiotherapeuten vindt om het jaar plaats, in het oneven jaar. De peiling van 2008 vormt daarop een uitzondering; de peiling had eigenlijk in 2007 moeten plaatsvinden maar is destijds een jaar uitgesteld. Vanaf 2010 vindt de verzameling tweejaarlijks in de EVEN jaren plaats i.p.v. de oneven jaren. 53

53 54

54 Wachtlijst Jeugdhulp Friesland < 4 weken weken > 9 weken Totaal Peildatum: (per kwartaal) 2009 Bron: Jeugdhulp Friesland 55

55 56

56 Hoofdstuk 8 Cultuur, taal en onderwijs 57

57 Beeldende kunst kunstenaars galeries Achtkarspelen 5 3 Ameland 1 3 het Bildt 11 4 Boarnsterhim 9 - Bolsward 6 3 Dantumadiel 6 2 Dongeradeel Ferwerderadiel 11 1 Franekeradeel 16 7 Gaasterlân-Sleat 7 - Harlingen Heerenveen 25 4 Kollumerland c.a Leeuwarden Leeuwarderadeel 6 - Lemsterland 2 2 Littenseradiel 17 4 Menaldumadeel 7 2 Nijefurd Ooststellingwerf 10 6 Opsterland Schiermonnikoog 2 - Skarsterlân 11 5 Smallingerland Sneek 26 7 Terschelling 0 1 Tytsjerksteradiel 24 6 Vlieland 1 - Weststellingwerf 11 4 Wûnseradiel 11 5 Wymbritseradiel 3 5 Fryslân Peildatum: regelmatig Bron: Keunstwurk 58

58 Musea Fryslân Nederland aandeel Fryslân Aantal musea ,0% Museumbezoeken ,1% w.v. betaalde bezoeken ,2% w.v. museumkaart en gratis bezoeken ,8% Gemiddeld aantal bezoeken per museum Peildatum: 2007 Bron: CBS Voetnoot: De cursief vermelde cijfers zijn voorlopig 59

59 60

60 Hoofdstuk 9 Ruimte en wonen 61

61 Wonen Fryslân Nederland aandeel Fryslân Woningvoorraad ,9% Nieuwbouw ,3% w.v. koopwoningen 79% 75% 75% 66% 62% 69% - w.v. huurwoningen 21% 25% 25% 34% 38% 31% - w.v. bouwers voor de markt 43% 46% 62% 51% 42% 61% - w.v. overheid en woningcorporaties 32% 34% 19% 28% 34% 29% - w.v. andere particuliere opdrachtgevers 25% 20% 19% 21% 25% 10% - Toevoegingen anderszins ,9% Onttrekkingen ,5% Netto groei woningvoorraad (incl. adm. correcties) ,0% Netto groei woningvoorraad (relatief) 0,7% 0,7% 0,8% 0,9% 0,5% 1,0% - Woningdichtheid (km 2 land) Peildatum: (1 januari) 2009 Bron: CBS Voetnoot: de cursief vermelde cijfers zijn voorlopig 62

62 63

63 Wonen woningvoorraad nieuwbouw toevoeging onttrekking netto groei voorraad* netto groei voorraad woningvoorraad anderszins relatief Achtkarspelen ,5% Ameland ,3% het Bildt ,5% Boarnsterhim ,4% Bolsward ,1% Dantumadiel ,5% Dongeradeel ,1% Ferwerderadiel ,2% Franekeradeel ,1% Gaasterlân-Sleat ,2% Harlingen ,7% Heerenveen ,0% Kollumerland c.a ,8% Leeuwarden ,4% Leeuwarderadeel ,3% Lemsterland ,7% Littenseradiel ,2% Menaldumadeel ,1% Nijefurd ,5% Ooststellingwerf ,2% Opsterland ,7% Schiermonnikoog ,0% 529 Skarsterlân ,9% Smallingerland ,6% Sneek ,7% Terschelling ,0% Tytsjerksteradiel ,5% Vlieland ,0% 553 Weststellingwerf ,6% Wûnseradiel ,1% Wymbritseradiel ,1% Fryslân ,5% Peildatum: 2009 Voetnoot: de cursief vermelde cijfers zijn voorlopig Bron: CBS *exclusief administratieve correcties 64

