Belang van landschap & natuur in Fryslân

Transcriptie

1 KENNISCENTRUM ECONOMIE EN MANAGEMENT Belang van landschap & natuur in Fryslân Een opinieonderzoek in opdracht van de Friese Milieufederatie NHL Hogeschool Postbus CB Leeuwarden Telefoon:

2 Belang van landschap & natuur in Fryslân Opdrachtgever: Friese Milieu Federatie Periode: April- Mei 2012 Onderzoekers: Mw. Hiske Koldijk Studenten, lichting 2011/2012

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING EN VERANTWOORDING RESULTATEN RECHTE TELLINGEN RESULTATEN VERSCHIL NAAR GESLACHT RESULTATEN VERSCHIL NAAR LEEFTIJD RESULTATEN VERSCHIL NAAR REGIO RESULTATEN VERSCHIL NAAR OPLEIDINGSNIVEAU CONCLUSIES Bijlage 1. Vragenlijst Bijlage 2. Overzicht keuzecombinaties naar leeftijd Bijlage 3. Belangrijke aspecten provinciale agenda naar leeftijd Bijlage 4. Onbelangrijke aspecten provinciale agenda naar leeftijd Bijlage 5. Belangrijkste aspect provinciale agenda naar opleidingsniveau

4 INLEIDING EN VERANTWOORDING Deze rapportage betreft een tabellenrapportage. Voorwoord en samenvatting zijn daarom in deze rapportage niet opgenomen. 1. Respons Het onderzoek is afgenomen onder 1353 inwoners van Friesland tussen 13 april en 23 april Deze respondenten zijn telefonisch of mondeling ondervraagd door eerstejaarsstudenten van NHL Hogeschool als onderdeel van het project vraaghetdevries.nl. 2. Representativiteit en betrouwbaarheid Op basis van 1353 afgenomen vragenlijsten in Friesland kunnen resultaten gepresenteerd worden met een betrouwbaarheid van 95% en een foutenmarge van 5%. Het consumentenpanel is representatief voor de bevolking van het vasteland van Friesland van 18 jaar en ouder op de achtergrondkenmerken geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en regio in Friesland. In de analyse van de resultaten is gekeken of verschillen bestaan in antwoorden naar geslacht, leeftijd, regio en opleidingsniveau. Daar waar sprake is van verschillen zijn deze in de rapportage opgenomen. Indien in het rapport gesproken wordt van verschillen tussen groepen respondenten, betekent dit dat de kans dat dit verschil op toeval berust kleiner is dan 5%. Daar waar geen sprake is van verschillen zijn deze niet in het rapport opgenomen. Door afronding kunnen totaalpercentages optellen tot 99% of 101%. Daar waar hij geschreven staat kan ook zij gelezen worden

5 RESULTATEN RECHTE TELLINGEN Aan de Friezen is eerst een aantal open vragen gesteld. Bij handmatige analyse van de gegeven open antwoorden valt op dat een aantal overkoepelende thema s te onderscheiden zijn. Antwoorden op de open vragen zijn dan ook waar mogelijk naar deze thema s ingedeeld. Alle antwoorden op de open vragen worden digitaal in een Excel bestand aangeleverd; in de rapportage wordt alleen op de overkoepelende thema s ingegaan. De eerste open vraag gaf Friezen de mogelijkheid aan te geven waar zij het eerste aan denken als zij aan de natuur in Friesland denken. Het meest voorkomende thema waar door de Friezen aan gedacht wordt is het thema water en meren dat door ruim een kwart van de Friezen genoemd wordt. In onderstaande tabel zijn de verschillende thema s opgenomen op volgorde van meest naar minst genoemd. Als u denkt aan de natuur in Friesland, welk woord komt dan als eerste in u op? Onderwerp Frequentie Percentage Water & Meren ,24 Weiland & Gras ,92 Bos & Bomen ,16 Rust & Ruimte 123 9,84 Groen & Schoon 122 9,76 Vogels & Dieren 95 7,60 Mooi & Prachtig 94 7,52 Waddengebied 63 5,04 Friezen is eveneens gevraagd op welke punt zij vinden dat de natuur in Friesland zich onderscheidt ten opzichte van andere provincies. Vier procent van de respondenten gaf geen antwoord op deze vraag. Opnieuw wordt door de respondenten die wel een antwoord gaven het antwoord water en meren (veruit) het vaakst gegeven, namelijk door 42% van de respondenten. Ook voor onderstaande tabel geldt dat de verschillende thema s opgenomen zijn op volgorde van meest naar minst genoemd. Op welk punt vindt u dat de natuur in Friesland zich onderscheidt ten opzichte van andere provincies? Onderwerp Frequentie Percentage Water & Meren ,76 Rust & Ruimte ,04 Weiland & Gras 101 8,08 Waddengebied 94 7,52 Groen & Schoon 84 6,72 Bos & Bomen 71 5,68 Vogels & Dieren 35 2,8 Mooi & Prachtig 35 2,8 Tot slot is Friezen nog gevraagd om een of twee punten aan te geven die de Friezen zelf waarderen aan de natuur. Iets meer dan een op de tien Friezen gaf geen antwoord op deze vraag. Voor de Friezen die hier wel een antwoord op gaven geldt dat, hoewel ook het thema water en meren hierin nog vaak naar voren komt, rust en ruimte het vaakst genoemd worden als gewaardeerd punt van de Friese natuur, zoals weergegeven in de tabel op de volgende pagina. Ook voor deze tabel geldt dat verschillende thema s zijn opgenomen op volgorde van meest naar minst genoemd. In deze tabel is eveneens het thema Recreatiemogelijkheden opgenomen omdat dit thema niet bij de vorige twee vragen maar wel bij de vraag over eigen waardering naar voren kwam

6 Kunt u één of twee punten noemen die u zelf waardeert aan de natuur in Friesland? (Eerste punt) Onderwerp Frequentie Percentage Rust & Ruimte ,73 Water & Meren ,35 Bos & Bomen 87 5,83 Mooi & Prachtig 78 5,23 Vogels & Dieren 61 4,09 Waddengebied 61 4,09 Recreatiemogelijkheden 58 3,89 Groen & Schoon 55 3,69 Weiland & Gras 50 3,35 Van alle Friezen droeg 42% geen tweede punt van waardering voor de Friezen natuur aan. Voor de Friezen die dit wel deden geldt ook hier dat rust en ruimte nog het meest genoemd werden, gevolgd door het thema water & meren en bos & bomen. Ook voor onderstaande tabel geldt dat verschillende thema s zijn opgenomen op volgorde van meest naar minst genoemd. Kunt u één of twee punten noemen die u zelf waardeert aan de natuur in Friesland? (Tweede punt) Onderwerp Frequentie Percentage Rust & Ruimte ,76 Water & Meren 137 9,45 Bos & Bomen 72 4,97 Groen & Schoon 54 3,726 Waddengebied 43 2,97 Recreatiemogelijkheden 42 2,90 Mooi & Prachtig 35 2,42 Vogels & Dieren 33 2,28 Weiland & Gras 32 2,21 Vervolgens is aan de Friezen gevraagd in hoeverre zij natuur in het algemeen belangrijk vinden en in hoeverre zij zich betrokken voelen bij de natuur in Friesland. Friezen werd gevraagd voor beide aspecten een cijfer van 1 tot en met 10 toe te kennen, waarbij een 1 geen belang & betrokkenheid betekende en een 10 veel belang & betrokkenheid betekende. In onderstaande tabel zijn de gemiddelden voor beide variabelen weergegeven. Minimum Maximum Gemiddelde Std. Deviatie In hoeverre vindt u natuur in het algemeen belangrijk? ,88 1,425 In hoeverre voelt u zich betrokken bij de natuur in Friesland? ,55 1,772 Bovenstaande tabel laat zien dat Friezen natuur in het algemeen belangrijk vinden: zij kennen het belang een 7,9 toe op een schaal van 1 tot en met 10. De betrokkenheid bij de natuur in Friesland is minder groot: hier wordt gemiddeld een 6,6 voor gegeven op een schaal van 1 tot en met 10. Er kan dus geconcludeerd worden dat het belang van de natuur groter is voor respondenten dan de betrokkenheid bij de natuur. Friezen is eveneens gevraagd met een cijfer van 1 tot en met 10 aan te geven in hoeverre zij gebruik maken van de natuur in Friesland en in hoeverre zij natuur van toegevoegde waarde vinden voor de kwaliteit van de eigen woonomgeving, waarbij een 1 staat voor helemaal geen gebruik/waarde en een 10 voor zeer groot gebruik/waarde. Uit de tabel op de volgende pagina wordt duidelijk dat de natuur van grote toegevoegde waarde wordt gezien voor de kwaliteit van de eigen leefomgeving. De mate waarin de Friese natuur bezocht wordt, ligt iets minder hoog

7 In hoeverre maakt u in uw vrije tijd gebruik van (of bezoekt u) de natuur in Friesland? In hoeverre vindt u natuur van toegevoegde waarde voor de kwaliteit van uw eigen leefomgeving? Minimum Maximum Gemiddelde Std. Deviatie ,38 1, ,54 1,486 Vrijwilligerswerk Friezen is gevraagd of zij wel (eens) vrijwilligerswerk uitvoeren in of voor de natuur en of de Friezen lid dan wel donateur zijn van een natuurorganisatie-/vereniging. Bijna een op de tien Friezen geeft aan wel (eens) vrijwilligerswerk in of voor de natuur te doen. Maar liefst ruim een kwart van de Friezen zegt lid en/of donateur te zijn van een natuurorganisatie-/vereniging, zoals beide eveneens weergegeven in onderstaande tabel. Frequentie % Vrijwilligerswerk - Ja 131 9,7 Lid/donateur - Ja ,9 Investeringen De Friezen is een groot aantal vragen gesteld over het belang van investeringen in verschillende provinciale beleidsonderwerpen. Zo heeft de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap de provincie Friesland in 2010 uitgeroepen tot de mooiste provincie van Nederland en is de Friezen gevraagd of zij vinden dat de provincie in het Friese landschap moet investeren zodat Friesland de mooiste provincie van Nederland blijft. Twee derde van de Friezen geeft aan dat inderdaad in het Friese landschap geïnvesteerd moet worden. Frequentie % Cumulatief % Ja ,1 66,1 Nee ,1 80,2 Weet ik niet/geen mening ,8 100,0 Totaal ,0 Daarnaast hebben Friezen een oordeel uitgesproken over de vraag of de provincie geld moet vrijmaken voor weidevogelgebieden, omdat wetenschappers hebben aangegeven dat voor het behouden van de Friese weidevogels een aantal echt grote weidevogelgebieden ingericht moeten worden. Bijna drie op de tien Friezen heeft geen mening over dit specifieke onderwerp. Friezen die hier wel een mening over hebben vinden het vaakst dat wel geld vrijgemaakt moet worden voor weidevogelgebieden. Frequentie % Cumulatief % Ja ,1 46,1 Nee ,9 71,0 Weet ik niet/geen mening ,0 100,0 Totaal ,0-7 -

8 Over de vraag of de provincie waddenfondsgeld moet inzetten om de garnalensector te verduurzamen zijn de meningen verdeeld. Maar liefst vier op de tien Friezen hebben geen mening over dit onderwerp. Voor Friezen die hier wel een mening over hebben geldt dat er evenveel Friezen zijn die vinden dat hier waddenfondsgeld voor gebruikt moet worden als dat er Friezen zijn die vinden dat hier andere provinciale en/of rijksgelden voor gebruikt moeten worden. Frequentie % Cumulatief % Ja, Waddenfondsgeld voor gebruiken ,0 22,0 Nee, andere gelden voor gebruiken ,0 44,1 Nee, helemaal niet investeren ,1 60,2 Weet ik niet/geen mening ,8 100,0 Totaal ,0 De provincie Friesland moet keuzes maken in haar beleid; waarin moet wel of juist niet geïnvesteerd worden? De Friezen is gevraagd voor een achttal keuzecombinaties per keuzecombinatie aan te geven waaraan zij vinden dat de provincie voorrang moet verlenen. Onderstaande tabel geeft de verschillende keuzecombinaties weer, inclusief het percentage Friezen dat voorrang geeft aan optie een en optie twee per keuzemogelijkheid. Optie 1 % optie 1 % optie 2 Optie 2 IJsstadion Thialf 50,5 49,5 Aanleg nieuwe natuurgebied(en) Beeldende Kunst 10,3 89,7 Fiets-/ wandelpaden voorzien van bankjes in de natuur Stimuleren van de weidevogelstand 38,0 62,0 Stimuleren van zich in Friesland te vestigen bedrijven Bereikbaar houden dorpen mbv het OV 72,7 27,3 Beheer van bestaande natuurgebieden Onderhoud provinciale wegen 75,4 24,6 Ontwikkeling nationale parken in Friesland Bibliotheken 50,1 49,9 Bewaken/beheren boswachterijen Friesland als culturele hoofdstad ,3 58,7 Beschermen van bijzondere bomen en planten Ruimte geven aan recreatie & toerisme 53,1 46,9 Bewaken van rust en ruimte Bovenstaande tabel laat zien dat met name het bereikbaar houden van dorpen met behulp van het openbaar vervoer en het onderhouden van provinciale wegen volgens veruit de meeste Friezen voorrang verdient. Minst belangrijk vinden veel Friezen beeldende kunst. Voor vier van de acht keuzecombinaties geldt dat geen voorrang aan natuurbehoud gegeven wordt. In twee gevallen blijken evenveel Friezen voor de natuur te kiezen als dat er Friezen voor andere onderwerpen op de provinciale agenda kiezen. Na het kiezen van de verschillende keuzeopties is de Friezen gevraagd van maximaal vijf beleidsterreinen aan te geven welke zij echt belangrijk vinden. Van deze maximaal vijf aangegeven opties werd hen vervolgens gevraagd het voor hen meest belangrijke onderwerp aan te geven. Onderwerpen die door ongeveer vier op de tien Friezen als erg belangrijk worden ervaren zijn het beheer van natuurgebieden, toerisme & recreatie en rust & ruimte. De tabel op de volgende pagina laat eveneens duidelijk zien dat een meerderheid van de Friezen het openbaar vervoer erg belangrijk vindt. Toch is het openbaar vervoer niet het meest geprioriteerde onderwerp; als wordt gevraagd naar het belangrijkste provinciale beleidsonderwerp dan is dit volgens de grootste groep Friezen het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen. Openbaar vervoer wordt overigens, evenals het beheer van natuurgebieden en rust & ruimte, ook relatief vaak als belangrijkste onderwerp op de provinciale agenda gezien