64 65

65 Bedrijventerreinen bruto oppervlak netto oppervlak w.v. uitgegeven w.v. nog uitgeefbaar w.v. terstond w.v. niet-terstond Fryslân (ha) uitgeefbaar uitgeefbaar Achtkarspelen 235,8 193,0 172,7 20,3 4,7 - Ameland 22,3 20,1 17,5 2,5 - - het Bildt 60,7 49,1 45,1 4,0 1,0 - Boarnsterhim 120,0 89,1 79,6 9,5 - - Bolsward 80,7 62,8 54,9 7,9 - - Dantumadiel 62,1 50,2 46,0 4,2 4,2 - Dongeradeel 140,5 112,6 108,5 4,1 - - Ferwerderadiel 31,2 27,5 22,3 5,2 2,1 - Franekeradeel 141,5 120,8 83,5 37,4-25,0 Gaasterlân-Sleat 48,7 39,0 37,5 1,5 - - Harlingen 321,0 228,5 194,0 34,5 - - Heerenveen 494,4 398,1 285,3 112,8 66,0 - Kollumerland c.a. 141,5 128,6 120,7 7,9 - - Leeuwarden 535,3 415,2 379,0 36,2 26,3 - Leeuwarderadeel 31,8 21,4 18,5 2,9 - - Lemsterland 116,6 94,3 59,7 34,6-34,0 Littenseradiel 49,3 44,8 41,3 3,5 3,5 - Menaldumadeel 39,6 34,8 34,2 0,6 - - Nijefurd 116,5 84,6 73,9 10,8 3,0 - Ooststellingwerf 111,3 109,9 90,0 19,8 - - Opsterland 203,9 153,7 140,9 12,8 - - Schiermonnikoog 5,0 3,5 3, Skarsterlân 273,8 205,9 169,3 36,7 - - Smallingerland 664,2 437,4 328,6 108,8 47,0 0,5 Sneek 234,5 177,2 171,1 6,1 - - Terschelling 9,0 8,0 7,3 0,7 - - Tytsjerksteradiel 157,2 135,9 130,1 5,8-0,7 Vlieland 6,2 5,7 4,7 1,0 - - Weststellingwerf 187,6 153,5 120,1 33,4 15,8 - Wûnseradiel 43,0 36,6 29,9 6,7 - - Wymbritseradiel 105,0 79,2 74,9 4,2 - - Fryslân 4790,0 3720,8 3144,6 576,2 173,6 60,2 Peildatum: 31 december 2009 Bron: VROM/DGR-Ibis 66