9 Provinciale beleidsonderwerpen % belangrijke onderwerpen % belangrijkste onderwerp Openbaar vervoer 53% 12% Beheer van natuurgebieden 40% 12% Toerisme & Recreatie 39% 8% Rust & Ruimte 39% 14% IJsstadion Thialf 35% 8% Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 33% 17% Onderhoud provinciale wegen 32% 7% Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 20% 3% Weidevogelstand 20% 3% Bibliotheken 18% 1% Topsportevenementen 17% 3% Stimuleren van sportparticipatie 17% 3% Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 13% 2% Nieuwe natuurgebieden 12% 2% Bevolkingskrimp 12% 3% Cultuureducatie op scholen 10% 2% Bijzondere bloemen en planten 6% <1% Biodiversiteit 4% <1% Consumentenorganisaties 4% <1% Beeldende kunst 3% 1% Vervolgens is de Friezen ook nog gevraagd de (maximaal) vijf minst belangrijke onderwerpen op de provinciale agenda aan te geven, waarbij ook hier een keuze gemaakt moest worden voor het minst belangrijke onderwerp. De resultaten zijn in onderstaande tabel weergegeven. Provinciale beleidsonderwerpen % minder belangrijke onderwerpen % minst belangrijke onderwerp Beeldende kunst 58% 38% Consumentenorganisaties 25% 6% IJsstadion Thialf 25% 11% Bevolkingskrimp 23% 7% Bijzondere bloemen en planten 22% 5% Biodiversiteit 21% 4% Bibliotheken 21% 5% Topsportevenementen 21% 5% Cultuureducatie op scholen 17% 3% Nieuwe natuurgebieden 15% 2% Weidevogelstand 15% 4% Stimuleren van sportparticipatie 15% 2% Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 9% 2% Toerisme & Recreatie 7% 1% Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 6% <1% Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 6% 1% Rust & Ruimte 6% <1% Openbaar vervoer 5% <1% Onderhoud provinciale wegen 4% <1% Beheer van natuurgebieden 3% <1% Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat beeldende kunst voor veel Friezen geen belangrijk onderwerp op de provinciale agenda is. Een kwart van de Friezen zegt consumentenorganisaties, ijsstadion Thialf en bevolkingskrimp geen belangrijke onderwerpen te vinden. Ruim een op de tien Friezen geeft aan ijsstadion Thialf het minst belangrijke onderwerp te vinden. Over het algemeen worden onderwerpen met betrekking tot landschap en natuur (redelijk) vaak wel belangrijk gevonden

10 RESULTATEN VERSCHIL NAAR GESLACHT Vrouwen zeggen natuur belangrijker te vinden en meer betrokken te zijn bij de natuur dan mannen. Ook geven Friezinnen vaker dan Friezen van het mannelijk geslacht dat zij in de vrije tijd gebruik maken van de natuur in Friesland. In hoeverre vindt u natuur in het algemeen belangrijk? In hoeverre voelt u zich betrokken bij de natuur in Friesland? Frequentie Gemiddelde Std. Deviatie man 658 7,75 1,501 vrouw 693 8,01 1,332 man 657 6,41 1,894 vrouw 692 6,69 1,630 Vrouwen geven veel vaker aan geen mening te hebben over investeringen in natuur, weidevogelgebieden en verduurzaming van de garnalensector dan mannen. Wanneer we de Friezen zonder mening buiten beschouwing laten vinden Friezinnen vaker dan Friezen van het mannelijke geslacht dat de provincie moet investeren in de natuur om de titel mooiste provincie van Nederland te behouden. Man Vrouw Ja 80,3% 84,8% Nee 19,7% 15,2% Ook zijn vrouwen vaker dan mannen van mening dat de provincie geld moet investeren in weidevogelgebieden. Man Vrouw Ja 63,9% 66,0% Nee 36,1% 34,0% De mening tussen mannen en vrouwen over verduurzaming van de garnalensector verschilt niet wanneer het antwoord geen mening buiten beschouwing gelaten wordt. Ook voor wat betreft de keuzecombinaties verschillen mannen en vrouwen veelal niet van mening. Enige uitzondering hierop wordt gevormd door de keuzecombinatie Bibliotheken Bewaken/beheren boswachterijen. Hiervoor geldt dat vrouwen vaker in bibliotheken willen investeren dan mannen; 58% van de vrouwen geeft prioriteit aan bibliotheken tegenover 42% van de mannen. Het belang van enkele van de onderwerpen op de provinciale agenda verschilt eveneens naar geslacht van de Fries. Onderstaande tabel geeft weer over welke onderwerpen mannelijke en vrouwelijke Friezen verschillend denken. Man Vrouw IJsstadion Thialf 38,0% 32,2% Beeldende Kunst 1,5% 3,6% Weidevogelstand 22,5% 17,3% Openbaar Vervoer 49,2% 57,4% Bibliotheken 11,8% 23,8% Stimuleren sportparticipatie 19,3% 14,3% Cultuureducatie op scholen 6,7% 13,0% Topsportevenementen 19,3% 14,3%

11 Uit de tabel op de vorige pagina blijkt dat mannen meer belang hechten aan het ijsstadion Thialf, de weidevogelstand, het stimuleren van sportparticipatie en topsportevenementen dan vrouwen. Friezinnen vinden juist vaker dan mannelijke Friezen dat de onderwerpen beeldende kunst, openbaar vervoer, bibliotheken en cultuureducatie op scholen prioriteit moeten krijgen. Ook het meest belangrijk gevonden onderwerp verschilt tussen mannen en vrouwen. Onderstaande tabel laat zien dat vrouwen veel vaker dan mannen het openbaar vervoer en rust & ruimte het meest belangrijke provinciale beleidsonderwerp vinden terwijl mannen juist veel vaker dan vrouwen aangeven dat het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen het belangrijkste provinciale beleidsonderwerp is. Provinciale beleidsonderwerpen Man Vrouw IJsstadion Thialf 8,8% 7,3% Beeldende kunst 0,5% 1,2% Weidevogelstand 2,4% 2,7% Beheer van natuurgebieden 12,0% 12,0% Openbaar vervoer 9,6% 14,1% Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 3,0% 2,4% Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 2,3% 1,0% Bibliotheken 1,1% 2,0% Biodiversiteit 1,2% 0,3% Rust & Ruimte 12,2% 15,1% Nieuwe natuurgebieden 1,7% 1,6% Stimuleren van sportparticipatie 3,4% 1,7% Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 19,1% 15,6% Bevolkingskrimp 3,2% 2,9% Onderhoud provinciale wegen 7,2% 6,2% Cultuureducatie op scholen 1,1% 2,7% Bijzondere bloemen en planten 0,5% 0,6% Topsportevenementen 3,5% 1,7% Consumentenorganisaties - 0,1% Toerisme & Recreatie 7,3% 8,6% Tot slot bestaan ook nog enkele verschillen tussen mannen en vrouwen in het bepalen van de minst belangrijke provinciale beleidsonderwerpen. Onderstaande tabel geeft weer over welke onderwerpen mannelijke en vrouwelijke Friezen verschillend denken. Man Vrouw Openbaar Vervoer 6,8% 3,5% Bibliotheken 26,9% 15,0% Bijzondere bloemen & planten 24,6% 20,1% Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat mannen zowel het openbaar vervoer, bibliotheken als bijzondere bloemen & planten vaker dan vrouwen minder belangrijke onderwerpen op de provinciale agenda vinden

12 RESULTATEN VERSCHIL NAAR LEEFTIJD Oudere Friezen geven vaker dan jongere Friezen aan de natuur te waarderen en hier gebruik van te maken. Dit komt naar voren in de gemiddelde scores die toegekend worden aan belang van natuur in het algemeen, betrokkenheid bij de natuur in Fryslân, gebruik van de natuur in Fryslân en het waarderen van de natuur als toegevoegde waarde voor de kwaliteit van de eigen leefomgeving. De gemiddelde scores per leeftijdscategorie staan in onderstaande tabel weergegeven. In hoeverre vindt u natuur in het algemeen belangrijk? In hoeverre voelt u zich betrokken bij de natuur in Friesland? In hoeverre maakt u in uw vrije tijd gebruik van (of bezoekt u) de natuur in Friesland? In hoeverre vindt u natuur van toegevoegde waarde voor de kwaliteit van uw eigen leefomgeving? Leeftijd 18 t/m 29 (n=318) Leeftijd 30 t/m 39 (n=164) Leeftijd 40 t/m 49 (n=325) Leeftijd 50 t/m 59 (n=306) Leeftijd 60 en ouder (n=240) 7,35 7,67 8,00 8,19 8,13 5,57 6,30 6,77 7,02 7,07 5,40 6,42 6,58 6,75 6,80 7,02 7,44 7,73 7,80 7,71 Daarnaast geldt dat ouderen ook vaker vrijwilligerswerk voor of in de natuur uitvoeren en/of dat zij lid zijn van een natuurorganisatie en/of vereniging. Leeftijd 18 t/m 29 Leeftijd 30 t/m 39 Leeftijd 40 t/m 49 Leeftijd 50 t/m 59 Leeftijd 60+ Ja, vrijwilligerswerk 5,0% 6,7% 9,8% 12,1% 14,2% Ja, lid van organisatie/-vereniging 7,5% 22,6% 33,8% 33,3% 31,7% Jongere Friezen vinden minder vaak dan oudere Friezen dat de provincie moet investeren in behoud van de titel mooiste provincie van Nederland. Eveneens vinden jongeren minder vaak dat geld vrijgemaakt moet worden voor speciale weidevogelgebieden. Leeftijd 18 t/m 29 Leeftijd 30 t/m 39 Leeftijd 40 t/m 49 Leeftijd 50 t/m 59 Leeftijd 60+ Ja, mooiste provincie blijven 74,7% 80,9% 81,8% 84,5% 89,2% Ja, investeren weidevogelgebieden 51,8% 61,4% 66,2% 72,8% 69,4% Daarnaast geldt ook dat hoe ouder de Fries, hoe vaker hij van mening is dat Waddenfondsgeld gebruikt moet worden om de garnalensector te verduurzamen. Jongere Friezen zijn juist vaker dan oudere Friezen van mening dat voor de verduurzaming van de garnalensector andere provincialeen/of rijksgelden gebruikt moeten worden óf dat door de provincie helemaal niet geïnvesteerd moet worden in verduurzaming van de sector. Een en ander is eveneens weergegeven in de tabel op de volgende pagina

13 Ja, daar moet Waddenfondsgeld voor gebruikt worden Nee, daar moeten andere (provinciale en/of rijks-)gelden voor gebruikt worden Nee, de provincie moet niet investeren in de verduurzaming van de garnalensector Leeftijd 18 t/m 29 Leeftijd 30 t/m 39 Leeftijd 40 t/m 49 Leeftijd 50 t/m 59 Leeftijd ,1% 33,3% 35,3% 42,2% 43,1% 41,2% 41,9% 34,2% 34,8% 33,3% 31,6% 24,7% 30,5% 23,0% 23,5% Zoals eerder in de rapportage weergegeven is alle Friezen een aantal keuzecombinaties voorgelegd. Voor een aantal van deze keuzecombinaties geldt dat verschillen optreden naar leeftijd. In bijlage twee van deze rapportage is een overzichtelijke tabel opgenomen waarin weergegeven is welke verschillen zich voordoen naar leeftijd. Uit deze tabel valt op te maken dat met name de oudere Friezen vaker voor de keuzemogelijkheid met betrekking tot natuur kiezen. Zo geven ouderen vaker aan de aanleg van nieuwe natuurgebieden en/of het stimuleren van de weidevogelstand belangrijk te vinden dan jongeren. Jongeren vinden juist relatief vaker dan ouderen dat IJsstadion Thialf en Friesland als Culturele Hoofdstad in 2018 prioriteit moeten krijgen boven natuur en landschap. Ook voor de onderwerpen die volgens de Friezen van belang zijn op de provinciale agenda geldt dat voor een grote hoeveelheid van deze onderwerpen een verschil waar te nemen is tussen Friezen van verschillende leeftijden. In bijlage drie van deze rapportage is een ondersteunende tabel opgenomen met de verschillen per onderwerp naar leeftijd van de Fries. Evenals bij de hierboven genoemde verschillen bij de keuzecombinaties geldt ook voor de onderwerpen op de provinciale agenda dat oudere Friezen over het algemeen natuur belangrijker vinden terwijl jongere Friezen juist vaker andere onderwerpen belangrijker vinden dan oudere Friezen, zoals het stimuleren van sportparticipatie en het organiseren/faciliteren van topsportevenementen. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de onderwerpen die het minst belangrijk gevonden worden voor jongere Friezen relatief vaak natuurgebonden van aard zijn terwijl oudere Friezen juist relatief vaak aangeven het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen én het organiseren van topsportevenementen de minst belangrijke onderwerpen te vinden op de provinciale agenda. Daarnaast geldt ook voor andere provinciale beleidsonderwerpen nog dat het geen belang hechten aan de onderwerpen verschilt naar leeftijd. Een complete tabel met alle aantoonbare verschillen is daarom opgenomen in bijlage vier van deze rapportage