66 Jaarlijkse uitgifte bedrijventerreinen Fryslân (ha) Achtkarspelen 2,5 0,9 2,8 3,9 2,8 6,2 1,2 0,8 Ameland 0, ,1-0,2 - - het Bildt 0,3-0,9 2,8 0,6 2,4 - - Boarnsterhim 2,9 0,9 2,7 2,7 1,4 1,5 0,4 5,0 Bolsward 1,6 3, ,5 1,9 2,3 1,5 Dantumadiel Dongeradeel 2,8 5,1 2,4-11,2 4,0 2,6 1,4 Ferwerderadiel - - 0,4-0,5 0,1 0,8 1,1 Franekeradeel 1,5-1,4 1,5 2,8 2,0 2,3 - Gaasterlân-Sleat 0,1-0,1 1,0 0,4 0,8 0,9 - Harlingen 14,7 20,3 2,0-8,0 3,9 2,2 - Heerenveen 0,6 1,4 2,7-13,7 11,6 6,4 3,7 Kollumerland c.a. 2,4-1,1-1,2 0,6 2,8 0,6 Leeuwarden 9,2 3,6 4,2 7,7 1,9 2,3 3,2 0,9 Leeuwarderadeel 0,2-0,6-0,2 0,4-0,4 Lemsterland 0,9 0,5 0,5 4,7 1,2 1,8-0,2 Littenseradiel - - 0,5 0,7 0,2 0,7 0,2 0,2 Menaldumadeel 0,5 0,1 0,7 0,4 0,8 0,6 1,8 0,2 Nijefurd 1,9 0,5-2,2 0,2-3,8 - Ooststellingwerf 2,1 1,9 0,3 2,7 1,0 2,7 0,7 2,3 Opsterland 11,1 4,5 3,5 1,7 8,0 6,6 6,4 2,0 Schiermonnikoog Skarsterlân 3,5 2,4 2,5 2,0 5,1 6,8 7,6 5,3 Smallingerland 3,5 3,8 2,5 4,9 7,3 6,3 5,5 5,2 Sneek 1,8 1,5 1,8 1,9 4,7 10,1 5,4 6,5 Terschelling ,2 3,0 1,7 - - Tytsjerksteradiel 3,0 2,5 2,5 2,0 1,7 2,0 6,6 0,6 Vlieland Weststellingwerf 3,9 4,1 0,7 3,0 0,8 5,6 1,1 1,4 Wûnseradiel 0,7-1,6 0, Wymbritseradiel 0,4 0,6 3,1 7,0 6,5 5,8-0,6 Fryslân 72,6 57,5 41,5 54,1 85,8 88,7 64,1 39,9 Peildatum: 31 december 2009 Bron: VROM/DGR-Ibis 67

67 68

68 Definities Algemeen Aandeel Fryslân = het aandeel (in %) dat Fryslân heeft in het totaal van Nederland. Hoofdstuk 0, Bevolking Immigratie = vestiging in Nederland vanuit het buitenland voor een termijn van ten minste vier maanden. Emigratie (inclusief saldo administratieve correcties) = vertrek vanuit Nederland naar het buitenland voor een termijn van ten minste acht maanden, plus de administratief afgevoerde personen minus de administratief opgenomen personen. Bevolkingsdichtheid = totaal aantal personen per km 2 land op 1 januari berekend uit de netto oppervlakte. Particuliere huishoudens = één of meer personen die samen een woonruimte bewonen en zichzelf daar particulier, dus niet-bedrijfsmatig, voorzien in de dagelijkse levensbehoeften. Institutionele huishoudens = aantal personen in instellingen, instituten of tehuizen. Hoofdstuk 0, Leeftijdsopbouw per groep Groene druk = verhouding tussen het aantal 0 tot 20-jarigen ten opzichte van de 20 tot 65-jarigen. Grijze druk = verhouding tussen het aantal 65-plussers ten opzichte van de 20 tot 65-jarigen. Hoofdstuk 0, Bodemgebruik Landbouwgrond = terrein bestemd voor agrarisch gebruik. Bebouwd terrein = terrein in gebruik voor wonen, werken, winkelen, uitgaan, cultuur en openbare voorzieningen. Bos en natuur = terrein in gebruik als bos of open natuurlijk terrein. Recreatieterrein = terrein bestemd voor recreatief gebruik (park en plantsoen, sportterrein, volkstuin, dagrecreatief terrein, verblijfsrecreatief terrein). Verkeersterrein = terrein in gebruik voor spoor-, weg- en luchtverkeer. Semi bebouwd terrein = terrein met een zekere mate van verharding dat niet in gebruik is als verkeersterrein of bebouwd terrein (stortplaats, wrakkenopslagplaats, begraafplaats, delfstofwinplaats). Binnenwater = inlandig water in gebruik als vaarweg, recreatiewater, delfstofwinplaats, vloei en/of slibveld, of als spaarbekken, inclusief het IJsselmeer. Buitenwater = water buiten de gemiddelde hoogwaterlijn. 69