14 RESULTATEN VERSCHIL NAAR REGIO 1 In enkele gevallen is sprake van verschil in antwoorden tussen mensen afkomstig uit de verschillende regio s in Friesland. Het belang dat Friezen hechten aan de natuur verschilt niet naar regio. Wel is een klein verschil waarneembaar tussen Friezen uit het zuidwesten en zuidoosten enerzijds en Friezen uit het noorden van de provincie anderzijds. Onderstaande tabel laat zien dat Friezen uit het noorden van de provincie gemiddeld minder tijd in de natuur zeggen door te brengen dan Friezen uit andere delen van de provincie. Noord Zuidwest Zuidoost 6,22 6,58 6,57 Het consumentenpanel van vraaghetdevries.nl kent een zogenoemd schaduwpanel met daarin 89 panelleden uit andere provincies in het noorden van Nederland. Voor de vragen met betrekking tot belang, betrokkenheid, doorbrengen van tijd in de natuur én het waarderen van de natuur als toegevoegde waarde voor de eigen leefomgeving is getoetst in hoeverre de antwoorden van de Friezen afwijken van de antwoorden van de panelleden uit andere provincies in het noorden van Nederland. Hieruit blijkt dat Friezen vaker dan panelleden uit andere provincies aangeven betrokken te zijn bij de natuur. Ook geven de inwoners van Friesland vaker dan inwoners van de andere provincies aan gebruik te maken van de natuur. Daar staat tegenover dat inwoners van andere provincies weer meer dan Friezen van mening zijn dat de natuur van toegevoegde waarde is voor de eigen leefomgeving. Friezen Niet-Friezen Betrokkenheid bij natuur 6,54 5,20 Gebruik van natuur 6,36 5,75 Natuur als toegevoegde waarde 7,54 8,00 Bij bovenstaande tabel moet opgemerkt worden dat de 89 panelleden afkomstig uit noordelijke provincies van Nederland anders dan Friesland niet representatief zijn voor inwoners van provincies in het noorden anders dan Friesland. Zoals eerder beschreven zijn de Friese deelnemers aan het panel wél representatief voor de provincie. Investeringen die Friezen al dan niet willen maken voor behoud van de titel mooiste provincie van Nederland, weidevogelgebieden en de verduurzaming van de garnalensector verschillen niet tussen Friezen uit verschillende regio s van de provincie. Ook in voorkeuren voor een van beide opties bij de keuzecombinaties verschillen de Friezen niet. De enige uitzondering hierop wordt gevormd door de keuze tussen het stimuleren van de weidevogelstand en het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen. Friezen uit het noorden en zuidoosten (respectievelijk 38,5% en 41,7%) geven veel vaker dan Friezen uit het zuidwesten (31,7%) aan dat de weidevogelstand gestimuleerd moet worden. Ook verschilt in een enkel geval het aantal Friezen dat prioriteit geeft aan provinciale beleidsonderwerpen naar regio. In de tabel op de volgende pagina is weergegeven bij welke onderwerpen op de provinciale agenda de Friezen van mening verschillen naar regio. 1 Regio noord = Achtkarspelen, Ameland, het Bildt, Boarnsterhim, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Franekeradeel, Harlingen Kollumerland c.a., Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel, Schiermonnikoog, Terschelling, Tytsjerksteradiel en Vlieland Regio zuidwest = Gaasterlân-Sleat, Lemsterlân en Súdwest-Fryslân Regio zuidoost = Heerenveen, Ooststellingwerf, Opsterland, Skarsterlan, Smallingerland, Weststellingwerf

15 Noord Zuidwest Zuidoost IJsstadion Thialf 31,6% 32,1% 44,4% Nationale parken 20,3% 13,4% 25,1% Nieuwe natuurgebieden 10,0% 15,6% 13,3% Bovenstaande tabel laat zien dat Friezen uit het zuidoosten van de provincie het ijsstadion Thialf veel meer dan andere Friezen een belangrijk onderwerp op de provinciale agenda vinden. Dit kan verklaard worden door het feit dat dit ijsstadion gevestigd zal moeten worden in Heerenveen en in de gehanteerde regio-indeling valt Heerenveen binnen de regio zuidoost. Friezen uit het zuidwesten van de provincie vinden veel minder vaak dan andere Friezen dat Nationale parken binnen het provinciale beleid prioriteit moet krijgen. Deze Friezen uit het zuidwesten vinden daarentegen juist veel vaker dan andere Friezen dat de prioriteit moet uitgaan naar nieuwe natuurgebieden. Zoals eerder in deze rapportage al naar voren gekomen, is de Friezen ook gevraagd naar beleidsonderwerpen die zij niet belangrijk vinden. Friezen uit het zuidwesten van de provincie geven veel vaker dan andere Friezen aan dat zij het beheer van natuurgebieden niet belangrijk vinden; 7,6% van de Friezen uit het zuidwesten noemt dit onderwerp als onbelangrijk terwijl ditzelfde percentage voor Friezen uit het noorden en zuidoosten op respectievelijk 2,6% en 2,2% ligt

16 RESULTATEN VERSCHIL NAAR OPLEIDINGSNIVEAU 2 Antwoorden op sommige vragen verschillen eveneens naar opleidingsniveau van de Friezen. Zo geldt bijvoorbeeld dat hoe hoger opgeleid de Fries, hoe meer hij vindt dat de natuur van toegevoegde waarde is voor de kwaliteit van de eigen leefomgeving. Laag Midden Hoog 7,47 7,51 7,70 Eveneens geldt dat hoe hoger het opleidingsniveau van de Fries is, hoe groter de kans dat hij van mening is dat de provincie geld moet investeren in de Friese natuur om daarmee wellicht de titel mooiste provincie van Nederland te behouden. Laag Midden Hoog Ja, investeren 81,4% 82,2% 84,4% Nee, niet investeren 18,6% 17,8% 15,6% Daarnaast geldt voor drie keuzecombinaties dat de prioritering verschilt naar opleidingsniveau van de Fries. Zo geldt voor de keuzecombinatie ijsstadion Thialf VS aanleg nieuwe natuurgebieden dat Friezen met een middelhoog opleidingsniveau vaker van mening zijn dat geïnvesteerd moet worden in ijsstadion Thialf (56,1%) dan Friezen met een laag of hoog opleidingsniveau (respectievelijk 38,3% en 42,4%). Voor de keuzecombinatie stimuleren van de weidevogelstand VS stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen geldt dat hoe hoger het opleidingsniveau van de Fries, hoe kleiner de kans dat hij van mening zal zijn dat geïnvesteerd moet worden in het stimuleren van de weidevogelstand. Van de hoger opgeleiden geeft 31% prioriteit aan het stimuleren van deze weidevogelstand, tegenover 38,7% van de middelhoog opgeleiden en 42,6% van de lager opgeleiden. Tot slot geldt ook nog voor de keuzecombinatie bibliotheken VS bewaken/beheren boswachterijen dat een verschil naar opleidingsniveau waarneembaar is. Met name hoog opgeleiden geven relatief vaak aan prioriteit te geven aan bibliotheken; 58% van de hoger opgeleiden geeft hier de prioriteit aan tegenover 53,2% van de middelhoog opgeleiden en 51,2% van de laag opgeleide Friezen. Ook de keuze voor belangrijke beleidsonderwerpen verschilt naar opleidingsniveau van de Fries. Het algemene beeld wat hierbij naar voren komt is dat lager opgeleiden vaker prioriteit geven aan natuuren landschapsbeheer dan hoger opgeleide Friezen. De hoger opgeleide Friezen geven relatief vaak aan dat de prioriteit van de provinciale agenda dient te liggen bij het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen en bij bevolkingskrimp. In de tabel op de volgende pagina zijn alle verschillen naar opleidingsniveau met betrekking tot belangrijke beleidsonderwerpen weergegeven. 2 Laag = Basisonderwijs, Vmbo/Lbo/Mavo/Huishoudschool/LTS Midden = Havo/Mulo/Vwo/Gymnasium, Middelbaar beroepsonderwijs Hoog = Hoger beroepsonderwijs / wetenschappelijk onderwijs

17 Laag Midden Hoog Nieuwe natuurgebieden 15,3% 10,5% 10,8% Stimuleren bedrijven in Friesland te vestigen 27,7% 33,4% 40,5% Bevolkingskrimp 8,6% 10,9% 17,7% Bijzondere bloemen en planten 8,1% 4,9% 3,8% Topsportevenementen 14,3% 20,1% 13,3% Consumentenorganisaties 2,0% 4,8% 2,8% De Friezen is gevraagd van welk provinciaal beleidsonderwerp zij vinden dat deze de hoogste prioriteit moet krijgen. Ook het antwoord hierop verschilt naar opleidingsniveau van de Fries. In bijlage vijf is de volledige tabel met resultaten opgenomen. Ook in deze tabel komt naar voren dat lager opgeleiden vaker dan hoger opgeleiden de prioriteit bij de natuur leggen terwijl de hoog opgeleiden juist (veel) vaker dan lager opgeleide Friezen de prioriteit leggen bij het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen. Afgaande op bovenstaande resultaten is het niet verwonderlijk dat ook een verschil bestaat in de keuze voor minst belangrijke onderwerpen op de provinciale agenda. Dit geldt voor de onderwerpen stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen en consumentenorganisaties. Onderstaande tabel laat zien dat lager opgeleiden veel vaker dan hoger opgeleiden van mening zijn dat geen prioriteit gemaakt moet worden van het stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen. Hoger opgeleiden vinden veel vaker dan lager opgeleiden dat geen prioriteit gegeven moet worden aan consumentenorganisaties. Laag Midden Hoog Stimuleren bedrijven in Friesland te vestigen 12,3% 8,1% 7,9% Consumentenorganisaties 23,0% 21,9% 32,9%

18 CONCLUSIES Als Friezen aan de natuur in Friesland denken, dan denken zij vooral aan fysieke elementen als meren, weilanden en bos. Friezen vinden dat de natuur in de eigen provincie zich met name onderscheidt ten opzichte van andere provincies dankzij de meren, de rust en de ruimte in de provincie. Dit zijn dan ook de aspecten van de natuur die het meest door de Friezen gewaardeerd worden. Over het algemeen vinden Friezen natuur belangrijk en waarderen zij het belang van de natuur met een 7,9 op een schaal van 1 tot en met 10. De betrokkenheid van Friezen bij de natuur is met een gemiddeld cijfer 6,6 minder groot dan het belang. De natuur wordt door Friezen van (grote) toegevoegde waarde gezien voor de eigen leefomgeving. Daarnaast geeft ruim een kwart van de Friezen aan lid of donateur te zijn van een natuurorganisatie of vereniging en bijna een op de tien Friezen zegt vrijwilligerswerk uit te voeren voor of in de natuur. Vrouwen hechten vaker dan mannen belang aan de natuur. Vrouwen voelen zichzelf eveneens vaker betrokken bij de natuur en zeggen ook meer tijd door te brengen in de natuur dan mannen. Daarnaast valt op dat ouderen meer waarde hechten aan de natuur, meer betrokken zijn bij de natuur, meer tijd doorbrengen in de natuur en de natuur vaker van toegevoegde waarde vinden voor de eigen leefomgeving dan jongeren. Jongeren geven dan ook minder vaak dan ouderen aan vrijwilliger voor de natuur te zijn en/of een lidmaatschap bij een natuurorganisatie te hebben afgesloten. Tot slot geldt dat bij toename van het opleidingsniveau van Friezen de natuur steeds meer van toegevoegde waarde voor de leefomgeving gevonden wordt. Twee derde van de Friezen is van mening dat de provincie geld moet investeren in de natuur van Friesland om de titel mooiste provincie van Nederland te behouden. Bijna de helft van de Friezen vindt daarnaast dat de provincie geld moet vrijmaken voor het inrichten van grote weidevogelgebieden. Mannen vinden vaker dan vrouwen dat de provincie hier geld voor moet reserveren. Jongeren vinden minder vaak dan ouderen dat de provincie moet investeren in grote weidevogelgebieden. Ondanks de grote betrokkenheid staat natuur niet bovenaan de lijst van belangrijkste provinciale beleidsonderwerpen van Friezen. De belangrijkste prioriteit van de provincie moet volgens de Friezen het stimuleren van de bedrijvigheid in de provincie zijn. Deze prioriteit leeft meer naarmate het opleidingsniveau van Friezen hoger is, hoewel eerder bleek dat hoger opgeleiden de natuur ook juist vaker als toegevoegde waarde van de eigen leefomgeving zien dan lager opgeleide Friezen. De tweede prioriteit zou volgens Friezen wel moeten liggen bij het behouden van de rust en de ruimte in de provincie, waarbij vrouwen hier vaker een hoge prioriteit aan toekennen dan mannen. Ook het beheer van natuurgebieden wordt door Friezen als een belangrijk provinciaalbeleidsonderwerp gezien

19 Bijlage 1. Vragenlijst 1. Als u denkt aan de natuur in Friesland, welk woord komt dan als eerste in u op? 2. Op welk punt vindt u dat de natuur in Friesland zich onderscheidt ten opzichte van andere provincies? 3. Kunt u één of twee punten noemen die u zelf waardeert aan de natuur in Friesland? 4. In hoeverre vindt u natuur in het algemeen belangrijk? (Op een schaal van 1 t/m 10, waarbij 1 = helemaal niet belangrijk en 10 = heel erg belangrijk.) 5. In hoeverre voelt u zich betrokken bij de natuur in Friesland? (Op een schaal van 1 t/m 10, waarbij 1 = helemaal niet betrokken en 10 = heel erg betrokken.) 6. Voert u wel (eens) vrijwilligerswerk uit in of voor de natuur? 0 Ja 0 Nee 7. Bent u lid of donateur van een natuurorganisatie en/of vereniging? 0 Ja 0 Nee 8. In hoeverre maakt u in uw vrije tijd gebruik van (of bezoekt u) de natuur in Friesland? (Op een schaal van 1 t/m 10, waarbij 1 = helemaal geen gebruik en 10 = heel vaak gebruik.) 9. In hoeverre vindt u natuur van toegevoegde waarde voor de kwaliteit van uw eigen leefomgeving? (Op een schaal van 1 t/m 10, waarbij 1 = helemaal niet van toegevoegde waarde en 10 = zeer grote toegevoegde waarde.) 10. De Vereniging Nederlands Cultuurlandschap heeft de provincie Friesland in 2010 uitgeroepen tot de mooiste provincie van Nederland. Vindt u dat de provincie Friesland moet investeren in het Friese landschap zodat Friesland de mooiste provincie van Nederland blijft? 0 Ja, de provincie moet hier een deel van de rijksbijdrage aan besteden 0 Ja, de provincie moet hier een deel van de rijksbijdrage aan besteden én hier nog eigen geld in investeren 0 Nee, de provincie moet geen geld in het Friese landschap investeren 0 Weet ik niet/geen mening 11. Wetenschappers hebben aangegeven dat voor het behouden van de Friese weidevogels een aantal echt grote weidevogelgebieden ingericht moeten worden. Vindt u dat de provincie geld moet vrijmaken voor dergelijke weidevogelgebieden? 0 Ja 0 Nee 0 Weet ik niet/geen mening

20 12. Om de garnalensector te verduurzamen is geld nodig. Vindt u dat de provincie hier Waddenfondsgeld voor moet inzetten of niet? 0 Ja, daar moet Waddenfondsgeld voor gebruikt worden 0 Nee, daar moeten andere (provinciale en/of rijks-)gelden voor gebruikt worden 0 Nee, de provincie moet niet investeren in de verduurzaming van de garnalensector 0 Weet ik niet/geen mening De provincie Friesland moet keuzes maken in haar beleid; waarin moet wel of juist niet geïnvesteerd worden? Kunt u van de onderstaande acht keuzecombinaties voor iedere combinatie aangeven waaraan u denkt dat de provincie voorrang moet verlenen? Moet de provincie dus bijvoorbeeld meer geld uitgeven aan het ijsstadion Thialf of aan de aanleg van nieuwe natuurgebied(en). a) 0 IJsstadion Thialf VS 0 Aanleg nieuwe natuurgebied(en) b) 0 Beeldende Kunst VS 0 Fiets- & wandelpaden voorzien van bankjes in de natuur c) 0 Stimuleren van de weidevogelstand VS 0 Stimuleren van bedrijven om zich in Friesland te vestigen d) 0 Bereikbaar houden dorpen mbv het OV VS 0 Beheer van bestaande natuurgebieden e) 0 Onderhoud provinciale wegen VS 0 Ontwikkeling nationale parken in Friesland f) 0 Bibliotheken VS 0 Bewaken/beheren boswachterijen g) 0 Friesland als culturele hoofdstad in 2018 VS 0 Beschermen van bijzondere bomen en planten h) 0 Ruimte geven aan recreatie & toerisme VS 0 Bewaken van rust en ruimte 13. Kunt u van de volgende lijst met onderwerpen van provinciaal beleid aangeven welke onderwerpen volgens u zeker aandacht verdienen van de provincie? (Maximaal 5 antwoorden mogelijk) 0 IJsstadion Thialf 0 Nieuwe natuurgebieden 0 Beeldende kunst 0 Stimuleren van sportparticipatie 0 Weidevogelstand 0 Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 0 Beheer van natuurgebieden 0 Bevolkingskrimp 0 Openbaar vervoer 0 Onderhoud provinciale wegen 0 Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 0 Cultuureducatie op scholen 0 Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 0 Bijzonder bloemen en planten 0 Bibliotheken 0 Topsportevenementen 0 Biodiversiteit 0 Consumentenorganisaties 0 Rust & Ruimte 0 Toerisme & Recreatie 14. En welke van de door u genoemde onderwerpen vindt u het meest belangrijk?( Slechts 1 antwoord mogelijk)student: Op internet worden alleen die antwoorden die door de respondent bij vraag 30 genoemd zijn weergegeven. 0 IJsstadion Thialf 0 Nieuwe natuurgebieden 0 Beeldende kunst 0 Stimuleren van sportparticipatie 0 Weidevogelstand 0 Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 0 Beheer van natuurgebieden 0 Bevolkingskrimp 0 Openbaar vervoer 0 Onderhoud provinciale wegen 0 Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 0 Cultuureducatie op scholen 0 Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 0 Bijzonder bloemen en planten 0 Bibliotheken 0 Topsportevenementen 0 Biodiversiteit 0 Consumentenorganisaties 0 Rust & Ruimte 0 Toerisme & Recreatie 15. Kunt u tot slot nog aangeven welke onderwerpen van provinciaal beleid volgens u de minste aandacht verdienen van de provincie? (Maximaal 5 antwoorden mogelijk) 0 IJsstadion Thialf 0 Nieuwe natuurgebieden 0 Beeldende kunst 0 Stimuleren van sportparticipatie 0 Weidevogelstand 0 Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 0 Beheer van natuurgebieden 0 Bevolkingskrimp 0 Openbaar vervoer 0 Onderhoud provinciale wegen 0 Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 0 Cultuureducatie op scholen 0 Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 0 Bijzonder bloemen en planten 0 Bibliotheken 0 Topsportevenementen 0 Biodiversiteit 0 Consumentenorganisaties 0 Rust & Ruimte 0 Toerisme & Recreatie

21 16. En welke van deze onderwerpen vindt u echt het minst belangrijk? ( Slechts 1 antwoord mogelijk) Student: Op internet worden alleen die antwoorden die door de respondent bij vraag 30 genoemd zijn weergegeven. 0 IJsstadion Thialf 0 Nieuwe natuurgebieden 0 Beeldende kunst 0 Stimuleren van sportparticipatie 0 Weidevogelstand 0 Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 0 Beheer van natuurgebieden 0 Bevolkingskrimp 0 Openbaar vervoer 0 Onderhoud provinciale wegen 0 Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 0 Cultuureducatie op scholen 0 Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 0 Bijzonder bloemen en planten 0 Bibliotheken 0 Topsportevenementen 0 Biodiversiteit 0 Consumentenorganisaties 0 Rust & Ruimte 0 Toerisme & Recreatie Dit is het einde van de vragenlijst. Hartelijk dank voor uw medewerking

22 Bijlage 2. Overzicht keuzecombinaties naar leeftijd Optie 1 Optie 2 Weergegeven percentage = percentage met voorkeur voor optie 1 Leeftijd 18 t/m 29 Leeftijd 30 t/m 39 Leeftijd 40 t/m 49 Leeftijd 50 t/m 59 Leeftijd 60+ IJsstadion Thialf Aanleg nieuwe natuurgebieden 62,6% 48,8% 51,8% 42,5% 45,4% Stimuleren weidevogelstand Stimuleren vestiging bedrijven in Friesland 31,4% 31,1% 38,2% 43,0% 44,4% Bereikbaar houden dorpen (OV) Beheer van bestaande natuurgebieden 78,9% 65,5% 78,8% 69,6% 66,5% Bibliotheken Beheren/bewaken boswachterijen 46,9% 41,8% 51,4% 52,6% 55,0% Friesland Culturele hoofdstad 2018 Beschermen bijzondere bomen en planten 52,2% 45,5% 41,4% 36,9% 31,3% Ruimte geven aan recreatie & toerisme Bewaken van rust en ruimte 62,3% 58,5% 55,7% 48,0% 42,1%

23 Bijlage 3. Belangrijke aspecten provinciale agenda naar leeftijd Leeftijd 18 t/m 29 Leeftijd 30 t/m 39 Leeftijd 40 t/m 49 Leeftijd 50 t/m 59 Leeftijd 60+ Weidevogelstand 10,4% 15,9% 19,1% 26,5% 26,7% Beheer van natuurgebieden 24,2% 37,8% 38,0% 51,3% 47,3% Openbaar vervoer 60,7% 42,1% 58,3% 50,2% 50,6% Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 12,9% 24,4% 20,9% 22,5% 22,6% Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Walden) 9,7% 11,0% 12,0% 14,7% 17,9% Bibliotheken 8,5% 15,2% 17,8% 21,2% 25,8% Rust & ruimte 32,1% 32,7% 40,5% 45,0% 42,9% Stimuleren van sportparticipatie 26,1% 13,4% 19,3% 12,4% 10,4% Topsportevenementen 30,2% 18,3% 14,2% 11,1% 10,0% Toerisme & recreatie 44,3% 48,2% 41,1% 36,3% 28,9%

24 Bijlage 4. Onbelangrijke aspecten provinciale agenda naar leeftijd Leeftijd 18 t/m 29 Leeftijd 30 t/m 39 Leeftijd 40 t/m 49 Leeftijd 50 t/m 59 Leeftijd 60+ Weidevogelstand 23,3% 16,5% 13,2% 11,7% 11,3% Openbaar vervoer 3,8% 6,1% 3,4% 5,2% 7,9% Bibliotheken 27,4% 24,4% 19,4% 18,6% 15,8% Rust & ruimte 9,1% 4,9% 4,6% 5,9% 3,3% Stimuleren van sportparticipatie 8,5% 12,2% 15,0% 16,0% 20,8% Stimuleren vestiging bedrijven in Friesland 7,5% 5,5% 7,1% 11,8% 13,3% Cultuureducatie op scholen 19,8% 17,7% 16,6% 18,3% 11,3% Topsportevenementen 12,3% 19,5% 17,5% 24,8% 30,0% Consumentenorganisaties 17,9% 23,8% 24,2% 27,8% 30,4% Toerisme & recreatie 4,1% 5,5% 7,1% 8,2% 8,3%

25 Bijlage 5. Belangrijkste aspect provinciale agenda naar opleidingsniveau Laag Midden Hoog IJsstadion Thialf 7,6% 8,7% 7,3% Beeldende kunst 0,7% 0,6% 1,3% Weidevogelstand 3,4% 2,5% 1,6% Beheer van natuurgebieden 15,0% 10,8% 10,4% Openbaar vervoer 13,5% 12,0% 9,5% Nationale parken (Alde Feanen, Drents-Friese Wold, etc.) 2,7% 2,1% 4,1% Nationale landschappen (ZW-FRL en Noardlike Fryske Wâlden) 1,5% 1,9% 1,3% Bibliotheken 1,7% 1,1% 2,2% Biodiversiteit 0,7% 0,6% 0,9% Rust & Ruimte 17,2% 12,2% 12,3% Nieuwe natuurgebieden 1,7% 1,3% 2,2% Stimuleren van sportparticipatie 0,7% 3,3% 3,5% Stimuleren bedrijven om zich in Friesland te vestigen 12,8% 16,2% 25,6% Bevolkingskrimp 2,2% 3,2% 4,1% Onderhoud provinciale wegen 7,4% 8,1% 3,2% Cultuureducatie op scholen 0,5% 2,2% 2,8% Bijzondere bloemen en planten 1,0% 0,3% 0,3% Topsportevenementen 2,5% 3,5% 0,9% Consumentenorganisaties 0,3% Toerisme & Recreatie 7,1% 9,4% 6,3%

26 KENNISCENTRUM ECONOMIE EN MANAGEMENT Friese Milieu Federatie Belang van landschap & natuur in Fryslân april 2012 NHL Hogeschool Postbus CB Leeuwarden Telefoon: